Сауылатын сиырдың желін ауруын диагностикалау
Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым министрлігі
Семей қаласының Шәкәрім атындағы университеті
коммерциялық емес акционерлік қоғам
Ветеринария және Агроменеджментфакультеті
Табысбек Жаңабек
желінсау сиырлардың желін безінің агалактиясы мен гипогалактиясының пайда болуы және оның алдын алу емдеу шаралары.
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
5В120100 - Ветеринарлық медицина мамандығы
Семей, 2022 ж.
Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым министрлігі
Семей қаласының Шәкәрім атындағы университеті
коммерциялық емес акционерлік қоғам
Ветеринария және Агроменеджментфакультеті
5В120100 Ветеринариялық медицина
Қорғауға жіберілді
Кафедра меңгерушісі
Т.С Джумакасович
_________2022 ж.
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Табысбек Жаңабек
желінсау сиырлардың желін безінің агалактиясы мен гипогалактиясының пайда болуы және оның алдын алу емдеу шаралары.
5В12010 - Ветеринарлық медицина мамандығы
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Орындаған Табысбек Жаңабек
Ғылыми жетекшісі
аға мұғалім, а.ш.ғ.к. Дәулетбек Манарбекұлы
Семей, 2022 ж.
Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым министрлігі
Семей қаласының Шәкәрім атындағы университеті
коммерциялық емес акционерлік қоғам
Ветеринария және Агроменеджментфакультеті
5В120100 Ветеринариялық медицина
БЕКІТЕМІН
Кафедра меңгерушісі
Т.С Джумакасович
_________2022 ж.
дипломдық жұмысты орындауға
ТАПСЫРМА №___
Студент: Табысбек Жаңабек ВМ-701
(Т.А.Ә.) (тобы)
Желінсау сиырлардың желін безінің агалактиясы мен гипогалактиясының пайда болуы және оның алдын алу емдеу шаралары.
Университет бойынша бұйрығымен бекітілген
Жұмыстың орындалу мерзімі____________________________ _
Жұмысты орындауға қатысты сұрақтар тізбесі________________
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ
МАЗМҰНЫ
№
рс
Бөлімдері
Кеңесшінің аты-жөні, қолы
1
2
4
1
2
3
4
5
6
7
8
9
Ұсынылған негізгі әдебиеттер:
___________________________________ _________________________
___________________________________ _________________________
___________________________________ _________________________
___________________________________ _________________________
___________________________________ _________________________
___________________________________ _________________________
Тапсырманың берілген күні ______________2022ж.
Дипломдық жұмыстың ғылыми жетекшісі______________ Дәулетбек Манарбекұлы (қолы) (а.т.ә.)
Тапсырманы орындауға алған студент______ Табысбек Жаңабек.
(қолы) (а.т.ә.)
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ
КЕЛІСІМ ПАРАҒЫ
Тақырыбы: Амангелді ЖШС сиырлардың желін безінің агалактиясы мен гипогалактиясының пайда болуы және оның алдын алу емдеу шаралары.
Топ студенті: Табысбек Жаңабек.
(қолы) (А.Ж.Т)
Кеңесшілері:
Экономика
____________________ Тіршілік қауіпсіздігі
(дәрежесі,атағы,А.Ж.Т) _____________________
____________________ (дәрежесі,атағы,А.Ж.Т)
(күні, қолы)
________________________
Қоршаған ортаны қорғау (күні, қолы)
_____________________
(дәрежесі, атағы, А.Ж.Т)
_____________________
(күні, қолы)
Нормабақылау
_____________________
(дәрежесі, атағы,А.Ж.Т)
______________________
(күні, қолы)
Дипломдық жұмысты орындау
графигі
Рет саны
Тараулар және қарастырылатын сұрақтар тізімі
Жетекшіге ұсыну мерзімі
Ескертулер
1
Кіріспе бөліміне арналған
мәліметтер жинау
23.02.2022 ж
орындалдыы
2
Әдебиетке шолу
10.03.2022 ж
орындалды
3
Дипломдық жұмыстың жаңалығы, шаруашылыққа сипаттама
25.03.2022 ж
орындалды
4
Зерттеу материалдары мен
әдістемелері
17.03.2022 ж
орындалды
5
Негізгі бөлімге арналып жиналған мәліметтерді бір жүйеге келтіру
01.03.2022 ж
орындалды
6
Дипломдық жұмысты бір жүйеге келтіру
4.03.2022 ж
орындалды
Кафедра меңгерушісі:
Жетекшісі:
Тапсырманы орындауға
қабылдадым, студент
Аннотация
Осы дипломдық жұмыста аннотация, нормативтік сілтемелер, анықтамалар, қысқартылған сөздер, кіріспе, әдебиетке шолу, өзіндік зерттеу нысаны мен әдістері, зертеу нәтижелері және оны талдау, тіршілік қауіпсіздігі және еңбекті қорғау, экология бөлімі, экономика бөлімі, бизнес жоспар, қорытынды және ұсыныстар, пайдаланылған эдебиеттер бөлімдерінен тұрады.
Кіріспе бөлімінде желінсау этиологиясы, ауруды анықтау жолдары, агалактия және гипогалактия желін ауруын сауықтыру шаралары, жаңа маститті емдеу кестелері қарастырылған.
Аннотация
В данной дипломной работе содержатся аннотация, нормативные ссылки, определения, сокращенные слова, введение, обзор литературы, формы и методы исследования, результаты исследования и его анализ, безопасность жизнедеятельности и охрана труда, отдел экологии, отдел экономики, бизнес-план, заключение и рекомендации, использованные разделы литературы.
Вводная часть включает в себя этиологию вымени, методы выявления заболеваний, мероприятия по оздоровлению заболеваний в области агалактии и гипогалактии, графики лечения нового мастита.
Annotation
This thesis contains an abstract, normative references, definitions, abbreviated words, introduction, literature review, forms and methods of research, the results of the study and its analysis, life safety and health, Department of ecology, Department of Economics, business plan, conclusion and recommendations used sections of the literature.
The introductory part includes the etiology of the udder, methods of disease detection, measures for the improvement of diseases in the field of agalactia and hypogalactia, treatment schedules for new mastitis.
Аннотация ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .7
Мазмұны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .8
Қысқартулар мен белгілер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .9
Анықтамалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..10
Нормативтік сілтемелер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..11
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 12
1.Негізгі бөлім ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..16
0.1 Ғылыми әдебиеттерге шолу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...16
1.1.1 Желін безінің аурулары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...23
1.1.2 Желін безінің пайда болу себептері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ..2 3
1.1.3 Профессор А.П. Студенцовтың кестесі бойынша: желінсаудың жіктелуі және алдын алу, емдеу шаралары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...26
1.1.4 Желінді күту және сауу әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...41
1.1.5 Сауылатын сиырдың желін ауруын диагностикалау ... ... ... ... ... . ... ... ... 47
1.1.6 Клиникалық, субклиникалық желін ауруын диференциалді диагностикалау ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .50
1.1.7 Желін ауруларын емдеу және алдын алу шаралары ... ... ... ... ... ... ... ... ...53
2.0 Жеке зерттеулер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 60
0.1 Шаруашылық жөніндегі мәліметтер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...60
3.0 Ғылыми өзіндік зерттеу нәтижелері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...66
3.1. Маститті емдеудің жаңа сұлбасын қолдану нәтижелері ... ... ... ... ... ... . ... 66
3.2 Агалактия және гипогалактия себептеріне байланысты оны жою әдісі...77
3.3 экономикалық тиімділік ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .78
4. Қортынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 79
Ұсыныстар ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 80
Қолданылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .82
Қысқартулар мен белгілер
мл - миллилитр
мг - миллиграмм
% - пайыз
м -- метр
кг - килограмм
г - грамм
+°С-градус, цельсия
Вт-ток қуаты
ПЭДМ- маститтің экспресс диагностика аспабы
МІҚ-Мүйізді ірі қара мал
(-, +)-теріс, оң реакция
АСД - Дороговтың антисептик стимуляторы
ӘБ - әлемдік бірлік
әб - әсер бірлік
ТБ - тышқан бірлігі
ФСГ - фолликулстимульдеуші гормон
СБП - сүтті бақылау пластинкасы
"МИЛТА-МВ", "СТП-3" портативті лазерлік аппараттарды сериялық шығаруды жолға қойды.
Амангелді ЖШС-гі,
"электролита" тәжірибелі буферлік ерітіндісі
40-41°С- градус, цельсия
5 %- пайыз, ертінді
Аныктамалар
Бұл дипломдық жұмыста төмендегі келтірілген терминдер мен анықтамалар қолданылды:
Желін үрпісінің бекітілуі - индурация
Гиперемия-малдың желініне артериялық қанның көп келуін айтады.
Желін- негізінен без аппараттарынан тұратын, дәнекер ұлпалардан және теріден құралған симметриялы орналасқан орган.
Желінсау желін безінің қабынуы, барлық жануарларда кездеседі, әсіресе жиі сиыр мен қойда көп кездеседі.
Желіннің ісінуі, - туар алдында малдың желінінің ісінуін айтады, желін флегмонасы-бұл ауруда шел мен телімаралық ткань іріңдеп, қабынады.
Желінсау (мастит) - сүт безінің қабынуы.
Агалактика - мүлдем жоқ
Гипоагалактия- сүті аз
Микроорганизмдер - ең бастысы, коккалы флора (стафилакоккалар және стрептакоккалар)
Эндо және Сабуро- өсіру ортасы
Гиса - түрлі түсті өсіру ортасы.
Сүт- биологиялық құнды сұйық зат
Ферменттер- липаза, фосфотаза, лактоза, редуктоза, каталаза.
Агалактия (Agalactia) -- сүтінің жоқтығы және
Гипогалактия (Hypogalactia) -- сүт аздығы
"Фоссоматик"- электрондық аспаптардың. көмегімен есептеу, электрондық бөлшектерін есептегіштер:
"Культер-Каунтер"- пикоскель,
ГЦМК-3- гемоцитометр кондуктометрилік маркасы
(ЖАҰ) -Уайтсайд сынағымен, жоғарға-актив заттарды ұстайтын аппарат.
Нормативтік сілтемелер
Мемлекеттік стандарт 2888-68 - Ветеринарлық термометр.
"Методическими указаниями по бактериологическому исследованию молока и секрета вымени" (1983).,
Сандық мәліметтер вариациялық статистикалық (Стьюденту (Попов Ю.Г. с соавт., 2007).,
Желін безін клиникалық әдістермен зерттегенде (Студенцов А.П. с соавт., 2000), ұсынған жалпы тәсіл.
Экономикалық тиімділігін А.С. Ереминнің (2005)., ұсынған тәсіл.
Методические указания по диагностике, лечению и профилактике маститов у коров.- М.: Колос, 1973 ж.
Методические рекомендаций по борьбе с маститами коров хозяйстве Ростовской области. Персиановка, 1971 ж.
Рекомендации по борьбе с маститом коров. Ветеринарноезаконодательство. - М.: Агропромиздат, 1988 ж.
Кіріспе
Жұмыстың өзектілігі: Қазақстан республикасы Президенті өзінің халыққа жолдауында алдағы жылдарға Қазақстанның даму стратегиясын айқындап берді. Еліміздің дамуының жаңа кезеңінде ел агроөнеркәсіп кешенінің алдына бірқатар жаңа және маңызды міндеттер қойып отыр. Солардың ішінде ең маңызыдысы еліміздің ішінде мал шаруашылығын баса атап өтті. Ветеринария жүйесі қазіргі нарықтық жағдайға байланысты, халықаралық стандартқа көшіру қажет екендігін айтты.
Ел басы Үкіметке ауылшаруашылығына барлық деңгейлерде жүйелі қолдау көрсетуде одан әрі шаралар қабылдауды тапсырды.
Сүт безі ауруларының сүтінің барлық сауылған сүтке зиянды әсерін болдырмау үшін Қазақстан Республикасының ветеринарлық заңнамасымен "маститпен зақымданған төрт бөліктен алынған сүтті қолмен беру, жеке ыдысқа жинау және жою"қарастырылған.
Ветеринарияның басты міндеті - ауылшаруашылығының ветеринариялық тазалығын сақтау, адамдардың денсаулығын адам мен малға ортақ аурулардан қорғау, жоғары сапалы ауылшаруашылық өнімдерін өндіру және халықты малдардың аса қауіпті ауруларының енуінен қорғау болып табылады. Осыған орай, әлемнің бәсекеге қабілетті елу елдің қатарына кіру. Сондай-ақ, қазіргі таңда, еліміз дүниежүзілік сауда ұйымына кіруді жоспарлап отығанда, ауылшаруашылық өнімдерінің сапасы жоғары болу керек. Мал өнімдерінің сапалық мәселесі халық денсаулығына және тұтынушылар мүддесіне зиян келтіріп ғана қоймай, басты мал өнімдерінің экспорттық қуатына әсер етіп, еліміздің халықаралық беделіне әсерін тигізеді.
Малшаруашылық өнімдерінің сапасын, жалпы көлемін ұлғайтуда ветеринария ғылымының және тәжірибенің маңызы өте зор. Бұл жаңағы шаруашылықты әртүлі, инфекциялық және инвазиялық аурулардан сақтандырады. Көптеген аурулармен күресу ойдағыдай жүріп жатқанымен, кейбір жеке аурулар кездесіп жатады. Бұл аурулар шаруашылыққа өте зор нұқсан келтіреді. Мұндай ауруларға желін ауруларын жатқызуға болады. Жнлін ауруларының әсерінен сиырлардың өнімділігі төмендеп, табыннан көптеген жас әрі жоғары өнімді сиырлар шығарылып жатады. Бұл шаруашылықтын тез өркендеуіне өте үлкен зиян келтіреді. Сонымен қатар желін ауруларының әсерінен сүттің сапасы төмендеп, төл аурулару көбейе түседі.
Желін ауруларының ішінде ең көп әрі көрнекі түрде зиян келтіретіні желінсау ауруы (сүт безінің қабыныуы).
Жаңа емдік және диагностикалық препараттарды қолдану, машинамен сауудың техникасының жаңаруының өзі қазіргі уақытта желінсаумен күресуде көзделген мақсаттарға жетпей жатыр.
Желінсаумен ауырған сиырларды сауу кезінде сүт безінде пайда болатын ауырсынулар жатыр спазмасына әкеледі, басқа көбею органдарының жұмысын бұзады (төлдің шығарылуы және сорылуы, іш тастау, дұрыс жетілмеген төлдердің туылуы, сиырларды қайталап ұрықтандыру). Бұлардың барлығы төлдің жатырдан шығуына кері әсерін тигізеді.
Желінсау кең тараған ауру болып тұр. Бұл аурудың пайда болуында негізгі себептердің бірі машинамен сауу техналогиясының және жалпы сүт сауу техналогиясының бұзылуы болып тұр. Осыған байланысты басқа аурулармен салыстырғанда қазіргі жағдайда сүт өнімінің төмендеуіне байланыстысты, сиырларды уақытынан ерте бракқа шығару, төл аурулары және бедеу сиырлардың санының артуы, сонымен қатар сүттің тағамдық және техналогиялық қасиеттерінің төмендеуі үлкен мөлшерде экономикалық зиян әкелуде. Жоғарғы рентабельді шаруашылықта ірі мүйізді қара малмен айналысу үшін сүтті бағыттағы сиырдың генетикалық потенциалын көтеру қажет және прогрессивтік технологияларды пайдаланумен қатар қажетті мал азығын қорын дұрыс жинап, оны дайындау және тепе-тең азық мәзірін құра білу қажет. Мал-дәрәгерлік жұмыстарды уақтылы жүргізіп, жұқпалы, ішкі аурулардың алдын алу шараларын, шығын шығармай мал басын аман сақтау қажет. Желінсау аурулары барлық аурулардың ішінде шаруашылықтарға өте көп экономикалық шығын келтіретін ауру. (Слободяник В.И., Нежданов А.Г.,1999; Родин Н.А.,1999). Малдәрәгерлік есеп-қисапқа қарайтын болсақ Оңтүстік қазақстан облысында 8-жылдың ішінде 2006-2014 жыл аралығында желінсау ауруы 29,5% өскен. Кейбір аудандарда жеке шаруа қожалықтарында желінсау ауруының сиырлар арасындағы үлестік салмағы 30-45%-ға жеткен. Оңтүстік қазақстан облысындағы 2008-2014 жылдар арасында малдәрігерлік есеп-қисапқа сенсек барлық желінсау ауруының түрлерімен ауырған сиыр саны жалпы тексерілген сиырлардың арасында 10,3-16,6% орын алған. Сиырлардың желінсаумен уырып жазылғандар саны 2012 жылғыдан 2014 жылда 3-есе көп. Осы уақытта жалпы клиникалық, патологиялық белгісі білініп, желінсау ауруынан жазылған сиырлар саны осы жылдары 53,6-77,1% құрайды. Жасырын желінсаумен ауырған сиырлар саны 22,9-46,3% (Смертина Е.Ю., 2002) құрап отыр.
Желінсау ауруына байланысты сүт өнімінің төмендеуі (70%), өнімді жою (8%), малдәрігерлік қызметке және дәрі-дәрмекке шығын (8%), амалсыз мал сою және мал өлімі (4%) құрады.
R. Mak Kay (1984) ескерткендей, желінсау ауруына ұшыраған малдардың генофондық қоры нашарлайды.
М.Х. Шайхманов (1985) айтуынша клиникалық маститте сүт өнімділіігі бір сиырға (жазылғаннан кейін сүт өнімділігі толық қалпына келе қоймаған) шаққанда 226,8 кг төмендейді. Сүт өнімі өте жоғары мемлекеттерде желінсау ауруы 20-50% сиырларда кездеседі (Полянцев Н.И., Подберезный В.В., 2007).
Статистикалық мал-дәрігерлік деректерде желін ауруынан бірден өліп кеткен сиырлар туралы мәліметтер жоқ, себебі ондай есеп-қисап жүргізілмегген. Көптеген авторлардың мәліметіне қарасақ, біздің көптеген облысмтарымызда клиникалық желін ауруымен ауырғандар саны 10,9 до 43,4% дейін кездеседі, жасырын - от 8,8 до 12% (Гулина В.М., 1999; Ланская Н.В., 2001; Ганиева А.А., 2003).
Жаңа қолданылып жатқан емдік дәрі-дәрмектер және диагностикалық препараттар, аппаратпен сауу технологиясын қанша жақсартсақта желінсау ауруынан құтылудың және жақсы тиімді нәтиже көрсеткішін ала-алмай отырмыз.
Жұмыстың ғылыми жаңалығы- Амангелді ЖШС-гі сиырлардың жасырын және түрлі желін ауруының агалақтиясы мен гипогалактиясы себептерін анықтап, Д. Д. Логвинов бойынша "электролита" буферлік ерітіндісін 165 мл тиімді мөлшерде, 1, 3-ші және 5-ші күндері енгізілді, бәріне бір реттен салынды және бірге АСД - 2 фракциясын қолданғаннан кейін терапиялық тиімділік 100% ға дейін артты.
Сол себепті де желінсау ауруының жаңа тиімді емдеу әдісітерін және жалпылама үрдісті алдын-алу шараларын жүргізудің жолдарын іздеуміз қажет.
Жұмыстың практикалық маңызы: Шаруа қожалықтарында сауын сиырлардың желін ауруының агалактия мен гипогалактиясы түрлі желін ауруларының себептерін анықтап, Д. Д. Логвинов бойынша "электролита" буферлік ерітіндісін 165 мл тиімді мөлшерде, 1, 3-ші және 5-ші күндері енгізілді, бәріне бір реттен салынды және бірге АСД - 2 фракциясын қолданғаннан кейін терапиялық тиімділік 100% ға дейін артты.
Ғылыми мәселені шешуді заманауи бағалау: Ауыл шаруашылығының алдында тұрған басты тапсырма - халықты өндірістік және ауылшаруашылық шикізатпен, етпен қамтамасыз ететін өндірістің дамуы мен мал шаруашылығының барлық салаларының жан-жақты динамикалық дамуына, малдардың ауруларының алдын алу, емдеу шараларына қол жеткізу болып табылады
Жұмыстың мақсаты: Желін ауруының агалактиясы мен гипогалактиясы Амангелді ЖШС, Қазығұрт ауданы, Айкөл елді мекеніндегі шаруа қожалықтарындағы деңгейі, қаншалықты сиырлардың арасында жиі кездесетіндігі және пайда болу себептерін зерттеп олардың алдын алу.
Жұмыстың міндеті: Желін ауруының агалактиясы мен гипогалактиясының шаруалықтағы деңгейі, қаншалықты сиырлардың арасында жиі кездесетіндігі және пайда болу себептерін зерттеп олардың алдын алу болып табылады.
-Жаңа емдік және диагностикалық препараттарды қолданып, агалактия мен гипогалактия ауруын дер кезінде анықтап, жаңа емдеу кестесін пайдаланып, экономикалық тиімділігін анықтау.
- Агалактия мен гипогалактия ауруына қолданылатын емдеу схемаларының терапевтикалық әсерін, дәрежелерін анықтау.
- азықтың сапасыздығын, азық мәзірін тепе-теңдік нормаларын сақтау.
-Суалған сиырларды уақтысымен демалысқа шығару
Зерттеу нысаны мен әдістері: Маститпен ауыратындарды емдеудің әр түрлі әдістерінің экономикалық тиімділігін А. С. Еремин (2005) ұсынған әдістемелік бойынша белгіледік.
Тәжірибелі топты Д. Д. Логвинов ұсынған схема бойынша, ал бақылау тобын осы шаруашылықта қабылданған схема бойынша емдедік.
Жануарлардың сүт безінің жай-күйі жалпы қабылданған әдістеме бойынша клиникалық әдістермен анықталды (Студенцов А. П. с соавт., 2000),
Жұмыстың нысаны: : Амангелді ЖШС-гі сауын фермасындағы әулие-ата сиырлары, М. Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті, ветеринариялық диагностикалық клиникасы.
1.Негізгі бөлім
1.1 Ғылыми әдебиеттерге шолу
В. Венскявиченің мәліметі бойынша 225 бас сиырлардан тұратын табында 171-нен гипоагалактия табылған. Сауу кезінде желіннің ауру бөлігінен сауылған сүт, сау бөлігімен салыстырғанда орта есеппен 23 пайызға аз болған, және де желіннің ауырған бөлігінің өнімділігі лактация аяғына дейін төмен болған.
В.И. Мутовиннің мәліметі бойыша жасырын желінсау кезінде болатын желін бөлігінің гипогалактиясында төлдеуден кейінгі мерзімде орта есеппен сиырдан 7,5 пайыз аз сүт алынған.
Қандағы май алмасуы бұзылғанда кетон денелерінің саны артады (ацетон, ацетоуксус және бета-оксимай қышқылы). Сонымен қатар кетон денелерінің және несептегі (кетонурия) мөлшері артады. Алиментарлық агалактия мен гипогалактияға азықтың сапасыздығы салдарынан және жануарлардың суға ашығуы салдарынан сүт беру қаблеті, бұзылуы жатады[1,2,47].
Гипогалактия ауыз судың төмен температурасында пайда болуы мүмкін (2-9
°С). Тәулігіне 70 л су тұтынғанда, сиыр оны 38 °С дейін қызады, яғни 2500 ккал шамасында жұмсайды. Жануарларға оңтайлы температурадағы суды беру сиырдың сүттілігін 10-12% - ға арттырады (С. И. Плященко, В. Т. Сидоров).
В.М. Карташованың мәліметтері бойынша көптеген елдерде жылына желінсаумен 50 пайызға дейін сиырлар ауырады. Және көптеген зиян әкеледі.
Сиырларды уақытынан ерте бракқа шығару олардың өнімділігі мен пайдаланылуын қысқартады. Нәтижесінде сиырлардың өмір сүруі орта есеппен 5,5-6,5 жылдан аспайды[3,8,60]. Осыған орай өнімділігі де 3,5-4 жылдан аспайды. Осылай етке кеткен әрбір мұндай сиырдан 3-4 бұзау және 3-4 лактацияның сүті алынбайды. Экономикалық шығынның бір бөлігін желінсауды емдеуге кеткен және профилактикалық жұмыстарды жүргізуге кеткен шығындар жатады. Олардың бағасы қабынудың дәрежесіне және аурудың асқынуына байланысты[4,5,42].
Н.И. Полянцев пен Б.А. Калашниктің мәліметтері бойынша желінсаумен зақымдалған сүтте ауру туғызатын микробтар болады. Бұндай сүтті бұзауларға термиялық өңдеуден өткізбей бұзауға беретін болсақ көптеген ішек-қарын ауруларына әкелуі мүмкін. Сондай-ақ, адамдарда ангина, скарлатина және әр түрлі ішек ауруларын тудыруы мүмкін. Жалпы сүтте 5-10 пайыз желінсаулы сүттің болуы ірімшік және әртүрлі сүт өнімдерінің техналогиялық дайындау процесін бұзады.
В.Венскявиченің зерттеулерінде 1-14 күндік жастағы бұзаулардың диспепсиямен ауырғанын байқаған. 315 желінсаудан таза сиырлардан алынған бұзаулар және 205 желінсаумен ауырған сиырлардан алынған бұзаулар зерттеуге алынған. Аурған бұзауларды емдеу тиімділігі де қарастырылған. Зерттеулер нәтижесінде желінсаумен ауырған сиырлардан туып оның уызын ішкен бұзаулар 2 есе диспепсиямен ауырып 4,3 есе өлім-жітімге ұшыраған, олармен бірге туылған сау сиырдың уызын ішкен бұзаулармен салыстырғанда.
Белгілі дат ғалымы S. O. Klastur-дың көрсету бойынша микробиологиялық жағдайын білу үшін бактериологиялық зерттеулер жүргізіп. Нәтижесінде әр түрлі микроб қоздырғыштарын тапқан.
Н.Т. Климов, В.А. Паринов, В.И. Слободяник, Е.Е. Шевелева, В.И. Зимников, А.Н. Модин, А.В. Чурсин, Д.М. Пониткиндердің айтулары бойынша: Сиырларда желінсаудың пайда болу және даму себебі машинамен сауу техналогиясының бұзылуынан болып табылады. Әр түрлі микроорганизмдер ең бастысы, коккалы флора (стафилакоккалар және стрептакоккалар), күтіп бағу, азықтандырудың дұрыс болмауы асептикалық қабынуды асқындыруы мүмкін. Әдетте сүт безінің резистенттілігі төмен сиырларда кездеседі.
В.М. Карташовтың айтуы бойынша азықпен улану кезінде малдардың сүтінің техналогиялық қасиеті және биологиялық көрсеткіштері бірден төмендейді. Желінсаудың пайда болуында негізгі улану сауылып жүрген сиырлардың нитриттермен және нитраттармен уланудан болады. Егер де бұл заттар жасыл шөпте қалыпты концентрациядан көп мөлшерде болатын болса.
С.И. Пляшенко және тағы басқаларының айтулары бойынша сүт безінің табиғи резистенттілігінің деңгейін сүттің құрамындағы лактопераксидаза, лизоцим, лактоферрин және иммуноглобулиндер мен лейкоцидтер көрсеткіштеріне байланысты делінген.
B.Senft және басқаларының айтулары бойынша микроорганизмдердің сүт безіне енуіне және онда көбеюіне тосқауыл болатын организнің қорғаныс жүйесі. Бұған фогацитоз, иммунды жүйе, сүттегі бактериостатикалық әсер ететін протеиндер және ферменттер.
A. Frerking және басқалары қосымша желін бөліктерімен 201 сиырдың секретіне бактериологиялық зерттеулер жүгізді. Қосымша желін бөліктері бар 52,2 пайыз (102 жануар) сиырдан стрептакоккалар, микрококкалар, стафилакоккалар, коринебактериялар және ішек таяқшалары бөлініп алынды[6,7,67]. Бактериологиялық зерттеу кезінде негізгі желін бөлітерінен сынақтың 14,4 пайызынан оң нәтижелер алынды. Негізгі және қосымша желін бөліктерінен бірдей микрофлора бөлінгеннің өзінде сиырларда көп бөліктіліктің тұқымқуалауы зерттелінді. Желіннің басқа да белгілері сияқты көптөлділік те тұқым қуалайды.
Э.Ф. Ложкиннің тұжырымдауы бойынша, созылмалы желінсаумен ауырған сиырлар келесі сүтию кезеңінде де ауырады. Алғаш рет төлдеген сиырлар желінсаудың кез келген түрімен ауырса, онда 96,6 пайызы келесі сүтию кезеңінде ауырады. Сондықтан желінсауға төзімсіз деп - үлкен сиырларды егер олар сүтиюдің бір кезеңінде желінсаудың созылмалы, клиникалық және жасырын түлерімен ауырса, сонымен қатар желінсаудың кез келген түрімен ауырған алғашқы төлдеген сиырларды жатқызуға болады[9,11,58].
А.И. Ильин және А.К. Поспеловтың көрсетулері бойынша: Желінсаудың пайда болуына әсер ететін ең негізгі себеп: азықтандырудың зоогигиеналық қалыпты мөлшерінің бұзылуы, жануарларды күтіп бағудың дұрыс болмауынан. Олардың тексерулері бойынша желінсаумен ауыратын сиырлар көбіне зоогигиеналық, зоотехникалық және ветеринариялық- санитариялық талаптары сақталмаған шаруашылықтарда кездеседі.
Сиырларда желінсаудың таралуы В.Н. Олескиевтің мәліметтері бойынша бірден бұзаулағаннан кейін - 25 пайызында, сүтею кезеңінің бірінші - екінші айларында - 20 пайызында, сүтеюдің келесі айларында - 17 пайызында, жіберу кезеңінде - 23 пайызында, суалу кезеңінде - 15 пайызында кездесті. Желінсаудың пайда болуында және дамуында ең маңызды рольді микробтық фактор атқарады.
Н.Ф.Мышкин, А.П. Студенцов, Н.А. Флегматов және басқа да ғалымдардың көрсетулері бойынша сиырларда желінсау көбінде төлдегеннен соң бірінші күні басталады.
Г.В. Зверевой және басқаларының мәліметтері бойынша сүтею кезінде желінсаумен - 36,3 пайыз, бұзауын жіберу кезінде - 22,6 пайыз, суалу кезінде - 15,8 пайыз, және төлдегеннен кейін алғашқы күні - 25,3 пайыз. Бұл жыл бойы желінсаумен ауырған сиырлар санына.
R.Gotze және D.Sahnketer-дің мәліметтері бойынша инфекциялық аурулар үрпі каналы арқылы жұғуда көбінде домаланған және конус тәрізді ұшы бар үрпіге қарағанда, тарелкалы және кратерлі ұшы бар желін бөліктері көп зақымдалады[10].
Желінсау-желіннің қабынуы сауын сиырда жылдың қай мезгілінде де, кейде тіпті суалған кезде де кездесе береді.Сүт безі аурулары малдар арасында жиі шығады және кең таралған. Желінсаудың әртүрлі формаларының этиологиясын, ағымын және болжамын, оны анықтау, емдеу және алдын алу шараларын жүргізуге көптеген зерттеушілердің жұмыстары арналған.
Желінсау пайда болуының негізгі себептері: дұрыс саумау, микроб факторының болуы, ауру малды анықтау және емдеудің дер кезінде жүргізілмеуі, төмен селекция жұмыстары, машиналы саууға дұрыс іріктеп алмау және басқа факторлар болып табылады.
Ұрып-соғудан, жарақаттанудан желін тканіне микробтар (стрептококк, стафилококк, қылау қоздырғышы, іріңдеткіш микроб т.б.)енуінен, желіндегі микробтардың ауру жұқтыру қабілетінің күшеюінен, ішек-қарын аурулары салдарынан, уланудан, шуы түспеуден, төлдеуден кейінгі эндометриттен болады[12,13]. Қора-жайдың, сауын стакандарының лас болуы, желінді лас сумен жуу, сиырды мезгілінде саумау, сауған кезде оның сүтін сарықпау, сауын аппаратының дұрыс жұмыс істемеуі, вакуум тәртібі бұзылуы, стакандарды ұзақ ұстаудан, желінге салқын тигізу, малды дұрыс-азықтандырмау, оған сапасыз азық беру- мұның бәрі желінсауға әкеліп соғуы мүмкін.
Сүт безіндегі патологиялық процесс келесі ретпен дамиды. Мәселен, сауу ережесі мен технологиясы бұзылса (сүт беру рефлексі тумай тұрып сауу аппаратттарын ерте қосу немесе сауылып біткен желінде олардың ұзақ тұрып қалуы), алдымен тітіркену дамиды да, қайталама теріс әсерлерде асептикалық қабынуға - жасырын маститке ұласады. Желіннің бұл ширегінің жергілікті төзімділігі төмендейді, үрпі ұшының және сыртқы саңылауының стрептококк, стафилококк сияқты микроорганизмдермен ластануы және үрпі үстіндегі цистерналарға (синустарға) енуі нәтижесінде әртүрлі ауырлық дәрежесіндегі жұқпалы процесс дамиды.
Желінсаумен сиырлар лактацияның кез-келген кезеңінде зақымданады, мұнда көбінесе өнімділігі жоғары сиырлар жиі ауырады. Негізгі сүт жоғалту ауыру кезеңінде және келесі сауығу кезеңінде жүреді[17,19]. Біраз сиырларда ұзақ уақытқа созылған емдеу нәтижесінде сүт безі ұлпасының орнына келмейтін өзгерістері белең алып, бұрынғы сүт сауымы мүлде қалпына келмейді. 20% астам сиырлар желінсаумен ауырғаннан кейін, бір немесе бірнеше желін ширегі семуі салдарынан ақауға шығарылады. Статистика бойынша субклиникалық желінсаумен 40-60% сиырлар ауырады, ал желінсаумен ауырып жазылған сиырлардан алынатын сүт өнімінің шығыны орташа жылдық сүт сауымының 10-15% құрайды[16,7].
АҚШ -та желінсаумен күрес бағдарламасы 30 жыл бұрын қабылданған болатын, бірақ осыған қарамастан, сиырлардың ауруынан келетін жыл сайынғы шығындар орташа 2 млрд дол., Осының шамамен 70% шығын - субклиникалық желінсаудан келді[21,23].
Сүтті мал шаруашылығына желінсау ауруы келтіретін зияндар, барлық жұқпалы емес аурулардың жалпы экономикалық шығындарына теңеседі. Көбінесе жоғары өнімді сиырлар ауырады. Қолайсыз жағдайлардың әсерінен жіті желінсаудың бір түрі екінші түріне айнала береді, не олар ұштаса жүреді. Желінсаудың кейбір түрлері, әсіресе, іріңді - катаральды желінсау (стрептококк енуінен болған) ұзаққа созылады да, бірте-бірте желін ұлпасына зақым тигізеді, оның орнын дәнекер ұлпа қаптайды.
30% дейін ауырып айыққан сиырлар желін ширектерді семуі салдарынан ақауға шығарылады[18,19]. Нәтижесінде сиырдың өмірінің орта ұзақтығы 5 жыл шамасынан аспайды, одан 2,5-3 жыл ғана өнім алынады. Демек әрбір осындай сиырлардан 3-4 бұзау кем алынады және сауым сүт 3-4 лактацияға кемиді.
Сүт сапасы төмендеуінен келетін шығындар мен ауру сиырлардың бұзауларының өлім-жітімін қосу керек. Бұл тұрғыдан субклиникалық желінсаумен ауырған сиырлардың сүті қауіпті, себебі ол сыртқы белгісі бойынша қалыпты сиыр сүтінен айырмасы жоқ, бірақ құрамында адам мен мал үшін қатерлі патогенді және токсигенді микрофлора болуы мүмкін. Бұл жағдайда сүт өнеркәсібі де үлкен шығындарға ұшырайды, себебі ауру сиырлардың сүтінің жинақтағы тіпті кішкене қоспасы (10%) сүттен жоғары сапалы өнімдерді даярлауға мүмкіндік бермейді[25,27].
Желінсау себептерінің ерекше тобын желін және емшектердің жарақаттары (жара, сызат, жарылу, соғылу), сонымен қатар, үсу, күйіктер, өрескел уқалаумен және әсері күшті сүртпе майлар жағудан туған дерматиттар және тітіркенулер құрайды[26,29].
Өнеркәсіптік сүт кешендерінде сиырларды ұстауы машиналы саууды қолданусыз мүмкін болмайды. Бірақ аппаратты дұрыс қолданбау желінсауға жаппай ұшыраудың себебі болуы мүмкін. Мысалы қолмен сауу кезінде 5-6% желінсау тіркелсе, машиналы сауда бұл көрсеткіш 60% жетеді[30,16].
Жоғарыда айтылған мәселелер негізінде сиырларды ұстау және азықтандыру шарттарының, машинамен сауудың ережесі мен технологиясын сақталмауы малдың инфекцияға жалпы және жергілікті төзімділігін төмендетіп, сыртқы ортада, желінде бактериялар жиналып, көбеюіне ауру малдан сау малға жұғуына жағдай жасайды, яғни тұйық шеңбер түзіледі.
Жалпы ағза мен сүт безіне неғұрылым көп теріс факторлар әсер етсе, соғұрылым сыртқы ортаға патогенді микрофлора бөлетін, желінсаумен ауырған сиырлар көбейеді. Нәтижесінде тіпті шартты түрде патогенді микроорганизмдердің де уыттылығы күшеюіне жағдай жасалып, олар сүт безіне алдымен галактогенді жолмен жаппай түсіп (массивті инфекция), төзімділігі мықты малдардың өзінде де желінсау туғызуы мүмкін. Ауру бұл жағдайда энзоотия түрінде өтіп, көбінесе жоғары өнімді сиырларды зақымдап, шаруашылыққа орасан зор зияндар әкеледі[14,18].
Ф. К. Хасанов (2000) жүргізген тәжірибелерде виватонмен емдеу клиникалық айқын білінетін мастит кезінде новокаин блокадасымен үйлескен, 76-100% жағдайда тиімді болды, ал терапиялық әсердің ұзақтығы 4-7 тәулік болды. Субклиникалық мастит кезінде 3 күндік курс бойынша виватонмен емдеу тиімділігі 93,3% құрады.
Трошин мағлұматтары бойынша (2003) уберцид кешенді препаратын әзірледі. Уберцид препаратының емдік тиімділігі оның тері аппликациясы арқылы қолданылатын, сиырларда жасырын мастит кезінде 86-100% шегінде түрленеді, бұл маститке қарсы дәстүрлі препараттарды (мастисан-А және Е) цистерна ішіне енгізгеннен кейін 15-20% жоғары әсер етеді және сауығу мерзімі қысқа (2-3 күн) [10,8]. Спецификалық емес маститтің клиникалық айқын көрінген нысандары кезінде ол 80%-дан төмен, бірақ бұрын ұсынылған маститке қарсы дәрілердің (мастисан-А және Е) рецистерналдық енгізулерінен кейін сауығу мерзімі неғұрлым қысқа (1-4 күндік) кейін 13-30% - ға жоғары. Маститпен ауыратын сиырлардың урбецидпен емделген клиникалық жай-күйінің жақсаруы сауығу уақытында гематологиялық және иммунобиологиялық мәртебенің нормалануымен сүйемелденеді[35,31]. Сүттің лизоцимді белсенділігі 12,7 - 78% - ға, сүттің лейкоциттерінің фагоцитарлық белсенділігі 5,6 - 84,8% - ға (Р0,01) өседі.
Н. В. Ланская (2001) сиырлардың маститінде (клиникалық көрінген және субклиникалық) дәрілік өсімдіктердің: кешкі сауудан кейін тәулігіне 1 рет 3 күн бойы 10 мл дозада интерцистернальды енгізілетін қос түйінді, зверобой, мыңжапырақты қолданудың оң нәтижесі туралы хабарлады.
Микробиологиялық синтез препараттарын әзірлеу-бұл жоғары тиімді, сонымен бірге жануарларға арзан және зиянсыз емдеу-алдын алу және өсу ынталандыратын заттарды алудың нақты жолы[32].
В. М. Карташова, В. В. Косянчук (1994) сүт қышқылды стрептококококтардың сұйық өсіндісіне стрептоэколат препаратын сиырларын мастит кезінде қолданудың оң нәтижелері туралы хабарлады.
А. И. Варганов пен И. Г. Конопельцевтің (1994) деректері бойынша лактобацилл негізінде құрылған биосанмен емдеу тиімділігі катаральды мастит кезінде 81,21%, іріңді-катаральды - 68,4% құрады. Субклиникалық мастит жануарлардың 85,7% - ында емделді.
Н. Және. Полянцев, В. В. Подберезный (1994) лактация кезеңінде іріңді-катаральды мастит кезінде споробактерин препаратын қолданғанда оң емдік әсері туралы хабарлады. Споробактерин бақылаудағы 62,8% - ға қарсы 87,8% жағдайда патологиялық процесті толық жоюды қамтамасыз еткендігі анықталды. Созылмалы іріңді-катаральді маститте терапиялық тиімділігі споробактериннің төмен болды, бірақ, соған қарамастан, 13,7% - дан асты. Сиырдың (белгілі және ұсынылатын) маститі кезінде терапияның екі әдісін экономикалық бағалау соңғысының елеулі айырмашылықтарын анықтады: емдеу құны 5,2 есе, еңбек шығындары 2,1 есе төмендеді[21,25].
Ферментті препараттарды қолдану маститтер терапиясындағы перспективалық бағыттардың бірі болып табылады. Ферментотерапия подостор және созылмалы іріңді-катаральды мастит кезінде ең тиімді (Кондырев Л. В., 1991).
В. С. Понамаревтің мәлімдеуінше, қосавт. (1991), иммунозиннің ферменттік препаратын желін каналы арқылы сүт безіне тікелей енгізу антибиотиктермен курстық емдеу ұзақтығын 1,5 есе қысқартты.
А. С. Гаврилиннің (2002) деректері бойынша линомаст препараты маститтің негізгі қоздырғыштарына қатысты жоғары бактерицидтік белсенділікке ие: стафилокококтар - 0,025 ЛЕсм3, стрептококтар - 0,38-0,78, ішек таяқшалары - 3,13 ЛЕсм3, псевдомонад - 6,25-12,5 ЛЕсм3. Линомаст препаратын өндірістік жағдайларда маститпен ауыратын сиырларды емдеу үшін қолдану сиырлардың 99,5% - ын 1-3 енгізгеннен кейін сауығуын қамтамасыз етеді. Субклиникалық және серозды мастит кезінде осы препараттың терапиялық тиімділігі 100,0%, ал серозды-катаральды мастит кезінде - 94,7% құрайды, бұл жалпы фермалардағы сиырлардың ауру деңгейінің 25,9% төмендеуін қамтамасыз етеді[20,23].
Терапияның медикаментозсыз әдістері (суық, жылу, массаж) белгісіз уақыттан бері қолданылады. Суық әдетте қабыну реакциясының бастапқы фазасында тағайындалады, бұл тіндердің ісінуінің дамуына кедергі келтіреді. Жылу процедуралары асқынған қабыну процесінде тағайындалады. Жылудың әсері трофикалық процестерді күшейтеді, инфильтраттардың сіңірілуін тездетеді, зақымданған ұлпаларда қорғаныс реакцияларын күшейтеді[6,9].
Маститтерді емдеуде УВЧ қолданудың жоғары тиімділігі туралы и. И. Балкова және т.б. (1993), В. П. Иноземцево (1993), А. В. Лебедев және т. б. (1999) және т. б. олардың мәліметтері бойынша емдік әсері 60-тан 80% - ға дейін құрайды.
Отандық өнеркәсіп "Вега - МВ", "Петролезер - 202 М", "Зорька", "Орион-вет", "МИЛТА-МВ", "СТП-3" портативті лазерлік аппараттарды сериялық шығаруды жолға қойды. Мастит кезінде олардың жоғары терапиялық тиімділігін В. В. Мальцев (1990), И. И. Белкового, В. П. Иноземцев (1994, 1998), О. А. Чернова, Н. К. Комарова (1998) дәлелдеді.
Егер маститті емдеудің физиотерапиялық әдістері туралы айтатын болсақ, онда О. В. Филиппованың (2000) хабарламасына сәйкес, жедел катаральды мастит кезінде 7 күндік курс бойынша лазерлік терапия 92,9% жағдайда нәтижелі болды (емделген үлес саны бойынша). Кешенді емдеудің терапевтік тиімділігі 10 тәулік ұзақтығы кезінде 80% құрады[2,8].
Г. М. Латыпованың мәліметтері бойынша (2007) маститтің әр түрлі формаларында "Йодилин-масть" жақпасын қолдану тәжірибелі топта сиырлардың 86,7% - да толық сауығуын қамтамасыз етті (бақылағыдан 6,7% - ға артық). Емдеу курсы аяқталғаннан кейін тәжірибелік топтағы тәуліктік сауығу 21,8% - ға өсті. Тәжірибелі топтың сүт безі секретіндегі соматикалық жасушалар саны 279,5+-10,7 мыңмл (64,4% - ға) дейін төмендеді. Лейкоциттердің бастапқы көрсеткіштерден 17,1% - ға (Р"0,01) азаюы, эритроциттер, гемоглобин санының тиісінше 24,0% - ға (Р"0,01) және 14,6% - ға (Р"0,01) ұлғаюы болды. Сиырларда қан сарысуын биохимиялық зерттеу кезінде жалпы ақуыз 6,6% - ға (Р"0,05), кальций - 8,9% - ға (Р"0,05), фосфор-6,9% - ға (Р"0,01) және каротин-11,9% - ға (Р"0,01) өскені анықталды. Желіннің шырындары терісінде жарылған кезде йодилин-мастиді терапевтік қолдану оның тұтастығын 95-100% - ға қалпына келтіреді, ал маститтер кезінде қысқа новокаинді блокадамен үйлескен жақпа қолдану жануарлардың 93,3% - ға дейін сауығуын қамтамасыз етеді [31,30].
И. Идельбаев (2007) сиырларды субклиникалық мастит кандидозды анатоксинмен мастицидпен үйлескенде емдеудің терапиялық тиімділігі 93,3%, диофурмен - 100,0%; аспергилезды анатоксинмен және диофурмен - 100,0%; бұлшық етішілік және көктамырішілік енгізулер кезінде натрий тиосульфатымен үйлескенде мастицидпен - тиісінше 73,3-80,0%; натрий тиосульфатымен үйлескенде диофурмен тиісінше 73,3 - 80,0%; натрий тиосульфатымен үйлескенде натрий тиосульфатымен үйлескенде диофурмен бұлшықетішілік және көктамырішілік енгізулерде-93,3-100,0% мал, тиісінше. Диофурмен бірге candida және Aspergillus тектес саңырауқұлақтардан дайындалған анатоксиндерді пайдалана отырып, маститтің әртүрлі түрлерімен сиырларды емдеудің кешенді тәсілінің экономикалық тиімділігі диофурды қолданудан ғана қарағанда 1,27-3,4 есе жоғары.
0.1.1 Желін безінің аурулары
1.1.2 Желін безінің пайда болу себептері.
Ірі қара мал маститінің пайда болу себептері қазіргі уақытта аяғына дейін зерттелмеген. Бұл мәселе бойынша мүлдем қарама-қарсы көзқарастар бар, соның салдарынан онымен күрес бойынша мүлдем өзге, кейде тіпті әртүрлі іс-шаралар ұсынылады. Алайда, бір факторларға артықшылық бере отырып және басқаларын тастай отырып, аурудың шынайы себептерін анықтауға және онымен күресу шараларын ұсынуға болмайды. Бұған контагиозды стрептококкты маститпен күрес жөніндегі іс-шаралардың пайдасыздығы дәлел болып табылады.
Мысалы, Э. X. Ридала (1964), Ю. Ю. Веллесте және т.б. (1967) маститтің негізгі себебі жұқпалы аурулардан басталатынын мойындады, ал аурудың өзі тіпті контагиозды деп санайды.
В. И. Мутовин (1974) қарсы пікірді ұстанады. Атап айтқанда, ол мастит этиологиясында басты рөл (шамамен 80% жағдай) сиырларды азықтандыру, ұстау және сауу, жарақаттар мен босанғаннан кейінгі асқынулар орын алады деп санайды. Негізгі мән азықтандыруға беріледі, ал микроорганизмдерге де қосымша рөл беріледі. Мұндай пікірді Д. Д. Логвинов және т.б. (1979) ұстанады.
Г. С. Григорян (1967) хабарлағандай, сау сиырдың іріңді-катаральды маститпен ауруын іріңді-катаральды маститпен ауыратын сиырдан алынған сүт безінің қуысына 0,3 -- 0,8 мл сүт енгізу арқылы жазуға болады.
Сүт цистернасына сау сиырдың стафилококктар мен стрептококтардан таза өнімін енгізгенде көп жағдайда іріңді-катаральды мастит тудырған жоқ. Азықтандыруда, көптеген өсімдіктер жануарлардың ағзасының бірқатар физиологиялық функцияларына көпжақты әсер етеді. Алайда тұрақты қорада ұстау жағдайында, әсіресе монокорманы пайдалану кезінде, жануарлар қажетті шөптерді өз бетімен табуға мүмкіндігі болмаған кезде, оларда көптеген ауруларға қарсы тұру төмендейді, сүттің бактерицидтік фазасы күрт қысқарады, жиі маститтер пайда болады (Н. - Алматы: "Мектеп" Баспасы, 2007.
Төлдегеннен кейін қандағы А витамині төмен сиырлар (әсіресе үш апта ішінде) мастит ауруына бейім (l.a. Nohnston және т. б., 1983).
Сиырдың маститпен ауруының ықтималдығы көптеген факторларға байланысты: асырау, азықтандыру жағдайлары, жануардың жеке ерекшеліктері, алдын алу іс-шараларын сәтті өткізу.
Сиыр қорасында қанағаттанғысыз болған жағдайда мастит тудыратын патогенді микроорганизмдер дамуы мүмкін. Оларға алтын стафилококк, стрептококтардың әр түрлі түрлері, колиформды бактериялардың 100-ден астам түрі жатады, олар сауу аппараттары арқылы және ауа-тамшы жолымен оңай беріледі.
Жеткіліксіз, теңгерілмеген азықтандыру иммунитетті төмендетеді және аурулардың, оның ішінде маститтің барлық спектрін тудыруы мүмкін. Сонымен қатар, төлдеуден кейін теріс энергетикалық теңгерімі (энергия тапшылығы) бар сиырлар үшін мастит ауруы қаупі жоғары екендігі тәжірибелік жолмен дәлелденді.
Жануарлардың жеке ерекшеліктеріне олардың физиологиялық жай-күйі (соңғы аптадағы сиырлар өте сезімтал), жасы (лактация саны), ағзаның жалпы жағдайы (иммунитет әлсіреген жағдайда ауру қаупі артады), тұқым қуалаушылық жатады.
Ғалымдардың соңғы зерттеулері, сондай-ақ желіннің құрылысының кейбір ерекшеліктері мен мастит ауруы арасындағы байланысты растайды. Бағалау критерийлері болып емшек арналарында өндірілетін кератин затының саны, емшек ұшындағы кератинді блякшалардың мөлшері мен нысаны, сауылғаннан кейін емшек каналы диаметрінің өзгеруі табылады.
Голланд ғалымдары кератин - балауыз тәріздес заттың, соска каналының ішкі бетін жабатын - маститтің дамуында үлкен рөл атқаратынын дәлелдеді. Кератин қоршаған ортаның желініне кіретін микроорганизмдер жолындағы бөгет болып табылады. Сауу процесінде ол (шамамен 40%) өлшенген жасушалармен және белсенді бактериялармен бірге жуылады. Сауылғаннан кейін кератин саны тез қалпына келеді, бұл емшек каналы эпителийінің қалыпты қорғаныс функциясын қолдайды. Тиісінше, бұл заттың жетіспеушілігі микроорганизмдерге желіннің тініне терең еніп, қабынуға мүмкіндік береді. Алайда, кератиннің артық ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Семей қаласының Шәкәрім атындағы университеті
коммерциялық емес акционерлік қоғам
Ветеринария және Агроменеджментфакультеті
Табысбек Жаңабек
желінсау сиырлардың желін безінің агалактиясы мен гипогалактиясының пайда болуы және оның алдын алу емдеу шаралары.
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
5В120100 - Ветеринарлық медицина мамандығы
Семей, 2022 ж.
Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым министрлігі
Семей қаласының Шәкәрім атындағы университеті
коммерциялық емес акционерлік қоғам
Ветеринария және Агроменеджментфакультеті
5В120100 Ветеринариялық медицина
Қорғауға жіберілді
Кафедра меңгерушісі
Т.С Джумакасович
_________2022 ж.
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Табысбек Жаңабек
желінсау сиырлардың желін безінің агалактиясы мен гипогалактиясының пайда болуы және оның алдын алу емдеу шаралары.
5В12010 - Ветеринарлық медицина мамандығы
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Орындаған Табысбек Жаңабек
Ғылыми жетекшісі
аға мұғалім, а.ш.ғ.к. Дәулетбек Манарбекұлы
Семей, 2022 ж.
Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым министрлігі
Семей қаласының Шәкәрім атындағы университеті
коммерциялық емес акционерлік қоғам
Ветеринария және Агроменеджментфакультеті
5В120100 Ветеринариялық медицина
БЕКІТЕМІН
Кафедра меңгерушісі
Т.С Джумакасович
_________2022 ж.
дипломдық жұмысты орындауға
ТАПСЫРМА №___
Студент: Табысбек Жаңабек ВМ-701
(Т.А.Ә.) (тобы)
Желінсау сиырлардың желін безінің агалактиясы мен гипогалактиясының пайда болуы және оның алдын алу емдеу шаралары.
Университет бойынша бұйрығымен бекітілген
Жұмыстың орындалу мерзімі____________________________ _
Жұмысты орындауға қатысты сұрақтар тізбесі________________
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ
МАЗМҰНЫ
№
рс
Бөлімдері
Кеңесшінің аты-жөні, қолы
1
2
4
1
2
3
4
5
6
7
8
9
Ұсынылған негізгі әдебиеттер:
___________________________________ _________________________
___________________________________ _________________________
___________________________________ _________________________
___________________________________ _________________________
___________________________________ _________________________
___________________________________ _________________________
Тапсырманың берілген күні ______________2022ж.
Дипломдық жұмыстың ғылыми жетекшісі______________ Дәулетбек Манарбекұлы (қолы) (а.т.ә.)
Тапсырманы орындауға алған студент______ Табысбек Жаңабек.
(қолы) (а.т.ә.)
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ
КЕЛІСІМ ПАРАҒЫ
Тақырыбы: Амангелді ЖШС сиырлардың желін безінің агалактиясы мен гипогалактиясының пайда болуы және оның алдын алу емдеу шаралары.
Топ студенті: Табысбек Жаңабек.
(қолы) (А.Ж.Т)
Кеңесшілері:
Экономика
____________________ Тіршілік қауіпсіздігі
(дәрежесі,атағы,А.Ж.Т) _____________________
____________________ (дәрежесі,атағы,А.Ж.Т)
(күні, қолы)
________________________
Қоршаған ортаны қорғау (күні, қолы)
_____________________
(дәрежесі, атағы, А.Ж.Т)
_____________________
(күні, қолы)
Нормабақылау
_____________________
(дәрежесі, атағы,А.Ж.Т)
______________________
(күні, қолы)
Дипломдық жұмысты орындау
графигі
Рет саны
Тараулар және қарастырылатын сұрақтар тізімі
Жетекшіге ұсыну мерзімі
Ескертулер
1
Кіріспе бөліміне арналған
мәліметтер жинау
23.02.2022 ж
орындалдыы
2
Әдебиетке шолу
10.03.2022 ж
орындалды
3
Дипломдық жұмыстың жаңалығы, шаруашылыққа сипаттама
25.03.2022 ж
орындалды
4
Зерттеу материалдары мен
әдістемелері
17.03.2022 ж
орындалды
5
Негізгі бөлімге арналып жиналған мәліметтерді бір жүйеге келтіру
01.03.2022 ж
орындалды
6
Дипломдық жұмысты бір жүйеге келтіру
4.03.2022 ж
орындалды
Кафедра меңгерушісі:
Жетекшісі:
Тапсырманы орындауға
қабылдадым, студент
Аннотация
Осы дипломдық жұмыста аннотация, нормативтік сілтемелер, анықтамалар, қысқартылған сөздер, кіріспе, әдебиетке шолу, өзіндік зерттеу нысаны мен әдістері, зертеу нәтижелері және оны талдау, тіршілік қауіпсіздігі және еңбекті қорғау, экология бөлімі, экономика бөлімі, бизнес жоспар, қорытынды және ұсыныстар, пайдаланылған эдебиеттер бөлімдерінен тұрады.
Кіріспе бөлімінде желінсау этиологиясы, ауруды анықтау жолдары, агалактия және гипогалактия желін ауруын сауықтыру шаралары, жаңа маститті емдеу кестелері қарастырылған.
Аннотация
В данной дипломной работе содержатся аннотация, нормативные ссылки, определения, сокращенные слова, введение, обзор литературы, формы и методы исследования, результаты исследования и его анализ, безопасность жизнедеятельности и охрана труда, отдел экологии, отдел экономики, бизнес-план, заключение и рекомендации, использованные разделы литературы.
Вводная часть включает в себя этиологию вымени, методы выявления заболеваний, мероприятия по оздоровлению заболеваний в области агалактии и гипогалактии, графики лечения нового мастита.
Annotation
This thesis contains an abstract, normative references, definitions, abbreviated words, introduction, literature review, forms and methods of research, the results of the study and its analysis, life safety and health, Department of ecology, Department of Economics, business plan, conclusion and recommendations used sections of the literature.
The introductory part includes the etiology of the udder, methods of disease detection, measures for the improvement of diseases in the field of agalactia and hypogalactia, treatment schedules for new mastitis.
Аннотация ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .7
Мазмұны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .8
Қысқартулар мен белгілер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .9
Анықтамалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..10
Нормативтік сілтемелер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..11
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 12
1.Негізгі бөлім ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..16
0.1 Ғылыми әдебиеттерге шолу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...16
1.1.1 Желін безінің аурулары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...23
1.1.2 Желін безінің пайда болу себептері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ..2 3
1.1.3 Профессор А.П. Студенцовтың кестесі бойынша: желінсаудың жіктелуі және алдын алу, емдеу шаралары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...26
1.1.4 Желінді күту және сауу әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...41
1.1.5 Сауылатын сиырдың желін ауруын диагностикалау ... ... ... ... ... . ... ... ... 47
1.1.6 Клиникалық, субклиникалық желін ауруын диференциалді диагностикалау ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .50
1.1.7 Желін ауруларын емдеу және алдын алу шаралары ... ... ... ... ... ... ... ... ...53
2.0 Жеке зерттеулер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 60
0.1 Шаруашылық жөніндегі мәліметтер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...60
3.0 Ғылыми өзіндік зерттеу нәтижелері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...66
3.1. Маститті емдеудің жаңа сұлбасын қолдану нәтижелері ... ... ... ... ... ... . ... 66
3.2 Агалактия және гипогалактия себептеріне байланысты оны жою әдісі...77
3.3 экономикалық тиімділік ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .78
4. Қортынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 79
Ұсыныстар ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 80
Қолданылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .82
Қысқартулар мен белгілер
мл - миллилитр
мг - миллиграмм
% - пайыз
м -- метр
кг - килограмм
г - грамм
+°С-градус, цельсия
Вт-ток қуаты
ПЭДМ- маститтің экспресс диагностика аспабы
МІҚ-Мүйізді ірі қара мал
(-, +)-теріс, оң реакция
АСД - Дороговтың антисептик стимуляторы
ӘБ - әлемдік бірлік
әб - әсер бірлік
ТБ - тышқан бірлігі
ФСГ - фолликулстимульдеуші гормон
СБП - сүтті бақылау пластинкасы
"МИЛТА-МВ", "СТП-3" портативті лазерлік аппараттарды сериялық шығаруды жолға қойды.
Амангелді ЖШС-гі,
"электролита" тәжірибелі буферлік ерітіндісі
40-41°С- градус, цельсия
5 %- пайыз, ертінді
Аныктамалар
Бұл дипломдық жұмыста төмендегі келтірілген терминдер мен анықтамалар қолданылды:
Желін үрпісінің бекітілуі - индурация
Гиперемия-малдың желініне артериялық қанның көп келуін айтады.
Желін- негізінен без аппараттарынан тұратын, дәнекер ұлпалардан және теріден құралған симметриялы орналасқан орган.
Желінсау желін безінің қабынуы, барлық жануарларда кездеседі, әсіресе жиі сиыр мен қойда көп кездеседі.
Желіннің ісінуі, - туар алдында малдың желінінің ісінуін айтады, желін флегмонасы-бұл ауруда шел мен телімаралық ткань іріңдеп, қабынады.
Желінсау (мастит) - сүт безінің қабынуы.
Агалактика - мүлдем жоқ
Гипоагалактия- сүті аз
Микроорганизмдер - ең бастысы, коккалы флора (стафилакоккалар және стрептакоккалар)
Эндо және Сабуро- өсіру ортасы
Гиса - түрлі түсті өсіру ортасы.
Сүт- биологиялық құнды сұйық зат
Ферменттер- липаза, фосфотаза, лактоза, редуктоза, каталаза.
Агалактия (Agalactia) -- сүтінің жоқтығы және
Гипогалактия (Hypogalactia) -- сүт аздығы
"Фоссоматик"- электрондық аспаптардың. көмегімен есептеу, электрондық бөлшектерін есептегіштер:
"Культер-Каунтер"- пикоскель,
ГЦМК-3- гемоцитометр кондуктометрилік маркасы
(ЖАҰ) -Уайтсайд сынағымен, жоғарға-актив заттарды ұстайтын аппарат.
Нормативтік сілтемелер
Мемлекеттік стандарт 2888-68 - Ветеринарлық термометр.
"Методическими указаниями по бактериологическому исследованию молока и секрета вымени" (1983).,
Сандық мәліметтер вариациялық статистикалық (Стьюденту (Попов Ю.Г. с соавт., 2007).,
Желін безін клиникалық әдістермен зерттегенде (Студенцов А.П. с соавт., 2000), ұсынған жалпы тәсіл.
Экономикалық тиімділігін А.С. Ереминнің (2005)., ұсынған тәсіл.
Методические указания по диагностике, лечению и профилактике маститов у коров.- М.: Колос, 1973 ж.
Методические рекомендаций по борьбе с маститами коров хозяйстве Ростовской области. Персиановка, 1971 ж.
Рекомендации по борьбе с маститом коров. Ветеринарноезаконодательство. - М.: Агропромиздат, 1988 ж.
Кіріспе
Жұмыстың өзектілігі: Қазақстан республикасы Президенті өзінің халыққа жолдауында алдағы жылдарға Қазақстанның даму стратегиясын айқындап берді. Еліміздің дамуының жаңа кезеңінде ел агроөнеркәсіп кешенінің алдына бірқатар жаңа және маңызды міндеттер қойып отыр. Солардың ішінде ең маңызыдысы еліміздің ішінде мал шаруашылығын баса атап өтті. Ветеринария жүйесі қазіргі нарықтық жағдайға байланысты, халықаралық стандартқа көшіру қажет екендігін айтты.
Ел басы Үкіметке ауылшаруашылығына барлық деңгейлерде жүйелі қолдау көрсетуде одан әрі шаралар қабылдауды тапсырды.
Сүт безі ауруларының сүтінің барлық сауылған сүтке зиянды әсерін болдырмау үшін Қазақстан Республикасының ветеринарлық заңнамасымен "маститпен зақымданған төрт бөліктен алынған сүтті қолмен беру, жеке ыдысқа жинау және жою"қарастырылған.
Ветеринарияның басты міндеті - ауылшаруашылығының ветеринариялық тазалығын сақтау, адамдардың денсаулығын адам мен малға ортақ аурулардан қорғау, жоғары сапалы ауылшаруашылық өнімдерін өндіру және халықты малдардың аса қауіпті ауруларының енуінен қорғау болып табылады. Осыған орай, әлемнің бәсекеге қабілетті елу елдің қатарына кіру. Сондай-ақ, қазіргі таңда, еліміз дүниежүзілік сауда ұйымына кіруді жоспарлап отығанда, ауылшаруашылық өнімдерінің сапасы жоғары болу керек. Мал өнімдерінің сапалық мәселесі халық денсаулығына және тұтынушылар мүддесіне зиян келтіріп ғана қоймай, басты мал өнімдерінің экспорттық қуатына әсер етіп, еліміздің халықаралық беделіне әсерін тигізеді.
Малшаруашылық өнімдерінің сапасын, жалпы көлемін ұлғайтуда ветеринария ғылымының және тәжірибенің маңызы өте зор. Бұл жаңағы шаруашылықты әртүлі, инфекциялық және инвазиялық аурулардан сақтандырады. Көптеген аурулармен күресу ойдағыдай жүріп жатқанымен, кейбір жеке аурулар кездесіп жатады. Бұл аурулар шаруашылыққа өте зор нұқсан келтіреді. Мұндай ауруларға желін ауруларын жатқызуға болады. Жнлін ауруларының әсерінен сиырлардың өнімділігі төмендеп, табыннан көптеген жас әрі жоғары өнімді сиырлар шығарылып жатады. Бұл шаруашылықтын тез өркендеуіне өте үлкен зиян келтіреді. Сонымен қатар желін ауруларының әсерінен сүттің сапасы төмендеп, төл аурулару көбейе түседі.
Желін ауруларының ішінде ең көп әрі көрнекі түрде зиян келтіретіні желінсау ауруы (сүт безінің қабыныуы).
Жаңа емдік және диагностикалық препараттарды қолдану, машинамен сауудың техникасының жаңаруының өзі қазіргі уақытта желінсаумен күресуде көзделген мақсаттарға жетпей жатыр.
Желінсаумен ауырған сиырларды сауу кезінде сүт безінде пайда болатын ауырсынулар жатыр спазмасына әкеледі, басқа көбею органдарының жұмысын бұзады (төлдің шығарылуы және сорылуы, іш тастау, дұрыс жетілмеген төлдердің туылуы, сиырларды қайталап ұрықтандыру). Бұлардың барлығы төлдің жатырдан шығуына кері әсерін тигізеді.
Желінсау кең тараған ауру болып тұр. Бұл аурудың пайда болуында негізгі себептердің бірі машинамен сауу техналогиясының және жалпы сүт сауу техналогиясының бұзылуы болып тұр. Осыған байланысты басқа аурулармен салыстырғанда қазіргі жағдайда сүт өнімінің төмендеуіне байланыстысты, сиырларды уақытынан ерте бракқа шығару, төл аурулары және бедеу сиырлардың санының артуы, сонымен қатар сүттің тағамдық және техналогиялық қасиеттерінің төмендеуі үлкен мөлшерде экономикалық зиян әкелуде. Жоғарғы рентабельді шаруашылықта ірі мүйізді қара малмен айналысу үшін сүтті бағыттағы сиырдың генетикалық потенциалын көтеру қажет және прогрессивтік технологияларды пайдаланумен қатар қажетті мал азығын қорын дұрыс жинап, оны дайындау және тепе-тең азық мәзірін құра білу қажет. Мал-дәрәгерлік жұмыстарды уақтылы жүргізіп, жұқпалы, ішкі аурулардың алдын алу шараларын, шығын шығармай мал басын аман сақтау қажет. Желінсау аурулары барлық аурулардың ішінде шаруашылықтарға өте көп экономикалық шығын келтіретін ауру. (Слободяник В.И., Нежданов А.Г.,1999; Родин Н.А.,1999). Малдәрәгерлік есеп-қисапқа қарайтын болсақ Оңтүстік қазақстан облысында 8-жылдың ішінде 2006-2014 жыл аралығында желінсау ауруы 29,5% өскен. Кейбір аудандарда жеке шаруа қожалықтарында желінсау ауруының сиырлар арасындағы үлестік салмағы 30-45%-ға жеткен. Оңтүстік қазақстан облысындағы 2008-2014 жылдар арасында малдәрігерлік есеп-қисапқа сенсек барлық желінсау ауруының түрлерімен ауырған сиыр саны жалпы тексерілген сиырлардың арасында 10,3-16,6% орын алған. Сиырлардың желінсаумен уырып жазылғандар саны 2012 жылғыдан 2014 жылда 3-есе көп. Осы уақытта жалпы клиникалық, патологиялық белгісі білініп, желінсау ауруынан жазылған сиырлар саны осы жылдары 53,6-77,1% құрайды. Жасырын желінсаумен ауырған сиырлар саны 22,9-46,3% (Смертина Е.Ю., 2002) құрап отыр.
Желінсау ауруына байланысты сүт өнімінің төмендеуі (70%), өнімді жою (8%), малдәрігерлік қызметке және дәрі-дәрмекке шығын (8%), амалсыз мал сою және мал өлімі (4%) құрады.
R. Mak Kay (1984) ескерткендей, желінсау ауруына ұшыраған малдардың генофондық қоры нашарлайды.
М.Х. Шайхманов (1985) айтуынша клиникалық маститте сүт өнімділіігі бір сиырға (жазылғаннан кейін сүт өнімділігі толық қалпына келе қоймаған) шаққанда 226,8 кг төмендейді. Сүт өнімі өте жоғары мемлекеттерде желінсау ауруы 20-50% сиырларда кездеседі (Полянцев Н.И., Подберезный В.В., 2007).
Статистикалық мал-дәрігерлік деректерде желін ауруынан бірден өліп кеткен сиырлар туралы мәліметтер жоқ, себебі ондай есеп-қисап жүргізілмегген. Көптеген авторлардың мәліметіне қарасақ, біздің көптеген облысмтарымызда клиникалық желін ауруымен ауырғандар саны 10,9 до 43,4% дейін кездеседі, жасырын - от 8,8 до 12% (Гулина В.М., 1999; Ланская Н.В., 2001; Ганиева А.А., 2003).
Жаңа қолданылып жатқан емдік дәрі-дәрмектер және диагностикалық препараттар, аппаратпен сауу технологиясын қанша жақсартсақта желінсау ауруынан құтылудың және жақсы тиімді нәтиже көрсеткішін ала-алмай отырмыз.
Жұмыстың ғылыми жаңалығы- Амангелді ЖШС-гі сиырлардың жасырын және түрлі желін ауруының агалақтиясы мен гипогалактиясы себептерін анықтап, Д. Д. Логвинов бойынша "электролита" буферлік ерітіндісін 165 мл тиімді мөлшерде, 1, 3-ші және 5-ші күндері енгізілді, бәріне бір реттен салынды және бірге АСД - 2 фракциясын қолданғаннан кейін терапиялық тиімділік 100% ға дейін артты.
Сол себепті де желінсау ауруының жаңа тиімді емдеу әдісітерін және жалпылама үрдісті алдын-алу шараларын жүргізудің жолдарын іздеуміз қажет.
Жұмыстың практикалық маңызы: Шаруа қожалықтарында сауын сиырлардың желін ауруының агалактия мен гипогалактиясы түрлі желін ауруларының себептерін анықтап, Д. Д. Логвинов бойынша "электролита" буферлік ерітіндісін 165 мл тиімді мөлшерде, 1, 3-ші және 5-ші күндері енгізілді, бәріне бір реттен салынды және бірге АСД - 2 фракциясын қолданғаннан кейін терапиялық тиімділік 100% ға дейін артты.
Ғылыми мәселені шешуді заманауи бағалау: Ауыл шаруашылығының алдында тұрған басты тапсырма - халықты өндірістік және ауылшаруашылық шикізатпен, етпен қамтамасыз ететін өндірістің дамуы мен мал шаруашылығының барлық салаларының жан-жақты динамикалық дамуына, малдардың ауруларының алдын алу, емдеу шараларына қол жеткізу болып табылады
Жұмыстың мақсаты: Желін ауруының агалактиясы мен гипогалактиясы Амангелді ЖШС, Қазығұрт ауданы, Айкөл елді мекеніндегі шаруа қожалықтарындағы деңгейі, қаншалықты сиырлардың арасында жиі кездесетіндігі және пайда болу себептерін зерттеп олардың алдын алу.
Жұмыстың міндеті: Желін ауруының агалактиясы мен гипогалактиясының шаруалықтағы деңгейі, қаншалықты сиырлардың арасында жиі кездесетіндігі және пайда болу себептерін зерттеп олардың алдын алу болып табылады.
-Жаңа емдік және диагностикалық препараттарды қолданып, агалактия мен гипогалактия ауруын дер кезінде анықтап, жаңа емдеу кестесін пайдаланып, экономикалық тиімділігін анықтау.
- Агалактия мен гипогалактия ауруына қолданылатын емдеу схемаларының терапевтикалық әсерін, дәрежелерін анықтау.
- азықтың сапасыздығын, азық мәзірін тепе-теңдік нормаларын сақтау.
-Суалған сиырларды уақтысымен демалысқа шығару
Зерттеу нысаны мен әдістері: Маститпен ауыратындарды емдеудің әр түрлі әдістерінің экономикалық тиімділігін А. С. Еремин (2005) ұсынған әдістемелік бойынша белгіледік.
Тәжірибелі топты Д. Д. Логвинов ұсынған схема бойынша, ал бақылау тобын осы шаруашылықта қабылданған схема бойынша емдедік.
Жануарлардың сүт безінің жай-күйі жалпы қабылданған әдістеме бойынша клиникалық әдістермен анықталды (Студенцов А. П. с соавт., 2000),
Жұмыстың нысаны: : Амангелді ЖШС-гі сауын фермасындағы әулие-ата сиырлары, М. Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті, ветеринариялық диагностикалық клиникасы.
1.Негізгі бөлім
1.1 Ғылыми әдебиеттерге шолу
В. Венскявиченің мәліметі бойынша 225 бас сиырлардан тұратын табында 171-нен гипоагалактия табылған. Сауу кезінде желіннің ауру бөлігінен сауылған сүт, сау бөлігімен салыстырғанда орта есеппен 23 пайызға аз болған, және де желіннің ауырған бөлігінің өнімділігі лактация аяғына дейін төмен болған.
В.И. Мутовиннің мәліметі бойыша жасырын желінсау кезінде болатын желін бөлігінің гипогалактиясында төлдеуден кейінгі мерзімде орта есеппен сиырдан 7,5 пайыз аз сүт алынған.
Қандағы май алмасуы бұзылғанда кетон денелерінің саны артады (ацетон, ацетоуксус және бета-оксимай қышқылы). Сонымен қатар кетон денелерінің және несептегі (кетонурия) мөлшері артады. Алиментарлық агалактия мен гипогалактияға азықтың сапасыздығы салдарынан және жануарлардың суға ашығуы салдарынан сүт беру қаблеті, бұзылуы жатады[1,2,47].
Гипогалактия ауыз судың төмен температурасында пайда болуы мүмкін (2-9
°С). Тәулігіне 70 л су тұтынғанда, сиыр оны 38 °С дейін қызады, яғни 2500 ккал шамасында жұмсайды. Жануарларға оңтайлы температурадағы суды беру сиырдың сүттілігін 10-12% - ға арттырады (С. И. Плященко, В. Т. Сидоров).
В.М. Карташованың мәліметтері бойынша көптеген елдерде жылына желінсаумен 50 пайызға дейін сиырлар ауырады. Және көптеген зиян әкеледі.
Сиырларды уақытынан ерте бракқа шығару олардың өнімділігі мен пайдаланылуын қысқартады. Нәтижесінде сиырлардың өмір сүруі орта есеппен 5,5-6,5 жылдан аспайды[3,8,60]. Осыған орай өнімділігі де 3,5-4 жылдан аспайды. Осылай етке кеткен әрбір мұндай сиырдан 3-4 бұзау және 3-4 лактацияның сүті алынбайды. Экономикалық шығынның бір бөлігін желінсауды емдеуге кеткен және профилактикалық жұмыстарды жүргізуге кеткен шығындар жатады. Олардың бағасы қабынудың дәрежесіне және аурудың асқынуына байланысты[4,5,42].
Н.И. Полянцев пен Б.А. Калашниктің мәліметтері бойынша желінсаумен зақымдалған сүтте ауру туғызатын микробтар болады. Бұндай сүтті бұзауларға термиялық өңдеуден өткізбей бұзауға беретін болсақ көптеген ішек-қарын ауруларына әкелуі мүмкін. Сондай-ақ, адамдарда ангина, скарлатина және әр түрлі ішек ауруларын тудыруы мүмкін. Жалпы сүтте 5-10 пайыз желінсаулы сүттің болуы ірімшік және әртүрлі сүт өнімдерінің техналогиялық дайындау процесін бұзады.
В.Венскявиченің зерттеулерінде 1-14 күндік жастағы бұзаулардың диспепсиямен ауырғанын байқаған. 315 желінсаудан таза сиырлардан алынған бұзаулар және 205 желінсаумен ауырған сиырлардан алынған бұзаулар зерттеуге алынған. Аурған бұзауларды емдеу тиімділігі де қарастырылған. Зерттеулер нәтижесінде желінсаумен ауырған сиырлардан туып оның уызын ішкен бұзаулар 2 есе диспепсиямен ауырып 4,3 есе өлім-жітімге ұшыраған, олармен бірге туылған сау сиырдың уызын ішкен бұзаулармен салыстырғанда.
Белгілі дат ғалымы S. O. Klastur-дың көрсету бойынша микробиологиялық жағдайын білу үшін бактериологиялық зерттеулер жүргізіп. Нәтижесінде әр түрлі микроб қоздырғыштарын тапқан.
Н.Т. Климов, В.А. Паринов, В.И. Слободяник, Е.Е. Шевелева, В.И. Зимников, А.Н. Модин, А.В. Чурсин, Д.М. Пониткиндердің айтулары бойынша: Сиырларда желінсаудың пайда болу және даму себебі машинамен сауу техналогиясының бұзылуынан болып табылады. Әр түрлі микроорганизмдер ең бастысы, коккалы флора (стафилакоккалар және стрептакоккалар), күтіп бағу, азықтандырудың дұрыс болмауы асептикалық қабынуды асқындыруы мүмкін. Әдетте сүт безінің резистенттілігі төмен сиырларда кездеседі.
В.М. Карташовтың айтуы бойынша азықпен улану кезінде малдардың сүтінің техналогиялық қасиеті және биологиялық көрсеткіштері бірден төмендейді. Желінсаудың пайда болуында негізгі улану сауылып жүрген сиырлардың нитриттермен және нитраттармен уланудан болады. Егер де бұл заттар жасыл шөпте қалыпты концентрациядан көп мөлшерде болатын болса.
С.И. Пляшенко және тағы басқаларының айтулары бойынша сүт безінің табиғи резистенттілігінің деңгейін сүттің құрамындағы лактопераксидаза, лизоцим, лактоферрин және иммуноглобулиндер мен лейкоцидтер көрсеткіштеріне байланысты делінген.
B.Senft және басқаларының айтулары бойынша микроорганизмдердің сүт безіне енуіне және онда көбеюіне тосқауыл болатын организнің қорғаныс жүйесі. Бұған фогацитоз, иммунды жүйе, сүттегі бактериостатикалық әсер ететін протеиндер және ферменттер.
A. Frerking және басқалары қосымша желін бөліктерімен 201 сиырдың секретіне бактериологиялық зерттеулер жүгізді. Қосымша желін бөліктері бар 52,2 пайыз (102 жануар) сиырдан стрептакоккалар, микрококкалар, стафилакоккалар, коринебактериялар және ішек таяқшалары бөлініп алынды[6,7,67]. Бактериологиялық зерттеу кезінде негізгі желін бөлітерінен сынақтың 14,4 пайызынан оң нәтижелер алынды. Негізгі және қосымша желін бөліктерінен бірдей микрофлора бөлінгеннің өзінде сиырларда көп бөліктіліктің тұқымқуалауы зерттелінді. Желіннің басқа да белгілері сияқты көптөлділік те тұқым қуалайды.
Э.Ф. Ложкиннің тұжырымдауы бойынша, созылмалы желінсаумен ауырған сиырлар келесі сүтию кезеңінде де ауырады. Алғаш рет төлдеген сиырлар желінсаудың кез келген түрімен ауырса, онда 96,6 пайызы келесі сүтию кезеңінде ауырады. Сондықтан желінсауға төзімсіз деп - үлкен сиырларды егер олар сүтиюдің бір кезеңінде желінсаудың созылмалы, клиникалық және жасырын түлерімен ауырса, сонымен қатар желінсаудың кез келген түрімен ауырған алғашқы төлдеген сиырларды жатқызуға болады[9,11,58].
А.И. Ильин және А.К. Поспеловтың көрсетулері бойынша: Желінсаудың пайда болуына әсер ететін ең негізгі себеп: азықтандырудың зоогигиеналық қалыпты мөлшерінің бұзылуы, жануарларды күтіп бағудың дұрыс болмауынан. Олардың тексерулері бойынша желінсаумен ауыратын сиырлар көбіне зоогигиеналық, зоотехникалық және ветеринариялық- санитариялық талаптары сақталмаған шаруашылықтарда кездеседі.
Сиырларда желінсаудың таралуы В.Н. Олескиевтің мәліметтері бойынша бірден бұзаулағаннан кейін - 25 пайызында, сүтею кезеңінің бірінші - екінші айларында - 20 пайызында, сүтеюдің келесі айларында - 17 пайызында, жіберу кезеңінде - 23 пайызында, суалу кезеңінде - 15 пайызында кездесті. Желінсаудың пайда болуында және дамуында ең маңызды рольді микробтық фактор атқарады.
Н.Ф.Мышкин, А.П. Студенцов, Н.А. Флегматов және басқа да ғалымдардың көрсетулері бойынша сиырларда желінсау көбінде төлдегеннен соң бірінші күні басталады.
Г.В. Зверевой және басқаларының мәліметтері бойынша сүтею кезінде желінсаумен - 36,3 пайыз, бұзауын жіберу кезінде - 22,6 пайыз, суалу кезінде - 15,8 пайыз, және төлдегеннен кейін алғашқы күні - 25,3 пайыз. Бұл жыл бойы желінсаумен ауырған сиырлар санына.
R.Gotze және D.Sahnketer-дің мәліметтері бойынша инфекциялық аурулар үрпі каналы арқылы жұғуда көбінде домаланған және конус тәрізді ұшы бар үрпіге қарағанда, тарелкалы және кратерлі ұшы бар желін бөліктері көп зақымдалады[10].
Желінсау-желіннің қабынуы сауын сиырда жылдың қай мезгілінде де, кейде тіпті суалған кезде де кездесе береді.Сүт безі аурулары малдар арасында жиі шығады және кең таралған. Желінсаудың әртүрлі формаларының этиологиясын, ағымын және болжамын, оны анықтау, емдеу және алдын алу шараларын жүргізуге көптеген зерттеушілердің жұмыстары арналған.
Желінсау пайда болуының негізгі себептері: дұрыс саумау, микроб факторының болуы, ауру малды анықтау және емдеудің дер кезінде жүргізілмеуі, төмен селекция жұмыстары, машиналы саууға дұрыс іріктеп алмау және басқа факторлар болып табылады.
Ұрып-соғудан, жарақаттанудан желін тканіне микробтар (стрептококк, стафилококк, қылау қоздырғышы, іріңдеткіш микроб т.б.)енуінен, желіндегі микробтардың ауру жұқтыру қабілетінің күшеюінен, ішек-қарын аурулары салдарынан, уланудан, шуы түспеуден, төлдеуден кейінгі эндометриттен болады[12,13]. Қора-жайдың, сауын стакандарының лас болуы, желінді лас сумен жуу, сиырды мезгілінде саумау, сауған кезде оның сүтін сарықпау, сауын аппаратының дұрыс жұмыс істемеуі, вакуум тәртібі бұзылуы, стакандарды ұзақ ұстаудан, желінге салқын тигізу, малды дұрыс-азықтандырмау, оған сапасыз азық беру- мұның бәрі желінсауға әкеліп соғуы мүмкін.
Сүт безіндегі патологиялық процесс келесі ретпен дамиды. Мәселен, сауу ережесі мен технологиясы бұзылса (сүт беру рефлексі тумай тұрып сауу аппаратттарын ерте қосу немесе сауылып біткен желінде олардың ұзақ тұрып қалуы), алдымен тітіркену дамиды да, қайталама теріс әсерлерде асептикалық қабынуға - жасырын маститке ұласады. Желіннің бұл ширегінің жергілікті төзімділігі төмендейді, үрпі ұшының және сыртқы саңылауының стрептококк, стафилококк сияқты микроорганизмдермен ластануы және үрпі үстіндегі цистерналарға (синустарға) енуі нәтижесінде әртүрлі ауырлық дәрежесіндегі жұқпалы процесс дамиды.
Желінсаумен сиырлар лактацияның кез-келген кезеңінде зақымданады, мұнда көбінесе өнімділігі жоғары сиырлар жиі ауырады. Негізгі сүт жоғалту ауыру кезеңінде және келесі сауығу кезеңінде жүреді[17,19]. Біраз сиырларда ұзақ уақытқа созылған емдеу нәтижесінде сүт безі ұлпасының орнына келмейтін өзгерістері белең алып, бұрынғы сүт сауымы мүлде қалпына келмейді. 20% астам сиырлар желінсаумен ауырғаннан кейін, бір немесе бірнеше желін ширегі семуі салдарынан ақауға шығарылады. Статистика бойынша субклиникалық желінсаумен 40-60% сиырлар ауырады, ал желінсаумен ауырып жазылған сиырлардан алынатын сүт өнімінің шығыны орташа жылдық сүт сауымының 10-15% құрайды[16,7].
АҚШ -та желінсаумен күрес бағдарламасы 30 жыл бұрын қабылданған болатын, бірақ осыған қарамастан, сиырлардың ауруынан келетін жыл сайынғы шығындар орташа 2 млрд дол., Осының шамамен 70% шығын - субклиникалық желінсаудан келді[21,23].
Сүтті мал шаруашылығына желінсау ауруы келтіретін зияндар, барлық жұқпалы емес аурулардың жалпы экономикалық шығындарына теңеседі. Көбінесе жоғары өнімді сиырлар ауырады. Қолайсыз жағдайлардың әсерінен жіті желінсаудың бір түрі екінші түріне айнала береді, не олар ұштаса жүреді. Желінсаудың кейбір түрлері, әсіресе, іріңді - катаральды желінсау (стрептококк енуінен болған) ұзаққа созылады да, бірте-бірте желін ұлпасына зақым тигізеді, оның орнын дәнекер ұлпа қаптайды.
30% дейін ауырып айыққан сиырлар желін ширектерді семуі салдарынан ақауға шығарылады[18,19]. Нәтижесінде сиырдың өмірінің орта ұзақтығы 5 жыл шамасынан аспайды, одан 2,5-3 жыл ғана өнім алынады. Демек әрбір осындай сиырлардан 3-4 бұзау кем алынады және сауым сүт 3-4 лактацияға кемиді.
Сүт сапасы төмендеуінен келетін шығындар мен ауру сиырлардың бұзауларының өлім-жітімін қосу керек. Бұл тұрғыдан субклиникалық желінсаумен ауырған сиырлардың сүті қауіпті, себебі ол сыртқы белгісі бойынша қалыпты сиыр сүтінен айырмасы жоқ, бірақ құрамында адам мен мал үшін қатерлі патогенді және токсигенді микрофлора болуы мүмкін. Бұл жағдайда сүт өнеркәсібі де үлкен шығындарға ұшырайды, себебі ауру сиырлардың сүтінің жинақтағы тіпті кішкене қоспасы (10%) сүттен жоғары сапалы өнімдерді даярлауға мүмкіндік бермейді[25,27].
Желінсау себептерінің ерекше тобын желін және емшектердің жарақаттары (жара, сызат, жарылу, соғылу), сонымен қатар, үсу, күйіктер, өрескел уқалаумен және әсері күшті сүртпе майлар жағудан туған дерматиттар және тітіркенулер құрайды[26,29].
Өнеркәсіптік сүт кешендерінде сиырларды ұстауы машиналы саууды қолданусыз мүмкін болмайды. Бірақ аппаратты дұрыс қолданбау желінсауға жаппай ұшыраудың себебі болуы мүмкін. Мысалы қолмен сауу кезінде 5-6% желінсау тіркелсе, машиналы сауда бұл көрсеткіш 60% жетеді[30,16].
Жоғарыда айтылған мәселелер негізінде сиырларды ұстау және азықтандыру шарттарының, машинамен сауудың ережесі мен технологиясын сақталмауы малдың инфекцияға жалпы және жергілікті төзімділігін төмендетіп, сыртқы ортада, желінде бактериялар жиналып, көбеюіне ауру малдан сау малға жұғуына жағдай жасайды, яғни тұйық шеңбер түзіледі.
Жалпы ағза мен сүт безіне неғұрылым көп теріс факторлар әсер етсе, соғұрылым сыртқы ортаға патогенді микрофлора бөлетін, желінсаумен ауырған сиырлар көбейеді. Нәтижесінде тіпті шартты түрде патогенді микроорганизмдердің де уыттылығы күшеюіне жағдай жасалып, олар сүт безіне алдымен галактогенді жолмен жаппай түсіп (массивті инфекция), төзімділігі мықты малдардың өзінде де желінсау туғызуы мүмкін. Ауру бұл жағдайда энзоотия түрінде өтіп, көбінесе жоғары өнімді сиырларды зақымдап, шаруашылыққа орасан зор зияндар әкеледі[14,18].
Ф. К. Хасанов (2000) жүргізген тәжірибелерде виватонмен емдеу клиникалық айқын білінетін мастит кезінде новокаин блокадасымен үйлескен, 76-100% жағдайда тиімді болды, ал терапиялық әсердің ұзақтығы 4-7 тәулік болды. Субклиникалық мастит кезінде 3 күндік курс бойынша виватонмен емдеу тиімділігі 93,3% құрады.
Трошин мағлұматтары бойынша (2003) уберцид кешенді препаратын әзірледі. Уберцид препаратының емдік тиімділігі оның тері аппликациясы арқылы қолданылатын, сиырларда жасырын мастит кезінде 86-100% шегінде түрленеді, бұл маститке қарсы дәстүрлі препараттарды (мастисан-А және Е) цистерна ішіне енгізгеннен кейін 15-20% жоғары әсер етеді және сауығу мерзімі қысқа (2-3 күн) [10,8]. Спецификалық емес маститтің клиникалық айқын көрінген нысандары кезінде ол 80%-дан төмен, бірақ бұрын ұсынылған маститке қарсы дәрілердің (мастисан-А және Е) рецистерналдық енгізулерінен кейін сауығу мерзімі неғұрлым қысқа (1-4 күндік) кейін 13-30% - ға жоғары. Маститпен ауыратын сиырлардың урбецидпен емделген клиникалық жай-күйінің жақсаруы сауығу уақытында гематологиялық және иммунобиологиялық мәртебенің нормалануымен сүйемелденеді[35,31]. Сүттің лизоцимді белсенділігі 12,7 - 78% - ға, сүттің лейкоциттерінің фагоцитарлық белсенділігі 5,6 - 84,8% - ға (Р0,01) өседі.
Н. В. Ланская (2001) сиырлардың маститінде (клиникалық көрінген және субклиникалық) дәрілік өсімдіктердің: кешкі сауудан кейін тәулігіне 1 рет 3 күн бойы 10 мл дозада интерцистернальды енгізілетін қос түйінді, зверобой, мыңжапырақты қолданудың оң нәтижесі туралы хабарлады.
Микробиологиялық синтез препараттарын әзірлеу-бұл жоғары тиімді, сонымен бірге жануарларға арзан және зиянсыз емдеу-алдын алу және өсу ынталандыратын заттарды алудың нақты жолы[32].
В. М. Карташова, В. В. Косянчук (1994) сүт қышқылды стрептококококтардың сұйық өсіндісіне стрептоэколат препаратын сиырларын мастит кезінде қолданудың оң нәтижелері туралы хабарлады.
А. И. Варганов пен И. Г. Конопельцевтің (1994) деректері бойынша лактобацилл негізінде құрылған биосанмен емдеу тиімділігі катаральды мастит кезінде 81,21%, іріңді-катаральды - 68,4% құрады. Субклиникалық мастит жануарлардың 85,7% - ында емделді.
Н. Және. Полянцев, В. В. Подберезный (1994) лактация кезеңінде іріңді-катаральды мастит кезінде споробактерин препаратын қолданғанда оң емдік әсері туралы хабарлады. Споробактерин бақылаудағы 62,8% - ға қарсы 87,8% жағдайда патологиялық процесті толық жоюды қамтамасыз еткендігі анықталды. Созылмалы іріңді-катаральді маститте терапиялық тиімділігі споробактериннің төмен болды, бірақ, соған қарамастан, 13,7% - дан асты. Сиырдың (белгілі және ұсынылатын) маститі кезінде терапияның екі әдісін экономикалық бағалау соңғысының елеулі айырмашылықтарын анықтады: емдеу құны 5,2 есе, еңбек шығындары 2,1 есе төмендеді[21,25].
Ферментті препараттарды қолдану маститтер терапиясындағы перспективалық бағыттардың бірі болып табылады. Ферментотерапия подостор және созылмалы іріңді-катаральды мастит кезінде ең тиімді (Кондырев Л. В., 1991).
В. С. Понамаревтің мәлімдеуінше, қосавт. (1991), иммунозиннің ферменттік препаратын желін каналы арқылы сүт безіне тікелей енгізу антибиотиктермен курстық емдеу ұзақтығын 1,5 есе қысқартты.
А. С. Гаврилиннің (2002) деректері бойынша линомаст препараты маститтің негізгі қоздырғыштарына қатысты жоғары бактерицидтік белсенділікке ие: стафилокококтар - 0,025 ЛЕсм3, стрептококтар - 0,38-0,78, ішек таяқшалары - 3,13 ЛЕсм3, псевдомонад - 6,25-12,5 ЛЕсм3. Линомаст препаратын өндірістік жағдайларда маститпен ауыратын сиырларды емдеу үшін қолдану сиырлардың 99,5% - ын 1-3 енгізгеннен кейін сауығуын қамтамасыз етеді. Субклиникалық және серозды мастит кезінде осы препараттың терапиялық тиімділігі 100,0%, ал серозды-катаральды мастит кезінде - 94,7% құрайды, бұл жалпы фермалардағы сиырлардың ауру деңгейінің 25,9% төмендеуін қамтамасыз етеді[20,23].
Терапияның медикаментозсыз әдістері (суық, жылу, массаж) белгісіз уақыттан бері қолданылады. Суық әдетте қабыну реакциясының бастапқы фазасында тағайындалады, бұл тіндердің ісінуінің дамуына кедергі келтіреді. Жылу процедуралары асқынған қабыну процесінде тағайындалады. Жылудың әсері трофикалық процестерді күшейтеді, инфильтраттардың сіңірілуін тездетеді, зақымданған ұлпаларда қорғаныс реакцияларын күшейтеді[6,9].
Маститтерді емдеуде УВЧ қолданудың жоғары тиімділігі туралы и. И. Балкова және т.б. (1993), В. П. Иноземцево (1993), А. В. Лебедев және т. б. (1999) және т. б. олардың мәліметтері бойынша емдік әсері 60-тан 80% - ға дейін құрайды.
Отандық өнеркәсіп "Вега - МВ", "Петролезер - 202 М", "Зорька", "Орион-вет", "МИЛТА-МВ", "СТП-3" портативті лазерлік аппараттарды сериялық шығаруды жолға қойды. Мастит кезінде олардың жоғары терапиялық тиімділігін В. В. Мальцев (1990), И. И. Белкового, В. П. Иноземцев (1994, 1998), О. А. Чернова, Н. К. Комарова (1998) дәлелдеді.
Егер маститті емдеудің физиотерапиялық әдістері туралы айтатын болсақ, онда О. В. Филиппованың (2000) хабарламасына сәйкес, жедел катаральды мастит кезінде 7 күндік курс бойынша лазерлік терапия 92,9% жағдайда нәтижелі болды (емделген үлес саны бойынша). Кешенді емдеудің терапевтік тиімділігі 10 тәулік ұзақтығы кезінде 80% құрады[2,8].
Г. М. Латыпованың мәліметтері бойынша (2007) маститтің әр түрлі формаларында "Йодилин-масть" жақпасын қолдану тәжірибелі топта сиырлардың 86,7% - да толық сауығуын қамтамасыз етті (бақылағыдан 6,7% - ға артық). Емдеу курсы аяқталғаннан кейін тәжірибелік топтағы тәуліктік сауығу 21,8% - ға өсті. Тәжірибелі топтың сүт безі секретіндегі соматикалық жасушалар саны 279,5+-10,7 мыңмл (64,4% - ға) дейін төмендеді. Лейкоциттердің бастапқы көрсеткіштерден 17,1% - ға (Р"0,01) азаюы, эритроциттер, гемоглобин санының тиісінше 24,0% - ға (Р"0,01) және 14,6% - ға (Р"0,01) ұлғаюы болды. Сиырларда қан сарысуын биохимиялық зерттеу кезінде жалпы ақуыз 6,6% - ға (Р"0,05), кальций - 8,9% - ға (Р"0,05), фосфор-6,9% - ға (Р"0,01) және каротин-11,9% - ға (Р"0,01) өскені анықталды. Желіннің шырындары терісінде жарылған кезде йодилин-мастиді терапевтік қолдану оның тұтастығын 95-100% - ға қалпына келтіреді, ал маститтер кезінде қысқа новокаинді блокадамен үйлескен жақпа қолдану жануарлардың 93,3% - ға дейін сауығуын қамтамасыз етеді [31,30].
И. Идельбаев (2007) сиырларды субклиникалық мастит кандидозды анатоксинмен мастицидпен үйлескенде емдеудің терапиялық тиімділігі 93,3%, диофурмен - 100,0%; аспергилезды анатоксинмен және диофурмен - 100,0%; бұлшық етішілік және көктамырішілік енгізулер кезінде натрий тиосульфатымен үйлескенде мастицидпен - тиісінше 73,3-80,0%; натрий тиосульфатымен үйлескенде диофурмен тиісінше 73,3 - 80,0%; натрий тиосульфатымен үйлескенде натрий тиосульфатымен үйлескенде диофурмен бұлшықетішілік және көктамырішілік енгізулерде-93,3-100,0% мал, тиісінше. Диофурмен бірге candida және Aspergillus тектес саңырауқұлақтардан дайындалған анатоксиндерді пайдалана отырып, маститтің әртүрлі түрлерімен сиырларды емдеудің кешенді тәсілінің экономикалық тиімділігі диофурды қолданудан ғана қарағанда 1,27-3,4 есе жоғары.
0.1.1 Желін безінің аурулары
1.1.2 Желін безінің пайда болу себептері.
Ірі қара мал маститінің пайда болу себептері қазіргі уақытта аяғына дейін зерттелмеген. Бұл мәселе бойынша мүлдем қарама-қарсы көзқарастар бар, соның салдарынан онымен күрес бойынша мүлдем өзге, кейде тіпті әртүрлі іс-шаралар ұсынылады. Алайда, бір факторларға артықшылық бере отырып және басқаларын тастай отырып, аурудың шынайы себептерін анықтауға және онымен күресу шараларын ұсынуға болмайды. Бұған контагиозды стрептококкты маститпен күрес жөніндегі іс-шаралардың пайдасыздығы дәлел болып табылады.
Мысалы, Э. X. Ридала (1964), Ю. Ю. Веллесте және т.б. (1967) маститтің негізгі себебі жұқпалы аурулардан басталатынын мойындады, ал аурудың өзі тіпті контагиозды деп санайды.
В. И. Мутовин (1974) қарсы пікірді ұстанады. Атап айтқанда, ол мастит этиологиясында басты рөл (шамамен 80% жағдай) сиырларды азықтандыру, ұстау және сауу, жарақаттар мен босанғаннан кейінгі асқынулар орын алады деп санайды. Негізгі мән азықтандыруға беріледі, ал микроорганизмдерге де қосымша рөл беріледі. Мұндай пікірді Д. Д. Логвинов және т.б. (1979) ұстанады.
Г. С. Григорян (1967) хабарлағандай, сау сиырдың іріңді-катаральды маститпен ауруын іріңді-катаральды маститпен ауыратын сиырдан алынған сүт безінің қуысына 0,3 -- 0,8 мл сүт енгізу арқылы жазуға болады.
Сүт цистернасына сау сиырдың стафилококктар мен стрептококтардан таза өнімін енгізгенде көп жағдайда іріңді-катаральды мастит тудырған жоқ. Азықтандыруда, көптеген өсімдіктер жануарлардың ағзасының бірқатар физиологиялық функцияларына көпжақты әсер етеді. Алайда тұрақты қорада ұстау жағдайында, әсіресе монокорманы пайдалану кезінде, жануарлар қажетті шөптерді өз бетімен табуға мүмкіндігі болмаған кезде, оларда көптеген ауруларға қарсы тұру төмендейді, сүттің бактерицидтік фазасы күрт қысқарады, жиі маститтер пайда болады (Н. - Алматы: "Мектеп" Баспасы, 2007.
Төлдегеннен кейін қандағы А витамині төмен сиырлар (әсіресе үш апта ішінде) мастит ауруына бейім (l.a. Nohnston және т. б., 1983).
Сиырдың маститпен ауруының ықтималдығы көптеген факторларға байланысты: асырау, азықтандыру жағдайлары, жануардың жеке ерекшеліктері, алдын алу іс-шараларын сәтті өткізу.
Сиыр қорасында қанағаттанғысыз болған жағдайда мастит тудыратын патогенді микроорганизмдер дамуы мүмкін. Оларға алтын стафилококк, стрептококтардың әр түрлі түрлері, колиформды бактериялардың 100-ден астам түрі жатады, олар сауу аппараттары арқылы және ауа-тамшы жолымен оңай беріледі.
Жеткіліксіз, теңгерілмеген азықтандыру иммунитетті төмендетеді және аурулардың, оның ішінде маститтің барлық спектрін тудыруы мүмкін. Сонымен қатар, төлдеуден кейін теріс энергетикалық теңгерімі (энергия тапшылығы) бар сиырлар үшін мастит ауруы қаупі жоғары екендігі тәжірибелік жолмен дәлелденді.
Жануарлардың жеке ерекшеліктеріне олардың физиологиялық жай-күйі (соңғы аптадағы сиырлар өте сезімтал), жасы (лактация саны), ағзаның жалпы жағдайы (иммунитет әлсіреген жағдайда ауру қаупі артады), тұқым қуалаушылық жатады.
Ғалымдардың соңғы зерттеулері, сондай-ақ желіннің құрылысының кейбір ерекшеліктері мен мастит ауруы арасындағы байланысты растайды. Бағалау критерийлері болып емшек арналарында өндірілетін кератин затының саны, емшек ұшындағы кератинді блякшалардың мөлшері мен нысаны, сауылғаннан кейін емшек каналы диаметрінің өзгеруі табылады.
Голланд ғалымдары кератин - балауыз тәріздес заттың, соска каналының ішкі бетін жабатын - маститтің дамуында үлкен рөл атқаратынын дәлелдеді. Кератин қоршаған ортаның желініне кіретін микроорганизмдер жолындағы бөгет болып табылады. Сауу процесінде ол (шамамен 40%) өлшенген жасушалармен және белсенді бактериялармен бірге жуылады. Сауылғаннан кейін кератин саны тез қалпына келеді, бұл емшек каналы эпителийінің қалыпты қорғаныс функциясын қолдайды. Тиісінше, бұл заттың жетіспеушілігі микроорганизмдерге желіннің тініне терең еніп, қабынуға мүмкіндік береді. Алайда, кератиннің артық ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz