ӨНДІРІСТІК ОҚЫТУДА КИІМ ДИЗАЙНЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
ҚОРҚЫТ АТА атындағы ҚЫЗЫЛОРДА МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ
Қорғауға жіберілді
Кәсіби оқыту және бейнелеу өнері
кафедрасының меңгерушісі
___________Тажиева З.Д.
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Өндірістік оқытуда киім дизайның жасауды үйрету
5В012000 - Кәсіптік білім мамандығы бойынша
Орындаған Д.Х.Такирова
Ғылыми жетекшісі
т.ғ.к, қауымдастырылған профессор м.а. Л. К. Шильдебаева
Қызылорда қаласы, 2014 ж.
ҚОРҚЫТ АТА атындағы ҚЫЗЫЛОРДА МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ
Институт: Гуманитарлық-педагогикалық
Кафедра: Кәсіби оқыту және бейнелеу өнері
Мамандық: Кәсіптік білім
Д И П Л О М Ж Ұ М Ы С Ы Н
орындауға тапсырма
IV курс студенті:__________________________ _____________
(тегі, аты-жөні)
Жұмыс тақырыбы: ___________________________________ ___________________________________ _________________________________
университет бойынша ________ 201 ж. № ________
Бұйрықпен бекітіліп берілген.
Орындалған жұмыстың тапсырылу мерзімі: ___ ________ 201 ж.
Жұмыстың алғашқы берілімдері: ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________________
Диплом жұмысының қысқаша мазмұны:
___________________________________ _______________________________а) ___________________________________ __________________________
ә) ___________________________________ __________________________
в) ___________________________________ __________________________
Ұсынылатын негізгі әдебиет: ___________________________________ ___________________________________ __________________________________________________________
Жұмыстың тараулары бойынша кеңес берушілер:
Тарау Кеңес беруші, кафедрасы
___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ _______________________________Тапсырманың берілген күні ______________ 20 ж.
Кафедра меңгерушісі: __________ З.Д. Тажиева
Жұмыс жетекшісі: __________ Л. К. Шильдебаева
Тапсырманы орындауға қабылдады:
Студент __________ Д. Х. Такирова
(қолы)
Күні ______________20 ж.
Институт _______________Қорғалды____________ ______
Кафедра _______________ МАК хаттамасы______________
МАК бағасы_____________ МАК хатшысы_______________
Тақырыбы: Өндірістік оқытуда киім дизайның жасауды үйрету
Түсініктеме қағазы _________ бет
Графикалық бөлім _________бет
Студент ____________ Д. Х. Такирова ( (күні,қолы)
Жұмыс жетекшісі: __________ Л. К. Шильдебаева
(күні, қолы)
Қорғауға жіберілді:
Кафедра меңгерушісі: __________ З.Д. Тажиева
(қолы)
Мазмұны
Кіріспе
I ТАРАУ. ӨНДІРІСТІК ОҚЫТУДА КИІМ ДИЗАЙНЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
Беттер
4
1.1 Киім дизайны туралы мәліметтер
7
1.2 Өндірістік оқыту процесінде дайындалатын киімдер туралы жалпы мәліметтер
9
1.3 Өндірістік оқытуда киім дизайның жасау бөліктері
10
ІІ ТАРАУ. ӨНДІРІСТІК ПРОЦЕСІНДЕ ОҚЫТУ
2.1 Өндірістік процесінде оқытуды ұйымдастыру формалары.
18
2.2 Өндірістік оқытудың әдістемелік жүйесі және киімдер дизайны дайындалатын кезде көрнекі құралдарды қолдану әдісі
19
2.3 Өндірістік оқытудағы жаттығуларды жіктеу
23
ІІІ ТАРАУ. ӨНДІРІСТІК ПРОЦЕСІНДЕ КИІМДІ ДАЙЫНДАУДЫ УЙРЕТУ
3.1 Костюмды жобалаудағы эскиздік графика
27
0.2 Қазақ спортшыларының киер киімінің дизайның өндірісте жасау
30
0.3 Өндірістік оқытуда киім дизайның жасау барысынла жеңді өңдеу және жинақтау үйрету
43
0.4 Өндірістік оқытуда киім дизайның жасауды үйретуде дайын тігін бұйымдарының сапасын бақылау
58
Корытынды
62
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
64
Кіріспе
Президент Нұрсұлтан Назарбаев халыққа кезекті жолдауынан: Біз қуатты өңдеуші өнеркәсіп қалыптастырамыз. Дәстүрлі салаларда жоғары өңделген өнімдер шығаруға көшу жүзеге асырылып, ғылыми қамтымды экономиканың базасы ретінде инжинирингтік қызметтер дамиды 1. Тәуелсіздігімізді алғалы бері Қазақстан Республикасының егеменді ел болуы нәтижесінде көптеген жоғары оқу орындарында өзгерістер жасалынып, студенттердің білімін дамыту мақсатында елбасының Н.Ә.Назарбаевтың жасаған тұжырымдамасында былай делінген Таяудағы 2-3 жылда дуальдік, техникалық және кәсіптік білім берудің ұлттық жүйесінің негізін қалыптастыру керек. Келешекте жастардың техникалық білім алуын мемлекеттік кепілдендіруге көшіруді қарастыру қажет. Жоғары білім білім беру мақсаты -қоғамның, мемлекеттің және жеке тұлғаның сапалы жоғары білім алуға деген мүдделерін қанағаттандыру, әрбір адамға оқытудың мазмұнын, нысанасын, және мерзімдерін таңдауға кеңінен мүмкіндік беру.
Отанның саяси-әлуметтік дамуына өз үлесін қоса алатын, жан-жақты дамыған, бәсекеге қабілетті, білімді тұлғаны дайындап, тәрбиелеу - аса құрметті қоғамдық міндет. XXI ғасырдың жақсы маман, білімді, бәсекеге қабілетті азаматты талап етуі - занды құбылыс. Өндірістік оқытуда дайындалатын киімдерді жасау кезінде қолөнерін - бұрынғы өткен бабаларымыздан бізге жеткен асыл мұраны, тарихымызды, мәдениетімізді қастерлеу, өркендету және жалғастыру - әрбір ел азаматы үшін қасиетті парыз.
Өйткені онда ғасырлар бойы қалыптасқан ерекшелік, форма, ою-өрнектер ғана емес, сондай-ақ салт-дәстүріміз, тарихымыз халықтық мінезіміз қалыптасқан. Қол өнерінде бұрынғы тарихымыз ғана емес - табиғатымыздың сұлулығы, шаруашылығымыз, ұғым-нанымымыз, әдет-ғұрпымыз, тұрмысымыз да бар.
Ел өркениетінің дәрежесі тек экономикалық, әлеуметтік көрсеткіштермен ғана өлшенбейтіні белгілі. Қазір рухани өрлеу мен мәдени өркендеу қолға алынып, елімізде көңіл қуантар жұмыстар атқарылып отыр.
Әр қоғамдық құрылыстың, заманның өз ерекшеліктері бар екені де белгілі. Сондықтан болар қазіргі нарық заманы да барлық салада өз талабын, шартын қойып отыр.
Өндірістік оқыту процесінде жаңаша оқыту керек пе, әлде оқу әдістемелерінде әлі де ескертілмеген жағдайлар бар ма, тәжірбиелік сабақтарға қандай жаңалықтар, инновациалық технологиялар енгізу керек деген мәселелерді күн талабы алға қойып отыр.
Осы кезекте өндірістік оқыту процесінде киімдер дайындауды үйретудің, ондағы тәрбиелік жүйенің қоғам өркениетіндегі мәні бұрынгыдан да арта түсіп жаңа шығармашылық ізденістерді талап етеді.
Бұл - қазіргі өнердің барлығын жоққа шығару емес, керісінше жастарды жақсылыққа бейімдейтін, адамгершілікке, парасаттылыққа жетелейтін өнерді тани алатын, оқу-өңдірістік процесіндегі өнерді кәсіби тұрғыдан сараптап, талдай білетін маман етіп дайындаудың қажеттілігін түсіну деген сөз. Білім берудегі әр оқытушының негізгі мақсаты - сабақ сапасын көтеру, оқушылардың пәнге деген қызығушылығын арттыру, оқу-өңдірістік процесінде киім дайындау барысында техникалық құжаттар жасау арқылы ойлау қабілеттерін, шығырмашылығын дамыту.
Зерттеу пәні - өндірістік оқыту процесінде киім жасау сабақтарын ұйымдастыру үрдісі.
Дипломдық жұмыстың мақсаты: өндірістік оқытудағы киім дизайның жасау барысында сабақтарды ұйымдастыру және өткізу мәселелерін ашып көрсету.
Зерттеу бағыты- өңдірістік оқытуда киім дизайның жасау арқылы тігін бұйымдарды дайындау әдістемесі.
Зерттеу нысаны - өңдірістік оқыту.
Зерттеу міндеттері:
* өндірістік оқытуда киім дизайның жасау бөліктері
* өндірістік процесінде оқытуды ұйымдастыру формалары.
* өндірістік оқытудың әдістемелік жүйесі және киімдер дизайны дайындалатын кезде көрнекі құралдарды қолдану әдісі
* өндірістік оқытуда киім дизайның жасауда әртүрлі бұйымдар өңдеу әдістемесін дайындау.
Зерттеу гипотезасы: егер киім дайындауда өндірістік оқытуда киім дизайның жасауды үйретуде қажетті ептілігі мен дағдысы қалыптастырылса, оқушылардың эстетикалық сезімі және кенестік ойы дамиды.
Зерттеу әдісі - арнайы әдебиеттерді, қазіргі конструкторлар, дизайнелер, технологтар жұмыстарының тәжирибесін зерттеу.
Өндірістік оқыту процесінде оқушыларда белгілі бір сана қалыптастыру үшін іздеу және зерттеу әдістерін көбірек пайдалану керек, оқушыларды ғылыми тану әдісімен; қазіргі заманғы өндірісті ғылыми жетістіктерін пайдалану жолдарымен және құралдарымен таныстыру керек.
Зерттеу көздері - Қазақстан Республикасының білім туралы психологтардың, педагогтардың материалдары; жоғары педагогикалық оқу орындарының, кәсіби оқыту орындарының оқу жоспарлары, бағдарламалары мен оқу-тәрбие процесі.
Дипломдық жұмыстың құрылымы: дипломдық жұмыс кіріспеден, З тараудан, қорытынды, пайдаланылған әдебиеттер тізімі және қосымшадан тұрады.
I ТАРАУ
1.1 Киім дизайны туралы мәліметтер
Жоғары оқу орындарында Киім дизайны мамандығы Республика бойынша соңғы жылдары даму қарқыны өсе бастады. Көркем-конструкторлық білім, яғни бейнелеуші-суретші киім дизайнерінің мақсаты, өзінің жобаланған үлгілерін іс жүзінде жүзеге асыру мақсат етіледі. Қазіргі жаңа қоғам талаптарына сай студент жастарды ұлттық дәстүр рухына тәрбиелеу, жоғары дәрежеде білім беру, еліміздің көркейіп дамуына ғылым мен білімнің қосатын үлесі зор. Болашақ дизайнерлерді дайындау - суреттеу процесінің теориялық және практикалық негіздерін мұхият зерттеумен тікелей байланысты. Бұл мамандықты игеру үшін білім мен ғылымның барлық салаларын жетік меңгеру және студент жастарға оны жеткізу мақсат болып көзделеді. Әрине, шығармашылық қабілеті жоғары, ойлау, ойластыру, өзінің ойындағы идеясын қағаз бетіне түсіру дизайнерінің жобасын өмірге әкелудегі алғашқы сатылары болып есептеледі. Дизайн мамандығында студенттердің өз талғамы бойынша өзінің өмірге деген көзқарасы дүние танымының кең түрде ашылуына үлес қосатын қиялы болып табылады. Киім дизайнері мамандығы соңғы жылдары дамуда, бұған дейін Республикамызда Тігін бұйымдарын конструкциялаушы, Тігін бұйымдарының технологы мамандығына көп көңіл бөлінген. Ал, бірақ әрбір киім үлгісінің әсемдігін, оның көркем шешімін табу киім дизайнерінің қолында екенін ұмытпау керек, өйткені киім үлгісінің конструкторлық шешімін таппастан бұрын, оның технологиялық өңделуінің процесін анықтамастан бұрын, оның көркемдік шешімінің дұрыс табылуын алғашқы жолға қою қажет. Көркем - конструкторлық білім, бұл екі бөлек, бірақ бір жаңалықтың, демек әсем көркемделген үлгінің бірегейленуінің нәтижесінде пайда болатын керемет әйел қауымының немесе адамзаттың тұтынатын қажеттілігіне айналады. Болашақ киім дизайнері мамандығы студенттерін тек сурет, эскиздерімен шектеп қоймай, ол киім үлгілерінің әрі қарай дамуына, конструкторлық, технологиялық өңдеулерін қарастыруды міндет ету. Өйткені, киім саласында жоғары оқу орнында үш түрлі мамандыққа бет бұрған, яғни киім үлгілерінің көркемдік шешімін табушы, демек киім дизайнерлері, одан кейін киім үлгісінің конструкторлық шешімін табушы сызбада көрсету, жобалау, демек, тігін бұйымдарының конструкторы болса және соңғы әрлеуден, өңдеуден өткізу, киім үлгісінің технологиялық шешімін табушы ретінде Тігін бұйымдарының технологы маманы болып табылады. Міне, бір киім үлгісін жасау үшін, қанша сатыдан өтіп, және қанша маманның қолынан өтті десек болады. Бірақ қазіргі таңда біз өзіміздің жоғары оқу орнында Киім дизайнері мамандығын дайындаушы ретінде көркем-конструкторлық білімді студенттерге іскерлікпен қалыптастыруды көздеп отырмыз. Демек бір маманның өзі, яғни киім үлгісінің көркем шешімін тауып қана қоймай, оның конструкторлық шешімін дәл тауып екі саланың байланыстылығын эскиз жобаларында техникалық тілде өз деңгейінде меңгеру қажеттілігі туындап отыр. Міне, осындай нәтижелер көркем-конструкторлық шешімнің, бұл мамандық үшін алдыңғы қатарда болуын міндеттейміз.
Болашақ киім дизайнерлері әлемдік деңгейдегі дизайнерлер қатарына қосылу алдағы қойылған мақсат болу керек, өйткені Егеменді еліміздің болашағының қарқынды дамуына сән әлемінде алатын орны болса, яғни Қазақстан Республикасының атақты киім дизайнерлерінің орны толған ортаға айналуы әбден мүмкін. Егер жоғары оқу орындағы оқу үрдісінде педагогикалық теория мен практиканың біртіндеп күрделенетін педагогикалық ситуацияларымен оны шешу әдістерін үлгілейтін тұтас жүйелік интеграциясын ұйымдастырса, болашақ мамандардың көркем-конструкторлық білім алу мазмұны мен іскерлігін қалыптастырудың механизмдері меңгеріліп, көркем-конструкторлық білім арқылы студенттерге болашақ маман ретінде өздерін кәсіптік дәрежеде көрсете білуі алға қойылған.
Кез-келген елдің болашағы білім беру жүйесінің және зиялылар қауымы деңгейіне байланысты болатындықтан Республика халқына да әлемнің дамыған елдерімен тең дәрежеде білім беру қажеттілігін мақсат ретінде көрініс" табады.
Болашақ киім дизайнерлері өз мамандығының иесі ретінде танымал болуы, оның шығармашылық жолдағы дұрыс шешімдері, киім үлгілерінің жинағын жобалауда әрбір салынған сызықтарды конструкторлық тұрғыдан қарағанда дәл шешімін айқындау, оны салынған эскиздерге түсіне, матаның фактурасына байланысты сыбайластығын дұрыс жолға қою мақсат етіледі.
Студент жастардың сезім, ақыл-ой дүниесі өте кең, соған байланысты шығармашылық жұмыстарды, яғни бұйымды көркемдеу, оның шешімін дәл табу, әрбір киім үлгісін дүниеге әкелгенде, оның ішінде табиғат сұлулығының кереметінен алынған, немесе тылсым дүниенің ғажайып көріністерінен туындайтын әсемдік үлгілердің көркем шешімдерін көрсете алу әрбір болашақ маманның қолынан жасалатын эскиздер болып табылады.
Әрине Киім дизайнері маманы ретінде, ол тек киім үлгілерінің эскиздерін салып оның жобасын түсте көрсетіп, үлгіге бір түбегейлі жаңалық енгізе отырып, кейде қарама-қайшылықтар тудырады. Олай айтуымыздың себебі, дизайнер маманы ретінде, ол тек сурет салумен айналысу қажет деген түсінік туады.
Бірақ көркем-конструкторлық білімді студенттерге, яғни болашақ Киім дизайнеріне қалыптастыру, демек үлгілер жинағын жобалау барысында шығармашылық қабілетінің жоғарылауы, сонымен қатар эскиздердің конструкторлық, технологиялық шешімдерінің толық жаңалығы ашылу қажет.
Осыдан, міне жобаланған үлгі эскиздердің жобасын дайындауда оның түсіне, мата фактурасына мән беріп, шектеліп қоймай екінші жағына конструкторлық, технологиялық өңделу шешімдерін байланыстыру болып табылады. Өйткені қазіргі, жаңа заман талабынас ай, техниканың жаңаруына байланысты конструкторлық білім де қарқынды дамуда, яғни, тігін өндірісінде жаңа жобалар, өңделу тәсілдері жасалуда, сондықтан конструкторлық, технологиялық тәсілдердің Киім дизайнерінің көркем шығармашылық жобаларында орын алуы тиіс.
Өйткені болашақ Киім дизайнері көркем-конструкторлық білім саласын өз деңгейінде меңгеріп, яғни үлгі жобасын салғанда, адам фигурасының толық өлшемдерін, оның сызбада тұрғызу жолдарын, жаңаланған конструкторлық тәсілдерін қолдана білуі қажет.
Суретші өзінің жобаланған эскизінде барлық туындайтын қарама-қайшылықтарға төтеп беріп, оны дизайнерлік көзқараспен дұрыс шешімін тауып, сонымен қатар конструкцияның жаңа тәсілдерін пайдалана отырып, технологиялық өңделудің қолданылатын түрлерінің дұрыс шешімдерін табуы қажет. Демек, көркем-конструкторлық білімді Киім дизайны мамандығында тиімді пайдалана білу, оның бір-бірімен байланысты дұрыс түсіну алдағы жолға қойылады.
1.2 Өндірістік оқыту процесінде дайындалатын киімдер туралы жалпы мәліметтер
Өңдірістік процесінде дайындалатын киімдерге - сыртқы киімдер, женіл көйлектер, шалбарлар, үй тұрмысында пайдалатын алжапқыштар, бисермен тоқылған әртүрлі әшекей бұйымдар және т. б. жатады.
Күнделікті қолданып жүрген түрлі киімнің элементтері ерте заманнан-ақ адамдардың қолданысында болған сияқты.
Киімдегі сәндік әшекейлер бұл көркем жүйе, яғни практикалық мәні жоқ әшекей элементтердің жиынтығы. Былайша айтқанда, киімдегі сәндік элемменттер аса қажетті емес элементтер жиынтығы. Олар киімді киюге қолайлылық туғызбайды, бірақ оның көркемдік шешімділігін арттыра түседі. Мыңдаған жылдар бойы адамдар сәндеу түрлері мен тәсілдерін зерделеп практикада оны шыңдай отырып жетілдіруде. Өте ежелден келе жатқан сәндік түрлеріне бояу, баспа бояу, мата бетіне печать секілді басу, түрлі мата бетін бояу тәсілдерінің бірі-батик, көркем тоқу, кестелеу, аппликациялау, печворк (құрақ-құрау), квилт (құрақты өрнек кестемен әшекейлеу), тері бетін бедерлеу (тиснение), өру және т.б. кеңінен қолданылып келеді.
Ежелгі дәуір тұсында адамдар өзінің өмірінде тұрмыс қажетіне арналған ыдыс-аяқтарды, тіпті денесін түрлі бояулармен бояп сән құра білсе, бертін келе тоқыма материалдарды, тіпті өте дөрекі тоқыма мата беттеріне баспа суреттер салып сәндеп отырған. Сәндік әшекейлер эстетикалық әрі көркемдік талғамды қанағаттандыруымен қатар, олар белгілі бір сенімді, нанымдар мен халықтың салт-дәстүрін, адамның ортадағы беделін байқататын болған.
Киімнің даму тарихында тоқыма мен өру өнерін ойлап табу маңызды орынға ие болды. Киімді тігуге қажетті материалдарды тігу үшін, мал жүні мен өсімдіктер талшықтарын иіріп тоқыған маталарды пайдаланды. Бұл маталарды минералды және өсімдіктерден алынған бояулармен бояды. Матаны түрлі түске бояуды Шығыс елдерінде кеңінен қолданған. Үнді елі батик технологиясының отаны десек, жапон мен қытай елдерінде жібек матасының бетінде еркін сурет салу тәсілі қаланды. Азия елдерінде көп түсті баспа суреттері арқылы мата бетін сәндеу техникасы қолданылды, түрлі бедерлі өрнектерді арнайы матрицалар арқылы мата бетіне басып сәндеді.
Мата бетінің фактурасын өзгертпей бояу арқылы сәндеу техникасына - батик, баспа сурет, нобайка, еркін сурет салу түрлері кеңінен қолданды.
Ең ежелгі қондырмалы сәндік әшекей түріне кестелеу өнерін жатқызуға болады. Бүгінде кестелеу өнерінің өте көп тәсілдері белгілі. Алғашында сүйек немесе қола инелермен кестелесе, қазіргі уақытта қомпьютерлік басқару жүйесіне енгізілген автоматты тігін машиналарында түрлі кесте түрлерін өте жоғары сапада орындауға мүмкіндік бар.
Кестелеу үшін жібек, күміс, жез жіптері және маржан моншақтар, қымбат тастар, бисер, түрлі шыны түтікшелер т.б. кеңінен қолдануда.
1.3 Өндірістік оқытуда киім дизайның жасау бөліктері
Суретші қайсы бір сәндік техникасын қолдана отырып, киім дизайның үшін алдымен мыналарға көңіл аударуы қажет:
Костюм стилі мен қолданылуына сай келуі қажет.
Ол, костюм формасымен бірге тұтасып үйлесіп тұруы қажет.
Сурет қарапайым әрі беделді болуы үшін, ол-қажетті фонға ие болуы тиіс.
Киім материалына, түсіне, фактурасы мен пластикалық қасиетіне сай болуы қажет.
Костюмде эмоционалдық орталық, яғни, назар аудару орталығы болуы керек.
Киім үлгілерін әзірлеуде бұйымды сәндеу үшін түрлі әшекей үлгілерін қолдану арқылы оның композициялык шешімін арттырамыз. Киімдегі әшекей оның көркемдік бейнесін толықтыра түседі. Әшекейдін кейбір түрлері сәндік әрі конструкциялық маңызға ие болса, енді бірі - сәндік әрі тиімді рөлді атқарады. Әшекей түрлерінің формасы мен материалы түрліше болып келеді, оларды жалпы төмендегідей жеті топқа бөлуге болады:
Бедерлі тігістер арқылы, қатпарлар, буф, шаршаулар. жиырулар, плиссе, умаж (гофре), сәндік тігістер арқылы әшекейлер салу.
Бұйым матасынан әзірленген жеке бөлшектер немесе басқа матадан тігілген желбезек, желбір, әдіп, бейка, бант, галстуктер, қакпақшалар, белдікшелер т.с.с.
Арнайы сәндік материалдар арқылы әшекейлеу: тоқыма баулар, шілтерлер, бау, шашақтар, лента, гүлдер т.с.с.
Фурнитуралар арқылы әшекейлеу: түймелер, доғалар, сәндік сыртетпелер, сырма т.с.с.
Кестемен, аппликациямен, эмблемалармен әшекейлеу.
Басқа материалдармен әшекейлеу: үлпек, табиғи немесе жасанды тері, трикотаж, күдері, бархат, тоқыма материалы, мата т.б.
Бұйымның жеке бөліктерін баспа суреттермен әшекейлеу.
Тұтынушылар сұранысын қанағаттандыру үшін, өнеркәсіп шығаратын түрі мен мақсаты алуан түрлі бұйымдардың жиынтығы киім ассортименті деп аталады.
Киімнің мақсаты, материалдың түрі мен киім өндірудің әдісі, киімнің басты белгілері болып табылады. Айқындалған белгілері бойынша барлық киімдер ассортименттік топтарға бөлінеді. Әрбір ассортимент тобы типтік ұсыныстардың жиынтығы ретінде саналады.
Мақсатты белгі бойынша, киімді бөлу жалпы және белгілі мақсатына, пайдалану саласы мен жағдайына сәйкес, маусымдық және жас ерекшелігі мен шығу тегі бойынша жүзеге асырылады.
Мақсатты белгілері жөнінен киімді үй ішінде киетін, жұмысқа, салтанатты, мерекелік жағдайда және дем алуға арналған киім түрлеріне бөлуге болады.
Пайдалану әдісі мен орны жөнінен тұрмыстық киім мынадай түрлерге бөлінеді: үй киімі - таңертеңгілік және кешкілік сәттерде киюге, үй жұмысын орындауға, үйде дем алуға арналған т.с.с киім үлгілері; іс киімі, салт, әдет-ғұрып киімі, кешкілік және парадқа арналған киім, серуендеуге, дем алуға, шомылуға арналған киім үлгілері; салтанатты мерекелерге арналған киім үлгілері.
Киімді қолдану мақсатына қарай сырт киім, іш киім деп бөлуге болады.
Әйел киімінің ассортиментіне көйлек, халат-көйлек, халат, көйлек-пальто, көйлек-костюм, сарафан, туника, блузка, блуз-жемпір, блуз-батник, жилет, фигаро, жакет, көйлек-комбинезон, шалбарлы-костюм, юбка, юбка шалбар т.б. жатады.
Киім матасына байланысты мынадай классификацияларға жіктейді: жүн, зығыр, жібек, аралас, жасанды, мақта матасынан тігілген киім түрлері.
Киім-кешек ұғымы адамның денесін толық немесе жеке бөліктерін жауып тұратын, жамылғылар жиынтығы. Ол уақытқа және қоғамдық жағдайларға сәйкес сұлулық туралы белгілі ұғымды бейнелейтін модамен тығыз байланыста болады. Адамзат қоғамы дамыған сайын бұл көзқарастар өзгеріп, мода ағымы да үнемі жаңарып отырады. Әр дәуірге, әр тарихи кезендерге сай киімнің өзіндік ерекше формасы мен пішімі, әшекейленуі мен киім матасы, түсі, суреті және костюмді үйлестіріп тұратын бұйымдар жиынтығы бәрі қосылып арнайы бір стиль құрайды.
Киім стилі - ол дәуірдің мәдениетін, адамның тұрмыстағы жағдайын, мемлекетті, кластық тобын айқындайды. Белгілі кезендегі өнердің түрлері, яғни, архитектура мен мүсіндеу, сұнғат және киім пішіндерінің стильдері өзара ұқсастықта болды. Олардың масштабына, шешіміне, жасалынған материалдарына қарамастан, жекелей бір мәдени символға бағынышты болады. ХІІІ ғасырға дейін киімнің жеңі алдыңғы және арткы боймен тұтас пішілді, тек ХІІІ ғасырдан бастап қондырма женді жең ойындыға қосып тігетін болса, ХVІІІ ғасырдан кейін ер кісілердің шалбарлары екі бөліктен тұрып, белін баумен байлап жүрген, тек ХVІІІ ғасырдан бастап, шалбар 4 бөліктен тігілетін болған.
Киімді жалпы тұтыну мақсатына қарай бірнеше топқа бөлуге болады:
а спорттық; ә өндірістік; б формалы.
Ал, киілу мақсатына қарай: 1) күнделікті жұмысқа; 2) үйде киетін 3) сән-салтанатқа, 4) спортпен шұғылдануға; 5) далада демалу; 6) серуендеу үшін.
Мерзіміне қарай: қыстық, жаздық, маусымдық.
Жас ерекшеліктеріне қарай киімді бірнеше түрге бөлеміз:
Бөбектерге арналған (9 айдан 3 жасқа дейін).
Мектеп жасына дейінгі (3 жастан 7 жасқа дейін).
Бастауыш сынып қыздарына арналған (7 жастан 11,5 жасқа дейін).
Жоғары сынып оқушылары (11,5 жастан 14,5 жасқа дейін).
Жеткіншектер тобына арналған (14,5 жастан 18 жасқа дейін). Ал үлкен кісілердің жас шамасына қарай:
1. Жастар (18 жастан 29 жасқа дейін).
2. Орта жасар (30 жастан 44 жасқа дейін).
3. Үлкен жастағы адамдар (45-тен жоғары) тобына бөлінеді.
Киімнің атқаратын функциясы эстетикалык қолданылу мақсаты мен пайдалануының және айқындалуының арқасында киімді көркемдеп жобалайды. Киімнің кейіптілігі екі түрде пайда болады:
1. Костюм өз алдына жеке обьект болып, өз мазмұнын және қолдану мақсатын ашып көрсетсе, костюм формасымен жеке көркемдік кейіпкерді айқындаса, киім формасы мен мазмұны адамға әсер етсе, киімнің кейіптілігі пайда болады.
2. Костюм адаммен байланыста болып, олар бір-біріне сай келіп, өзінің көркемдік кейпін және формасы мен адамның сұлулығын айқындап көрсетеді. Бірінші жағдайда костюм үлкен маңызды роль атқарады, әрі арнайы көркем кейіпті көрсетуде адам сол киімге бейімделіп, өзінің жеке индивидуалдылығын немесе басқа кейіпке түседі.
Мысалы, мынадай костюмдер: карновалдык, эстрадалық, театрлық және әртүрлі формалы костюмдер (әскери киімдер), униформа, ведомстволық формалар қолданылуда.
Қазіргі уакыт жастардың киім киюде, киім үлгілерін әзірлеуде эстетикалық талғамын арттыруды қажет етеді. Олардын қоршаған ортадағы заттарға эстетикалык талғамына әсер ететін факторларының бірі-демонстрациялық залдағы киім үлгілері, эскиздері, көрмелердегі киім нұсқалары болып табылады.
Сонымен имиджді пайдалану- мамандығына сәйкес киімнің денеге қолайлы әрі жарасымды тұруын және оны тандай білуді үйретуі тиіс.
Жұмыс істейтін кез-келген адамның негізгі міндеті өзінің мамандығына сәйкес киімнің қолайлы нұсқасын таба білуі қажет.
Киімнің көмегімен имиджді құрудың негізгі этаптарының схемасын былайша көрсетуге болады:
1. Имиджге қажетті көзделген конструкцияны сезіну.
2. Имидж мақсатын анықтау (бұның маған қажеті қанша, негізгі мақсат не?).
5. Әсердің түрленуі (мен қалайтын әсер қандай).
Визуальді бейне имидждің саны мен түрлерінің түрленуі.
Имидж адресінің анықталуы.
Имидждің субъективті және объективті шектелуін айқындау.
Сыртқы бейнеге өзіндік баға.
Сыртқы көріністің технологиясын меңгеру.
Өзіндік іздену.
Жеке дара имиджді қалыптастыру.
Бейнені алдын-ала кұру.
Алдын-ала имиджге өзіндік баға беру, өзгертулер енгізу.
Имиджді қайта өндеу.
Имиджді енгізу.
15. Өзіндік жетілдіру және дамыту.
Климов имидж элементтерін пайдалануда мамандықты бес түрге бөледі:
"Адам - тірі табиғат"
"Адам - техника"
"Адам - белгілер жүйесі"
"Адам - бейнелі кейіп"
"Адам - адам"
Біз осы мамандықтардың ішінен "Адам - тірі табиғат" пен "Адам -адам" мамандық түрлерін қарастырайық:
1. "Адам - тірі табиғат" типіндегі мамандық иелерінің жұмысы өсімдік және жануарлармен жұмыс жасауымен ерекшеленеді. Бұл топқа агрономдар, зоотехниктер, мал дәрігерлері, бағбандар, биологтар тағы басқа мамандар жатады. Олардың көбісі үшін еңбек шартын
есепке ала отырып, жасалған жұмыс орнында киетін арнайы киім қарастырылған. Тірі табиғатпен жұмыс істеген кездегі түстердің ішіндегі ең озығы жасыл түс болып табылады. Әдетте, жануарлар адамдарға қарағанда оларға ұнасақ та, ұнамасақ та, біз жасайтын жағдайлардан бас тарта алмайды. Сондықтан да "Адам - тірі табиғат" сферасының мамандарынан қоршаған ортаның не екенін түсіну өте маңызды болып табылады. Берілген мамандыктың иелері келесідей жан-жақты қасиеттерге ие болуы қажет. Ұқыптылық, шыдамдылық және табиғатқа деген махаббаты.
2. "Адам - адам". Бұл мамандықтың иелері басқа адамдармен тығыз байланыста жүреді. Яғни, бұл мамандық иелері, олар әртүрлі фирмалардың менеджерлері, әлеуметтік ортадағы жұмысшылар, мұғалімдер, дәрігерлер, заңгерлер, журналистер т.б. Дәл осы ортадағы мамандардың сыртқы бейнесі олардың еңбек ету қызметіне байланысты киінуі ең маңызды элемент болып табылады.
Оқушылар көбіне мұғалім киімінің түсі көк, ашық көк және қызғылт болуын қалайды. Осындай әдіспен қаланған көк түс әртүрлі психологиялық зерттеулерден алынған белгілі деректермен толық келіседі. Ол зерттеулер бойынша бұл көк түс максималды іскерлік және арнайы түс деп қабылданған.
Дәл осы ортадағы мамандардың сыртқы бейнесі олардың еңбек ету қызметінде ең маңызды элементі болып табылады.
Біз болашақ ұрпағымыздың бойында имиджді пайдалану арқылы адамның сыртқы келбетін танып, баға беруге бағытталып, олардың талғамын, қызығушылығын арттыруға мүмкіндік жасауымыз қажет.
Әйел киімдерін көркемдеп сәндеудің, тұрмыстық киімдерді сәндеуден ерекшеліктері бар.
Күнделікті киім үлгілеріне жаппай тігін өндірісінің тігін және тоқыма бұйымдары кіреді. Бұл киім үлгілерінің пішімі, материалының фактурасы қарапайым, тыныш немесе бейтарап түсті, жылтырақ әшекейсіз киімдер. Мұндай киім үлгілеріне свитер, жейде көйлек, юбка, шалбар, желеткі, жакеттер және т.б. жатады.
Осы киімдерден түрлі комплектілер кұрастыруға болады. Іскер әйелдің күнделікті киімі эстетикалық, гигиеналық және эргономикалык талаптарға сай бола отырып, тұтынуға тиімді әрі адамның жақсы өмір сүруіне жағдай жасауы қажет.
Сән-салтанатқа арналған киімдер адамды сәнді, жағымды, тұтынушы мен қоршаған ортададағы адамдардың көңіл-күйін көтеретін және ұнамды әсер етіп, салтанатты мерекеге сай болуы тиіс. Мұндай киімдердің материалының фактурасы сәнді, әртүрлі пластикалық қасиетке ие, контрасты ашық түсті материалдар (бархат, парша, жібек, жылтырақ және т.б.) болады. Мұндай киімдерге түрлі аксессуарлар -мойыншалғы, шәлі, сәндік сөмкелер, зергерлік қымбат тағыншақтар, сәнді аяқ киімдер және т.б. міндетті түрде қосылып, киімнің сәнділігін толықтыра түседі. Дегенмен, әйелдерге арналған киімдердеді әшекейлеу элементтерін таңдау алдында ұйымдастырылып жатқан мерекенің мәні мен сипатына назар аудару қажет. Мысалы ол үйлену тойы немесе конференция, ресторанда, театрда, дискотека тіпті, құдайы тамаққа, ауызашарға, беташарға, тойға, достармен кездесу жиынына баруға арналып киілетін киім екендігін ажыратып алған соң, киімнің қандай болу керектігін дұрыс таңдау қажет. Себебі, әрбір жағдайда да киімнің өзіндік пішімі мен әшекейлеу элементтерінің түрлеріне қарай түрлі талаптар қойылады. Егер, жастармен дискотекаға барып би билейтін болса, онда киім билеуге ыңғайлы жылтырақ жейде мен шалбар болуы мүмкін, ал іскер әйелдің конференциядағы бейнесін жасау үшін, оған юбка, жакет ұсынылады әрі ол ашық түсті, ұстамды әшекейлермен сәнделуі мүмкін.
Жалпы, сәнді киімдерді тыныш, тұйық, және фантазиялық, ашық динамикалық композицияларға бөледі. Тұйық, композициялы киімдерді театрға, концерттерге, презентацияларға киюге болады. Ал, ашық композициялы киімдер тұтынушының белсенділігін арттыратын биге, кештерге, жастар кездесулеріне киюге болады.
Үй киімдері қолданылу мақсатына қарай бірнеше түрлерге бөлінеді: дем алуға, асханаға арналған, ұйықтауға және моншаға, қонақ күтуге арналған киімдер.
Бұл киімдер түрлі стильде: спорттық, фольклорлық, романтикалық стильдерде тігілуі мүмкін. Киімнің матасы, түсі, әшекейі, пішімі, тұтынушының жеке талғамына байланысты алынады. Барлық жағдайда да адамның ұқыптылығын, ұнамдылығын, жинақтылығын көрсетуі тиіс. Үй киімдерінің ассортименттеріне мыналар жатады: түрлі көйлектер, жейделер, юбка, шалбар, қысқа шалбар, халат, комбинезон, жылы, желеткелер, кардиган, тоқыма бұйымдар (мәйкі, кофта, свитер, лосина, гамаж т.б.) Үй киімінде адам барынша өзін ыңғайлы сезінуі тиіс. Сонымен қатар, үй киімдері гигиеналық талаптарға сай болуы қажет.
Корсетті бұйымдар мен іш киімдер барлық киімдердің астынан киілетін, әрі денеге жабысып тұратын киім түрлері. Бұл киімдер гигиеналык, эргономикалық және эстетикалық функцияларды атқарады. Бұл киімдердің пішімі мен силуэттері - қынамалы, жартылай қынамалы, еркін, трапециялы болып келеді. Корсетті бұымдар адам денесін тартып, көтеріп денені тартымды жинақы етіп көрсетеді.
Маусымдық және қыстық киімдер табиғаттың суық мезгілінде адам денесін суықтан, жаңбырдан, қардан корғау үшін қолданылатын киім түрлері. Оған сулықтар, пальто, қысқа пальто, күртеше, шуба және т.с.с. қалың киімдер жатады. Бұл киімдер күнделікті және сәндік киімдердің үстінен киіліп, онымен бірге тұтас комплектіні кұрайды. Әрі киім формасымен, көлемі, түсі, стильдік шешімімен бірге үйлесімін таба отырып, тұтынушының дене тұлғасын айқындап, жарасымды болуы қажет.
Маусымдық және қыстық киімдер әшекейлеу элементтерінде асыра сілтеудің қажеті жоқ, мұндай киімдер де сәндік ретінде үлпектер, тігістер, кішігірім суретті аппликация мен кестелер, түрлі фурнитуралар қолданылады. Дегенмен, тұтынушының жас ерекшелігіне және киім матасына сай сәндік әшекейлер, аксессуарлар тандап алынады.
ІІ ТАРАУ. ӨНДІРІСТІК ПРОЦЕСІНДЕ ОҚЫТУ
2.1 Өндірістік процесінде оқытуды ұйымдастыру формалары.
Мұнда мәселенің басын ашып айтатын 2 нәрсе бар: өндірістік оқытудың оқу процесі екендігі және оқу-өндірістік қызметті атқаруда шебердің оқыту әдістері мен оқушылар ұжымына оқу-өндірістік қызметті ұйымдастыру тәсілдері екендігі.
Енді өндірістік оқытуды ұйымдастырудың мына негізгі формаларына тоқталайық:
Топтық - фронтальды - шебер бір мезгілде барлық оқушылармен жұмыс істейді, барлық топтарда сабақ мақсаты бірдей.
Бригадалық оқыту түрі - шебер не білікті жұмысшы бір мезгілде жекелеген оқушылар бригадасымен жұмыс істейді, әрбір бригада өз алдына ерекшелігі бар оқу-өндірістік мақсат қояды.
Даралап оқыту - әрбір оқу оқушымен жеке жүргізіледі.
Өндірістік оқыту формалары мен оны ұйымдастыру формаларының өзара үйлесімділігін мына кестедегі талдаудан байқауға болады:
Кесте 2.1
Өндірістік оқытуды ұйымдастыру формалары
Фронтальды топтық
Бригадалық
Жеке
Сабақ түрінде
+
+
+
Оқушылар бригадасы құрамында
+
+
Білікті жұмысшылар бригадасы құрамында
+
+
Жеке даралап бекіту
+
Топтық өндірістік экскурсия
+
+
Үй тапсырмасы
+
+
Білікті жұмысшыларды дайындауда кәсіптік білім беру жүйесінде өндірістік оқытудың негізгі формасы - сабақ болып қала береді.
2.2 Өндірістік оқытудың әдістемелік жүйесі және киімдер дизайны дайындалатын кезде көрнекі құралдарды қолдану әдісі
Білім беру үрдісіндегі оқыту әдістемелерінің бұрын қолданылып жүрген барлық түрлері де өндірістік практика жағдайында оқушылардың таным процесін кеңейтуде, кейбір кәсіптерді есіне түсіруде кеңінен қолдау табады. Әсіресе, өндірістік оқытуда оқушылардың танымдық белсенділік әрекетін дамытатын, қабылдау - жаңғырту, иллюстративті - түсіндіру, еске алу, іздестіру, ішінара іздестіру (эвристикалық әңгіме) зерттеу және проблемалы оқыту әдістері бұйымды, затты сипаттау, мәнін ашу, оның жасалу я өңдеу технологиясын түсіндіргенде көбірек пайдаланылады. Сондай - ақ, өндірістік оқыту барысында оқушыларды ынталандыру, оқу мотивациясы, оқу - танымдық әрекеттерін жандандыру бақылау және өзін - өзі бақылау әдістері де қажет кезінде тиімді пайдаланса өз жемісін береді. өндірістік оқыту шебері практикалық оқытуда оқушылардың творчествалық және ой - қиялын дамытатын, курсты оқу мазмұнын игерткенде білім, білік және дағдылық қасиеттерін проблемалы - іздестіру әдісіне бағыттаса түпкі нәтижеге жету мүмкіндігі молая түсетіні байқалып жүр.
Сөйлеу әдісі - бұл әдіс туралы психология пәнінде айтылады және оқулығымыздың бас жағында да тоқталған болатынбыз. өндірістік оқытудың әсіресе түрлі инструктаж (нұсқау беру) беру кезінде бұл тәсіл көбірек қолданылып, машықтану арқылы игертілуді қажет етеді.
Эвристикалық әңгімелесу әдісі де өндірістік практикада сөйлеу әдісінің бір түрі ретінде кеңінен қолданылады. Бұл жерде оқытушы не шебердің білімі, оның педагогикалық экскурсиясы, тәжірибесі маңызды рөл атқарады.
Өндірістік оқыту процесінде көбінесе, қолмен және машинамен басқарылатын кәсіп салаларында шебер оқушыларға қайталау, көшірме жасау тәсіл арқылы іс - қимыл әрекетін көрсету жолымен үйретеді. Шебердің қимылының дәлдігі, шапшаңдығы және жұмысты сапалы атқаруда оқушыларға үлгі болады, олар да соны дәл солай етіп істегісі келеді. Әрине, бұл жерде өндірістік оқыту шеберінің кәсіби біліктілік деңгейі жөнінде айтып отырмыз, практикада бұл жай кейде басқа да болады. Кейде бұл іс - әрекеттерді көпшілікпен бірге мән бермей, қателіктер мен кемшіліктерге жол беруі мүмкін, қайталана берсе кейін ол дағдыға айналып, жұмысты сапасыз атқару әдеті пайда болады, бұл жас жұмыскерлердің қабілетіне, біліктілігінің қалыптасуына кері әсерін тигізеді. Сондықтан, ұжымдық үйрету кезінде шебер қимылы дәл әрі нақты, үлгі түрінде жасалынып, дұрыс қабылдануы тиіс. Алғашқы үлгі олардың санасында дағдының іргетасы ретінде қаланып, көпке дейін есінде қалып қояды. Бұл тек қолмен атқаратын жұмыстарға ғана емес, ол құрал - жабдықтармен, машиналар мен аппараттар арқылы істелінетін жұмыстарға да тиесілі.
Бұл жағдайда тыңдаушылардың назарын мына нәрселерге аудару керек:
Еңбек тәсілдерін бастау және аяқтау процестерін біртұтас етіп көрсету қажет. Алдымен бөліктерді жайлап, сосын ара - жігін қосып іс -әрекетті тұтастай қимылға көшу арқылы ұғындырған абзал.
1. Педагогикалық қимылына тәсілмен жауап беру, оның қимыл элементтері бөлшектеп әрі тұтастай ұғынып алу, білік дағдыларын қалыптастыру үшін маңызды мақсат болып табылады.
2. Әсіресе, оқушылар көп қателік жіберетін іс - әрекет түріне басты назар аудару керек.
3. Жасаланатын бұйым не іс - әрекет, қимыл түрлері саналы болу үшін жақсы көрініске ие болғаны жөн: көрсетілітін жер дұрыс таңдалып алынғаны абзал, жарыс болуы керек, шебер мен оқушылардың ара қашықтығы анық көрінетіндей жағдайда болғаны дұрыс.
4. Әрбір қимыл элементтерін көрсететін үлкен плакаттар, көрнекі құралдар я мультимедиялық жүйелер арнайы экранда көрсетілсе оның тиімділігі анағұрлым артық еді.
5. Өндірістік оқыту шебері алдындағы жұмыс орнында атқарылатын іс - әрекет операцияларының әрбір қимылына нұсқау картасы болуы қажет, әрбір тәсілге арналған ұсыныс беріледі де қимыл - әрекет көрсетіледі. Сөз бен қимыл - әрекетті есту әрі көру арқылы оқушыларда қабылдау, игерту әрекетін жеңілдетеді.
6. Бұл әдісте шебердің қимыл- әрекеті мен оны сипаттап тұрған сөйлеу процесі өзара үндесіп, біртұтас көрінуі үлкен маңызға ие. Әрине, мұнда көпсөзділікке, артық қимылға әдеттенудің қажеті жоқ. Іс - қимыл нақты, оны сөзбен сипаттау бір мезгілде кезек - кезегімен іске асуы қажет.
7. Сөз бен істің бірлігі оқушылардың тәсіл мәнін сапалы игеруіне, дұрыс қабылдауына жағдай туғызады. Кейін олардың өзіне де шебердің осы істегенін сөзбен қайталау арқылы көрсетіуі қажет. Бұл олардың өзін - өзі бақылауын, қимылдың дұрыс бағытта жүргізілуіне септігін тигізеді.
Бірақ шебер жұмысшы, сөзі - оларға үлгі. Сондықтан, өндірістік оқыту шеберлерінің әдістемелік қабілетін арттыруға, педагогикалық біліктілігін көтеруге айрықша мән берілуі тиіс. Оны білім жетілдіру институттары, өндірістік оқыту шеберлерінің арнайы семинарларында, педагогикалық үйірмелерде, практикумдарда ұдайы жетілдіріліп, оқушылар арасында түрлі мамандықтар бойышша байқаулар, жарыстар өткізу арқылы шеберлігін арттыруға болады.
Енді, өндірістік оқыту сабақтарында пайдаланылатын көрнекі құралдар түрлері, оларды тиімді пайдалану әдістеріне сипаттама берейік:
* Көрнекі құралды көрсету қимыл - тәсілдермен үйлестіріліп, техникалық - технологиялық, талаптар онда сақталуы қажет.
* Жұмыс үлгілері, бұйымдар, құралдар, жабдықтар, аспаптар, бөлшектерді арнайы стендке орнатқан жөн, ол салыстыру, талдау, түсіндіруде тиімді, егер ұсақ үлгілері болса, әр оқушыға үлестіріп берген дұрыс.
* Технологиялық процестерді түсіндіргенде өңдеу, жинау және бөлшектеу жұмысында дайын өңделген, құрастырылған өнімдер үлгісін пайдалану керек. Мұнда технологиялық бірізділік қатаң түрде сақталуы тиіс.
Көрнекі құралдардың келесі түрі - экрандық (аудио, бейне) материалдарды пайдалану тәсілдері. Оқу фильмдері, диафильмдер, слайдтар т.б. экрандық көрнекі құралдар орталықтандырылып шығарылып, пәнді теориялық оқытуда көбірек қолданылады. Өндірістік оқытуда негізінен ертеректе шығарылған фильмдер мен диафильмдер қолданылады (олар көбінесе тігу жұмыстарды атқаруға, олардың операцияларының орындалу бірізділігін көрсететін фильмдер). Бұл салада кейінгі кезде кең өріс алған бейнефильмдер мен ақпараттық технология қызметін пайдалану мүмкіндіктері мол. Өндірістік оқыту материалдарын игертуде пайдаланылатын әдістің бірі - оқушылардың өзіндік бақылауы. Бұл әдіске жататындар - өндірістік экскурсия, практика өткізілетін цех, учаскемен ондағы жабдықтармен таныстыру.
Оқушыларға алдын - ала бақылаудың мына тәсілдерін үйрету керек:
* Бақылаудың мақсаты мен тәртібін хабарлау;
* Негізгі нысанды ажырататын бақылау;
* Бақылау біткен соң, нәтижесін білу үшін жауап беретін сұрақтарды беру;
* Бақылау кезінде кездесетін қиыншылықтарды ескертіп, оны жою жолдары туралы нұсқау беру;
* Оларды ұдайы назарда ұстап, көмек беріп отыру;
* Оқушылардың өзіндік бақылауының қорытындысын жүйелі шығару.
Өндірістік оқыту шебері нұсқауымен 2-3 оқушы іс - қимыл әрекеттерді қайталап көрсетіп береді. Олар кәсіби қимылдық тірек элементтері болып, бірдей я әртүрлі әрекеттер болуы да мүмкін.
Жаттығу - өндірістік оқытудың негізгі әдісі оқулықтарда, әсіресе, практикалық жұмыстар кезінде жаттығудың мәні, оның дидактикалық маңызы, басшылық ету, өндіріс шеберінің алдындағы нұсқау беруі туралы т.б. мәселелер жеткілікті айтылған. Практикалық курс бағдарламасы жаттығу әдісі арқылы материалды игертуге бағытталуы тиіс. Оқулықтарға жазылған тәсілдерді іске асырып, оны дағдыға айналдыру үшін шебер де, оқушы да ерінбей тер төгуі қажет, онсыз кәсіпке машықтану - қиын іс. Өндірістік оқыту шебері өтілетін практикалық жұмыстарды бөлімдерге бөліп алдын - ала мұқият өзі танысып алуы қажет. Әрбір өтілген әрі алда өтілетін практикалық жұмыстар кезең - кезеңімен бір - бірімен сабақтасып жатқаны жөн. Жаттығуды өтпес бұрын алдымен атқарылар іске жалпы сипаттама беріп оған талдау жасалынады. Сосын қимыл - әрекеті бірнеше рет қайталайды, мұнда сандық көрсеткіштер бірте - бірте сапалық көрсеткішке ұласуы тиіс. Кейде, бұл әрекеттер біліктілік дағдыларын қалыптастыруға септігін тигізуі де мүмкін. Өндірістік оқыту шебері бұл жағдайда әрбір қимылдарды, оның кезеңдерін конспект етіп жаздырып мына талап - сипаттамаларға қысқаша түсінік беруі тиіс:
1. Жаттығу - бұл тек қайталау ғана емес, сонымен бірге алға қарай жылжушылық әрбір жаттығу - кәсіп игеру машығы.
2. Әрбір жаттығудың өз алдына мақсаты болуы тиіс: нені оқу керек?, не істеу керек?, қалай істеу керек?, нәтижесі қандай?т.б .Жаттығу мақсаты оқушыларға саналы түрде түгел жеткізілуі тиіс, оны ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
ҚОРҚЫТ АТА атындағы ҚЫЗЫЛОРДА МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ
Қорғауға жіберілді
Кәсіби оқыту және бейнелеу өнері
кафедрасының меңгерушісі
___________Тажиева З.Д.
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Өндірістік оқытуда киім дизайның жасауды үйрету
5В012000 - Кәсіптік білім мамандығы бойынша
Орындаған Д.Х.Такирова
Ғылыми жетекшісі
т.ғ.к, қауымдастырылған профессор м.а. Л. К. Шильдебаева
Қызылорда қаласы, 2014 ж.
ҚОРҚЫТ АТА атындағы ҚЫЗЫЛОРДА МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ
Институт: Гуманитарлық-педагогикалық
Кафедра: Кәсіби оқыту және бейнелеу өнері
Мамандық: Кәсіптік білім
Д И П Л О М Ж Ұ М Ы С Ы Н
орындауға тапсырма
IV курс студенті:__________________________ _____________
(тегі, аты-жөні)
Жұмыс тақырыбы: ___________________________________ ___________________________________ _________________________________
университет бойынша ________ 201 ж. № ________
Бұйрықпен бекітіліп берілген.
Орындалған жұмыстың тапсырылу мерзімі: ___ ________ 201 ж.
Жұмыстың алғашқы берілімдері: ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________________
Диплом жұмысының қысқаша мазмұны:
___________________________________ _______________________________а) ___________________________________ __________________________
ә) ___________________________________ __________________________
в) ___________________________________ __________________________
Ұсынылатын негізгі әдебиет: ___________________________________ ___________________________________ __________________________________________________________
Жұмыстың тараулары бойынша кеңес берушілер:
Тарау Кеңес беруші, кафедрасы
___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ _______________________________Тапсырманың берілген күні ______________ 20 ж.
Кафедра меңгерушісі: __________ З.Д. Тажиева
Жұмыс жетекшісі: __________ Л. К. Шильдебаева
Тапсырманы орындауға қабылдады:
Студент __________ Д. Х. Такирова
(қолы)
Күні ______________20 ж.
Институт _______________Қорғалды____________ ______
Кафедра _______________ МАК хаттамасы______________
МАК бағасы_____________ МАК хатшысы_______________
Тақырыбы: Өндірістік оқытуда киім дизайның жасауды үйрету
Түсініктеме қағазы _________ бет
Графикалық бөлім _________бет
Студент ____________ Д. Х. Такирова ( (күні,қолы)
Жұмыс жетекшісі: __________ Л. К. Шильдебаева
(күні, қолы)
Қорғауға жіберілді:
Кафедра меңгерушісі: __________ З.Д. Тажиева
(қолы)
Мазмұны
Кіріспе
I ТАРАУ. ӨНДІРІСТІК ОҚЫТУДА КИІМ ДИЗАЙНЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
Беттер
4
1.1 Киім дизайны туралы мәліметтер
7
1.2 Өндірістік оқыту процесінде дайындалатын киімдер туралы жалпы мәліметтер
9
1.3 Өндірістік оқытуда киім дизайның жасау бөліктері
10
ІІ ТАРАУ. ӨНДІРІСТІК ПРОЦЕСІНДЕ ОҚЫТУ
2.1 Өндірістік процесінде оқытуды ұйымдастыру формалары.
18
2.2 Өндірістік оқытудың әдістемелік жүйесі және киімдер дизайны дайындалатын кезде көрнекі құралдарды қолдану әдісі
19
2.3 Өндірістік оқытудағы жаттығуларды жіктеу
23
ІІІ ТАРАУ. ӨНДІРІСТІК ПРОЦЕСІНДЕ КИІМДІ ДАЙЫНДАУДЫ УЙРЕТУ
3.1 Костюмды жобалаудағы эскиздік графика
27
0.2 Қазақ спортшыларының киер киімінің дизайның өндірісте жасау
30
0.3 Өндірістік оқытуда киім дизайның жасау барысынла жеңді өңдеу және жинақтау үйрету
43
0.4 Өндірістік оқытуда киім дизайның жасауды үйретуде дайын тігін бұйымдарының сапасын бақылау
58
Корытынды
62
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
64
Кіріспе
Президент Нұрсұлтан Назарбаев халыққа кезекті жолдауынан: Біз қуатты өңдеуші өнеркәсіп қалыптастырамыз. Дәстүрлі салаларда жоғары өңделген өнімдер шығаруға көшу жүзеге асырылып, ғылыми қамтымды экономиканың базасы ретінде инжинирингтік қызметтер дамиды 1. Тәуелсіздігімізді алғалы бері Қазақстан Республикасының егеменді ел болуы нәтижесінде көптеген жоғары оқу орындарында өзгерістер жасалынып, студенттердің білімін дамыту мақсатында елбасының Н.Ә.Назарбаевтың жасаған тұжырымдамасында былай делінген Таяудағы 2-3 жылда дуальдік, техникалық және кәсіптік білім берудің ұлттық жүйесінің негізін қалыптастыру керек. Келешекте жастардың техникалық білім алуын мемлекеттік кепілдендіруге көшіруді қарастыру қажет. Жоғары білім білім беру мақсаты -қоғамның, мемлекеттің және жеке тұлғаның сапалы жоғары білім алуға деген мүдделерін қанағаттандыру, әрбір адамға оқытудың мазмұнын, нысанасын, және мерзімдерін таңдауға кеңінен мүмкіндік беру.
Отанның саяси-әлуметтік дамуына өз үлесін қоса алатын, жан-жақты дамыған, бәсекеге қабілетті, білімді тұлғаны дайындап, тәрбиелеу - аса құрметті қоғамдық міндет. XXI ғасырдың жақсы маман, білімді, бәсекеге қабілетті азаматты талап етуі - занды құбылыс. Өндірістік оқытуда дайындалатын киімдерді жасау кезінде қолөнерін - бұрынғы өткен бабаларымыздан бізге жеткен асыл мұраны, тарихымызды, мәдениетімізді қастерлеу, өркендету және жалғастыру - әрбір ел азаматы үшін қасиетті парыз.
Өйткені онда ғасырлар бойы қалыптасқан ерекшелік, форма, ою-өрнектер ғана емес, сондай-ақ салт-дәстүріміз, тарихымыз халықтық мінезіміз қалыптасқан. Қол өнерінде бұрынғы тарихымыз ғана емес - табиғатымыздың сұлулығы, шаруашылығымыз, ұғым-нанымымыз, әдет-ғұрпымыз, тұрмысымыз да бар.
Ел өркениетінің дәрежесі тек экономикалық, әлеуметтік көрсеткіштермен ғана өлшенбейтіні белгілі. Қазір рухани өрлеу мен мәдени өркендеу қолға алынып, елімізде көңіл қуантар жұмыстар атқарылып отыр.
Әр қоғамдық құрылыстың, заманның өз ерекшеліктері бар екені де белгілі. Сондықтан болар қазіргі нарық заманы да барлық салада өз талабын, шартын қойып отыр.
Өндірістік оқыту процесінде жаңаша оқыту керек пе, әлде оқу әдістемелерінде әлі де ескертілмеген жағдайлар бар ма, тәжірбиелік сабақтарға қандай жаңалықтар, инновациалық технологиялар енгізу керек деген мәселелерді күн талабы алға қойып отыр.
Осы кезекте өндірістік оқыту процесінде киімдер дайындауды үйретудің, ондағы тәрбиелік жүйенің қоғам өркениетіндегі мәні бұрынгыдан да арта түсіп жаңа шығармашылық ізденістерді талап етеді.
Бұл - қазіргі өнердің барлығын жоққа шығару емес, керісінше жастарды жақсылыққа бейімдейтін, адамгершілікке, парасаттылыққа жетелейтін өнерді тани алатын, оқу-өңдірістік процесіндегі өнерді кәсіби тұрғыдан сараптап, талдай білетін маман етіп дайындаудың қажеттілігін түсіну деген сөз. Білім берудегі әр оқытушының негізгі мақсаты - сабақ сапасын көтеру, оқушылардың пәнге деген қызығушылығын арттыру, оқу-өңдірістік процесінде киім дайындау барысында техникалық құжаттар жасау арқылы ойлау қабілеттерін, шығырмашылығын дамыту.
Зерттеу пәні - өндірістік оқыту процесінде киім жасау сабақтарын ұйымдастыру үрдісі.
Дипломдық жұмыстың мақсаты: өндірістік оқытудағы киім дизайның жасау барысында сабақтарды ұйымдастыру және өткізу мәселелерін ашып көрсету.
Зерттеу бағыты- өңдірістік оқытуда киім дизайның жасау арқылы тігін бұйымдарды дайындау әдістемесі.
Зерттеу нысаны - өңдірістік оқыту.
Зерттеу міндеттері:
* өндірістік оқытуда киім дизайның жасау бөліктері
* өндірістік процесінде оқытуды ұйымдастыру формалары.
* өндірістік оқытудың әдістемелік жүйесі және киімдер дизайны дайындалатын кезде көрнекі құралдарды қолдану әдісі
* өндірістік оқытуда киім дизайның жасауда әртүрлі бұйымдар өңдеу әдістемесін дайындау.
Зерттеу гипотезасы: егер киім дайындауда өндірістік оқытуда киім дизайның жасауды үйретуде қажетті ептілігі мен дағдысы қалыптастырылса, оқушылардың эстетикалық сезімі және кенестік ойы дамиды.
Зерттеу әдісі - арнайы әдебиеттерді, қазіргі конструкторлар, дизайнелер, технологтар жұмыстарының тәжирибесін зерттеу.
Өндірістік оқыту процесінде оқушыларда белгілі бір сана қалыптастыру үшін іздеу және зерттеу әдістерін көбірек пайдалану керек, оқушыларды ғылыми тану әдісімен; қазіргі заманғы өндірісті ғылыми жетістіктерін пайдалану жолдарымен және құралдарымен таныстыру керек.
Зерттеу көздері - Қазақстан Республикасының білім туралы психологтардың, педагогтардың материалдары; жоғары педагогикалық оқу орындарының, кәсіби оқыту орындарының оқу жоспарлары, бағдарламалары мен оқу-тәрбие процесі.
Дипломдық жұмыстың құрылымы: дипломдық жұмыс кіріспеден, З тараудан, қорытынды, пайдаланылған әдебиеттер тізімі және қосымшадан тұрады.
I ТАРАУ
1.1 Киім дизайны туралы мәліметтер
Жоғары оқу орындарында Киім дизайны мамандығы Республика бойынша соңғы жылдары даму қарқыны өсе бастады. Көркем-конструкторлық білім, яғни бейнелеуші-суретші киім дизайнерінің мақсаты, өзінің жобаланған үлгілерін іс жүзінде жүзеге асыру мақсат етіледі. Қазіргі жаңа қоғам талаптарына сай студент жастарды ұлттық дәстүр рухына тәрбиелеу, жоғары дәрежеде білім беру, еліміздің көркейіп дамуына ғылым мен білімнің қосатын үлесі зор. Болашақ дизайнерлерді дайындау - суреттеу процесінің теориялық және практикалық негіздерін мұхият зерттеумен тікелей байланысты. Бұл мамандықты игеру үшін білім мен ғылымның барлық салаларын жетік меңгеру және студент жастарға оны жеткізу мақсат болып көзделеді. Әрине, шығармашылық қабілеті жоғары, ойлау, ойластыру, өзінің ойындағы идеясын қағаз бетіне түсіру дизайнерінің жобасын өмірге әкелудегі алғашқы сатылары болып есептеледі. Дизайн мамандығында студенттердің өз талғамы бойынша өзінің өмірге деген көзқарасы дүние танымының кең түрде ашылуына үлес қосатын қиялы болып табылады. Киім дизайнері мамандығы соңғы жылдары дамуда, бұған дейін Республикамызда Тігін бұйымдарын конструкциялаушы, Тігін бұйымдарының технологы мамандығына көп көңіл бөлінген. Ал, бірақ әрбір киім үлгісінің әсемдігін, оның көркем шешімін табу киім дизайнерінің қолында екенін ұмытпау керек, өйткені киім үлгісінің конструкторлық шешімін таппастан бұрын, оның технологиялық өңделуінің процесін анықтамастан бұрын, оның көркемдік шешімінің дұрыс табылуын алғашқы жолға қою қажет. Көркем - конструкторлық білім, бұл екі бөлек, бірақ бір жаңалықтың, демек әсем көркемделген үлгінің бірегейленуінің нәтижесінде пайда болатын керемет әйел қауымының немесе адамзаттың тұтынатын қажеттілігіне айналады. Болашақ киім дизайнері мамандығы студенттерін тек сурет, эскиздерімен шектеп қоймай, ол киім үлгілерінің әрі қарай дамуына, конструкторлық, технологиялық өңдеулерін қарастыруды міндет ету. Өйткені, киім саласында жоғары оқу орнында үш түрлі мамандыққа бет бұрған, яғни киім үлгілерінің көркемдік шешімін табушы, демек киім дизайнерлері, одан кейін киім үлгісінің конструкторлық шешімін табушы сызбада көрсету, жобалау, демек, тігін бұйымдарының конструкторы болса және соңғы әрлеуден, өңдеуден өткізу, киім үлгісінің технологиялық шешімін табушы ретінде Тігін бұйымдарының технологы маманы болып табылады. Міне, бір киім үлгісін жасау үшін, қанша сатыдан өтіп, және қанша маманның қолынан өтті десек болады. Бірақ қазіргі таңда біз өзіміздің жоғары оқу орнында Киім дизайнері мамандығын дайындаушы ретінде көркем-конструкторлық білімді студенттерге іскерлікпен қалыптастыруды көздеп отырмыз. Демек бір маманның өзі, яғни киім үлгісінің көркем шешімін тауып қана қоймай, оның конструкторлық шешімін дәл тауып екі саланың байланыстылығын эскиз жобаларында техникалық тілде өз деңгейінде меңгеру қажеттілігі туындап отыр. Міне, осындай нәтижелер көркем-конструкторлық шешімнің, бұл мамандық үшін алдыңғы қатарда болуын міндеттейміз.
Болашақ киім дизайнерлері әлемдік деңгейдегі дизайнерлер қатарына қосылу алдағы қойылған мақсат болу керек, өйткені Егеменді еліміздің болашағының қарқынды дамуына сән әлемінде алатын орны болса, яғни Қазақстан Республикасының атақты киім дизайнерлерінің орны толған ортаға айналуы әбден мүмкін. Егер жоғары оқу орындағы оқу үрдісінде педагогикалық теория мен практиканың біртіндеп күрделенетін педагогикалық ситуацияларымен оны шешу әдістерін үлгілейтін тұтас жүйелік интеграциясын ұйымдастырса, болашақ мамандардың көркем-конструкторлық білім алу мазмұны мен іскерлігін қалыптастырудың механизмдері меңгеріліп, көркем-конструкторлық білім арқылы студенттерге болашақ маман ретінде өздерін кәсіптік дәрежеде көрсете білуі алға қойылған.
Кез-келген елдің болашағы білім беру жүйесінің және зиялылар қауымы деңгейіне байланысты болатындықтан Республика халқына да әлемнің дамыған елдерімен тең дәрежеде білім беру қажеттілігін мақсат ретінде көрініс" табады.
Болашақ киім дизайнерлері өз мамандығының иесі ретінде танымал болуы, оның шығармашылық жолдағы дұрыс шешімдері, киім үлгілерінің жинағын жобалауда әрбір салынған сызықтарды конструкторлық тұрғыдан қарағанда дәл шешімін айқындау, оны салынған эскиздерге түсіне, матаның фактурасына байланысты сыбайластығын дұрыс жолға қою мақсат етіледі.
Студент жастардың сезім, ақыл-ой дүниесі өте кең, соған байланысты шығармашылық жұмыстарды, яғни бұйымды көркемдеу, оның шешімін дәл табу, әрбір киім үлгісін дүниеге әкелгенде, оның ішінде табиғат сұлулығының кереметінен алынған, немесе тылсым дүниенің ғажайып көріністерінен туындайтын әсемдік үлгілердің көркем шешімдерін көрсете алу әрбір болашақ маманның қолынан жасалатын эскиздер болып табылады.
Әрине Киім дизайнері маманы ретінде, ол тек киім үлгілерінің эскиздерін салып оның жобасын түсте көрсетіп, үлгіге бір түбегейлі жаңалық енгізе отырып, кейде қарама-қайшылықтар тудырады. Олай айтуымыздың себебі, дизайнер маманы ретінде, ол тек сурет салумен айналысу қажет деген түсінік туады.
Бірақ көркем-конструкторлық білімді студенттерге, яғни болашақ Киім дизайнеріне қалыптастыру, демек үлгілер жинағын жобалау барысында шығармашылық қабілетінің жоғарылауы, сонымен қатар эскиздердің конструкторлық, технологиялық шешімдерінің толық жаңалығы ашылу қажет.
Осыдан, міне жобаланған үлгі эскиздердің жобасын дайындауда оның түсіне, мата фактурасына мән беріп, шектеліп қоймай екінші жағына конструкторлық, технологиялық өңделу шешімдерін байланыстыру болып табылады. Өйткені қазіргі, жаңа заман талабынас ай, техниканың жаңаруына байланысты конструкторлық білім де қарқынды дамуда, яғни, тігін өндірісінде жаңа жобалар, өңделу тәсілдері жасалуда, сондықтан конструкторлық, технологиялық тәсілдердің Киім дизайнерінің көркем шығармашылық жобаларында орын алуы тиіс.
Өйткені болашақ Киім дизайнері көркем-конструкторлық білім саласын өз деңгейінде меңгеріп, яғни үлгі жобасын салғанда, адам фигурасының толық өлшемдерін, оның сызбада тұрғызу жолдарын, жаңаланған конструкторлық тәсілдерін қолдана білуі қажет.
Суретші өзінің жобаланған эскизінде барлық туындайтын қарама-қайшылықтарға төтеп беріп, оны дизайнерлік көзқараспен дұрыс шешімін тауып, сонымен қатар конструкцияның жаңа тәсілдерін пайдалана отырып, технологиялық өңделудің қолданылатын түрлерінің дұрыс шешімдерін табуы қажет. Демек, көркем-конструкторлық білімді Киім дизайны мамандығында тиімді пайдалана білу, оның бір-бірімен байланысты дұрыс түсіну алдағы жолға қойылады.
1.2 Өндірістік оқыту процесінде дайындалатын киімдер туралы жалпы мәліметтер
Өңдірістік процесінде дайындалатын киімдерге - сыртқы киімдер, женіл көйлектер, шалбарлар, үй тұрмысында пайдалатын алжапқыштар, бисермен тоқылған әртүрлі әшекей бұйымдар және т. б. жатады.
Күнделікті қолданып жүрген түрлі киімнің элементтері ерте заманнан-ақ адамдардың қолданысында болған сияқты.
Киімдегі сәндік әшекейлер бұл көркем жүйе, яғни практикалық мәні жоқ әшекей элементтердің жиынтығы. Былайша айтқанда, киімдегі сәндік элемменттер аса қажетті емес элементтер жиынтығы. Олар киімді киюге қолайлылық туғызбайды, бірақ оның көркемдік шешімділігін арттыра түседі. Мыңдаған жылдар бойы адамдар сәндеу түрлері мен тәсілдерін зерделеп практикада оны шыңдай отырып жетілдіруде. Өте ежелден келе жатқан сәндік түрлеріне бояу, баспа бояу, мата бетіне печать секілді басу, түрлі мата бетін бояу тәсілдерінің бірі-батик, көркем тоқу, кестелеу, аппликациялау, печворк (құрақ-құрау), квилт (құрақты өрнек кестемен әшекейлеу), тері бетін бедерлеу (тиснение), өру және т.б. кеңінен қолданылып келеді.
Ежелгі дәуір тұсында адамдар өзінің өмірінде тұрмыс қажетіне арналған ыдыс-аяқтарды, тіпті денесін түрлі бояулармен бояп сән құра білсе, бертін келе тоқыма материалдарды, тіпті өте дөрекі тоқыма мата беттеріне баспа суреттер салып сәндеп отырған. Сәндік әшекейлер эстетикалық әрі көркемдік талғамды қанағаттандыруымен қатар, олар белгілі бір сенімді, нанымдар мен халықтың салт-дәстүрін, адамның ортадағы беделін байқататын болған.
Киімнің даму тарихында тоқыма мен өру өнерін ойлап табу маңызды орынға ие болды. Киімді тігуге қажетті материалдарды тігу үшін, мал жүні мен өсімдіктер талшықтарын иіріп тоқыған маталарды пайдаланды. Бұл маталарды минералды және өсімдіктерден алынған бояулармен бояды. Матаны түрлі түске бояуды Шығыс елдерінде кеңінен қолданған. Үнді елі батик технологиясының отаны десек, жапон мен қытай елдерінде жібек матасының бетінде еркін сурет салу тәсілі қаланды. Азия елдерінде көп түсті баспа суреттері арқылы мата бетін сәндеу техникасы қолданылды, түрлі бедерлі өрнектерді арнайы матрицалар арқылы мата бетіне басып сәндеді.
Мата бетінің фактурасын өзгертпей бояу арқылы сәндеу техникасына - батик, баспа сурет, нобайка, еркін сурет салу түрлері кеңінен қолданды.
Ең ежелгі қондырмалы сәндік әшекей түріне кестелеу өнерін жатқызуға болады. Бүгінде кестелеу өнерінің өте көп тәсілдері белгілі. Алғашында сүйек немесе қола инелермен кестелесе, қазіргі уақытта қомпьютерлік басқару жүйесіне енгізілген автоматты тігін машиналарында түрлі кесте түрлерін өте жоғары сапада орындауға мүмкіндік бар.
Кестелеу үшін жібек, күміс, жез жіптері және маржан моншақтар, қымбат тастар, бисер, түрлі шыны түтікшелер т.б. кеңінен қолдануда.
1.3 Өндірістік оқытуда киім дизайның жасау бөліктері
Суретші қайсы бір сәндік техникасын қолдана отырып, киім дизайның үшін алдымен мыналарға көңіл аударуы қажет:
Костюм стилі мен қолданылуына сай келуі қажет.
Ол, костюм формасымен бірге тұтасып үйлесіп тұруы қажет.
Сурет қарапайым әрі беделді болуы үшін, ол-қажетті фонға ие болуы тиіс.
Киім материалына, түсіне, фактурасы мен пластикалық қасиетіне сай болуы қажет.
Костюмде эмоционалдық орталық, яғни, назар аудару орталығы болуы керек.
Киім үлгілерін әзірлеуде бұйымды сәндеу үшін түрлі әшекей үлгілерін қолдану арқылы оның композициялык шешімін арттырамыз. Киімдегі әшекей оның көркемдік бейнесін толықтыра түседі. Әшекейдін кейбір түрлері сәндік әрі конструкциялық маңызға ие болса, енді бірі - сәндік әрі тиімді рөлді атқарады. Әшекей түрлерінің формасы мен материалы түрліше болып келеді, оларды жалпы төмендегідей жеті топқа бөлуге болады:
Бедерлі тігістер арқылы, қатпарлар, буф, шаршаулар. жиырулар, плиссе, умаж (гофре), сәндік тігістер арқылы әшекейлер салу.
Бұйым матасынан әзірленген жеке бөлшектер немесе басқа матадан тігілген желбезек, желбір, әдіп, бейка, бант, галстуктер, қакпақшалар, белдікшелер т.с.с.
Арнайы сәндік материалдар арқылы әшекейлеу: тоқыма баулар, шілтерлер, бау, шашақтар, лента, гүлдер т.с.с.
Фурнитуралар арқылы әшекейлеу: түймелер, доғалар, сәндік сыртетпелер, сырма т.с.с.
Кестемен, аппликациямен, эмблемалармен әшекейлеу.
Басқа материалдармен әшекейлеу: үлпек, табиғи немесе жасанды тері, трикотаж, күдері, бархат, тоқыма материалы, мата т.б.
Бұйымның жеке бөліктерін баспа суреттермен әшекейлеу.
Тұтынушылар сұранысын қанағаттандыру үшін, өнеркәсіп шығаратын түрі мен мақсаты алуан түрлі бұйымдардың жиынтығы киім ассортименті деп аталады.
Киімнің мақсаты, материалдың түрі мен киім өндірудің әдісі, киімнің басты белгілері болып табылады. Айқындалған белгілері бойынша барлық киімдер ассортименттік топтарға бөлінеді. Әрбір ассортимент тобы типтік ұсыныстардың жиынтығы ретінде саналады.
Мақсатты белгі бойынша, киімді бөлу жалпы және белгілі мақсатына, пайдалану саласы мен жағдайына сәйкес, маусымдық және жас ерекшелігі мен шығу тегі бойынша жүзеге асырылады.
Мақсатты белгілері жөнінен киімді үй ішінде киетін, жұмысқа, салтанатты, мерекелік жағдайда және дем алуға арналған киім түрлеріне бөлуге болады.
Пайдалану әдісі мен орны жөнінен тұрмыстық киім мынадай түрлерге бөлінеді: үй киімі - таңертеңгілік және кешкілік сәттерде киюге, үй жұмысын орындауға, үйде дем алуға арналған т.с.с киім үлгілері; іс киімі, салт, әдет-ғұрып киімі, кешкілік және парадқа арналған киім, серуендеуге, дем алуға, шомылуға арналған киім үлгілері; салтанатты мерекелерге арналған киім үлгілері.
Киімді қолдану мақсатына қарай сырт киім, іш киім деп бөлуге болады.
Әйел киімінің ассортиментіне көйлек, халат-көйлек, халат, көйлек-пальто, көйлек-костюм, сарафан, туника, блузка, блуз-жемпір, блуз-батник, жилет, фигаро, жакет, көйлек-комбинезон, шалбарлы-костюм, юбка, юбка шалбар т.б. жатады.
Киім матасына байланысты мынадай классификацияларға жіктейді: жүн, зығыр, жібек, аралас, жасанды, мақта матасынан тігілген киім түрлері.
Киім-кешек ұғымы адамның денесін толық немесе жеке бөліктерін жауып тұратын, жамылғылар жиынтығы. Ол уақытқа және қоғамдық жағдайларға сәйкес сұлулық туралы белгілі ұғымды бейнелейтін модамен тығыз байланыста болады. Адамзат қоғамы дамыған сайын бұл көзқарастар өзгеріп, мода ағымы да үнемі жаңарып отырады. Әр дәуірге, әр тарихи кезендерге сай киімнің өзіндік ерекше формасы мен пішімі, әшекейленуі мен киім матасы, түсі, суреті және костюмді үйлестіріп тұратын бұйымдар жиынтығы бәрі қосылып арнайы бір стиль құрайды.
Киім стилі - ол дәуірдің мәдениетін, адамның тұрмыстағы жағдайын, мемлекетті, кластық тобын айқындайды. Белгілі кезендегі өнердің түрлері, яғни, архитектура мен мүсіндеу, сұнғат және киім пішіндерінің стильдері өзара ұқсастықта болды. Олардың масштабына, шешіміне, жасалынған материалдарына қарамастан, жекелей бір мәдени символға бағынышты болады. ХІІІ ғасырға дейін киімнің жеңі алдыңғы және арткы боймен тұтас пішілді, тек ХІІІ ғасырдан бастап қондырма женді жең ойындыға қосып тігетін болса, ХVІІІ ғасырдан кейін ер кісілердің шалбарлары екі бөліктен тұрып, белін баумен байлап жүрген, тек ХVІІІ ғасырдан бастап, шалбар 4 бөліктен тігілетін болған.
Киімді жалпы тұтыну мақсатына қарай бірнеше топқа бөлуге болады:
а спорттық; ә өндірістік; б формалы.
Ал, киілу мақсатына қарай: 1) күнделікті жұмысқа; 2) үйде киетін 3) сән-салтанатқа, 4) спортпен шұғылдануға; 5) далада демалу; 6) серуендеу үшін.
Мерзіміне қарай: қыстық, жаздық, маусымдық.
Жас ерекшеліктеріне қарай киімді бірнеше түрге бөлеміз:
Бөбектерге арналған (9 айдан 3 жасқа дейін).
Мектеп жасына дейінгі (3 жастан 7 жасқа дейін).
Бастауыш сынып қыздарына арналған (7 жастан 11,5 жасқа дейін).
Жоғары сынып оқушылары (11,5 жастан 14,5 жасқа дейін).
Жеткіншектер тобына арналған (14,5 жастан 18 жасқа дейін). Ал үлкен кісілердің жас шамасына қарай:
1. Жастар (18 жастан 29 жасқа дейін).
2. Орта жасар (30 жастан 44 жасқа дейін).
3. Үлкен жастағы адамдар (45-тен жоғары) тобына бөлінеді.
Киімнің атқаратын функциясы эстетикалык қолданылу мақсаты мен пайдалануының және айқындалуының арқасында киімді көркемдеп жобалайды. Киімнің кейіптілігі екі түрде пайда болады:
1. Костюм өз алдына жеке обьект болып, өз мазмұнын және қолдану мақсатын ашып көрсетсе, костюм формасымен жеке көркемдік кейіпкерді айқындаса, киім формасы мен мазмұны адамға әсер етсе, киімнің кейіптілігі пайда болады.
2. Костюм адаммен байланыста болып, олар бір-біріне сай келіп, өзінің көркемдік кейпін және формасы мен адамның сұлулығын айқындап көрсетеді. Бірінші жағдайда костюм үлкен маңызды роль атқарады, әрі арнайы көркем кейіпті көрсетуде адам сол киімге бейімделіп, өзінің жеке индивидуалдылығын немесе басқа кейіпке түседі.
Мысалы, мынадай костюмдер: карновалдык, эстрадалық, театрлық және әртүрлі формалы костюмдер (әскери киімдер), униформа, ведомстволық формалар қолданылуда.
Қазіргі уакыт жастардың киім киюде, киім үлгілерін әзірлеуде эстетикалық талғамын арттыруды қажет етеді. Олардын қоршаған ортадағы заттарға эстетикалык талғамына әсер ететін факторларының бірі-демонстрациялық залдағы киім үлгілері, эскиздері, көрмелердегі киім нұсқалары болып табылады.
Сонымен имиджді пайдалану- мамандығына сәйкес киімнің денеге қолайлы әрі жарасымды тұруын және оны тандай білуді үйретуі тиіс.
Жұмыс істейтін кез-келген адамның негізгі міндеті өзінің мамандығына сәйкес киімнің қолайлы нұсқасын таба білуі қажет.
Киімнің көмегімен имиджді құрудың негізгі этаптарының схемасын былайша көрсетуге болады:
1. Имиджге қажетті көзделген конструкцияны сезіну.
2. Имидж мақсатын анықтау (бұның маған қажеті қанша, негізгі мақсат не?).
5. Әсердің түрленуі (мен қалайтын әсер қандай).
Визуальді бейне имидждің саны мен түрлерінің түрленуі.
Имидж адресінің анықталуы.
Имидждің субъективті және объективті шектелуін айқындау.
Сыртқы бейнеге өзіндік баға.
Сыртқы көріністің технологиясын меңгеру.
Өзіндік іздену.
Жеке дара имиджді қалыптастыру.
Бейнені алдын-ала кұру.
Алдын-ала имиджге өзіндік баға беру, өзгертулер енгізу.
Имиджді қайта өндеу.
Имиджді енгізу.
15. Өзіндік жетілдіру және дамыту.
Климов имидж элементтерін пайдалануда мамандықты бес түрге бөледі:
"Адам - тірі табиғат"
"Адам - техника"
"Адам - белгілер жүйесі"
"Адам - бейнелі кейіп"
"Адам - адам"
Біз осы мамандықтардың ішінен "Адам - тірі табиғат" пен "Адам -адам" мамандық түрлерін қарастырайық:
1. "Адам - тірі табиғат" типіндегі мамандық иелерінің жұмысы өсімдік және жануарлармен жұмыс жасауымен ерекшеленеді. Бұл топқа агрономдар, зоотехниктер, мал дәрігерлері, бағбандар, биологтар тағы басқа мамандар жатады. Олардың көбісі үшін еңбек шартын
есепке ала отырып, жасалған жұмыс орнында киетін арнайы киім қарастырылған. Тірі табиғатпен жұмыс істеген кездегі түстердің ішіндегі ең озығы жасыл түс болып табылады. Әдетте, жануарлар адамдарға қарағанда оларға ұнасақ та, ұнамасақ та, біз жасайтын жағдайлардан бас тарта алмайды. Сондықтан да "Адам - тірі табиғат" сферасының мамандарынан қоршаған ортаның не екенін түсіну өте маңызды болып табылады. Берілген мамандыктың иелері келесідей жан-жақты қасиеттерге ие болуы қажет. Ұқыптылық, шыдамдылық және табиғатқа деген махаббаты.
2. "Адам - адам". Бұл мамандықтың иелері басқа адамдармен тығыз байланыста жүреді. Яғни, бұл мамандық иелері, олар әртүрлі фирмалардың менеджерлері, әлеуметтік ортадағы жұмысшылар, мұғалімдер, дәрігерлер, заңгерлер, журналистер т.б. Дәл осы ортадағы мамандардың сыртқы бейнесі олардың еңбек ету қызметіне байланысты киінуі ең маңызды элемент болып табылады.
Оқушылар көбіне мұғалім киімінің түсі көк, ашық көк және қызғылт болуын қалайды. Осындай әдіспен қаланған көк түс әртүрлі психологиялық зерттеулерден алынған белгілі деректермен толық келіседі. Ол зерттеулер бойынша бұл көк түс максималды іскерлік және арнайы түс деп қабылданған.
Дәл осы ортадағы мамандардың сыртқы бейнесі олардың еңбек ету қызметінде ең маңызды элементі болып табылады.
Біз болашақ ұрпағымыздың бойында имиджді пайдалану арқылы адамның сыртқы келбетін танып, баға беруге бағытталып, олардың талғамын, қызығушылығын арттыруға мүмкіндік жасауымыз қажет.
Әйел киімдерін көркемдеп сәндеудің, тұрмыстық киімдерді сәндеуден ерекшеліктері бар.
Күнделікті киім үлгілеріне жаппай тігін өндірісінің тігін және тоқыма бұйымдары кіреді. Бұл киім үлгілерінің пішімі, материалының фактурасы қарапайым, тыныш немесе бейтарап түсті, жылтырақ әшекейсіз киімдер. Мұндай киім үлгілеріне свитер, жейде көйлек, юбка, шалбар, желеткі, жакеттер және т.б. жатады.
Осы киімдерден түрлі комплектілер кұрастыруға болады. Іскер әйелдің күнделікті киімі эстетикалық, гигиеналық және эргономикалык талаптарға сай бола отырып, тұтынуға тиімді әрі адамның жақсы өмір сүруіне жағдай жасауы қажет.
Сән-салтанатқа арналған киімдер адамды сәнді, жағымды, тұтынушы мен қоршаған ортададағы адамдардың көңіл-күйін көтеретін және ұнамды әсер етіп, салтанатты мерекеге сай болуы тиіс. Мұндай киімдердің материалының фактурасы сәнді, әртүрлі пластикалық қасиетке ие, контрасты ашық түсті материалдар (бархат, парша, жібек, жылтырақ және т.б.) болады. Мұндай киімдерге түрлі аксессуарлар -мойыншалғы, шәлі, сәндік сөмкелер, зергерлік қымбат тағыншақтар, сәнді аяқ киімдер және т.б. міндетті түрде қосылып, киімнің сәнділігін толықтыра түседі. Дегенмен, әйелдерге арналған киімдердеді әшекейлеу элементтерін таңдау алдында ұйымдастырылып жатқан мерекенің мәні мен сипатына назар аудару қажет. Мысалы ол үйлену тойы немесе конференция, ресторанда, театрда, дискотека тіпті, құдайы тамаққа, ауызашарға, беташарға, тойға, достармен кездесу жиынына баруға арналып киілетін киім екендігін ажыратып алған соң, киімнің қандай болу керектігін дұрыс таңдау қажет. Себебі, әрбір жағдайда да киімнің өзіндік пішімі мен әшекейлеу элементтерінің түрлеріне қарай түрлі талаптар қойылады. Егер, жастармен дискотекаға барып би билейтін болса, онда киім билеуге ыңғайлы жылтырақ жейде мен шалбар болуы мүмкін, ал іскер әйелдің конференциядағы бейнесін жасау үшін, оған юбка, жакет ұсынылады әрі ол ашық түсті, ұстамды әшекейлермен сәнделуі мүмкін.
Жалпы, сәнді киімдерді тыныш, тұйық, және фантазиялық, ашық динамикалық композицияларға бөледі. Тұйық, композициялы киімдерді театрға, концерттерге, презентацияларға киюге болады. Ал, ашық композициялы киімдер тұтынушының белсенділігін арттыратын биге, кештерге, жастар кездесулеріне киюге болады.
Үй киімдері қолданылу мақсатына қарай бірнеше түрлерге бөлінеді: дем алуға, асханаға арналған, ұйықтауға және моншаға, қонақ күтуге арналған киімдер.
Бұл киімдер түрлі стильде: спорттық, фольклорлық, романтикалық стильдерде тігілуі мүмкін. Киімнің матасы, түсі, әшекейі, пішімі, тұтынушының жеке талғамына байланысты алынады. Барлық жағдайда да адамның ұқыптылығын, ұнамдылығын, жинақтылығын көрсетуі тиіс. Үй киімдерінің ассортименттеріне мыналар жатады: түрлі көйлектер, жейделер, юбка, шалбар, қысқа шалбар, халат, комбинезон, жылы, желеткелер, кардиган, тоқыма бұйымдар (мәйкі, кофта, свитер, лосина, гамаж т.б.) Үй киімінде адам барынша өзін ыңғайлы сезінуі тиіс. Сонымен қатар, үй киімдері гигиеналық талаптарға сай болуы қажет.
Корсетті бұйымдар мен іш киімдер барлық киімдердің астынан киілетін, әрі денеге жабысып тұратын киім түрлері. Бұл киімдер гигиеналык, эргономикалық және эстетикалық функцияларды атқарады. Бұл киімдердің пішімі мен силуэттері - қынамалы, жартылай қынамалы, еркін, трапециялы болып келеді. Корсетті бұымдар адам денесін тартып, көтеріп денені тартымды жинақы етіп көрсетеді.
Маусымдық және қыстық киімдер табиғаттың суық мезгілінде адам денесін суықтан, жаңбырдан, қардан корғау үшін қолданылатын киім түрлері. Оған сулықтар, пальто, қысқа пальто, күртеше, шуба және т.с.с. қалың киімдер жатады. Бұл киімдер күнделікті және сәндік киімдердің үстінен киіліп, онымен бірге тұтас комплектіні кұрайды. Әрі киім формасымен, көлемі, түсі, стильдік шешімімен бірге үйлесімін таба отырып, тұтынушының дене тұлғасын айқындап, жарасымды болуы қажет.
Маусымдық және қыстық киімдер әшекейлеу элементтерінде асыра сілтеудің қажеті жоқ, мұндай киімдер де сәндік ретінде үлпектер, тігістер, кішігірім суретті аппликация мен кестелер, түрлі фурнитуралар қолданылады. Дегенмен, тұтынушының жас ерекшелігіне және киім матасына сай сәндік әшекейлер, аксессуарлар тандап алынады.
ІІ ТАРАУ. ӨНДІРІСТІК ПРОЦЕСІНДЕ ОҚЫТУ
2.1 Өндірістік процесінде оқытуды ұйымдастыру формалары.
Мұнда мәселенің басын ашып айтатын 2 нәрсе бар: өндірістік оқытудың оқу процесі екендігі және оқу-өндірістік қызметті атқаруда шебердің оқыту әдістері мен оқушылар ұжымына оқу-өндірістік қызметті ұйымдастыру тәсілдері екендігі.
Енді өндірістік оқытуды ұйымдастырудың мына негізгі формаларына тоқталайық:
Топтық - фронтальды - шебер бір мезгілде барлық оқушылармен жұмыс істейді, барлық топтарда сабақ мақсаты бірдей.
Бригадалық оқыту түрі - шебер не білікті жұмысшы бір мезгілде жекелеген оқушылар бригадасымен жұмыс істейді, әрбір бригада өз алдына ерекшелігі бар оқу-өндірістік мақсат қояды.
Даралап оқыту - әрбір оқу оқушымен жеке жүргізіледі.
Өндірістік оқыту формалары мен оны ұйымдастыру формаларының өзара үйлесімділігін мына кестедегі талдаудан байқауға болады:
Кесте 2.1
Өндірістік оқытуды ұйымдастыру формалары
Фронтальды топтық
Бригадалық
Жеке
Сабақ түрінде
+
+
+
Оқушылар бригадасы құрамында
+
+
Білікті жұмысшылар бригадасы құрамында
+
+
Жеке даралап бекіту
+
Топтық өндірістік экскурсия
+
+
Үй тапсырмасы
+
+
Білікті жұмысшыларды дайындауда кәсіптік білім беру жүйесінде өндірістік оқытудың негізгі формасы - сабақ болып қала береді.
2.2 Өндірістік оқытудың әдістемелік жүйесі және киімдер дизайны дайындалатын кезде көрнекі құралдарды қолдану әдісі
Білім беру үрдісіндегі оқыту әдістемелерінің бұрын қолданылып жүрген барлық түрлері де өндірістік практика жағдайында оқушылардың таным процесін кеңейтуде, кейбір кәсіптерді есіне түсіруде кеңінен қолдау табады. Әсіресе, өндірістік оқытуда оқушылардың танымдық белсенділік әрекетін дамытатын, қабылдау - жаңғырту, иллюстративті - түсіндіру, еске алу, іздестіру, ішінара іздестіру (эвристикалық әңгіме) зерттеу және проблемалы оқыту әдістері бұйымды, затты сипаттау, мәнін ашу, оның жасалу я өңдеу технологиясын түсіндіргенде көбірек пайдаланылады. Сондай - ақ, өндірістік оқыту барысында оқушыларды ынталандыру, оқу мотивациясы, оқу - танымдық әрекеттерін жандандыру бақылау және өзін - өзі бақылау әдістері де қажет кезінде тиімді пайдаланса өз жемісін береді. өндірістік оқыту шебері практикалық оқытуда оқушылардың творчествалық және ой - қиялын дамытатын, курсты оқу мазмұнын игерткенде білім, білік және дағдылық қасиеттерін проблемалы - іздестіру әдісіне бағыттаса түпкі нәтижеге жету мүмкіндігі молая түсетіні байқалып жүр.
Сөйлеу әдісі - бұл әдіс туралы психология пәнінде айтылады және оқулығымыздың бас жағында да тоқталған болатынбыз. өндірістік оқытудың әсіресе түрлі инструктаж (нұсқау беру) беру кезінде бұл тәсіл көбірек қолданылып, машықтану арқылы игертілуді қажет етеді.
Эвристикалық әңгімелесу әдісі де өндірістік практикада сөйлеу әдісінің бір түрі ретінде кеңінен қолданылады. Бұл жерде оқытушы не шебердің білімі, оның педагогикалық экскурсиясы, тәжірибесі маңызды рөл атқарады.
Өндірістік оқыту процесінде көбінесе, қолмен және машинамен басқарылатын кәсіп салаларында шебер оқушыларға қайталау, көшірме жасау тәсіл арқылы іс - қимыл әрекетін көрсету жолымен үйретеді. Шебердің қимылының дәлдігі, шапшаңдығы және жұмысты сапалы атқаруда оқушыларға үлгі болады, олар да соны дәл солай етіп істегісі келеді. Әрине, бұл жерде өндірістік оқыту шеберінің кәсіби біліктілік деңгейі жөнінде айтып отырмыз, практикада бұл жай кейде басқа да болады. Кейде бұл іс - әрекеттерді көпшілікпен бірге мән бермей, қателіктер мен кемшіліктерге жол беруі мүмкін, қайталана берсе кейін ол дағдыға айналып, жұмысты сапасыз атқару әдеті пайда болады, бұл жас жұмыскерлердің қабілетіне, біліктілігінің қалыптасуына кері әсерін тигізеді. Сондықтан, ұжымдық үйрету кезінде шебер қимылы дәл әрі нақты, үлгі түрінде жасалынып, дұрыс қабылдануы тиіс. Алғашқы үлгі олардың санасында дағдының іргетасы ретінде қаланып, көпке дейін есінде қалып қояды. Бұл тек қолмен атқаратын жұмыстарға ғана емес, ол құрал - жабдықтармен, машиналар мен аппараттар арқылы істелінетін жұмыстарға да тиесілі.
Бұл жағдайда тыңдаушылардың назарын мына нәрселерге аудару керек:
Еңбек тәсілдерін бастау және аяқтау процестерін біртұтас етіп көрсету қажет. Алдымен бөліктерді жайлап, сосын ара - жігін қосып іс -әрекетті тұтастай қимылға көшу арқылы ұғындырған абзал.
1. Педагогикалық қимылына тәсілмен жауап беру, оның қимыл элементтері бөлшектеп әрі тұтастай ұғынып алу, білік дағдыларын қалыптастыру үшін маңызды мақсат болып табылады.
2. Әсіресе, оқушылар көп қателік жіберетін іс - әрекет түріне басты назар аудару керек.
3. Жасаланатын бұйым не іс - әрекет, қимыл түрлері саналы болу үшін жақсы көрініске ие болғаны жөн: көрсетілітін жер дұрыс таңдалып алынғаны абзал, жарыс болуы керек, шебер мен оқушылардың ара қашықтығы анық көрінетіндей жағдайда болғаны дұрыс.
4. Әрбір қимыл элементтерін көрсететін үлкен плакаттар, көрнекі құралдар я мультимедиялық жүйелер арнайы экранда көрсетілсе оның тиімділігі анағұрлым артық еді.
5. Өндірістік оқыту шебері алдындағы жұмыс орнында атқарылатын іс - әрекет операцияларының әрбір қимылына нұсқау картасы болуы қажет, әрбір тәсілге арналған ұсыныс беріледі де қимыл - әрекет көрсетіледі. Сөз бен қимыл - әрекетті есту әрі көру арқылы оқушыларда қабылдау, игерту әрекетін жеңілдетеді.
6. Бұл әдісте шебердің қимыл- әрекеті мен оны сипаттап тұрған сөйлеу процесі өзара үндесіп, біртұтас көрінуі үлкен маңызға ие. Әрине, мұнда көпсөзділікке, артық қимылға әдеттенудің қажеті жоқ. Іс - қимыл нақты, оны сөзбен сипаттау бір мезгілде кезек - кезегімен іске асуы қажет.
7. Сөз бен істің бірлігі оқушылардың тәсіл мәнін сапалы игеруіне, дұрыс қабылдауына жағдай туғызады. Кейін олардың өзіне де шебердің осы істегенін сөзбен қайталау арқылы көрсетіуі қажет. Бұл олардың өзін - өзі бақылауын, қимылдың дұрыс бағытта жүргізілуіне септігін тигізеді.
Бірақ шебер жұмысшы, сөзі - оларға үлгі. Сондықтан, өндірістік оқыту шеберлерінің әдістемелік қабілетін арттыруға, педагогикалық біліктілігін көтеруге айрықша мән берілуі тиіс. Оны білім жетілдіру институттары, өндірістік оқыту шеберлерінің арнайы семинарларында, педагогикалық үйірмелерде, практикумдарда ұдайы жетілдіріліп, оқушылар арасында түрлі мамандықтар бойышша байқаулар, жарыстар өткізу арқылы шеберлігін арттыруға болады.
Енді, өндірістік оқыту сабақтарында пайдаланылатын көрнекі құралдар түрлері, оларды тиімді пайдалану әдістеріне сипаттама берейік:
* Көрнекі құралды көрсету қимыл - тәсілдермен үйлестіріліп, техникалық - технологиялық, талаптар онда сақталуы қажет.
* Жұмыс үлгілері, бұйымдар, құралдар, жабдықтар, аспаптар, бөлшектерді арнайы стендке орнатқан жөн, ол салыстыру, талдау, түсіндіруде тиімді, егер ұсақ үлгілері болса, әр оқушыға үлестіріп берген дұрыс.
* Технологиялық процестерді түсіндіргенде өңдеу, жинау және бөлшектеу жұмысында дайын өңделген, құрастырылған өнімдер үлгісін пайдалану керек. Мұнда технологиялық бірізділік қатаң түрде сақталуы тиіс.
Көрнекі құралдардың келесі түрі - экрандық (аудио, бейне) материалдарды пайдалану тәсілдері. Оқу фильмдері, диафильмдер, слайдтар т.б. экрандық көрнекі құралдар орталықтандырылып шығарылып, пәнді теориялық оқытуда көбірек қолданылады. Өндірістік оқытуда негізінен ертеректе шығарылған фильмдер мен диафильмдер қолданылады (олар көбінесе тігу жұмыстарды атқаруға, олардың операцияларының орындалу бірізділігін көрсететін фильмдер). Бұл салада кейінгі кезде кең өріс алған бейнефильмдер мен ақпараттық технология қызметін пайдалану мүмкіндіктері мол. Өндірістік оқыту материалдарын игертуде пайдаланылатын әдістің бірі - оқушылардың өзіндік бақылауы. Бұл әдіске жататындар - өндірістік экскурсия, практика өткізілетін цех, учаскемен ондағы жабдықтармен таныстыру.
Оқушыларға алдын - ала бақылаудың мына тәсілдерін үйрету керек:
* Бақылаудың мақсаты мен тәртібін хабарлау;
* Негізгі нысанды ажырататын бақылау;
* Бақылау біткен соң, нәтижесін білу үшін жауап беретін сұрақтарды беру;
* Бақылау кезінде кездесетін қиыншылықтарды ескертіп, оны жою жолдары туралы нұсқау беру;
* Оларды ұдайы назарда ұстап, көмек беріп отыру;
* Оқушылардың өзіндік бақылауының қорытындысын жүйелі шығару.
Өндірістік оқыту шебері нұсқауымен 2-3 оқушы іс - қимыл әрекеттерді қайталап көрсетіп береді. Олар кәсіби қимылдық тірек элементтері болып, бірдей я әртүрлі әрекеттер болуы да мүмкін.
Жаттығу - өндірістік оқытудың негізгі әдісі оқулықтарда, әсіресе, практикалық жұмыстар кезінде жаттығудың мәні, оның дидактикалық маңызы, басшылық ету, өндіріс шеберінің алдындағы нұсқау беруі туралы т.б. мәселелер жеткілікті айтылған. Практикалық курс бағдарламасы жаттығу әдісі арқылы материалды игертуге бағытталуы тиіс. Оқулықтарға жазылған тәсілдерді іске асырып, оны дағдыға айналдыру үшін шебер де, оқушы да ерінбей тер төгуі қажет, онсыз кәсіпке машықтану - қиын іс. Өндірістік оқыту шебері өтілетін практикалық жұмыстарды бөлімдерге бөліп алдын - ала мұқият өзі танысып алуы қажет. Әрбір өтілген әрі алда өтілетін практикалық жұмыстар кезең - кезеңімен бір - бірімен сабақтасып жатқаны жөн. Жаттығуды өтпес бұрын алдымен атқарылар іске жалпы сипаттама беріп оған талдау жасалынады. Сосын қимыл - әрекеті бірнеше рет қайталайды, мұнда сандық көрсеткіштер бірте - бірте сапалық көрсеткішке ұласуы тиіс. Кейде, бұл әрекеттер біліктілік дағдыларын қалыптастыруға септігін тигізуі де мүмкін. Өндірістік оқыту шебері бұл жағдайда әрбір қимылдарды, оның кезеңдерін конспект етіп жаздырып мына талап - сипаттамаларға қысқаша түсінік беруі тиіс:
1. Жаттығу - бұл тек қайталау ғана емес, сонымен бірге алға қарай жылжушылық әрбір жаттығу - кәсіп игеру машығы.
2. Әрбір жаттығудың өз алдына мақсаты болуы тиіс: нені оқу керек?, не істеу керек?, қалай істеу керек?, нәтижесі қандай?т.б .Жаттығу мақсаты оқушыларға саналы түрде түгел жеткізілуі тиіс, оны ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz