Северный майсақ зығырдан сұрыбының сипаттамасы

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 32 бет
Таңдаулыға:

Зерттеу жұмысының өзектілігі. Теріскей Қазақстан облысы еліміздің асаси аграрлық өңірлерінің бірі боп табылады. Терістік Қазақстан облысы дамыған агроөнеркәсіптік кешенге қожа әлі Өсімдік шаруашылығы өнімдерін өндірушілердің үштігіне кіреді. Бүгінгі таңда облыстың ауылшаруашылық жерлерінің жалпы ауданы сегіз миллион гектардан асады, оның ішінде төрт миллион гектар егіндік жер барлық. Терістік қазақстан облысы экономикасының құрылымында село шаруашылығының үлесі жалпы өңірлік өнімнің 40%-ын құрайды. Село шаруашылығының қалыптасуы аяққы жылдары экономикалық реформалар бен қайтара құрулардың әйдік жолынан өжет. Әзіргі уақытта Қазақстанда аграрлық секторға зор месел бөлінуде. Өсімдік шаруашылығы саласындағы ілгері сапалы мардымды жеткізушілердің бірі Терістік Қазақстан облысы боп табылады. Біздің уалаят дәнді дақылдарды гәне емес, әлқиса біргe майсақ дақылдарды, соның ішінде ашу дақылдарын те өндіреді. Елімізде майсақ дақылдар өндірісінің екпінің көтеру Қазақстан Республикасының бар өңірлерінде алға өрістеу перспективасына қожа. Едің нән әлеует, шүбәсіз, Терістік Қазақстан облысында. Елімізде майсақ дақылдарға сұранысы жылдан жылға артып келеді, осыған қатысты зығырға бөлінген егіс алқаптарын ұлғайту, сапалы тағы экологиялық кіршіктей өсім шегеру, өңдеу технологияларын жолға қою, топырақты тыңайту, қолданылатын тыңайтқыштың орайлы мөлшерін куәландыру, жалпы аумақтың топырақ-климаттық ерекшеліктерін ескеріп төлеу технологиясын қамдау тиіс. Алға тағы сапалы өсім алу-ең күре әрі кepeктi тақырыптардың бірі.

Зерттеудің мақсаты пен міндеттері. Терістік Қазақстан облысындағы «Заря 2020» ЖШС жағдайында қыжыл өсіру технологиясын зерттеу. Қойылған мақсаттарды ағыту үшін алдағы міндеттер бөлінді: · зығыр дақылының «Заря 2020» ЖШС жағдайында орайлы отырғызу нормасы пен отырғызу мерзімін негіздеу; · зығыр дақылына өрлеу реттегіштерін пайдалану тиімділігін растау; · зығыр дақылына таңайтқыш тұтыну арқасында ілгері өнімділік алуды зерттеу; · зығыр өсіру технологиясының әртүрлі нұсқаларына экономикалық нарық беру; Зерттеудің жаңалығы. Терістік Қазақстан облысының Жамбыл ауданында әуел мәртебе майсақ ашу өсірудің ескілікті, ұтырлы тәсілдерін зерттеу әлі алаптың топырақ-климаттық жағдайларына лайық келетін технологиялармен диқаншылық жүйесін қалыптастыру шарулары жүргізілді. Отырғызу мерзімдерінің, отырғызу нормаларының, тыңайтқыштардың майсақ дақылдар тұқымына әсері, қыжыл түсімінің өнімділігі пен сапасына әсері зерттелді. Зерттеу тақырыбының практикалық маңыздылығы. Дипломдық істе белгіленген талаптарға орайлас баяғы практикалық әдстемелерді пайдалана отырып, орындадым. «Заря 2020» ЖШС майсақ зығырды өсіруде түбі себудің ыңғайлы мерзімдерін, егу нормаларын, тыңайтқыш жұмсау жүйелерін, әрүрлі нұсқалар бойынша экономикалық тиімділіктерін талдап, өндіріске кepeктi ұсыныстар әзірленді. Қорғауға шығарылатын басты ережелер: - зығыр дақылының орайлы отырғызу нормасы бен егу мерзімі; - зығыр отырғызу алқаптарына өну реттегіштерін ұстау; - зығыр өсіру технологиясына тыңайтқыш ұстау жүйесі; - зығыр егуде тыңайтқыш қолданудың экономикалық тиімділігі;

1 Әдебиетке шолу

1. 1 Ашу дақылының жаран шарашылығындағы маңызы
Қазақстан Республикасында майсақ дақылдарға сыбаға егіс алқаптарын ұлғайту атамекен ішінде өз қажеттілігіне пайдалану үшін арзан мамыр төлеу мүмкіншілігін арттырады. Ләкін бүгінгі таңда елімізде өңдірілген майсақ дақылдардың үстем бөлігі тұқым түрінде аулақ елдерге экспортталады. Ішкі нарыққа кepeктi майдың 137-140 мың тоннаның сарық 36% - ы елде өндіріледі, қалғаны Ресей, Иран әм Украинадан импортталады. Ыза майы бен селекциондық жә технологиялық жұмыстарға керектік ғаламдық нарықта өсімдік майларына сұраныстың дереу артуымен қатысты. Зығырдан майы-тамақ әм техникалық мақсаттарда, әсіресе бояқ өнеркәсібінде қолданылатын едің тәуір майлардың бірі. Мата саланың дамуы елдегі үшбу дақылдан майға сұраныстың артуына әрі соның салдарынан майсақ ашу алқаптарының кеңеюіне әкеледі. [1] Ш. Н. Илялетдинов атап өткендей Қазақстанда майсақ дақылдардың өсірудің оқшауланған аудандары қалыптасқан: Мысалы, Күншығыс Қазақстан облыснда - шемішке, Оралда - қыша, Қостанай пен Теріскей Қазақстан облысында - қыжыл әлі майсақ рапс өндіруге маманданған. Қазақстанды майсақ ыза өндірісінің басталуын 2009 жыл деп санауға болады. О 2008 жылғы тамақтық бумынан кері жай алды, ұлағатты фермерлер өз алқаптарында дәндідақылдардың үлесін қысқартып, әлгінде дақылға қияу бөлді. Мата ашу майын өңдеуге арналған әзір аспапты сатып кеміту қажеттілігінің болмауына қатысты, кәне ғаламдық нарықта майсақ зығырға сұраныс өлгенше ілгері, әлқиса біргe, бағасы дағы дәнді дақылдарға қарағанда алға. О кез-келген ауыспалы егіске әйбат орайлас келеді. Осыдан кері 2007 жылмен салыстырғанда экспорттық бағалар 2010 жылы 2, 5 қайтара өсті. [1] Майсақ ашу -бағалы мол мақсатты дақыл. Ғаламдық қыстақ шаруашылығы өндірісінде оның егіс алқабы 3, 2 млн га құрайды, қанеки жалпы өсім 2, 7 млн тоннаға жетеді. Агроөнеркәсіптік кешендегі дағдарыстан кері, 1990-шы жылдардың ақырда Қазақстанда зығырдың егіс алқабы 4 мың гектарға шейін қысқарды, бұл дақылдың өндірісі шым-шымдап қалпына келтірілді. Бүгінгі таңда елімізде жыл сайын 100 мың гектардан астам егіс егіледі, оның 30, 5 мың гектары Теріскей Қазақстан облысына телім [2. ] Әлемде Қазақстанның майсақ дақылдар өндірісіндегі үлесі 2 пайызды құрайды. Қазақстанда майсақ дақылдар нарығы кейіндегі жылдары үш цифрмен анықталады. Қазақстан Республикасының қыстақ шаруашылығы министрлігі хабарлағандай, елдегі өсімдік майын тұтынудағы импорт үлесі 45% - дан асады. Елімізде жылына 1, 3 млн. тоннаны құрайтын зауза тұқымдарын өңдеу бойынша жалпы өндірістік қуаты. 2012-2013 жылғы нәтижелер бойынша, майсақ дақылдардың ішкі жалпы өндірісі уақытында 850 мың тонна көлемінде мамыр шикізатының тапшылығы 35% - дан астамды құрайды. Шаруа жүзінде кезмал көрсеткіш 50% - ға шейін жетеді, кәне Ресейде о 10-15% - ға шейін ауытқиды.

Қазақстан Республикасында АШМ мәліметі бойынша, майсақ дақылдар тұқымының пәлендей өсімі 2010 жылы 1185 мың гектарға дереу 564 мың гектар қосылғанда болды, бұл майсақ дақылдар егілген баршылық егіс алқаптарының үштен әлдекім бөлігін құрады. Қанікей, 2011 жылы қазақстандық аграршылар 1817 мың га, қанеки 2012 жылы-1853 мың га егіс еккен. «Қазақстан - 2030» Қазақстанның алыс мәрелі Гүлдену стратегиясы - Нұрсұлтан Назарбаев халықты өндіршек өнімдерімен камтамасыз етуге әлі елдің азық-түлік - түлік қауіпсіздігі мәселелеріне, мұншалық - халал табиғи ресурстарды тиімді жарату жөніңдегі ғылыми негізделген ұсыныстарды қамдау тағы өндіріске енгізу негізінде жаңартылмайтын, баламалы де энергия ресурстарын мұқиятты пайдалануға манызды қияу алады. Қазақстаңдағы бастаушы экспорттық мәдениет боп ыза табылады. 2017 жылғы әсет - желтоқсанда о шетелге 75500 мың тоннаға шейін жеткізілді. Кезмал 2017 жылдың бірінші жартысының жеткізілімдерінен пар қайыра там-тұм, бірақ дәл осындай тренд ішкі нарықтағы күлкілі бағаға негізделген. Орташа есеппен алғанда айына 8-10 мың тоннадан 30 мың тоннаға шейін экспортқа жөнелтіледі. Кәнеки 2018 жылдың басынан бері 9651 тонна ыза экспортталды, 7106 тонна бельгиялық серіктестермен сатып алынды. Үт (көне) айында экспорт 11230 тоннаны құрды. Түбегейлі импорттаушы Бельгияға Түркия (3399 тонна, ) Польша (1181 тонна) әлі Германия (1152 тонна) қосылды. Наурыз айында ақтық үш елдің орнына қазақстандық зығырдан қажеттілігі Нидерландыда (3389 тонна) ұтыс болды. Қазақстан Республикасының ыза мамыр тұқымдарын белсенді экспорттай бастады әлі үшбу көрсеткіш бойынша нарықтың бейсауат тұтынушыларын жоғары тартып, әлемдегі 3-ші орынға шықты. Канада АШМ сайтында (ғаламдық көшбасшы) жарияланған ақпарат бойынша, кездеме ата қоныс өзінің майсақ ыза экспортының одан тағы төмендеуін болжайды, яки Қазақстан Республикасы ашу өндірісісінің тарапынан бақастық жағынан үстем болуы. Әлқиса қоса, бағзы Отырыс Одағының үш Республикасының - Ресей, Қазақстан пен Украинаның ашу майларының сатылымының өсуі біздің өніміміздің экологиялығымен қатысты. Импорттаушысы болып табылатын Еуропалық Одақ канадалық түсім генетикалық модификацияланған ыза тұқымының дыр дақылдарының қоспаларын тапты. Нәтижесінде, канадалық жеткізілімдер ғаламдық нарықта бәлендей қысқарды. Сұхбат Одағының атам заманғы республикаларының 3 елінен жиынтық экспорты 2018 жылғы әсет айының соңына шейін 510 мың тоннаға шейін өсті, мата 2017 жылғы көрсеткіштен қос қабат артық (237 мың тонна. ) Айта жоғалу қажет, он жыл бұрын Ресей, Украина әм Қазақстанда жиынтық экспорт тәк-тәк әлдекім мың тонна кәне жетті [2. ] Ашу - о санитарлық дақыл, оны егіндікте еккеннен кері індет тудыратын инфекциялар пен зиянкестердің мөлшері азаяды. Зығыр дақылын аршын келген дақылдан кері себуге болады, одан кері та аршын келген дақылды себуге болады. О аршын келген ауыспалы егіс жүйесінде орналасады. Ыза - технологиялық дақыл, қарапайым талаптарды сақтаған жағдайда ілгері экономикалық ықпал бере алады. Оны өсіру үшін кәдуілгі тағамдық технологиясы, сондай-ақ дәнді дақылдарда қолданылатын техника (тек сепкіштермен, дестелегіштермен, комбайндармен) қолданыла алады. Сондықтан дағы мата экологиялық тұрғыдан қылаусыз мәдениет боп табылады. Оны өңдеген жағдайда химиялық препараттар әлі да тыңайтқыштардың едің там-тұм мөлшері тиіс етіледі. Зығырдан өсімдігін отырғызу топырақты шомбал металдардан әм та радио нуклидтерден арылтады. Зақымданған кезде о жерлерден алынатын зығырдың тұқымдарында мүлдем радиацияның ізі қайым жоқ. Аяққы жылдары бар әлемде линолен қышқылының алға деғгейде болуына қысқасы қатар оның шипалық қасиеттеріне қатысты ыза өсіидігінің майын дәмге пайдалануға мүмкіншілік баршылық. Линолен қышқылы зат айналымды жақсартады жә те организмнен холестеринды босатады, артериялық қысымды қалыпқа келтіреді жә ісіктердің олжа болу мүмкіндігін азайтады. Ыза майы жүрек әлі қан тамырларының ауруының қаупін бәсеңдетеді тағы та секер диабетін ем-домдау үшін пайдаланады.

Зығырдың майында йод мөлшерінің деңгейі бай болғандықтан лак әлі бояқ өнеркәсібі бен олиф өңдеу мақсатында әйбат шикізат көзі боп табылады. О сабынның, клеенканың жә та линолеумның жұмсақ сорттарын төлеу үшін пайдаланады. Зығырдың бұйымдарын биологиялық әдіс-тәсілдермен кәдеге пайдалану ықтималдығы ғаламдық экономика үшін өлгенше тәуір. Ашу өсімдігі сабаны құрылыста кең қолданылатын әрі та зор сұраныстарға қожайын болған нәр кеміту үшін керек. Әлқиса қоса о жем, төсеніш есебінде қолдануға болады. Майсақ зығырдың сабанынан жаю тағы шылым қағазының озғын сорттарын жасайды. «И. Щ. Смирнов (1953, ) И. А. Минкевич (1957) ақпараттары бойынша: зығыр тұқымының құрамында 25-45% мамыр әлі 30% ақуыз баршылық, әлқиса біргe 5 % шейін азот, 4% - ға дейінкүл, 4, 5% - ға дейінталшық барлық» [2. ] Қыжыл майында 16-20% олеинді майсақ қышқылы болады, 14-17% дейін линол, 50-60% линолен, 5-7% пальмитин әм тағы 3-4% стеарин қышқылдары болады. Майдағы ілгері құрамы о- мамыр қышқылдары. Жаушы-жалам құрғақ қабілетін әлі техникалық мамыр есебінде алға құндылығын линолен қышқылдарынан күтпеген қасиет, сондай-ақ алға биологиялық белсенділікті анықтады.

1. 2 Зығыр өсімдігін өсіру аудандары

Зығыр өсімдігі - дүниенің барлық дерлік бөліктерінде өсіріліп, өңделінеді. Бұл дақыл негізінен алғанда тропикалық елдерде аз кездеседі. Ал Оңтүстік Америкада майлы зығыр кең көлемде таралған (Мысалы: Аргентина, Уругвай және т. б. жерлерде), Азияның (Үндістан, Ауғанстан, Қытай, Жапония), Солтүстік Американың (Канада, АҚШ), сонымен қатар Еуропаның (Ұлыбритания, Германия және т. б. елдерінде), Австралияда және де Жаңа Зеландияда кең жайылған. Ал Солтүстік аймақта зығыр мәдениеті негізінен ТМД-ның еуропалық бөлігінде таралған: Ақ теңізді басып өтеді де, ол Мезени өзенінің бойымен жоғары қарай көтеріледі.

Кавказ елдерінде Ингушетияда және де Шығыс Грузияда зығыр өсімдігінің егістерін теңіз бойынан 2350 және 2375 м биіктікте орналастырады екен, ал Кавказ жотасының солтүстік қарай баурайында ол - 1850 м биіктікте қарай орналасқан. Дагестанның таулы аймағында зығыр өсімдігінің егіс алқаптары 2150 м биіктікте орналасқан екен. (Н. И Вавиловтың 1926 ж еңбегінен)

Ұлыбританиядан басқа елдерде, яғни Еуропа елдерінде зығырдың майлы егіс алқаптары аса көп емес көрінеді. Дегенмен, кейінгі жылдары зығыр дақылына деген қызығушылық Еуропалық Одақ елдерінде (Мәселен: Германия, Дания, Франция, Италия, Испания, Чехия, Венгрия, Румыния) кенет өсті (Ф. М. Галкин, ВНИИМК Краснодар қ., 2000 ж. ) [3] .

ФАО (2000) деректеріне сүйенетін болсақ қазіргі кезде әлемде 3, 4 млн. астам зығыр себіледі. Еуропада зығыр егістіктері 598 мың гектардан астамды құрайды. Майлы зығыр дақылы егістігінің әжептауыр үлесін құрайды. Кейінгі жылдары Үндістан елінде - 930 мың жуық га, Канадада - 811, 5 мың га, Қытай клдкрінде - 570 мың га, ал АҚШ-та - 135, 2 мың га, сонымен қатар Германияда -110, 1 мың га.

Зығыр өсімдігі май қышқылының құрамына және де оның өсірілетін жеріне тәуелді болып келеді. Солтүстік жерлердің қатал климат жағдайлары линолен қышқылының туындауына және де жинақталуына тиімді. Оңтүстік елдердің жұмсақ климат жағдайы - олеин қышқылының туындауына сонымен қатар жинақталуына тиімді. Ал аралық сипатты линол қышқылы алады.

Майдағы линолен қышқылының едәуір жоғары бөлігі оның тез тотығуына және де жануына әкеп соғады. Бұл жағдай оның азықтық пайдалану кезеңінің екі айына дейін шектейді және де осылайша экономикалық құндылықты бәсеңдетеді.

Соңғы жылдары Канадада зығырдың майда бар 2% - дан аз линолен қышқылы бар сорттар шығарады. Бұл сорттар оның Канада елінде қазіргі уақытта бар егістік алқабының 10 пайызға дейін үлесін алады екен және де оны кеңінен тамаққа қолданады (Dribnenki J. C. P., Green A. G., 1995, Dribnenki J. C. P., Green A. G., Ali G. N., 1996, Dribnenki J. C. P., McEachern S. F., Green A. G., 1999) [2] . Сонымен осылайша, майлы зығыр өсімдігінің өнімдерін әртүрлі пайдалану мүмкіндігі оны өте құнды мәдениет ретінде сипаттайды [4] .

Майлы дақылдарды өсіру көптеген елдердің ауыл шаруашылығы өндірісінің маңызды бөлігі болып табылады. Бұл дақылдардан алынатын өсімдік майлары бір жағынан, адамның қоректенуінің негізі, екінші жағынан, бұл өнеркәсіптің түрлі салалары үшін қажетті шикізат.

Зығыр дақылы өзінің өсіп-дамуы үшін жоғары талап қоймайды, жоғары дән өнімділігін қамтамасыз етещі, айтарлықтай деңгейде өнімділігінің тұрақтылығымен ерекшеленеді, арнайы ауылшаруашылық машиналармен арнайы өңдеуді қажет етпейді.

Соңғы кездерде бұл дақылға деген қызуғышылық жылдам өсуде. Оның дәрілік қасиеттеріне байланысты майын тағамға пайдалану да кең таралуда. Суық сығу әдісімен алынған зығыр майы өзінің биологиялық құндылығы бойынша азықтық майлардың ішінде бірінші орынға ие болады. Зығыр майының майлы қышқыл құрамы өзінің қаныққан, моноқаныққан және полиқаныққан майлы қышқылдарына байланысты денсаулыққа оң әсер етеді. Зығыр майы анық емдік-профилактикалық қасиеттерге ие, оны май алмасу үрдісі бұзылғанда, атерасклерозда, онкологиялық ауруларда қолдануға болады, сонымен қатар, қан құрамындағы холестериннің мөлшерін төмендетуге жағдай жасайды.

Сонымен бірге, зығырдың жасартатын және күйген жараны, үсіген орындарды, терінің сәулелі зақымдалуын емдейтін қасиеттері дәлелденген. Майлы зығырдың жаңа сорттары жоғары өнімділік қалыптастыру потенциалына ие (2, 6-2, 6 т/га) тұқым өнімділігі және оның құрамындағы майдың мөлшері де жоғары болады 49, 5-53, 0% [4] .

Зығырдың майлы түрлері жылы аудандарда кең таралған, тіпті құрғақшылыққа жиі шалдығатын климатта да Оңтүстік, Орталық және Батыс Азияда, Солтүстік, Орталық және Оңтүстік Америкада өндіріледі. Орталық және Солтүстік Европада зығыр талшықты дақыл ретінде өте ерте мерзімдерден бері өндіріледі. Соңғы он жылдықта майлы зығыр дақылын Орталық Европада өндіру мүмкіншілігін анықтау үшін көптеген зерттеулер жүргізілген болатын. Ал Оңтүстік және Шығыс Европада зығыр дақылының белсенді өндірілуіне ертеден жалғасып келе жатқан тәжірибелер мен зығырдың аралық түрлерін өндіру мүмкіндік берді. Бірақ Германияда және оған көршілес елдерде қазіргі кезде майлы зығырдың алқаптары шектеулі сипатқа ие.

1. 3 Зығырдың морфологиялық тағы биологиялық ерекшеліктері

Ыза - қыжыл тектес шөптесін өсімдік. Сабақтары шыртылдақ тұратын (салалы зығыр) немесе аяғында бұтасы баршылық (бұйра қыжыл яки майсақ ыза, ) өсімдіктің биіктігі 50-120 (150 шейін) см, жапырақтары ланцет секілді. Шешек шоғыры - қолшатырлы қылқалам сияқты, тостағаншасы бес дербес жапырақшадан тұрады, күлтесі сұрыпына қатысты жә әуе, көкшіл, ақ ниет әм қызғылтым боп келеді. Қосжынысты гүлдер. Ұрық-қорапша бес ұядан тұрады, қалқамен 2 бөлікке бөлінген, әрқайсысында 1 ұрықтан қалыптасады. Қораптар жарылмайды. Тұқымдар ашық-қоңыр, жылтыр, тегіс, жұмыртқа тәрізді. Тамыр жүйесі күре, ашына жүйесінің басты массасы топырақта 40 см шейін тереңдікте жатады[5. ] Түбірлі фенологиялық фазалар: өскіндер - «шырша» (үшбу жапырақтардың алапа болуынан бутондар алапа болғанға шейін) - бутонизация - гүлдену-жетілу. Әлдебіреу гүлдің қарқындау қашықтығы - әлденеше сағат, қанекей жайылымның даму қашықтығы - 14-21 күн. Вегетациялық замананың қашықтығы 70-110 күнге шейін ауытқиды әрі сұрыпқа қатысты болады. Мейлінше құнды өнім үшін 1600 - 1800̊ С керек. Тұқымдар +5…+6̊ С. өседі. Қолайлы жағдайларда өскіндер 6-7 күніге көктей бастайды, тұрмыс ауытқыған кезде заман 15 күнге шейін созылады. Қыжыл тұқымдарының өсуі үшін шамамен өз салмағынан 140% су қажет, бұл сандаған бөлек дақылдарға қарағанда анағұрлым там-тұм. Ұрықтың басқаша қасиеттерінің арқылы, оның айналасында алапа болған шырышты қабық сулы сақтайды тағы қауырт ұстайды. Өрбу кезеңінде зығырдан сабақтары тым шабан өседі, орташа есеппен сабағы тәулігіне 2-4 мм құрайды, дегенмен тамыр жүйесі өлердей белсенді дамиды. Кезмал уақытта су қажеттілігі салыстырмалы түрде аз[8. ] Кезмал заманда әйбат ылғалмен қамтамасыз етілуі шешек бүршіктерін белсенді салуға әсер етеді, кезмал түсім көлемін арттырады. Дым жетімсіз болған жағдайда тармақталу азаяды, бутондардың түзілуі бөгеледі, гүлдену фазасы азаяды. Зығыр ылғалдың артықтығына төзе алмайды әрі жер тағамды сулары тақау орналасқан жерлерде жөндекі өседі. Ен жауын-шашын - шашын бен жылы әуе райы уақытында пісіп-жетілу кезеңінде жанама бұтақтар мал болады, онда бутондар не қораптар қалыптасады, бұл жинауды қиындатады тағы түсім сапасын төмендетеді. Майсақ қыжыл сорттарының аралықтық түрдегі өсімдіктері әлдекім жылдық, әлдекім сабақты я негіздерінде тармақталған, ен тұқымды қорапты. Зығыр жапырақтары жасыл, ланцет eceптi, қатпарланбаған, балауызбен жабылған. Шешек шоғыры қолшатыр сияқты. Гүлдері қос жынысты. Тостағаншасы бес сүйір зерен жапырақшадан тұрады. Гүлдегеннен кері тостағанша жемісте қалады. Күлтесі сұрыпына қатысты шарық, көгалжым, халал яки қызғылттау түсті 5 жапырақшаны құрайды. Тозаңдану жолы бойынша майсақ зығырдан - факультативті өзінше тозаңдатқыш[6. ] Қауашақ жеміс бес ұядан тұрады, олардың әрқайсысында 1 ұрықтан болады. Піскен кезде қауашақтар жарылмайды. Тұқымның көркі көбінекей әртүрлі реңкпен қоңыр түсті, адал түсте - сары боп келеді. Ашу тұқымы жалпақ, жұмыртқа зәлітті.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.