Информатикадан сыныптан тыс жұмыстардың әдістемесі
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
Ақмола облысы білім басқармасы жанындағы
Ж.Мусин атындағы көкшетау жоғары қазақ педагогикалық колледжі
МКҚК
Шетел тілі кафедрасы
КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
ИМФОРМАТИКАДАН СЫНЫПТАН ТЫС ЖҰМЫСТЫ ЖҮРГІЗУ ӘДІСТЕМЕСІ
Мамандық атауы:0111000 Негізгі орта білім буру
Біліктілігі 0111083 Негізгі мектептің шетел тілі мұғалімі
Пәні: Білі алушының таңдау пәні
Орындаған__________________________ _______А.Айнур
Ғылыми жетекшісі__________________Қамалиде н А.С.
Курстық жұмысты қорғаған бағасы___________________
Кафедра меңгерушісі___________Г.С.Мынбаева
Хаттама № ____ ____ __________20____ж.
Көкшетау, 2019
H.051-22.Басылым 2
МАЗМҰНЫ:
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
І- Бөлім. Информатикадан сыныптан тыс жұмыстарды өткізу әдістемесі
1.1. Информатикадан сыныптан тыс жұмыстардың әдістемесі ... ... ... ... ... ... . 5
1.2.Оқушылардың өзіндік жұмыстарын ұйымдастырудың жолдары ... ... ... .11
1.3.Сыныптан тыс жұмыстарды ұйымдастыру ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ... 14
ІІ- Бөлім Сыныптан тыс жүргізілетін жұмыстар
2.1.Сыныптан тыс жүргізілетін жұмыстардың ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...17
тәрбиелік мәні, ерекшелігі мен принциптері
2.2. Сыныптан тыс жүргізілетін жұмыс ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ...19
түрлері және оларды басқару
2.3. Cыныптан және мектептен тыс жүргізетін тәрбие ... ... ... ... ... ... ... . ... ... .21
жұмыстарының жеке тұлғаның қалыптасуына әсері.
2.4.Оқушы тұлғасын қалыптастырудағы тәрбие сағаттарының рөлі ... ... ... ...23
2.5.Тәрбие жұмыстарын ұйымдастыру формалары мен міндетері ... ... ... ... 26
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..31
Пайдаланған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..33
КІРІСПЕ
Курстық жұмыстың өзектілігі: Бүгінгі ақпараттандыру заманында оқушылардың шығармашылық қабілетін дамыту мәселесі білім берудің ең жоғары мақсаттарының бірі болып отыр. Оқушылардың шығармашылық қызметінің дамуы көбінесе сыныптан тыс жұмыстар барысында жүзеге асады.
Информатика пәнінің көп жақтылығын ескере отырып, оқушыларға тек қана дәрістік тәрбие беріп қана қоймай, сонымен бірге сыныптан тыс немесе сабақ өту барысында әртүрлі ғылыми жаңалықтарды пайдалану арқылы білім деңгейін көтеруге болады.
Информатикадан сабақтан тыс жұмыстарды ұйымдастыру әдістемесіне жүргізілген талдаулар факультативтік сабақтар мен олимпиадалар өткізу мәселесімен ғана шектеледі. Бүгінгі ақпараттық қоғамда өмір сүруге лайық жан-жақты дамыған жек тұлғаны қалыптастыру үшін мектепте оқылатын пәндер бойынша оқушының шығармашылық қабілетін дамытатын әртүрлі сабақтан тыс жұмыстар ұйымдастыру қажет екені белгілі. Осындай жұмыс түрі информатика курсы бойынша жүргізілетін сабақтан тыс жұмыстардың бірі-оқушылардың ғылыми-зерттеу жұмысын ұйымдастыру болып табылады. Информатика пәні бойынша сабақтан тыс жұмыстардың зерттеуге арналған еңбектер өте аз, тіпті жоқтың қасы деуге болады. Бұл мәселе оқушылардың түрліше ойлау, шығармашылық қабілеттерін дамытуда маңызды рөл атқарады. Оқушылардың шығармашылық қабілетін дамытатын информатика пәнінен ғылыми-зерттеу жұмысын ұйымдастыру әдістемесін жасау информатиканы оқыту әдістемесін жасау информатиканы оқыту әдістемесі теориясында негізгі мәселелердің бірі болып табылады.Оқушылардың шығармашылық қабілетін дамыту үшін информатиканы оқыту процесінен тыс оқу жұмыстары ұйымдастырылуы тиіс. Информатика пәнінен өткізілетін оқушылардың ғылыми-зерттеу жұмысының мазмұны мен өтлізілу формасын оқытушылар қадағалауы тиіс
Сыныптан тыс жұмыс ұғымы өте кең. Сыныптан тыс жұмыс - бұл мұғалімдер мен оқушылардың сыныптан тыс уақыттағы әртүрлі іс-әрекеттері мен іс - шараларын ұйымдастыру болып табылады. Ол мазмұны, бағыты, әдісі, тағайындалуы, формасы мен жолдары жағынан білімділікті қажет етеді. Оқушылардың информатика пәніне қызығушылығын арттыру, ой-өрісін және танымдық қабілетін дамыту, шығармашылыққа баулу, өз ойын еркін жеткізе білу және өткенді шапшаң еске түсіру дағдыларын қалыптастыру мақсатында өтілетінг сыныптан тыс жұмыстардың маңызы зор.
Информатикадан сыныптан тыс жұмыстар компьютер мен ақпараттық технологияларды қолдану мүмкіндіктерін беретін пәнаралық байланыс іспеттес. Компьютерді қолданып басқа пәндерден сыныптан тыс шаралар өткізу оқушылардың дүниетанымен қызығушылықтарын арттыра түседі.
3
Жұмыстың мақсаты: Оқу процесінде оқушылардың жеке адам болып қалыптасуын ғылыми тұрғыда негіздеу және оны іске асырудың педагогикалық шарттарын айқындап отыру.
Жұмыстың міндеттері:
а) Оқушылардың тұлғасын дамытуда сыныптан тыс жүргізілетін жұмыстардың алатын орны;
б) мұғалімдерінің оқушылардың жеке тұлғаны дамытудағы аспектіні психологиялық эксперимент жүзінде тексеру.
Білім беру өскелең ұрпақты әлеуметтенудің өзекті арқауы ретінде оқыту мен тәрбиелеу үрдісінде жеткіншек ұрпаққа ұлттық тәлім-тәрбие беру арқылы олардың әрқайсысының бойында өз ұлтына тән қадір-қасиеттерді: ұлттың сана-сезімді, мақтанышты, ұлттық материалдык және рухани құндылықтарды, іскерлік пен тәжірибені, өнерді сіңіруге ұйытқы болады.
Бүгінгі таңдағы қоғамның талабы тұлғаның әлеуметтік сипатының дұрыс қалыптасуы. Бұл мақсат күнделікті өмірде білім мен тәрбие беру жүйесі, бұқаралық ақпарат құралдары арқылы жүзеге асады. Тұлғаны дамыту үрдісі - әрі қиын әрі ұзақ үрдіс. Субьект мен обьект адамның дүниені өзгерту, игеру жөне тану қызметімен байланысты қолданыла бастады, яғни субьект өз болмысының, іс-әрекетінің, соның ішінде рухани жаратылыс пен таным қызметінің бірден-бір иесі, жасаушысы деп түсінетін көзқарас пайда болды. Субьект осы дүниеде ең ақырғы себеп, ең ақырғы нәтиже болып табылады.
Тұлға өзі өмір сүріп отырған әлеуметтік ортада болып жататын әлеуметтік елеулі іс-әрекеттердің нәтижесі ғана емес, сонымен бірге олардың себепшісі де. Тұлғаның әлеуметтік мәнін ашып көрсету - тұтас күйінде емес, қайта оның нақтылы көріністерін зерттейтін жекелеген қоғамдық ғылымдар үшін өте маңызды. Білім беру және оқыту теориясының әдіснамалық негізі - таным теориясы, оқушы тұлғасын жан-жақты және үйлесімді қалыптастыру туралы ілім болып табылады. Бұл теория білім беру және оқытуды арнайы ұйымдастырылатын іс-әрекет ретінде қарастырады. Білім беру және оқыту теориясының оқушыларды оқыту мәселелеріндегі талаптарының бірі - танымдық белсенділік пен саналылық. Бұл талаптың орындалуы оқушылардың оқу материалын түсінуге, өткенді жаңамен байланыстыруға, негізгісі мен қосымшасын анықтауға, алған білімдерін тәжірибеде пайдалануға, өз пікірлерінде оларға сүйенуге ұмтылысынан көрінеді. Білім жүйесін қайта құру мен ұймдастырудың басты жұмыс жоспарына тұлғаның және оқушылардың шығармашылық қабілетін жетілдіруге жағдай жасау, мектептен шыққан шәкіртті өмірге жан-жақты даярланған азамат етіп шығару жатады. Адам тәрбиелеу жөніндегі ғылым педагогика деп аталады. Ол өз атамасын грек сөздері пайдес- балалар және аго -жетектеу дегенннен алған, тікелей аудармасында педагогика сөзі бала тәрбиесін бағыттау өнері дегенді аңдатады. ал педагог сөзі бала жектеуші мәнін білдіреді.
4
І- Бөлім. Информатикадан сыныптан тыс жұмыстарды өткізу әдістемесі
1.1 Информатикадан сыныптан тыс жұмыстардың әдістемесі
Информатиканы оқыту әдістемесіндегі өзекті мәселелердің бірі - кластан тыс жұмыстарды ұйымдастыру болып табылады. Олай дейтін себебіміз оқушылардың шығармашылық қызметінің дамуы көбінесе кластан тыс жұмыстар барысында жүзеге асады. Оқыту барысындағы оқушылардың танымдық белсенділігі мен ізденімпаздық шығармашылығы, оны арнайы басқарудың маңыздылығы кезінде Сократ та атап көрсеткен. ХХІ ғасыр ақпарат ғасыры болғандықтан мектепте, арнаулы оқу орындарында оқытылатын информатика пәнінің орны ерекше және оны кластан тысжұмыстарды ұйымдастыру барысында жүзеге асады. Дәстүрлі оқыту пәндерінен жүргізілетін кластан тыс жұмыс түрлерін информатика пәнінен де ұйымдастырылады. Сабақтан тыс жұмыс оқу жұмысын толықтырып, материалды оқушыға терең түсіндіруге, шығармашылық қабілеттерін дамыту барысында ұйымдастырылады. Информатика курсы бойынша жүргізілетін дәстүрлі кластан тыс жұмыс түрлеріне:үйірме, факультативтік курстар, экскурсия, олимпиада, әртүрлі қызықты кештер мен сайыстар, ғылыми жұмыстарды жатқызуға болады. Оқушылардың информатика пәніне қызығушылығын арттыру, ой-өрісін және танымдық қабілеттін дамыту, шығармашылыққа баулу, өз ойын еркін жеткізе білу және өткенді шапшаң еске түсіру дағдыларын қалыптастыру мақсатында кластан тыс өтілетін сайыстардың маңызы зор. Кластан тыс жұмыс ұғымы өте кең. Ол мазмұны, бағыты, әдісі, тағайындалуы,формасы мен жолдары жағынан білімділікті қажет етеді. Мысалы, үйірмелер отырысы,қосымша сабақтар, мерекелік шаралар мен кештер өткізу осы кластан тыс жұмыстарға жатады. Бірақ кей жағдайларда оқушы белсенділігі мен басқаруында болады. Информатикадан кластан тыс жұмыстар компьютер мен ақпараттық технологияларды қолдану мүмкіндіктерін беретін пәнаралық байланыс түрінде ұйымдастырылады. Компьютерді қолданып басқа пәндерден кластан тыс шаралар өткізу оқушылардың дүниетанымы мен қызығушылықтарын арттыра түседі. Кластан тыс жұмыс - бұл оқытушылар мен оқушылардың кластан тыс уақыттағы әртүрлі іс-әрекеттері мен іс-шараларын ұйымдастыру болып табылады. Кластан тыс жұмыс-кластан тыс уақыттағы өткізілетін және оқу жоспарына кіретін әртүрлі оқу-тәрбиелік іс-шаралар. Тәрбие жұмысының негізгі бөлігі болып саналатын кластан тыс жұмыстар-баланың өмірге қажетті әлеуметтік ортадағы тәжірибесі мен қоғамдық құндылықтарды қабылдауын қалыптастырады. Түрлі формадағы кластан тыс жұмыстар оқушының күнделікті сабақта байқала бермейтін жеке қабілеттері мен мүмкіндіктерін ашады. Кластан тыс жұмыстың әртүрлі болуы оқушының өзіне сенімділігін, өзін дұрыс бақылауын қалыптастырады, сонымен қатар әртүрлі жұмыстар оқушының іс-тәжірибесі мен дағдысын, адамқызметінің әртүрлілігі туралы білімі мен біліктілігін арттырады. Кластан тыс жұмыстарда оқушылар бір-бірімен барлық жағынан қарым-қатынаста болады.
5
Әртүрлі кластан тыс жұмыстарда оқушылар өзінің жаңа қабілеттерін ашып қана қоймай,ұжымдасып жұмыс істеуге үйренеді.
Кластан тыс жұмыстарды оқушылардың белгілі бір уақыт ішінде алған білімдерін тәжірибелерін ескере отырып ұйымдастыру қажет. Кластан тыс жұмыстардың түрлері: Информатика кеші; ғылыми жұмыстар; іскерлік ойындар; байқау; көрмелер; үйірме; сөзжұмбақтар құру; олимпиадалар; пәндік апталықтар; декадалар; айлықтар; танымжорықтар; саяхаттар.
Информатика кеші - бұл сыныптың немесе үйірменің жыл бойы атқарған жұмыстарының нәтежесін көрсетудің өзіндік формасы.
Информатикадан викториналар - бұл өзінше іспеттес
викториналады үйірме жұмысы кезінде немесе сыныптар арсындағы жарыс түрінде өткізуге болады.
Іскерлік ойындар - оқушылар өздерін меңгерген білімі мен дағдысын қолдана отырып нақты мәселені шешуші түрінде шынайы роль ойнауға мүмкіндік беретін, белсенді оқыту әдісі.
Информатикадан диспуттар - бұл сыныптар арасындағы өзара сұрақтар мен жауаптар ойыны. Сынып сағаты. Информатика мұғалімдері сыныптағы барлық тәрбие жұмысына жауапкершілік жүктеген сынып жетекшісі ретінде де жиі кездеседі. Клубтық қызметтер.Оқушылардың информатика пәні бойынша білімдерін, дағдыларын дамыту, мәдени құндылықтарды меңгеру жолындағы барлық жас топтарының шығармашылық қызметтерінің белсенді түрде бағыттауға негізделеді. Байқау - бұл оқушының белгілі бір ғылымға, спортқа, өнерге деген қызығушылығын арттыру немесе ең жақсысын таңдау мақсатында жекелей немесе ұжымдық үздіктерді анықтау үшін тиімді.
Көрмелерді информатикадан графикалық редакторлар мен дизайн арқылы орындалған оқушылар шығармашылығын ан жұмыстарын бағалау үшін ұйымдастыруға болады.
Үйірме жұмыстарын жүргізу.
Үйірме - бұл сыныптан тыс жұмыстың ең белсенді әрі тиімді формаларының бірі. Сөзжұмбақтар құру мұғалім мен оқушының бірліктегі шығармашылығы мен идеялар өзіндік бақылау мен білімін жетілдірудегі танымдылықты арттырады және ңәтежелі білім алуға жетелейді. Олимпиадалар барынша қабілетті оқушыларды анықтау, олардағы алға қойған мақсаттарына жетудегі табандылықта шыңдау,өзіндік еңбектену дағдысын қалыптастыру мақсаттарында өткізіледі.
Пәндік апталықтар, декадалар, айлықтар. Бұлар пәнге қызығушылық тудыруда және пәнаралық байланысты нығайтуда аса маңызды. Ауызша журнал - оқушыларға керекті жеке тақырыптар бойынша ақпаратты, мәліметтерді, ауызша жазбаларды безендірілген беттер түрінде жеткізуге мүмкіндік беретін сыныптан тыс жұмыс формасы.
Информатикадан факультативтік жұмыстары мектепте көбінесе 8 сыныптан бастап жүргізіледі. Информатикадан факультатив сабақтарының
6
негізгі мақсаты білімдерін тередету, кеңіту, пәнге деген оқушының қызығушылығын дамыту, қабілетін дамыту, информатикамен өз бетінше жұмыстар атқаруға талғамдары мен қызығушылықтарын ояту, шығармашылықтары мен белсенділіктерін тәрбиелеу мен дамыту болып табылады. Мектептегі баспа.Қабырға газеті атты сыныптан тыс жұьыс фармасы барын бәріміз білеміз. Информатикадан қабырға газетін жасап шығару үшін үірме болуы міндетті де емес. Кейде қабырға газеті оқушылардың назарын аудару, қызықтыру және тарту үшін үйірме жұмысн ұйымдастыру алдында жасалады. Соңғы кезде баспа шығармашылығының желілік түрі кең етек алуда.Жоғары да аталған баспа шығармашылық формасы интернетте ұсыныла алады. Жаңа ақпараттық технологиялар мазмұны мультимедиалар мен гиперпедиялар арқылы жасалатын бейнегазет тәрізді шығармашылық түрін де дамытуға мүмкіндік береді.
Танымжорықтар (саяхаттар,экскурсиялар).Оқыту - тәрбиелеу жұмысындағы табиғи жағдайдағы, музейлер, көрмелер,есептеу орталықтарындағы әртүрлі заттар мен құбылыстарды зерттеу мен бақылауға мүмкіндік беретін әдіс пен форма. Дидактикалық материалдарды пайдаланып іскерлікке қалыптастыру. Білім жүйесі ел өміріндегі стратегиялық маңызды сала болып табылатындығы белгілі. Ал, оқу процесіндегі ескі әдістердің озық заман талабына жауап бере алмайтындығы өз - өзінен түсінікті. Бүгінгі уақыт талабына сәйкес білім беруді одан әрі жетілдіру оқу тәрбие процесіне озық тәжірибені, ғылыми жетістіктерді енгізуді талап етеді. Белгілі педагог Ш.А.Амоношвили Оқушылардың білімін арттыру, пәнге қызықтыру үшін оқытуда, жалпы алғанда ең бірінші оқушылардың неге қызығатынын наықтап алып, содан соң срдан бастау керек. - дейді. Информатика пәнін оқыту барысында оқулықтағы материалды құрғақ баяндаудан гөрі қызықты, бейнелі түрде түсіндіруге оқушылардың ойлауына бағытталғаны дұрыс.
Компьютерді қосымша оқыту жабдығы ретінде пайдалану білім беру саласында жаңа бір әдістемелік жүйе қалыптастырып келеді. Бұл бағыттағы алғашқы қадам Президентіміздің орта білім жүйесін ақпараттандыру бағдарламасын жүзеге асырып, барлық мектептерді кемдегенде бір компьютерлік сыныппен қамтамасыз етуімен 2002 жылы іске асырылған болатын. Кейіннен қабылданған Қазақстан Республикасы ұлттық ақпараттық инфрақұрылымын қалыптастыру мен дамыту меммлекеттік бағдарламасында компьютерлік технологияларды білім саласында кең қолдану ісін дамытуға көп көңіл бөліп отыр. Ендігі бағыт-сол компьютерлік техниканы тұрақты жұмыс істейтін күйде ұстап, білім саласындағы жаңа технологияларды пайдаланып кез-келген пән мұғалімі электрондық оқу құралдарын даярлау, қолдану ісіне жұмылдыру жалғауы тиіс. Президентіміз бастаған білім жүйесін ақпараттандыру ісін ары қарай дамыту барлық пәндер бойынша компьютерлік оқулықтарды кеңінен оқу процесіне енгізу арқылы оқу жүйесін жаңа сатыға көтеру болып табылады. Сонда ғана білімді ақпараттандыру ісінің нақты экономикалық тиімділікке қол жеткізуге мүмкіндік беретіні анық.
7
Информатика мұғалімдерінің педагргикалық жұмысына қойылатын талаптардан гөрі елеулі ерекшеліктері, айырмашылықтары бар. Сол талаптарды іске асыру-мұғалімнің жұмыстарының мақсаттылығын күшейтіп, сабақта және сабақтан тыс уақытында нәтежелі әрі құнды дидактикалық материалдарды ұйымдастыруна мүмкіндіктер туғыздырады.
Дидактикалық материалдар информатика оқулығының негізінде алынған өзіндік, бақылау және тестік тапсырмалардың, пысықтау сабақтарының, қызықты есептердің жиынтығы болып табылады. Дидактикалық материалдарға енетін өзіндік жеке жұмыстар тек оқыту сипатына жаңа өтілген материалдарды пысықтауға және бекітуге арналып беріледі. Ол тапсырмалар оқушылардың біліктіліктерін, дағдыларын қалыптастыруға көмектесуге және олардың білімдерін тексеруге бағытталған. Бақылау және тестік жұмыстарды жүргізуде өзіндік жұмысқа қарағанда уақыт көлемі қатаң ескеріледі. Дидактикалық материалда ұсынылатын тест тапсырмаларының сұрақтары өте анық түсінікті, ой - тұжырымын жасауға өте ыңғайлы болуы тиіс. Дидактикалық ойындар - сыныпта жүргізілетін жұмыстардың ең қызықтысы. Ойынның қандай түрі болса да, оқушыларды өзіне тартып әкететіні белгілі. Оқушылардың пәнге қызығуын шығармашылықпен ойлауын және білім сапасын арттыруда сабақта қолданылатын ойын элементтерін пайдаланудың оқушылар білімін тиянақты етудегі зор мүмкіндігін ескере отырып, мен өз іс тәжірибемде бірнеше ойын түрлерін қолданамын. Сабақта ойын элеметтерін қолдану оқушылардың жоғары көңіл - күйін туғызады. Ал мұның өзі оқушының белсенділігін, дербес ойлауын, қызығуын арттырып, сабақты қабылдауға, барынша қолайлы ықпалын тигізеді. Ойынның қандай түрі болса да жалқау, енжар балалардың ынтасын арттырып білімге қызықтырады. Дидактикалық ойындар арнайы мақсатты көздейді және нақты міндетті атқарады. Ойынның мақсаты - бағдарламада анықталған білім, білік және дағдылар жайында түсінік беру, оларды қалыптастыру, тиянақтау және бекіту, қайталау және пысықтау немесе тексеру сипатында болып келеді. Ойынның міндеті баланың қызығушылығын туғызып, белсенділігін арттыратындай іріктеліп алынған нақты мазмұнымен анықталады. Әдістемелік әдебиеттерде берілген және мұғалімдердің тәжірибесінде пайдаланып жүрген дидактикалық ойындар өте көп. Алайда олардың бәрі дерлік бүгінгі күннің талаптарынан туындап отырған білім мазмұнының өзгерістеріне, содай - ақ оқушылардың жас және психологиялық ерекшеліктеріне сәйкес келе бермейді. Сондықтан мен белгілі ойын түрлерін сұрыптап, ой елегінен өткізе отырып, оқушылардың психофизиологиялық ерекшеліктерін ескеріп, жаңа тақырыпты өткенде, өтілген материалды қайталағанда, білімді тиянақтау және тексеру кезінде, яғни сабақтың кез келген сәтінде оқыту әдісінің құрамды бөлігіне айналдырады. Бірақ ойын процесі мен оқыту процесін бір - біріне етене ұластырып ұйымдастырған жөн. Оқушы ойын іс - әрекеті үстінде қандай да білімді шеріп жатқанын, ал оқу процесінің өзінде қалай ойынға ұласып кеткенін аңғармай қалуы тиіс.
8
Сонда ғана ойын және оқу іс - әрекеттері табиғи бірлікте болып, пәндік білім, білік және дағдыны игеруге толық ықпал жасайды. Осы шарт орындалған жағдайда дидактикалық ойын және мәнінде оқыту әдісі деңгейіне дейін көтеріледі. Дидактикалық ойындардың тиімділігі олардың сабақтың әр кезеңдегі орны мен міндетін және мақсатын дәл анықтауға, оны қолданудың теориясы мен практикасын мұғалмнің жеке игеруіне, шеберлік танытуына, ойынға қажетті материалдардың жиынтығын алдын - ала дайындап алуға, ойын процесіне оқушыларды белсенді қатыстыруға байланысты. Сабақ материалына лайықталған ойынды алып, тек қана оқушының орындай алатын іс - әрекеттерімен шектелу жеткіліксіз. Мұнда ойынды ұйымдастырудың және басқарудың сипаты мен жолдары да жан - жақты ұйымдастырылуы керек. Қорыты келгенде информатика ғылымының жалпы білім берудегі қызметі өте жоғары. Информатикадан білім негіздерін меңгеру, оқушылардың жалпы ақыл-ойын дамытуға, олардың ойлау және шығармашылық қабілеттерін нығайтуға елеулі әсер етеді. Сондықтан информацияны оқытудың білім беру дамытушылық мақсаты - оқушының шығармашылық қабілетін, жеке тұлғалық қасиетін қалыптастыруға, ақыл-ойын ойлау өрісін ынтамен дамытуға, яғни қызмет субъектісі ретінде қалыптастыруға бағытталған. Информатикадан факультатив сабақтарының негізгі мақсаты оқушылардың білімдерін тереңдету кеңіту, пәнге деген оқушының қызығушылығын дамыту, қабілетіндамыту, информатикамен өз бетінше жұмыстар атқаруға талғамдары мен қызығушылықтарын ояту, шығармашылықтары мен белсенділіктерін тәрбиелеу мендамыту болып табылады. Информатикадан сабақтан тыс жұмыстарды ұйымдастыру әдістемесіне жүргізілгенталдаулар факультативтік сабақтар мен олипиадалар өткізу мәселесімен ғана шектеледі бүгінгі ақпараттық қоғамда өмір сүруге лайық жан - жақты дамыған жеке тұлғаны қалыптастыру үшін мектепте оқытылатын пәндер бойынша оқушының шығармашылық қабілетін дамытатын әртүрлі сабақтан тыс жұмыстар ұйымдастыру қажет екені белгілі. Осындай жұмыс түрі информатика курсы бойынша жүргізілетін сабақтан тыс жұмыстардың бірі - оқушылардың ғылыми-зерттеу жұмысын ұйымдастыру болып табылады. Информатика пәні бойынша сабақтан тыс жұмыстарды зерттеуге арналған еңбектер өте аз, тіпті жоқтың қасы деуге болады. Бұл мәселе оқушылардың түрліше ойлау, шығармашылық қабілеттерін дамытуда маңызды рөл атқарады. Оқушылардың шығармашылық қабілетін дамытатын информатика пәнінен ғылыми - зерттеу жұмысын ұйымдастыру әдістемесін жасау информатиканы оқыту әдістемесі теориясындағы негізгі мәселелердің бірі болып табылады. Оқушылардың шығармашылық қабілетін дамыту үшін информатиканы оқыту процесінен тыс оқу жұмыстары ұйымдастырылуы тиіс. Информатика пәнінен өткізілетін оқушылардың ғылыми - зерттеу жұмысының мазмұны мен өткізілу формасын оқытушылар қадағалауы тиіс. Егер информатикадан ұйымдастырылған ғылыми - зерттеу жұмыстарын өткізу әдістемесі оқу процесіне енгізілсе, қоғамдағы және табиғаттағы процестерді зерттеу элементтері мен ғылыми көзқарасы қалыптасып,
9
информатика пәніне деген қызығушылығы артады; оқушының оқу мүмкіндігі мен қажеттілігі, оқуға мүдделілігі толық іске асырылуы негізінде тұлғалық даму мүмкіндігі пайда болады; өзіндік шығармашылық ойлау жүйесі қалыптасып, білім деңгейі жоғарылайды. Өзіндік шығармашылықты жүзеге асыру төмендегідей міндеттердің шешілуін талап етеді.
Біріншіден, информатика пәнінен өткізілетін ғылыми - зерттеу жұмысының мазмұнымен құрылымын анықтау алдыңғы кезекте қарастырылатын негізгі мәселе болып табылады. Екіншіден, информатика пәні бойынша өткізілетін сабақтан тыс жұмыстардың құрылымына дамытушы компоненттерді енгізу тәсілін анықтау қажетекені көрінеді. Сабақтан тыс кездегі информатикадан шығармашылық қабілеттіліктің даму тәсілдері осы салада жинақталған педагогикалық тәжірибеге, нақты педагогикалық материалдарды ұйымдастыруға, оқыту тұжырымдамасына, дидактикалық принципке байланысты екені көрініп тұр. Осы саладағы жүргізілген зерттеулерден, біріншіден, оқушының шығармашылық қабілетінің тайыздығы немесе мүлдем жоқтығы, екіншіден шығармашылық қабілеттіліктің даму қорытындысы мен оған педагогикалық тұрғыдан әсер етудің арасындағы қиыншылық байқалады. Информатика пәнінен оқушыларды ғылыми - зерттеу жұмыстарына бейімдеу ақыл-ойды сатылап қалыптастыру теориясына сай жүргізілген жағдайда оқушылардың стандарт талаптарын қанағаттандыратын оқу жұмысына қол жеткізуге болады. Оқушылардың шығармашылық қабілетін дамытатын информатика пәнінен ғылыми - зерттеу жұмысын ұйымдастыру әдістемесін жасау информатиканы оқыту әдістемесі теориясындағы негізгі мәселелердің бірі болып табылады. Оқушылардың шығармашылық қабілетін дамыту үшін информатиканы оқыту процесінен тыс оқужұмыстары ұйымдастырылуы тиіс. Информатика пәнінен өткізілетін оқушылардың ғылыми зерттеу жұмысының мазмұны мен өткізілу формасын оқытушылар қадағалауы тиіс. Қазіргі қоғамды ақпараттандыру жағдайында оқушының жеке тұлғалығын қарастырып, ақпараттық қоғамда өмір сүруіне, сонымен қатар, оның ақпарат ағымында дұрыс бағдар жасап, тиімді шешім табуына қажет жаңа ақпараттық технологияларды таңдап алу және оларды қолдану қабілеттілігін қалыптастыруда информатика пәнінің маңызы зор. Қоғамда болып жатқан әлеуметтік демократиялық өзгерістерге сәйкес компьютерлік техника мен ақпараттық технологиялардың қарқынды даму салдарынан информатика курсын оқытуға қойылатын талаптар күн сайын ұлғаюда. Бүгінгі ақпараттық қоғамда өмір сүруге лайық, жан-жақты дамыған жеке тұлғаны қалыптастыру үшін мектепте оқытылатын пәндер бойынша оқушының шығармашылық қабілетін дамытатын әртүрлі сабақтан тыс жұмыстар ұйымдастыру қажет екені белгілі. Информатика пәні бойынша кластан тыс жұмыстарды ұйымдастыруды зерттеуге арналған еңбектер өте аз, тіпті жоқтың қасы деуге болады.
10
1.2.Оқушылардың өзіндік жұмыстарын ұйымдастырудың жолдары
Мектеп оқушыларының өзіндік жұмыстарын ұйымдастырудың басты мақсаты-жұмыстарды орындау, ептілік, іскерлік, шеберлік, дағдысын дамыту. Бұл үшін төмендегідей тиісті шарттарды қанағаттандыруға тура келеді: Өзіндік істелетін кез - келген жұмыстың нақты мақсаты болу керек. Әрбір оқушы жұмыстың орындалу тәртібін жетік білуі керек.
Өзіндік жұмыс оқушылардың бойындағы танымдық қабілеті, ойлау жүйесін қалыптастыруға мүмкіндік береді. Жұмыстың мазмұны оқушының қызығуын, талпынысын оята білуі тиіс. Яғни оның тілегі жұмыстың соңында дейін бәсеңдемейтіндей болуы керек. Өзіндік жұмысты оқушылар еңбек дағдыларымен әдістерін жетік игеріп түсетіндей етіп ұйымдастыру керек.
Оқушылардың өз бетімен орындайтын жұмыстары: карталар, есептер шығарту, кестелер толтыру арқылы жүзеге асады. Тоқсандық бақылау, өзіндік 5-10 минуттық бақылау жұмыстары жүргізіледі. Өзіндік жұмыстар біріншіден, олардың ақыл - ойын, танымдық белсенділігін, екіншіден, сабаққа ынталарын, қызығушылығын, үшіншіден, ешкімнің көмегінсіз дербес жұмыс істеу қабілеттерін дамытады. Өзіндік жұмысқа қойылатын талаптарға сәйкес, біз оларды: үйретуші, жаттығу, бекітуші, қайталау, дамытушы, шығармашылық, бақылау өзіндік жұмыстары деп бөлуімізге болады. Үйретуші өзіндік жұмыс-мұғалімнің жаңа тақырыпты түсіндіру арқылы оқушының жасайтын жұмысы. Бұл оқушының жаңа тақырыпты қаншылықты түсініп отырғандығы жөнінде мәлімет бере алады. Мұндағы басты мақсат тексеру емес, үйрету. Жаттығу өзіндік жұмысы белгілі бір заңдарға, заттардың қасиеттеріне, ережелерге сүйенетін бір типті тапсырмалар жиынтығынан тұрады. Бұл тапсырмаларды орындауда түрлі оқу құралдары, тірек материалдар пайдаланылады. Үлгерімі нашар оқушы үшін бұл өте қолайлы. Бекітуші өзіндік жұмыс оқушының логикалық ойлауын және түрлі ережелер мен заңдарды мәселелі жағдайларға тиімді қолдану қабілетін дағдыландырды. Бұл оқушының оқу материалын қаншалықты игергендігін көрсетеді. Тақырып бойынша қосымша дайындаудың қажеттілігін немесе білімінің жеткілікті екендігін анықтайды.
Дамытушы өзіндік жұмысы тапсырмалары белгілі бір тақырып бойынша баяндама дайындау, пәндік олимпиадаға дайындау, ғылыми практикалық конференцияға дайындау т.б., зерттеу мұғалімгеде оқушығада ізденісті қажет ететін бағыттағы жұмыстарды жүргізетіндей жинақтық, ізденгіштік, зерттеушілік дағды қалыптастырады. Шығармашылық өзіндік жұмысы - өзіндік жұмыстың ең жоғарғы деңгейі. Оқушының жинақтаған білімін түрлі мәселелі және әдеттегі қарапайым жағдайларға қолдана білуі, өзінің білімінің сан қырлы жағын жан жақты аша отырып, сапалы қолдануды көрсетеді.
Бақылау өзіндік жұмысы жоспарлы оқыту үдерісінің ең қажетті шарты және оқыту мақсатының негізгі формасы болып табылады. Өйткені, оқыту және тәрбиелеу үдерістері үнемі қоғамның бақылауында болады. Адам қоғамда өмір сүретіндіктен өзінің бар тіршілігінде қоғамдағы басқа адамдардың
11
бақылау обьектісіне айналады.
Бақылау арқылы біз іс - әрекеттерімізді жоспарлаймыз, ұйымдастырамыз, түзетулер енгізіп ретке келтіреміз, алынған нәтижені талдап, болашақты болжаймыз, басқамен салыстыра отырып сынаймыз. Өзіндік жұмыстың негізгі формаларына кітаппен, оқу құралдарымен арнайы жұмыс, жаттығулар орындау, практикалық және зертханалық жұмыстарды орындау, семинарға қатысу, өзін өзі тексеру, бақылау, диктант жұмыстары, сын жұмыстары,шығармашылық жұмыстар, баяндама, реферат дайындау, тәжірибе, сынақ, т.б. жатады. Соған орай өзіндік жұмыстың түрлері үнемдемелі реконструктивті, эвристикалық, шығармашылық т.б. деп бөлінеді. Тақырып бойынша тапсырмаларды іріктеу Тақырып бойынша, библиографиялық тізім құрастыру Тақырыпқа байланыты материалды іріктеу Тақырыптар бойынша материалдарды іріктеу.
Библио графиялық икемділіктер, Каталогтар түрін білу және онымен жұмыс
стей білу, Кәсіптік ғылыми баспа әдебиеттерін бағдарлай білу дағдысы. Материалдарды топтастыру, Материалдың мазмұндылығына қарай топтастыру, жүйелеу. Тақырыптың логикалық жоспарын құрастыру, Материалдың тұтастылығын көру және жоспар құру. Материалдарды жүйелеу икемділігі. Конспект жазу икемділігі, материалдың негізгісін және қосымшасын бөліп көрсету. Негізгі ойды, түсінікті бөліп көрсету, ой пікірді түсініктерді дәлелдейтін фактілерді іздеу, материалды жүйелеу, алынған деректер бойынша, конспект жазып алу икемділігі. Материалды талдау ұқсастығын көрсету,ерекшелігін көрсету, салыстыру нәтижелерін жинақтау, конспект жазу икемділігі тезис құрастыру икемділігі.
Аннотация жазу икемділігі,салыстыру және жалпылау, жалпы ұқсастығын көрсету, ерекшеліктерін көрсету, салыстыру нәтижелерін жинақтау, Педагогикалық құбылысты талдау икемділігі, Салыстыру икемділігі.
Оқушыларға берілетін үйге тапсырма. Үй тапсырмасы сабақта алған білімдерін қайталау, бекіту және тереңдету сондай ақ, жаңа оқу материалдарын қабылдау үшін даярлауға арналған, күрделі танымдық тапсырманы өз бетімен шешу мақсатындағы оқушалардың өзіндік жұмыс нысаны. Үй тапсырмаларының өзектілігі өзіндік жұмыс дағдыларын, оларды орындау сапасы үшін жауаптылығын, өз еңбегін жоспарлау және оның нәтижелерін бақылау икемділігін қалыптастырудан құрылады.
Педагогика әдебиеттерінде үй тапсырмасының келесі түрлері анықталған:
Репродуктивті, соның ішінде алгоритмдік Өнімділік (шығармашылық, құзіреттілік бағдарлы).
Үй тапсырмасын беру мынадай нәтижелерге қол жеткізуді көздейді
Тұлғаның әлеуметтендірілуі; Оқу дәлелденуінің артуы; Оқу қызметінің әр түрлі амал тәсілдерін меңгеруі; Тұлға құзіреттілігінің дамуы. Үй тапсырмаларын бағалау келесі функцияларды атқарады: Нормативтік функция-талаптарға сәйкес (бағдарламалық, хаттаулы және басқалар);
Бақылаушылық функция - жеке білім беру нәтижесінің обьективті деңгейін анықтауды, өзін өзіне бақылау жүргізуді қамтамасыз етеді;
12
Рефлексивті функция-өзін өзі реттеудің дамуын, оқушының өзін өзі оқушының өзін өзі бағалауын мұғалім бағалауымен салыстыру мүмкіндігін қамтамасыз етеді; Түзетуші функция - қалайтын нәтижелерге жету бойынша өз бетімен түзеуді қамтамасыз етеді. Себепші функция-жеке тұлғалық ерекшеліктерін ескере отырып , білім беру қызметінде оң беталыстарды өз бетімен орындайтын жұмысқа деген ниетін арттыруын қамтамасыз етеді;
Әлеуметтік функция-оқушының тұлғалық кеңістігін кеңейтілуін, әлеуметтік әділеттілігін және тұлғаның жеке қорғалуын қамтамасыз етеді.
Қазақстан Республикасындағы Білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарында (БМКС) белгіленген, білім беру нәтижелеріне жетуге себепті болатын үй тапсырмалары (әр түрлі деңгейдегі және түрдегі) бағалаудан өтуі тиіс: Пән нәтижелері білімді, икемділікті, дағдыны қалыптастыру. Пән нәтижелері-білім беру үдерісінің және шынайы өмірлік жағдаяттар барысында проблемаларды шешу кезінде пайдаланылатын қызметтің амал тәсілдері ретінде қалыптасқан маңызды құзіреттілігі.
Түлікке қоғамның толыққанды мүшесі ретінде өмір сүруге көмек көрсеткен оқушылардың әлеуметтендіру үдерісінің нәтижелері нормалар, бағыт бағдар және құндылықтар жүйелерін меңгеруі. Көрсеткіштер бойынша, оқу тоқсаны барысында бөлек тақырыптарды (модульдерді) зерттеу үдерісі негізінде үй тапсырмаларын бағалау жүзеге асырылады. Тұлғанын дамуы тәрбие мен оқытудын сапасына байланысты. Оқыту тұлғаны калыптастырудың құралы болып табылады. Өз кезегінде тәрбиенің мазмұны, түрі және әдісі тәрбиеленушілердің жалпы даму дәрежесінін деңгейіне байланысты болады. Тәрбие теориясы тұлғаның дамуына әлеуметтік тәжірибені игеруге, карапайым, білім, білік және дағдыларды жинақтауға көмегін тигізеді. Жеке тұлғаның дамуы өзінің көрінісін ең алдымен адамның психикалық қызметінің сапалық өзгеруінен, онда жаңа сапалардың, мінез-құлық белгілерінің қалыптасуынан туындайды. Тәрбие үрдісінде оқушылардың іс-әрекетінін мазмұны олардың қажеттілігінің өзгеріп отыруына байланысты көп вариантты болып келеді және қажеттіліктің даму өрісімен анықталады.
Әрбір адам ұжымда қолайлы жағдайға ие болу үшін және өзінің жеке кабілетін айналасындағыларға көрсете білу үшін аз болсын, көп болсын, өзінің күш-куатын жұмсауға тырысады. Сонымен бірге, бұл жағдайға бару, жұртгын бәрінің қолынан келе бермейді. Оған түрлі субъективті және объективті себептер кедергі болады. Кез келген адам өзінің бойындағы табиғи мүмкіндіктерін табысқа жету үшін пайдалана бермейді, ұялшактықты жеңе білмейді, ұжыммен құндылық бағдардағы пікір қайшылығына сын көзбен карай алмайды. Ұжымдық карым-қатынастарды орнатудың тиімділігі біріккен қатынастардың стихиялық түрде болуы баланың көңіл-күйіне ықпал ететін түрлі факторларға байланысты. Ондай факторларға мыналар жатады: оқушының ерекшеліктері (дарындылығы, әсерленушілігі, көпшілдігі, өмірге сенімділігі, сыртқы түрінің тартымдылығы); оның адамгершілік бейнесін сипаттайтын белгілері (құрбыларына ілтипатпен карауы, әділдігі), денесі жайындағы мәліметтер (күші, көркі, еркі, батылдығы, ептілігі).
13
1.3.Сыныптан тыс жұмыстарды ұйымдастыру ерекшеліктері
"Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасында" орта білім берудің мақсаты жылдам өзгеріп дүние жағдайларында алынған терең білімнің, кәсіби дағдылардың негізінде еркін бағдарлай білуге, өзін - өзі іске асыруға, өзін-
өзі дамытуға және өз бетінше дұрыс, адамгершілік тұрғысынан жауапты шешімдер қабылдауға қабілетті жеке тұлғаны қалыптастыру деп көрсеткен.
Осындай күрделі мақсаттың жүзеге асуы білім берудің үздіксіздігін қамтамасыз ету жағдайына байланыстылығын да көрсетті.
Республикада бұл міндеттердің шешу жолы білім берудің қосымша дамыту бағдарламаларында айқындалады. Сондай-ақ "ҚР тәлім тәрбие тұжырымдамасында" үздіксіз тәрбиенің негізі - ұлттық тәлім тәрбие деп қарастырады. Мұнда әрбір халықтың тәлім-тәрбиелік мұрасы- мәдениеттің құнды бөлігі немесе қазақ халқының педагогикалық ой -пікірлерін бүкіл оқу тәрбие жүйесінің тірегіне айналдыруды көздейді.
Осыған орай, мектепте оқушыларды тек сыныпта ғана тәрбиелеп және қалыптастырып қана қоймай, сыныптан тыс жұмыстарда да тәрбиелеу қажеттілігі маңызды болып отыр. Оқушылармен сабақтан тыс жүргізілетін тәрбие жұмыстары сабақтан тыс немесе сыныптан тыс жұмыс деп аталады. Бұл мұғалім сабақ үстінде жүзеге асыратын тәрбие жұмысын толықтыра және тереңдете отырып, ең алдымен балалардың таланттары мен қабілеттерін неғұрлым толық ашудың, олардың бір нәрсеге қызығушылығы мен ынтасын оятудың құралы ретінде қызмет атқарады, ол оқушылардың бос уақытын ұйымдастырудың және олардың адамгершілік мінез құлыққа жаттығуын ұйымдастырудың формасы болып табылады.Сыныптан тыс тәрбие жұмысы - тұлғаның әлеуметтік қалыптасуын қамтамасыз етуде оған жағдай туғызатын мұғалімдердің басшылығымен ұйымдастырылған және сабақтың мақсатымен өзара байланысты болып келетін тәрбие жұмысының дербес түрі. Сыныптан тыс жұмыстардың мазмұны - оқушының теориялық білімін кеңейтіп, толықтыра түседі және оқушылардың жеке қабілетін дамыта түседі. Оқушылардың сыныптағы және сыныптан тыс әрекеттерінің кірігуі қоршаған орта туралы біртұтас түсінік қалыптастыруға, теория мен практика арасындағы байланысты қамтамасыз етуге, оқу-тәрбие үрдісін құруда және оқушы тұлғасын қалыптастыруда үйлесімдікке жетуге, мұғалімдер мен сынып жетекшілерінің педагогикалық шеберліктерін жетілдіруге, мұғалімдер мен оқушылар арасындағы ынтымақтастықтың дамуына ықпал етеді. Қазіргі кезде оқыту мен тәрбие беру үдерісінде сабақтан басқа сыныптан тыс жұмыстардың орны ерекше. Білім мазмұнын әлемдік оқыту жүйесіне теңестіру, сонымен бірге қазақ халқының ұлттық ерекшелігін ескере оқытудың маңызы артуда.
14
Оқушылардың білімін дамыту жолдарының бірі ретінде сыныптан тыс жұмыстарды ұйымдастыру мәселелерін Р.Ж.Қоянбаев.,З.Абилова,К.Б.,
Бозжанова,Е.Омар, С.Нұрмағанбетов т.б. зерттеу еңбектерінде қарастырады.
Сыныптан тыс оқытуды ұйымдастырудың бірнеше формалары бар: Олар: оқу-саяхат, топ-серуен, үйірме, клуб жұмысы, ертеңгілік, ғылыми жұмыстар, іскерлік ойындар, диспуттар, байқау, көрмелер, олимпиадалар, пәндік апталықтар, онкүндіктер, айлықтар т.б. жатады. Сабақтан тыс тәрбие жұмысының дамытушылық қызметінің маңызы ерекше. Ол белгілі бір әрекетке байланысты оқушьшардың психикалық процестерін, оқушыларды жеке-дара қабілеттерін дамытуды көздейді. Соған орай баланың жасырын қабілетін анықтау, бейімін, қызығушылығын дамытуды мақсат тұтады. Егерде оқушы бір нәрсге қызығушылығы болса, онда мұғалім сол сұрақка қатысты қосымша қызықты мағлұмат беріп, оқуға қосымша әдебиет ұсынып, оған жағдай туғызып, сонымен бірге оны қызығушылығын арттырады. Қазіргі оқу үрдісінде жеке тұлғаны қалыптастырудағы үйірменің рөлі. Сыныптан тыс жүргізілетін жұмыстардың кең тараған түрі - үйірме жұмысы. Мұны ұйымдастыру жүргізу үстінде мұғалімің шығармашылық дербестігі айқын көрінеді. Үйірме жұмысы алдымен кең тынысты шараларды жүзеге асыруға бағытталуы тиіс, сонда ғана ол оқушылардың ынта - ықыласын толық қанағаттандыра алады. Үйірме жұмысын негізінен теориялық және практикалық бағытта жүргізуге болады.Үйірме жұмысын қамтуда оқушылардың ынта ықыласын ескеру маңызды мәселе.Мұғалім оқушылардың талаптар мен сұраныстарын қанағаттандыра отырып, үйірме мүшелерін ортақ іске жұмылдыруы тиіс. Үйірменің жетекшісі алынған тақырыбының үйретушілік және тәрбиелік маңызына ерекше мән бергені жөн. Бастауыш мектеп балаларға белгілі бір білім беріп қана қоймай, оны жалпы дамыту, яғни сөйлеу, оқу, қоршаған орта жөнінде дұрыс көзқарас қалыптастыру, жағдайларды шынайы түрде бақылап, талдау жасауға үйрету, ойын дұрыс айтуға, салыстыра білуге, дәлелдеуге, сөйлеу мәдениетіне үйретеді. Баланы оқыта отырып, оны шығармашылық бағытта жан-жақты дамытады. Оқушының бос уақытын тиімді ұйымдастыру, оған дұрыс бағыт беріп отыру-барша қауымның ортақ ісі. Оқушы жан-жақты болып өсу тек қана оның мектепте өткізген уақытымен шектелмейді. Бүгінгі таңда жаңа білімді адамды қалыптастыру барысында мектептің қызметі күннен-күнге ұлғая түсуде. Сыныптан тыс жұмыстарда балалар жасампаздық немесе рөлдік ойындарға ерекше орын береді. Бұл жастағы балалардың ойын іс - әрекеті әрдайым жасампаз болады. Ойында балалар өздерін еліктіретін белгілі бір өнегеге ұқсап бағады. Сондықтан мұғалім балалар ойынына мұқият қарап, олардың орынды өнегеге еліктеуіне жәрдем етуі керек. Оқушылардың ойын іс - әрекетінің құндылығы оның барысында түрлі қиындықтарды жеңуінде, өз тәртібін басқаратынында, батыл, жігерлі және
15
орнықты бола алатындай ойын ұйымдастырылса, ойын өмір мектебі, өз құрдастарының ұжымына еңбек және қарым-қатынас мектебі бола алады. Ойын ұйымшылдық сезімді бекітіп, баланың бастамасы мен өз бетіндігін бекітеді. Сыныптан тыс жұмыстарды түрлі іс-әрекеттердің тәрбиелік мүмкіндіктерін пайдаланып, баланың қоғамдық мәнін мақсатты, жан-жақты және үйлесімді дамытады. Мектептегі сыныптан тыс тәрбие іс-әрекеттің мазмұнына, ұйымдастырылуына және әдістеріне қойылатын талаптарды бейнелейтін тәрбиенің жалпы принциптері негізінде құрылады. Дегенмен, сыныптан тыс тәрбие жұмысының өзіндік принциптері бар.Бастауыш мектепте сыныптан тыс жұмыстың бір принципі - оған оқушылардың өз ырқымен қатнасуы. Сыныптан тыс жұмыстардың түрлі бағыттары мен ұйымдастыру түрлері бар. Балалардың өз ынтасы мен қабілеттерімен сәйкес істерді таңдап алу мүмкіндіктері бар. Сыныптан тыс жұмыстарда тәрбие барысының ішкі қарам - қайшылықтарын айқын көруге болады. Мұғалімдер, оқушылар ұжымы жетекшілері, қоғамдық ұйымдар өкілдері, ата - аналар балаларға өзін көрсете алатын іс әрекет түрлерін таңдап алу қажет екендігіне кеңес бере алады.Сыныптан тыс жұмыс балалардың жас және жеке ерекшеліктерін ескере құрылса, олардың әлеуметтік ортадағы кез келген қарым - қатынасын реттеуге болады. Сыныптан тыс оқушылардың бастамаларын және өзіндік іс - әрекетері болу принципін есепке алу арқылы да жүргізіледі. Сыныптан тыс жұмыстың өзі де ұдайы дамиды. Бұл оқушылар құрамын, олардың қызығуын есепке алып отыруға жағдай жасайды. Педагогика ғылымында сыныптан тыс жұмыстардың түрлерін топқа бөлу айқын қалыптасқан жоқ. Дегенмен, мектеп тәжірибесінде сыныптан тыс жұмыстарды ұйымдастыру түрлерінің жүйесі айқын көрінеді.
Бастауыш мектеп жасындағы балалармен сыныптан тыс жұмыстарды ұйымдастырып, өткізуге жетекшілік рөл - мұғалімдікі. Ол ата - аналардың, жұртшылықтың, еңбек ұжымдарының, қамқоршы оқушылардың күшін біріктіреді. Оқушылардың қоғамдық мәнінің әлеуметтік белсенділігін қалыптастыруға, жасампаздық қабілеттері мен дарындарының дамуына мүмкіндік береді. Қорытындылай келе, оқыту барысында оқушылардың сыныпта алған білімін дамытып, оны ары қарай жетілдіруде сыныптан тыс жұмыстардың маңызы зор. Сыныптан тыс жұмыстардың оқушылардың белсенділігін арттыруда, өзіндік көзқарасының қалыптасуында, білімін жетілдіруде бірден - бір маңызды тәрбие құралы екендігін көреміз. Сыныптан тыс жұмыстарды дұрыс ұйымдастырған жағдайда оқушылар бойында ұйымдастырушылық, белсенділік дамиды. Бағалы моральдық қасиеттер қалыптасады. Сыныптан тыс оқытуды жүйелі түрде ұйымдастыру, адам тәрбиесіне айтарлықтай үлес қоса алады.
16
ІІ- Бөлім Сыныптан тыс жүргізілетін жұмыстар
2.1. Сыныптан тыс жүргізілетін жұмыстардың тәрбиелік мәні, ерекшелігі мен принциптері
Сыныптан тыс жұмыстардың өзіндік ерекшеліктері бар. Бірінші ерекшелігі, оқыту сабақтарына қарағанда сыныптан тыс жұмыс ерікті негізде өткізіледі. Оқушылар ынта мен бейімділіктеріне байланысты өз беттері мен әр түрлі үйірмелерге жазылады, сабақтан тыс уақытта өз қалаулары бойынша көп болып және жеке атқаратын жұмыстарға қатысады. Демек еріктілік, ең алдымен, сыныптан тыс сабақ түрлерін еркін таңдап алуды білдіреді.
Сабақтан тыс жүргізілетін жұмыстардың әрқайсысының өзіндік ерекшелікгері бола тұра, бірдей ортақ принциптері де болады:
1. Сыныптан немесе мектептен тыс жұмыс түрлеріне оқушыларды қатыстыру ерікті түрде іске асырылады. Бұл жұмыстарды қандай түріне қатысқысы келеді, қай түрін қалайтынын оқушы өзі таңдайды. Сыныптан тыс жұмыс түрлерімен немесе мектептен тыс мекемелер жұмысымен оқушыларды қамту үшін (анкета тарату, әңгімелесу арқылы т.б. жолдармен) күн ілгері оқушыларды зерттеп білу қажет.
2. Сыныптан тыс жұмысты ұйымдастырудың екінші ерекшелігі, оның міндетті бағдарламалар көлемімен байланысты болмайтындығында. Оның мазмұны мен формасы негізінен алғанда оқушылардың ынталары мен талап тілектеріне, жергілікті жағдайларға байланысты болады.
Пәндік және басқа үйірмелердің бағдарламалары шамалық, бағдарлық күйде болады. Осы бағдарламалардың және әдістемелік нұсқаулықтардың негізінде үйірмелердің жетекшілері нақты жағдайларды және оқушылардың ықылас қалауын ескере отырып жұмыс жоспарын жасайды. Бұл сыныптан тыс жұмыстың мазмұны анағұрлым икемді, мектеп оқушыларының ынтасы мен тілек, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ақмола облысы білім басқармасы жанындағы
Ж.Мусин атындағы көкшетау жоғары қазақ педагогикалық колледжі
МКҚК
Шетел тілі кафедрасы
КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
ИМФОРМАТИКАДАН СЫНЫПТАН ТЫС ЖҰМЫСТЫ ЖҮРГІЗУ ӘДІСТЕМЕСІ
Мамандық атауы:0111000 Негізгі орта білім буру
Біліктілігі 0111083 Негізгі мектептің шетел тілі мұғалімі
Пәні: Білі алушының таңдау пәні
Орындаған__________________________ _______А.Айнур
Ғылыми жетекшісі__________________Қамалиде н А.С.
Курстық жұмысты қорғаған бағасы___________________
Кафедра меңгерушісі___________Г.С.Мынбаева
Хаттама № ____ ____ __________20____ж.
Көкшетау, 2019
H.051-22.Басылым 2
МАЗМҰНЫ:
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
І- Бөлім. Информатикадан сыныптан тыс жұмыстарды өткізу әдістемесі
1.1. Информатикадан сыныптан тыс жұмыстардың әдістемесі ... ... ... ... ... ... . 5
1.2.Оқушылардың өзіндік жұмыстарын ұйымдастырудың жолдары ... ... ... .11
1.3.Сыныптан тыс жұмыстарды ұйымдастыру ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ... 14
ІІ- Бөлім Сыныптан тыс жүргізілетін жұмыстар
2.1.Сыныптан тыс жүргізілетін жұмыстардың ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...17
тәрбиелік мәні, ерекшелігі мен принциптері
2.2. Сыныптан тыс жүргізілетін жұмыс ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ...19
түрлері және оларды басқару
2.3. Cыныптан және мектептен тыс жүргізетін тәрбие ... ... ... ... ... ... ... . ... ... .21
жұмыстарының жеке тұлғаның қалыптасуына әсері.
2.4.Оқушы тұлғасын қалыптастырудағы тәрбие сағаттарының рөлі ... ... ... ...23
2.5.Тәрбие жұмыстарын ұйымдастыру формалары мен міндетері ... ... ... ... 26
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..31
Пайдаланған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..33
КІРІСПЕ
Курстық жұмыстың өзектілігі: Бүгінгі ақпараттандыру заманында оқушылардың шығармашылық қабілетін дамыту мәселесі білім берудің ең жоғары мақсаттарының бірі болып отыр. Оқушылардың шығармашылық қызметінің дамуы көбінесе сыныптан тыс жұмыстар барысында жүзеге асады.
Информатика пәнінің көп жақтылығын ескере отырып, оқушыларға тек қана дәрістік тәрбие беріп қана қоймай, сонымен бірге сыныптан тыс немесе сабақ өту барысында әртүрлі ғылыми жаңалықтарды пайдалану арқылы білім деңгейін көтеруге болады.
Информатикадан сабақтан тыс жұмыстарды ұйымдастыру әдістемесіне жүргізілген талдаулар факультативтік сабақтар мен олимпиадалар өткізу мәселесімен ғана шектеледі. Бүгінгі ақпараттық қоғамда өмір сүруге лайық жан-жақты дамыған жек тұлғаны қалыптастыру үшін мектепте оқылатын пәндер бойынша оқушының шығармашылық қабілетін дамытатын әртүрлі сабақтан тыс жұмыстар ұйымдастыру қажет екені белгілі. Осындай жұмыс түрі информатика курсы бойынша жүргізілетін сабақтан тыс жұмыстардың бірі-оқушылардың ғылыми-зерттеу жұмысын ұйымдастыру болып табылады. Информатика пәні бойынша сабақтан тыс жұмыстардың зерттеуге арналған еңбектер өте аз, тіпті жоқтың қасы деуге болады. Бұл мәселе оқушылардың түрліше ойлау, шығармашылық қабілеттерін дамытуда маңызды рөл атқарады. Оқушылардың шығармашылық қабілетін дамытатын информатика пәнінен ғылыми-зерттеу жұмысын ұйымдастыру әдістемесін жасау информатиканы оқыту әдістемесін жасау информатиканы оқыту әдістемесі теориясында негізгі мәселелердің бірі болып табылады.Оқушылардың шығармашылық қабілетін дамыту үшін информатиканы оқыту процесінен тыс оқу жұмыстары ұйымдастырылуы тиіс. Информатика пәнінен өткізілетін оқушылардың ғылыми-зерттеу жұмысының мазмұны мен өтлізілу формасын оқытушылар қадағалауы тиіс
Сыныптан тыс жұмыс ұғымы өте кең. Сыныптан тыс жұмыс - бұл мұғалімдер мен оқушылардың сыныптан тыс уақыттағы әртүрлі іс-әрекеттері мен іс - шараларын ұйымдастыру болып табылады. Ол мазмұны, бағыты, әдісі, тағайындалуы, формасы мен жолдары жағынан білімділікті қажет етеді. Оқушылардың информатика пәніне қызығушылығын арттыру, ой-өрісін және танымдық қабілетін дамыту, шығармашылыққа баулу, өз ойын еркін жеткізе білу және өткенді шапшаң еске түсіру дағдыларын қалыптастыру мақсатында өтілетінг сыныптан тыс жұмыстардың маңызы зор.
Информатикадан сыныптан тыс жұмыстар компьютер мен ақпараттық технологияларды қолдану мүмкіндіктерін беретін пәнаралық байланыс іспеттес. Компьютерді қолданып басқа пәндерден сыныптан тыс шаралар өткізу оқушылардың дүниетанымен қызығушылықтарын арттыра түседі.
3
Жұмыстың мақсаты: Оқу процесінде оқушылардың жеке адам болып қалыптасуын ғылыми тұрғыда негіздеу және оны іске асырудың педагогикалық шарттарын айқындап отыру.
Жұмыстың міндеттері:
а) Оқушылардың тұлғасын дамытуда сыныптан тыс жүргізілетін жұмыстардың алатын орны;
б) мұғалімдерінің оқушылардың жеке тұлғаны дамытудағы аспектіні психологиялық эксперимент жүзінде тексеру.
Білім беру өскелең ұрпақты әлеуметтенудің өзекті арқауы ретінде оқыту мен тәрбиелеу үрдісінде жеткіншек ұрпаққа ұлттық тәлім-тәрбие беру арқылы олардың әрқайсысының бойында өз ұлтына тән қадір-қасиеттерді: ұлттың сана-сезімді, мақтанышты, ұлттық материалдык және рухани құндылықтарды, іскерлік пен тәжірибені, өнерді сіңіруге ұйытқы болады.
Бүгінгі таңдағы қоғамның талабы тұлғаның әлеуметтік сипатының дұрыс қалыптасуы. Бұл мақсат күнделікті өмірде білім мен тәрбие беру жүйесі, бұқаралық ақпарат құралдары арқылы жүзеге асады. Тұлғаны дамыту үрдісі - әрі қиын әрі ұзақ үрдіс. Субьект мен обьект адамның дүниені өзгерту, игеру жөне тану қызметімен байланысты қолданыла бастады, яғни субьект өз болмысының, іс-әрекетінің, соның ішінде рухани жаратылыс пен таным қызметінің бірден-бір иесі, жасаушысы деп түсінетін көзқарас пайда болды. Субьект осы дүниеде ең ақырғы себеп, ең ақырғы нәтиже болып табылады.
Тұлға өзі өмір сүріп отырған әлеуметтік ортада болып жататын әлеуметтік елеулі іс-әрекеттердің нәтижесі ғана емес, сонымен бірге олардың себепшісі де. Тұлғаның әлеуметтік мәнін ашып көрсету - тұтас күйінде емес, қайта оның нақтылы көріністерін зерттейтін жекелеген қоғамдық ғылымдар үшін өте маңызды. Білім беру және оқыту теориясының әдіснамалық негізі - таным теориясы, оқушы тұлғасын жан-жақты және үйлесімді қалыптастыру туралы ілім болып табылады. Бұл теория білім беру және оқытуды арнайы ұйымдастырылатын іс-әрекет ретінде қарастырады. Білім беру және оқыту теориясының оқушыларды оқыту мәселелеріндегі талаптарының бірі - танымдық белсенділік пен саналылық. Бұл талаптың орындалуы оқушылардың оқу материалын түсінуге, өткенді жаңамен байланыстыруға, негізгісі мен қосымшасын анықтауға, алған білімдерін тәжірибеде пайдалануға, өз пікірлерінде оларға сүйенуге ұмтылысынан көрінеді. Білім жүйесін қайта құру мен ұймдастырудың басты жұмыс жоспарына тұлғаның және оқушылардың шығармашылық қабілетін жетілдіруге жағдай жасау, мектептен шыққан шәкіртті өмірге жан-жақты даярланған азамат етіп шығару жатады. Адам тәрбиелеу жөніндегі ғылым педагогика деп аталады. Ол өз атамасын грек сөздері пайдес- балалар және аго -жетектеу дегенннен алған, тікелей аудармасында педагогика сөзі бала тәрбиесін бағыттау өнері дегенді аңдатады. ал педагог сөзі бала жектеуші мәнін білдіреді.
4
І- Бөлім. Информатикадан сыныптан тыс жұмыстарды өткізу әдістемесі
1.1 Информатикадан сыныптан тыс жұмыстардың әдістемесі
Информатиканы оқыту әдістемесіндегі өзекті мәселелердің бірі - кластан тыс жұмыстарды ұйымдастыру болып табылады. Олай дейтін себебіміз оқушылардың шығармашылық қызметінің дамуы көбінесе кластан тыс жұмыстар барысында жүзеге асады. Оқыту барысындағы оқушылардың танымдық белсенділігі мен ізденімпаздық шығармашылығы, оны арнайы басқарудың маңыздылығы кезінде Сократ та атап көрсеткен. ХХІ ғасыр ақпарат ғасыры болғандықтан мектепте, арнаулы оқу орындарында оқытылатын информатика пәнінің орны ерекше және оны кластан тысжұмыстарды ұйымдастыру барысында жүзеге асады. Дәстүрлі оқыту пәндерінен жүргізілетін кластан тыс жұмыс түрлерін информатика пәнінен де ұйымдастырылады. Сабақтан тыс жұмыс оқу жұмысын толықтырып, материалды оқушыға терең түсіндіруге, шығармашылық қабілеттерін дамыту барысында ұйымдастырылады. Информатика курсы бойынша жүргізілетін дәстүрлі кластан тыс жұмыс түрлеріне:үйірме, факультативтік курстар, экскурсия, олимпиада, әртүрлі қызықты кештер мен сайыстар, ғылыми жұмыстарды жатқызуға болады. Оқушылардың информатика пәніне қызығушылығын арттыру, ой-өрісін және танымдық қабілеттін дамыту, шығармашылыққа баулу, өз ойын еркін жеткізе білу және өткенді шапшаң еске түсіру дағдыларын қалыптастыру мақсатында кластан тыс өтілетін сайыстардың маңызы зор. Кластан тыс жұмыс ұғымы өте кең. Ол мазмұны, бағыты, әдісі, тағайындалуы,формасы мен жолдары жағынан білімділікті қажет етеді. Мысалы, үйірмелер отырысы,қосымша сабақтар, мерекелік шаралар мен кештер өткізу осы кластан тыс жұмыстарға жатады. Бірақ кей жағдайларда оқушы белсенділігі мен басқаруында болады. Информатикадан кластан тыс жұмыстар компьютер мен ақпараттық технологияларды қолдану мүмкіндіктерін беретін пәнаралық байланыс түрінде ұйымдастырылады. Компьютерді қолданып басқа пәндерден кластан тыс шаралар өткізу оқушылардың дүниетанымы мен қызығушылықтарын арттыра түседі. Кластан тыс жұмыс - бұл оқытушылар мен оқушылардың кластан тыс уақыттағы әртүрлі іс-әрекеттері мен іс-шараларын ұйымдастыру болып табылады. Кластан тыс жұмыс-кластан тыс уақыттағы өткізілетін және оқу жоспарына кіретін әртүрлі оқу-тәрбиелік іс-шаралар. Тәрбие жұмысының негізгі бөлігі болып саналатын кластан тыс жұмыстар-баланың өмірге қажетті әлеуметтік ортадағы тәжірибесі мен қоғамдық құндылықтарды қабылдауын қалыптастырады. Түрлі формадағы кластан тыс жұмыстар оқушының күнделікті сабақта байқала бермейтін жеке қабілеттері мен мүмкіндіктерін ашады. Кластан тыс жұмыстың әртүрлі болуы оқушының өзіне сенімділігін, өзін дұрыс бақылауын қалыптастырады, сонымен қатар әртүрлі жұмыстар оқушының іс-тәжірибесі мен дағдысын, адамқызметінің әртүрлілігі туралы білімі мен біліктілігін арттырады. Кластан тыс жұмыстарда оқушылар бір-бірімен барлық жағынан қарым-қатынаста болады.
5
Әртүрлі кластан тыс жұмыстарда оқушылар өзінің жаңа қабілеттерін ашып қана қоймай,ұжымдасып жұмыс істеуге үйренеді.
Кластан тыс жұмыстарды оқушылардың белгілі бір уақыт ішінде алған білімдерін тәжірибелерін ескере отырып ұйымдастыру қажет. Кластан тыс жұмыстардың түрлері: Информатика кеші; ғылыми жұмыстар; іскерлік ойындар; байқау; көрмелер; үйірме; сөзжұмбақтар құру; олимпиадалар; пәндік апталықтар; декадалар; айлықтар; танымжорықтар; саяхаттар.
Информатика кеші - бұл сыныптың немесе үйірменің жыл бойы атқарған жұмыстарының нәтежесін көрсетудің өзіндік формасы.
Информатикадан викториналар - бұл өзінше іспеттес
викториналады үйірме жұмысы кезінде немесе сыныптар арсындағы жарыс түрінде өткізуге болады.
Іскерлік ойындар - оқушылар өздерін меңгерген білімі мен дағдысын қолдана отырып нақты мәселені шешуші түрінде шынайы роль ойнауға мүмкіндік беретін, белсенді оқыту әдісі.
Информатикадан диспуттар - бұл сыныптар арасындағы өзара сұрақтар мен жауаптар ойыны. Сынып сағаты. Информатика мұғалімдері сыныптағы барлық тәрбие жұмысына жауапкершілік жүктеген сынып жетекшісі ретінде де жиі кездеседі. Клубтық қызметтер.Оқушылардың информатика пәні бойынша білімдерін, дағдыларын дамыту, мәдени құндылықтарды меңгеру жолындағы барлық жас топтарының шығармашылық қызметтерінің белсенді түрде бағыттауға негізделеді. Байқау - бұл оқушының белгілі бір ғылымға, спортқа, өнерге деген қызығушылығын арттыру немесе ең жақсысын таңдау мақсатында жекелей немесе ұжымдық үздіктерді анықтау үшін тиімді.
Көрмелерді информатикадан графикалық редакторлар мен дизайн арқылы орындалған оқушылар шығармашылығын ан жұмыстарын бағалау үшін ұйымдастыруға болады.
Үйірме жұмыстарын жүргізу.
Үйірме - бұл сыныптан тыс жұмыстың ең белсенді әрі тиімді формаларының бірі. Сөзжұмбақтар құру мұғалім мен оқушының бірліктегі шығармашылығы мен идеялар өзіндік бақылау мен білімін жетілдірудегі танымдылықты арттырады және ңәтежелі білім алуға жетелейді. Олимпиадалар барынша қабілетті оқушыларды анықтау, олардағы алға қойған мақсаттарына жетудегі табандылықта шыңдау,өзіндік еңбектену дағдысын қалыптастыру мақсаттарында өткізіледі.
Пәндік апталықтар, декадалар, айлықтар. Бұлар пәнге қызығушылық тудыруда және пәнаралық байланысты нығайтуда аса маңызды. Ауызша журнал - оқушыларға керекті жеке тақырыптар бойынша ақпаратты, мәліметтерді, ауызша жазбаларды безендірілген беттер түрінде жеткізуге мүмкіндік беретін сыныптан тыс жұмыс формасы.
Информатикадан факультативтік жұмыстары мектепте көбінесе 8 сыныптан бастап жүргізіледі. Информатикадан факультатив сабақтарының
6
негізгі мақсаты білімдерін тередету, кеңіту, пәнге деген оқушының қызығушылығын дамыту, қабілетін дамыту, информатикамен өз бетінше жұмыстар атқаруға талғамдары мен қызығушылықтарын ояту, шығармашылықтары мен белсенділіктерін тәрбиелеу мен дамыту болып табылады. Мектептегі баспа.Қабырға газеті атты сыныптан тыс жұьыс фармасы барын бәріміз білеміз. Информатикадан қабырға газетін жасап шығару үшін үірме болуы міндетті де емес. Кейде қабырға газеті оқушылардың назарын аудару, қызықтыру және тарту үшін үйірме жұмысн ұйымдастыру алдында жасалады. Соңғы кезде баспа шығармашылығының желілік түрі кең етек алуда.Жоғары да аталған баспа шығармашылық формасы интернетте ұсыныла алады. Жаңа ақпараттық технологиялар мазмұны мультимедиалар мен гиперпедиялар арқылы жасалатын бейнегазет тәрізді шығармашылық түрін де дамытуға мүмкіндік береді.
Танымжорықтар (саяхаттар,экскурсиялар).Оқыту - тәрбиелеу жұмысындағы табиғи жағдайдағы, музейлер, көрмелер,есептеу орталықтарындағы әртүрлі заттар мен құбылыстарды зерттеу мен бақылауға мүмкіндік беретін әдіс пен форма. Дидактикалық материалдарды пайдаланып іскерлікке қалыптастыру. Білім жүйесі ел өміріндегі стратегиялық маңызды сала болып табылатындығы белгілі. Ал, оқу процесіндегі ескі әдістердің озық заман талабына жауап бере алмайтындығы өз - өзінен түсінікті. Бүгінгі уақыт талабына сәйкес білім беруді одан әрі жетілдіру оқу тәрбие процесіне озық тәжірибені, ғылыми жетістіктерді енгізуді талап етеді. Белгілі педагог Ш.А.Амоношвили Оқушылардың білімін арттыру, пәнге қызықтыру үшін оқытуда, жалпы алғанда ең бірінші оқушылардың неге қызығатынын наықтап алып, содан соң срдан бастау керек. - дейді. Информатика пәнін оқыту барысында оқулықтағы материалды құрғақ баяндаудан гөрі қызықты, бейнелі түрде түсіндіруге оқушылардың ойлауына бағытталғаны дұрыс.
Компьютерді қосымша оқыту жабдығы ретінде пайдалану білім беру саласында жаңа бір әдістемелік жүйе қалыптастырып келеді. Бұл бағыттағы алғашқы қадам Президентіміздің орта білім жүйесін ақпараттандыру бағдарламасын жүзеге асырып, барлық мектептерді кемдегенде бір компьютерлік сыныппен қамтамасыз етуімен 2002 жылы іске асырылған болатын. Кейіннен қабылданған Қазақстан Республикасы ұлттық ақпараттық инфрақұрылымын қалыптастыру мен дамыту меммлекеттік бағдарламасында компьютерлік технологияларды білім саласында кең қолдану ісін дамытуға көп көңіл бөліп отыр. Ендігі бағыт-сол компьютерлік техниканы тұрақты жұмыс істейтін күйде ұстап, білім саласындағы жаңа технологияларды пайдаланып кез-келген пән мұғалімі электрондық оқу құралдарын даярлау, қолдану ісіне жұмылдыру жалғауы тиіс. Президентіміз бастаған білім жүйесін ақпараттандыру ісін ары қарай дамыту барлық пәндер бойынша компьютерлік оқулықтарды кеңінен оқу процесіне енгізу арқылы оқу жүйесін жаңа сатыға көтеру болып табылады. Сонда ғана білімді ақпараттандыру ісінің нақты экономикалық тиімділікке қол жеткізуге мүмкіндік беретіні анық.
7
Информатика мұғалімдерінің педагргикалық жұмысына қойылатын талаптардан гөрі елеулі ерекшеліктері, айырмашылықтары бар. Сол талаптарды іске асыру-мұғалімнің жұмыстарының мақсаттылығын күшейтіп, сабақта және сабақтан тыс уақытында нәтежелі әрі құнды дидактикалық материалдарды ұйымдастыруна мүмкіндіктер туғыздырады.
Дидактикалық материалдар информатика оқулығының негізінде алынған өзіндік, бақылау және тестік тапсырмалардың, пысықтау сабақтарының, қызықты есептердің жиынтығы болып табылады. Дидактикалық материалдарға енетін өзіндік жеке жұмыстар тек оқыту сипатына жаңа өтілген материалдарды пысықтауға және бекітуге арналып беріледі. Ол тапсырмалар оқушылардың біліктіліктерін, дағдыларын қалыптастыруға көмектесуге және олардың білімдерін тексеруге бағытталған. Бақылау және тестік жұмыстарды жүргізуде өзіндік жұмысқа қарағанда уақыт көлемі қатаң ескеріледі. Дидактикалық материалда ұсынылатын тест тапсырмаларының сұрақтары өте анық түсінікті, ой - тұжырымын жасауға өте ыңғайлы болуы тиіс. Дидактикалық ойындар - сыныпта жүргізілетін жұмыстардың ең қызықтысы. Ойынның қандай түрі болса да, оқушыларды өзіне тартып әкететіні белгілі. Оқушылардың пәнге қызығуын шығармашылықпен ойлауын және білім сапасын арттыруда сабақта қолданылатын ойын элементтерін пайдаланудың оқушылар білімін тиянақты етудегі зор мүмкіндігін ескере отырып, мен өз іс тәжірибемде бірнеше ойын түрлерін қолданамын. Сабақта ойын элеметтерін қолдану оқушылардың жоғары көңіл - күйін туғызады. Ал мұның өзі оқушының белсенділігін, дербес ойлауын, қызығуын арттырып, сабақты қабылдауға, барынша қолайлы ықпалын тигізеді. Ойынның қандай түрі болса да жалқау, енжар балалардың ынтасын арттырып білімге қызықтырады. Дидактикалық ойындар арнайы мақсатты көздейді және нақты міндетті атқарады. Ойынның мақсаты - бағдарламада анықталған білім, білік және дағдылар жайында түсінік беру, оларды қалыптастыру, тиянақтау және бекіту, қайталау және пысықтау немесе тексеру сипатында болып келеді. Ойынның міндеті баланың қызығушылығын туғызып, белсенділігін арттыратындай іріктеліп алынған нақты мазмұнымен анықталады. Әдістемелік әдебиеттерде берілген және мұғалімдердің тәжірибесінде пайдаланып жүрген дидактикалық ойындар өте көп. Алайда олардың бәрі дерлік бүгінгі күннің талаптарынан туындап отырған білім мазмұнының өзгерістеріне, содай - ақ оқушылардың жас және психологиялық ерекшеліктеріне сәйкес келе бермейді. Сондықтан мен белгілі ойын түрлерін сұрыптап, ой елегінен өткізе отырып, оқушылардың психофизиологиялық ерекшеліктерін ескеріп, жаңа тақырыпты өткенде, өтілген материалды қайталағанда, білімді тиянақтау және тексеру кезінде, яғни сабақтың кез келген сәтінде оқыту әдісінің құрамды бөлігіне айналдырады. Бірақ ойын процесі мен оқыту процесін бір - біріне етене ұластырып ұйымдастырған жөн. Оқушы ойын іс - әрекеті үстінде қандай да білімді шеріп жатқанын, ал оқу процесінің өзінде қалай ойынға ұласып кеткенін аңғармай қалуы тиіс.
8
Сонда ғана ойын және оқу іс - әрекеттері табиғи бірлікте болып, пәндік білім, білік және дағдыны игеруге толық ықпал жасайды. Осы шарт орындалған жағдайда дидактикалық ойын және мәнінде оқыту әдісі деңгейіне дейін көтеріледі. Дидактикалық ойындардың тиімділігі олардың сабақтың әр кезеңдегі орны мен міндетін және мақсатын дәл анықтауға, оны қолданудың теориясы мен практикасын мұғалмнің жеке игеруіне, шеберлік танытуына, ойынға қажетті материалдардың жиынтығын алдын - ала дайындап алуға, ойын процесіне оқушыларды белсенді қатыстыруға байланысты. Сабақ материалына лайықталған ойынды алып, тек қана оқушының орындай алатын іс - әрекеттерімен шектелу жеткіліксіз. Мұнда ойынды ұйымдастырудың және басқарудың сипаты мен жолдары да жан - жақты ұйымдастырылуы керек. Қорыты келгенде информатика ғылымының жалпы білім берудегі қызметі өте жоғары. Информатикадан білім негіздерін меңгеру, оқушылардың жалпы ақыл-ойын дамытуға, олардың ойлау және шығармашылық қабілеттерін нығайтуға елеулі әсер етеді. Сондықтан информацияны оқытудың білім беру дамытушылық мақсаты - оқушының шығармашылық қабілетін, жеке тұлғалық қасиетін қалыптастыруға, ақыл-ойын ойлау өрісін ынтамен дамытуға, яғни қызмет субъектісі ретінде қалыптастыруға бағытталған. Информатикадан факультатив сабақтарының негізгі мақсаты оқушылардың білімдерін тереңдету кеңіту, пәнге деген оқушының қызығушылығын дамыту, қабілетіндамыту, информатикамен өз бетінше жұмыстар атқаруға талғамдары мен қызығушылықтарын ояту, шығармашылықтары мен белсенділіктерін тәрбиелеу мендамыту болып табылады. Информатикадан сабақтан тыс жұмыстарды ұйымдастыру әдістемесіне жүргізілгенталдаулар факультативтік сабақтар мен олипиадалар өткізу мәселесімен ғана шектеледі бүгінгі ақпараттық қоғамда өмір сүруге лайық жан - жақты дамыған жеке тұлғаны қалыптастыру үшін мектепте оқытылатын пәндер бойынша оқушының шығармашылық қабілетін дамытатын әртүрлі сабақтан тыс жұмыстар ұйымдастыру қажет екені белгілі. Осындай жұмыс түрі информатика курсы бойынша жүргізілетін сабақтан тыс жұмыстардың бірі - оқушылардың ғылыми-зерттеу жұмысын ұйымдастыру болып табылады. Информатика пәні бойынша сабақтан тыс жұмыстарды зерттеуге арналған еңбектер өте аз, тіпті жоқтың қасы деуге болады. Бұл мәселе оқушылардың түрліше ойлау, шығармашылық қабілеттерін дамытуда маңызды рөл атқарады. Оқушылардың шығармашылық қабілетін дамытатын информатика пәнінен ғылыми - зерттеу жұмысын ұйымдастыру әдістемесін жасау информатиканы оқыту әдістемесі теориясындағы негізгі мәселелердің бірі болып табылады. Оқушылардың шығармашылық қабілетін дамыту үшін информатиканы оқыту процесінен тыс оқу жұмыстары ұйымдастырылуы тиіс. Информатика пәнінен өткізілетін оқушылардың ғылыми - зерттеу жұмысының мазмұны мен өткізілу формасын оқытушылар қадағалауы тиіс. Егер информатикадан ұйымдастырылған ғылыми - зерттеу жұмыстарын өткізу әдістемесі оқу процесіне енгізілсе, қоғамдағы және табиғаттағы процестерді зерттеу элементтері мен ғылыми көзқарасы қалыптасып,
9
информатика пәніне деген қызығушылығы артады; оқушының оқу мүмкіндігі мен қажеттілігі, оқуға мүдделілігі толық іске асырылуы негізінде тұлғалық даму мүмкіндігі пайда болады; өзіндік шығармашылық ойлау жүйесі қалыптасып, білім деңгейі жоғарылайды. Өзіндік шығармашылықты жүзеге асыру төмендегідей міндеттердің шешілуін талап етеді.
Біріншіден, информатика пәнінен өткізілетін ғылыми - зерттеу жұмысының мазмұнымен құрылымын анықтау алдыңғы кезекте қарастырылатын негізгі мәселе болып табылады. Екіншіден, информатика пәні бойынша өткізілетін сабақтан тыс жұмыстардың құрылымына дамытушы компоненттерді енгізу тәсілін анықтау қажетекені көрінеді. Сабақтан тыс кездегі информатикадан шығармашылық қабілеттіліктің даму тәсілдері осы салада жинақталған педагогикалық тәжірибеге, нақты педагогикалық материалдарды ұйымдастыруға, оқыту тұжырымдамасына, дидактикалық принципке байланысты екені көрініп тұр. Осы саладағы жүргізілген зерттеулерден, біріншіден, оқушының шығармашылық қабілетінің тайыздығы немесе мүлдем жоқтығы, екіншіден шығармашылық қабілеттіліктің даму қорытындысы мен оған педагогикалық тұрғыдан әсер етудің арасындағы қиыншылық байқалады. Информатика пәнінен оқушыларды ғылыми - зерттеу жұмыстарына бейімдеу ақыл-ойды сатылап қалыптастыру теориясына сай жүргізілген жағдайда оқушылардың стандарт талаптарын қанағаттандыратын оқу жұмысына қол жеткізуге болады. Оқушылардың шығармашылық қабілетін дамытатын информатика пәнінен ғылыми - зерттеу жұмысын ұйымдастыру әдістемесін жасау информатиканы оқыту әдістемесі теориясындағы негізгі мәселелердің бірі болып табылады. Оқушылардың шығармашылық қабілетін дамыту үшін информатиканы оқыту процесінен тыс оқужұмыстары ұйымдастырылуы тиіс. Информатика пәнінен өткізілетін оқушылардың ғылыми зерттеу жұмысының мазмұны мен өткізілу формасын оқытушылар қадағалауы тиіс. Қазіргі қоғамды ақпараттандыру жағдайында оқушының жеке тұлғалығын қарастырып, ақпараттық қоғамда өмір сүруіне, сонымен қатар, оның ақпарат ағымында дұрыс бағдар жасап, тиімді шешім табуына қажет жаңа ақпараттық технологияларды таңдап алу және оларды қолдану қабілеттілігін қалыптастыруда информатика пәнінің маңызы зор. Қоғамда болып жатқан әлеуметтік демократиялық өзгерістерге сәйкес компьютерлік техника мен ақпараттық технологиялардың қарқынды даму салдарынан информатика курсын оқытуға қойылатын талаптар күн сайын ұлғаюда. Бүгінгі ақпараттық қоғамда өмір сүруге лайық, жан-жақты дамыған жеке тұлғаны қалыптастыру үшін мектепте оқытылатын пәндер бойынша оқушының шығармашылық қабілетін дамытатын әртүрлі сабақтан тыс жұмыстар ұйымдастыру қажет екені белгілі. Информатика пәні бойынша кластан тыс жұмыстарды ұйымдастыруды зерттеуге арналған еңбектер өте аз, тіпті жоқтың қасы деуге болады.
10
1.2.Оқушылардың өзіндік жұмыстарын ұйымдастырудың жолдары
Мектеп оқушыларының өзіндік жұмыстарын ұйымдастырудың басты мақсаты-жұмыстарды орындау, ептілік, іскерлік, шеберлік, дағдысын дамыту. Бұл үшін төмендегідей тиісті шарттарды қанағаттандыруға тура келеді: Өзіндік істелетін кез - келген жұмыстың нақты мақсаты болу керек. Әрбір оқушы жұмыстың орындалу тәртібін жетік білуі керек.
Өзіндік жұмыс оқушылардың бойындағы танымдық қабілеті, ойлау жүйесін қалыптастыруға мүмкіндік береді. Жұмыстың мазмұны оқушының қызығуын, талпынысын оята білуі тиіс. Яғни оның тілегі жұмыстың соңында дейін бәсеңдемейтіндей болуы керек. Өзіндік жұмысты оқушылар еңбек дағдыларымен әдістерін жетік игеріп түсетіндей етіп ұйымдастыру керек.
Оқушылардың өз бетімен орындайтын жұмыстары: карталар, есептер шығарту, кестелер толтыру арқылы жүзеге асады. Тоқсандық бақылау, өзіндік 5-10 минуттық бақылау жұмыстары жүргізіледі. Өзіндік жұмыстар біріншіден, олардың ақыл - ойын, танымдық белсенділігін, екіншіден, сабаққа ынталарын, қызығушылығын, үшіншіден, ешкімнің көмегінсіз дербес жұмыс істеу қабілеттерін дамытады. Өзіндік жұмысқа қойылатын талаптарға сәйкес, біз оларды: үйретуші, жаттығу, бекітуші, қайталау, дамытушы, шығармашылық, бақылау өзіндік жұмыстары деп бөлуімізге болады. Үйретуші өзіндік жұмыс-мұғалімнің жаңа тақырыпты түсіндіру арқылы оқушының жасайтын жұмысы. Бұл оқушының жаңа тақырыпты қаншылықты түсініп отырғандығы жөнінде мәлімет бере алады. Мұндағы басты мақсат тексеру емес, үйрету. Жаттығу өзіндік жұмысы белгілі бір заңдарға, заттардың қасиеттеріне, ережелерге сүйенетін бір типті тапсырмалар жиынтығынан тұрады. Бұл тапсырмаларды орындауда түрлі оқу құралдары, тірек материалдар пайдаланылады. Үлгерімі нашар оқушы үшін бұл өте қолайлы. Бекітуші өзіндік жұмыс оқушының логикалық ойлауын және түрлі ережелер мен заңдарды мәселелі жағдайларға тиімді қолдану қабілетін дағдыландырды. Бұл оқушының оқу материалын қаншалықты игергендігін көрсетеді. Тақырып бойынша қосымша дайындаудың қажеттілігін немесе білімінің жеткілікті екендігін анықтайды.
Дамытушы өзіндік жұмысы тапсырмалары белгілі бір тақырып бойынша баяндама дайындау, пәндік олимпиадаға дайындау, ғылыми практикалық конференцияға дайындау т.б., зерттеу мұғалімгеде оқушығада ізденісті қажет ететін бағыттағы жұмыстарды жүргізетіндей жинақтық, ізденгіштік, зерттеушілік дағды қалыптастырады. Шығармашылық өзіндік жұмысы - өзіндік жұмыстың ең жоғарғы деңгейі. Оқушының жинақтаған білімін түрлі мәселелі және әдеттегі қарапайым жағдайларға қолдана білуі, өзінің білімінің сан қырлы жағын жан жақты аша отырып, сапалы қолдануды көрсетеді.
Бақылау өзіндік жұмысы жоспарлы оқыту үдерісінің ең қажетті шарты және оқыту мақсатының негізгі формасы болып табылады. Өйткені, оқыту және тәрбиелеу үдерістері үнемі қоғамның бақылауында болады. Адам қоғамда өмір сүретіндіктен өзінің бар тіршілігінде қоғамдағы басқа адамдардың
11
бақылау обьектісіне айналады.
Бақылау арқылы біз іс - әрекеттерімізді жоспарлаймыз, ұйымдастырамыз, түзетулер енгізіп ретке келтіреміз, алынған нәтижені талдап, болашақты болжаймыз, басқамен салыстыра отырып сынаймыз. Өзіндік жұмыстың негізгі формаларына кітаппен, оқу құралдарымен арнайы жұмыс, жаттығулар орындау, практикалық және зертханалық жұмыстарды орындау, семинарға қатысу, өзін өзі тексеру, бақылау, диктант жұмыстары, сын жұмыстары,шығармашылық жұмыстар, баяндама, реферат дайындау, тәжірибе, сынақ, т.б. жатады. Соған орай өзіндік жұмыстың түрлері үнемдемелі реконструктивті, эвристикалық, шығармашылық т.б. деп бөлінеді. Тақырып бойынша тапсырмаларды іріктеу Тақырып бойынша, библиографиялық тізім құрастыру Тақырыпқа байланыты материалды іріктеу Тақырыптар бойынша материалдарды іріктеу.
Библио графиялық икемділіктер, Каталогтар түрін білу және онымен жұмыс
стей білу, Кәсіптік ғылыми баспа әдебиеттерін бағдарлай білу дағдысы. Материалдарды топтастыру, Материалдың мазмұндылығына қарай топтастыру, жүйелеу. Тақырыптың логикалық жоспарын құрастыру, Материалдың тұтастылығын көру және жоспар құру. Материалдарды жүйелеу икемділігі. Конспект жазу икемділігі, материалдың негізгісін және қосымшасын бөліп көрсету. Негізгі ойды, түсінікті бөліп көрсету, ой пікірді түсініктерді дәлелдейтін фактілерді іздеу, материалды жүйелеу, алынған деректер бойынша, конспект жазып алу икемділігі. Материалды талдау ұқсастығын көрсету,ерекшелігін көрсету, салыстыру нәтижелерін жинақтау, конспект жазу икемділігі тезис құрастыру икемділігі.
Аннотация жазу икемділігі,салыстыру және жалпылау, жалпы ұқсастығын көрсету, ерекшеліктерін көрсету, салыстыру нәтижелерін жинақтау, Педагогикалық құбылысты талдау икемділігі, Салыстыру икемділігі.
Оқушыларға берілетін үйге тапсырма. Үй тапсырмасы сабақта алған білімдерін қайталау, бекіту және тереңдету сондай ақ, жаңа оқу материалдарын қабылдау үшін даярлауға арналған, күрделі танымдық тапсырманы өз бетімен шешу мақсатындағы оқушалардың өзіндік жұмыс нысаны. Үй тапсырмаларының өзектілігі өзіндік жұмыс дағдыларын, оларды орындау сапасы үшін жауаптылығын, өз еңбегін жоспарлау және оның нәтижелерін бақылау икемділігін қалыптастырудан құрылады.
Педагогика әдебиеттерінде үй тапсырмасының келесі түрлері анықталған:
Репродуктивті, соның ішінде алгоритмдік Өнімділік (шығармашылық, құзіреттілік бағдарлы).
Үй тапсырмасын беру мынадай нәтижелерге қол жеткізуді көздейді
Тұлғаның әлеуметтендірілуі; Оқу дәлелденуінің артуы; Оқу қызметінің әр түрлі амал тәсілдерін меңгеруі; Тұлға құзіреттілігінің дамуы. Үй тапсырмаларын бағалау келесі функцияларды атқарады: Нормативтік функция-талаптарға сәйкес (бағдарламалық, хаттаулы және басқалар);
Бақылаушылық функция - жеке білім беру нәтижесінің обьективті деңгейін анықтауды, өзін өзіне бақылау жүргізуді қамтамасыз етеді;
12
Рефлексивті функция-өзін өзі реттеудің дамуын, оқушының өзін өзі оқушының өзін өзі бағалауын мұғалім бағалауымен салыстыру мүмкіндігін қамтамасыз етеді; Түзетуші функция - қалайтын нәтижелерге жету бойынша өз бетімен түзеуді қамтамасыз етеді. Себепші функция-жеке тұлғалық ерекшеліктерін ескере отырып , білім беру қызметінде оң беталыстарды өз бетімен орындайтын жұмысқа деген ниетін арттыруын қамтамасыз етеді;
Әлеуметтік функция-оқушының тұлғалық кеңістігін кеңейтілуін, әлеуметтік әділеттілігін және тұлғаның жеке қорғалуын қамтамасыз етеді.
Қазақстан Республикасындағы Білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарында (БМКС) белгіленген, білім беру нәтижелеріне жетуге себепті болатын үй тапсырмалары (әр түрлі деңгейдегі және түрдегі) бағалаудан өтуі тиіс: Пән нәтижелері білімді, икемділікті, дағдыны қалыптастыру. Пән нәтижелері-білім беру үдерісінің және шынайы өмірлік жағдаяттар барысында проблемаларды шешу кезінде пайдаланылатын қызметтің амал тәсілдері ретінде қалыптасқан маңызды құзіреттілігі.
Түлікке қоғамның толыққанды мүшесі ретінде өмір сүруге көмек көрсеткен оқушылардың әлеуметтендіру үдерісінің нәтижелері нормалар, бағыт бағдар және құндылықтар жүйелерін меңгеруі. Көрсеткіштер бойынша, оқу тоқсаны барысында бөлек тақырыптарды (модульдерді) зерттеу үдерісі негізінде үй тапсырмаларын бағалау жүзеге асырылады. Тұлғанын дамуы тәрбие мен оқытудын сапасына байланысты. Оқыту тұлғаны калыптастырудың құралы болып табылады. Өз кезегінде тәрбиенің мазмұны, түрі және әдісі тәрбиеленушілердің жалпы даму дәрежесінін деңгейіне байланысты болады. Тәрбие теориясы тұлғаның дамуына әлеуметтік тәжірибені игеруге, карапайым, білім, білік және дағдыларды жинақтауға көмегін тигізеді. Жеке тұлғаның дамуы өзінің көрінісін ең алдымен адамның психикалық қызметінің сапалық өзгеруінен, онда жаңа сапалардың, мінез-құлық белгілерінің қалыптасуынан туындайды. Тәрбие үрдісінде оқушылардың іс-әрекетінін мазмұны олардың қажеттілігінің өзгеріп отыруына байланысты көп вариантты болып келеді және қажеттіліктің даму өрісімен анықталады.
Әрбір адам ұжымда қолайлы жағдайға ие болу үшін және өзінің жеке кабілетін айналасындағыларға көрсете білу үшін аз болсын, көп болсын, өзінің күш-куатын жұмсауға тырысады. Сонымен бірге, бұл жағдайға бару, жұртгын бәрінің қолынан келе бермейді. Оған түрлі субъективті және объективті себептер кедергі болады. Кез келген адам өзінің бойындағы табиғи мүмкіндіктерін табысқа жету үшін пайдалана бермейді, ұялшактықты жеңе білмейді, ұжыммен құндылық бағдардағы пікір қайшылығына сын көзбен карай алмайды. Ұжымдық карым-қатынастарды орнатудың тиімділігі біріккен қатынастардың стихиялық түрде болуы баланың көңіл-күйіне ықпал ететін түрлі факторларға байланысты. Ондай факторларға мыналар жатады: оқушының ерекшеліктері (дарындылығы, әсерленушілігі, көпшілдігі, өмірге сенімділігі, сыртқы түрінің тартымдылығы); оның адамгершілік бейнесін сипаттайтын белгілері (құрбыларына ілтипатпен карауы, әділдігі), денесі жайындағы мәліметтер (күші, көркі, еркі, батылдығы, ептілігі).
13
1.3.Сыныптан тыс жұмыстарды ұйымдастыру ерекшеліктері
"Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасында" орта білім берудің мақсаты жылдам өзгеріп дүние жағдайларында алынған терең білімнің, кәсіби дағдылардың негізінде еркін бағдарлай білуге, өзін - өзі іске асыруға, өзін-
өзі дамытуға және өз бетінше дұрыс, адамгершілік тұрғысынан жауапты шешімдер қабылдауға қабілетті жеке тұлғаны қалыптастыру деп көрсеткен.
Осындай күрделі мақсаттың жүзеге асуы білім берудің үздіксіздігін қамтамасыз ету жағдайына байланыстылығын да көрсетті.
Республикада бұл міндеттердің шешу жолы білім берудің қосымша дамыту бағдарламаларында айқындалады. Сондай-ақ "ҚР тәлім тәрбие тұжырымдамасында" үздіксіз тәрбиенің негізі - ұлттық тәлім тәрбие деп қарастырады. Мұнда әрбір халықтың тәлім-тәрбиелік мұрасы- мәдениеттің құнды бөлігі немесе қазақ халқының педагогикалық ой -пікірлерін бүкіл оқу тәрбие жүйесінің тірегіне айналдыруды көздейді.
Осыған орай, мектепте оқушыларды тек сыныпта ғана тәрбиелеп және қалыптастырып қана қоймай, сыныптан тыс жұмыстарда да тәрбиелеу қажеттілігі маңызды болып отыр. Оқушылармен сабақтан тыс жүргізілетін тәрбие жұмыстары сабақтан тыс немесе сыныптан тыс жұмыс деп аталады. Бұл мұғалім сабақ үстінде жүзеге асыратын тәрбие жұмысын толықтыра және тереңдете отырып, ең алдымен балалардың таланттары мен қабілеттерін неғұрлым толық ашудың, олардың бір нәрсеге қызығушылығы мен ынтасын оятудың құралы ретінде қызмет атқарады, ол оқушылардың бос уақытын ұйымдастырудың және олардың адамгершілік мінез құлыққа жаттығуын ұйымдастырудың формасы болып табылады.Сыныптан тыс тәрбие жұмысы - тұлғаның әлеуметтік қалыптасуын қамтамасыз етуде оған жағдай туғызатын мұғалімдердің басшылығымен ұйымдастырылған және сабақтың мақсатымен өзара байланысты болып келетін тәрбие жұмысының дербес түрі. Сыныптан тыс жұмыстардың мазмұны - оқушының теориялық білімін кеңейтіп, толықтыра түседі және оқушылардың жеке қабілетін дамыта түседі. Оқушылардың сыныптағы және сыныптан тыс әрекеттерінің кірігуі қоршаған орта туралы біртұтас түсінік қалыптастыруға, теория мен практика арасындағы байланысты қамтамасыз етуге, оқу-тәрбие үрдісін құруда және оқушы тұлғасын қалыптастыруда үйлесімдікке жетуге, мұғалімдер мен сынып жетекшілерінің педагогикалық шеберліктерін жетілдіруге, мұғалімдер мен оқушылар арасындағы ынтымақтастықтың дамуына ықпал етеді. Қазіргі кезде оқыту мен тәрбие беру үдерісінде сабақтан басқа сыныптан тыс жұмыстардың орны ерекше. Білім мазмұнын әлемдік оқыту жүйесіне теңестіру, сонымен бірге қазақ халқының ұлттық ерекшелігін ескере оқытудың маңызы артуда.
14
Оқушылардың білімін дамыту жолдарының бірі ретінде сыныптан тыс жұмыстарды ұйымдастыру мәселелерін Р.Ж.Қоянбаев.,З.Абилова,К.Б.,
Бозжанова,Е.Омар, С.Нұрмағанбетов т.б. зерттеу еңбектерінде қарастырады.
Сыныптан тыс оқытуды ұйымдастырудың бірнеше формалары бар: Олар: оқу-саяхат, топ-серуен, үйірме, клуб жұмысы, ертеңгілік, ғылыми жұмыстар, іскерлік ойындар, диспуттар, байқау, көрмелер, олимпиадалар, пәндік апталықтар, онкүндіктер, айлықтар т.б. жатады. Сабақтан тыс тәрбие жұмысының дамытушылық қызметінің маңызы ерекше. Ол белгілі бір әрекетке байланысты оқушьшардың психикалық процестерін, оқушыларды жеке-дара қабілеттерін дамытуды көздейді. Соған орай баланың жасырын қабілетін анықтау, бейімін, қызығушылығын дамытуды мақсат тұтады. Егерде оқушы бір нәрсге қызығушылығы болса, онда мұғалім сол сұрақка қатысты қосымша қызықты мағлұмат беріп, оқуға қосымша әдебиет ұсынып, оған жағдай туғызып, сонымен бірге оны қызығушылығын арттырады. Қазіргі оқу үрдісінде жеке тұлғаны қалыптастырудағы үйірменің рөлі. Сыныптан тыс жүргізілетін жұмыстардың кең тараған түрі - үйірме жұмысы. Мұны ұйымдастыру жүргізу үстінде мұғалімің шығармашылық дербестігі айқын көрінеді. Үйірме жұмысы алдымен кең тынысты шараларды жүзеге асыруға бағытталуы тиіс, сонда ғана ол оқушылардың ынта - ықыласын толық қанағаттандыра алады. Үйірме жұмысын негізінен теориялық және практикалық бағытта жүргізуге болады.Үйірме жұмысын қамтуда оқушылардың ынта ықыласын ескеру маңызды мәселе.Мұғалім оқушылардың талаптар мен сұраныстарын қанағаттандыра отырып, үйірме мүшелерін ортақ іске жұмылдыруы тиіс. Үйірменің жетекшісі алынған тақырыбының үйретушілік және тәрбиелік маңызына ерекше мән бергені жөн. Бастауыш мектеп балаларға белгілі бір білім беріп қана қоймай, оны жалпы дамыту, яғни сөйлеу, оқу, қоршаған орта жөнінде дұрыс көзқарас қалыптастыру, жағдайларды шынайы түрде бақылап, талдау жасауға үйрету, ойын дұрыс айтуға, салыстыра білуге, дәлелдеуге, сөйлеу мәдениетіне үйретеді. Баланы оқыта отырып, оны шығармашылық бағытта жан-жақты дамытады. Оқушының бос уақытын тиімді ұйымдастыру, оған дұрыс бағыт беріп отыру-барша қауымның ортақ ісі. Оқушы жан-жақты болып өсу тек қана оның мектепте өткізген уақытымен шектелмейді. Бүгінгі таңда жаңа білімді адамды қалыптастыру барысында мектептің қызметі күннен-күнге ұлғая түсуде. Сыныптан тыс жұмыстарда балалар жасампаздық немесе рөлдік ойындарға ерекше орын береді. Бұл жастағы балалардың ойын іс - әрекеті әрдайым жасампаз болады. Ойында балалар өздерін еліктіретін белгілі бір өнегеге ұқсап бағады. Сондықтан мұғалім балалар ойынына мұқият қарап, олардың орынды өнегеге еліктеуіне жәрдем етуі керек. Оқушылардың ойын іс - әрекетінің құндылығы оның барысында түрлі қиындықтарды жеңуінде, өз тәртібін басқаратынында, батыл, жігерлі және
15
орнықты бола алатындай ойын ұйымдастырылса, ойын өмір мектебі, өз құрдастарының ұжымына еңбек және қарым-қатынас мектебі бола алады. Ойын ұйымшылдық сезімді бекітіп, баланың бастамасы мен өз бетіндігін бекітеді. Сыныптан тыс жұмыстарды түрлі іс-әрекеттердің тәрбиелік мүмкіндіктерін пайдаланып, баланың қоғамдық мәнін мақсатты, жан-жақты және үйлесімді дамытады. Мектептегі сыныптан тыс тәрбие іс-әрекеттің мазмұнына, ұйымдастырылуына және әдістеріне қойылатын талаптарды бейнелейтін тәрбиенің жалпы принциптері негізінде құрылады. Дегенмен, сыныптан тыс тәрбие жұмысының өзіндік принциптері бар.Бастауыш мектепте сыныптан тыс жұмыстың бір принципі - оған оқушылардың өз ырқымен қатнасуы. Сыныптан тыс жұмыстардың түрлі бағыттары мен ұйымдастыру түрлері бар. Балалардың өз ынтасы мен қабілеттерімен сәйкес істерді таңдап алу мүмкіндіктері бар. Сыныптан тыс жұмыстарда тәрбие барысының ішкі қарам - қайшылықтарын айқын көруге болады. Мұғалімдер, оқушылар ұжымы жетекшілері, қоғамдық ұйымдар өкілдері, ата - аналар балаларға өзін көрсете алатын іс әрекет түрлерін таңдап алу қажет екендігіне кеңес бере алады.Сыныптан тыс жұмыс балалардың жас және жеке ерекшеліктерін ескере құрылса, олардың әлеуметтік ортадағы кез келген қарым - қатынасын реттеуге болады. Сыныптан тыс оқушылардың бастамаларын және өзіндік іс - әрекетері болу принципін есепке алу арқылы да жүргізіледі. Сыныптан тыс жұмыстың өзі де ұдайы дамиды. Бұл оқушылар құрамын, олардың қызығуын есепке алып отыруға жағдай жасайды. Педагогика ғылымында сыныптан тыс жұмыстардың түрлерін топқа бөлу айқын қалыптасқан жоқ. Дегенмен, мектеп тәжірибесінде сыныптан тыс жұмыстарды ұйымдастыру түрлерінің жүйесі айқын көрінеді.
Бастауыш мектеп жасындағы балалармен сыныптан тыс жұмыстарды ұйымдастырып, өткізуге жетекшілік рөл - мұғалімдікі. Ол ата - аналардың, жұртшылықтың, еңбек ұжымдарының, қамқоршы оқушылардың күшін біріктіреді. Оқушылардың қоғамдық мәнінің әлеуметтік белсенділігін қалыптастыруға, жасампаздық қабілеттері мен дарындарының дамуына мүмкіндік береді. Қорытындылай келе, оқыту барысында оқушылардың сыныпта алған білімін дамытып, оны ары қарай жетілдіруде сыныптан тыс жұмыстардың маңызы зор. Сыныптан тыс жұмыстардың оқушылардың белсенділігін арттыруда, өзіндік көзқарасының қалыптасуында, білімін жетілдіруде бірден - бір маңызды тәрбие құралы екендігін көреміз. Сыныптан тыс жұмыстарды дұрыс ұйымдастырған жағдайда оқушылар бойында ұйымдастырушылық, белсенділік дамиды. Бағалы моральдық қасиеттер қалыптасады. Сыныптан тыс оқытуды жүйелі түрде ұйымдастыру, адам тәрбиесіне айтарлықтай үлес қоса алады.
16
ІІ- Бөлім Сыныптан тыс жүргізілетін жұмыстар
2.1. Сыныптан тыс жүргізілетін жұмыстардың тәрбиелік мәні, ерекшелігі мен принциптері
Сыныптан тыс жұмыстардың өзіндік ерекшеліктері бар. Бірінші ерекшелігі, оқыту сабақтарына қарағанда сыныптан тыс жұмыс ерікті негізде өткізіледі. Оқушылар ынта мен бейімділіктеріне байланысты өз беттері мен әр түрлі үйірмелерге жазылады, сабақтан тыс уақытта өз қалаулары бойынша көп болып және жеке атқаратын жұмыстарға қатысады. Демек еріктілік, ең алдымен, сыныптан тыс сабақ түрлерін еркін таңдап алуды білдіреді.
Сабақтан тыс жүргізілетін жұмыстардың әрқайсысының өзіндік ерекшелікгері бола тұра, бірдей ортақ принциптері де болады:
1. Сыныптан немесе мектептен тыс жұмыс түрлеріне оқушыларды қатыстыру ерікті түрде іске асырылады. Бұл жұмыстарды қандай түріне қатысқысы келеді, қай түрін қалайтынын оқушы өзі таңдайды. Сыныптан тыс жұмыс түрлерімен немесе мектептен тыс мекемелер жұмысымен оқушыларды қамту үшін (анкета тарату, әңгімелесу арқылы т.б. жолдармен) күн ілгері оқушыларды зерттеп білу қажет.
2. Сыныптан тыс жұмысты ұйымдастырудың екінші ерекшелігі, оның міндетті бағдарламалар көлемімен байланысты болмайтындығында. Оның мазмұны мен формасы негізінен алғанда оқушылардың ынталары мен талап тілектеріне, жергілікті жағдайларға байланысты болады.
Пәндік және басқа үйірмелердің бағдарламалары шамалық, бағдарлық күйде болады. Осы бағдарламалардың және әдістемелік нұсқаулықтардың негізінде үйірмелердің жетекшілері нақты жағдайларды және оқушылардың ықылас қалауын ескере отырып жұмыс жоспарын жасайды. Бұл сыныптан тыс жұмыстың мазмұны анағұрлым икемді, мектеп оқушыларының ынтасы мен тілек, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz