Кикбоксинг спортынын теориялық және әдістемелікнегіздері
Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі
М.Қозыбаев атындағы Солтүстік Қазақстан университеті
Каржауова Ж.Ж
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Кикбоксингпен айналысатын қыздардың физикалық
дайындығының ерекшеліктері
5В010800 - Дене шынықтыру және спортмамандығы бойынша
Петропавл, 2021
Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
М. Қозыбаев атындағы Солтүстік - Қазақстан университеті
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қорғауға рұқсат
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
______________
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Кафедра
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
меңгерушісі____________Ботяев В.П
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Тақырыбы: Кикбоксингпен айналысатын қыздардың физикалық дайындығының ерекшеліктері
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
5В010800 - Дене шынықтыру және спортмамандығы бойынша
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Орындаған: Каржауова Ж.Ж
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Ғылыми жетекшісі
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
б.ғ.к., профессор: Кангужина К. М
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Петропавл, 2021
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
4
1
Кикбоксинг спортынын теориялық және әдістемелікнегіздері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
7
1.1
Кикбокстың шығу және даму тарихы
7
1.2
Қазақстанда кикбоксингтың дамуы және жетістіктері
12
1.3
Кикбоксшыларды дайындау жүйесінде физикалық дайындықты жетілдіру мәселелері
1.4
Кикбоксингпен айналысатын қыздардың физикалық дайындығының ерекшеліктері.
1.5
Кикбоксинг спортының адам ағзасының қызметіне әсері.
1.6
Арнайы физикалық дайындықты жоғарлатуға арналған дамыту әдістемесі.
1.7
Кикбоксшы қыздарды дайындау жүйесінде физалық деңгейді дамыту.
2
Зерттеуді ұйымдастыру және әдістері.
2.1
Зерттеуді ұйымдастыру.
2.2
Зерттеу әдістері.
3
Кикбоксингпен айналысатын қыздардың физикалық дайындығын бағалау нәтижелері
3.1
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер
Кіріспе
Өзектілігі. Қазіргі таңда біздің университеттерде жас ұрпақтың салауатты өмір сүруге көзқарасын қалыптастыруға, олардың денсаулығын сақтауға, қоршаған ортасын таза ұстауға және жоғары сапалы білім беріп жүрген профессор оқытушылар құрамы жұмыс істейді. Жыл сайын университет көлемінде оқытушылардың арасында спорттың 22-түрінен спартакиада өткізіліп тұрады [1].
Жас ұрпақты рухани-интелектуалды тәрбиелеу бүгінгі күннің өзекті мәселесіне айналып отыр. Өркениетті дамыған қоғамды тек - дені сау адам ғана құра алады. Жастарымызды денсаулығы мықты, рухани дүниесі бай, жаны мен тәні таза, танымдық белсенділігі мен шығармашылық қабілеті ерекше, адамгершілігі мен имандылық қасиеті үйлескен тұлға ретінде тәрбиелеу қазіргі кездегі басты міндеттердің бірі.
Спорттың өзара көмек және ұжымдық сезімді қалыптастырып, жоғары адамгершілік қасиеттерге тәрбиелейтіндігі жақсы мәлім. Адамның материалдық қажеттіліктерінің бірі- дене мүшесінің саулығы. Яғни, адамның денесінің саулығы, сақталуы, нығаюы, ширауы.
Тәні саудың - жаны сау", "Шынықсаң шымыр боласың, "Есірткіге елікпе, спортты ал серікке"-деген қанатты сөздермен студент жастарды салауатты өмір сүруге тәрбиелеуіміз шарт.
Бұл мәселені шешу барысында дене шынықтыру мен спорттың алатын орны өте зор. Соңғы кезде жастар арасында шығыстық жекпе-жек спорт түрлерінін бірі кикбоксингке қызығушылық артуда.
Спорттың өзара көмек және ұжымдық сезімді қалыптастырып, жоғары адамгершілік қасиеттерге тәрбиелейтіндігі жақсы мәлім. Адамның материалдық қажеттіліктерінің бірі- дене мүшесінің саулығы. Яғни, адамның денесінің саулығы, сақталуы, нығаюы, ширауы.
Жас ұрпақты рухани-интелектуалды тәрбиелеу бүгінгі күннің өзекті мәселесіне айналып отыр. Отбасында ата-ананың бала тәрбиесінде жіберген олқылықтары, қадағаламаушылық, жауапсыздық және тәлім-тәрбие деңгейінің төмендеуі салдарынан жастардың жан түршігерлік іс-әрекеттерді жасаған жастар, білім мен тәрбие деңгейінің төмендігі, денсаулық жағдайының нашарлығы, салауаттылық, имандылық, адамгершілік туралы құндылықтардың парқын түсінбейтіндігі жасырын емес. Салауатты өмір сүрудің мән-мағынасын түсінбегендіктен жағымсыз іс-әрекеттерге әуестілік, рухани құндылықтың төмендеуіне әкеліп соғуда [2].
Сол себепті, рухани құндылық пен салауатты өмір салтын қалыптастыру оқу-тәрбие үрдісінде басты мәселеле ретінде қарастырылып отыр. Бұл мәселе тегін көтеріліп отырған жоқ. Себебі, ерлердің 50-%, әйелдердің 20-%,жастардың 30-%темекі тартып, жастардың 20,50%-ы нашақорлыққа ауызданған. Осының негізінде қазіргі таңда ақпараттық құралдарда, теледидарда бейнефильмдер арқылы осы бір дертке тосқауыл қою барысында көптеген іс-шаралар өткізілуде. Теледидарлар арқылы спирттік ішімдіктердің, нашақорлық пен темекінің зияны мен әкелетін қасіреті жөнінде жарнамалар мен роликтер көптеп көрсетілуде. Бұның бәрі халықтың санасын, өз денсаулығына деген көзқарасын өзгертуге үлкен ықпал етуде. Бұның жалғасы біздің М.Қозыбаев атындағы СҚМУ-да жалғасуда.
Мына өркениетті дамыған қоғамды тек - дені сау адам ғана құра алады. Жастарымыздың денсаулығы мықты, рухани дүниесі бай, жаны мен тәні таза, танымдық белсенділігі мен шығармашылық қабілеті ерекше, адамгершілігі мен имандылық қасиеті үйлескен тұлғаларды тәрбиелеу.
Тәні саудың - жаны сау", "Шынықсаң шымыр боласың, "Есірткіге елікпе, спортты ал серікке"-деген қанатты сөздермен студент жастарды салауатты өмір сүруге тәрбиелеуіміз шарт.
Бұл мәселені шешу барысында дене шынықтыру мен спорттың алатын орны өте зор. Соңғы кезде жастар арасында шығыстық жекпе-жек спорт түрлерінін бірі кикбоксингке қызығушылық артуда.
Кикбоксинг ( ағылшын- kіck- аяқпен ұру және boxing - бокс) - шығыс жекпе-жек түрлеріне (каратэ, таэквандо, тай боксы,ушу) және ағылшын боксына негізделген спорт түрі. Классикалық спорт түріне жатады. Кикбоксинг ережелері бойынша, жекпе-жек спортшылардың толық түйісуі бойынша өтеді, яғни бас пен денеге берілетін соққы аяқпен де, қолмен де орындалады. Кикбоксинг алғашында Америкада таралған. "Кикбоксинг" терминін айналымға осы спорт түрінен дүние жүзінің көп дүркін чемпионы, америкалық киноактер Ч.Норис енгізген.
1974 ж. қыркүйек айында Америкада кикбоксингтің фул-контакт түрінен тұңғыш рет жарыс ұйымдастырылған. Мұнан соң кикбоксингке лоу-кик түрі қосылды. Сонымен, қазір кикбоксингтің екі түрі бар: біріншісі - лоу-кик тай боксына ұқсас болса, екінші - фулл-контакт көбінесе аяқпен әрекет жасайтын жапондық жекпе-жектерге ұқсас. Қазақстан кикбоксшыларының деңгейі өте жоғары. Елімізде ондаған дүние жүзі, Азия чемпиондары бар. Спорттың, осы түрінің дамуына Махметов айтарлықтай үлес қосты. Ол А.Мажанов А.Бұсырманов, Е.Қайыпжанов, Е.Шегенов, А.Қоханов, Ғ.Досаев дүние жүзі, Еуропа чемпиондары атанды.
Қазіргі уақытта кикбоксинг спортынан Бүкіл дүниежүзілік ойындар, Әлем кубогі, Әлем, Азия, Қазақстан Республикасының және облыс чемпионаттары, кәсіби спорт жарыстары өткізіледі.
Кикбо́ксинг -1960 жылдан бері танымал спорттың бір түрі болып есептеледі. Қазіргі уақытта оның бірнеше бағыттары бар: фулл-контакт, фулл-контакт пен лоу-кик, семи-контакт, лайт-контакт, кик-лайт, жапондық кикбоксинг К-1 формат. Ол спортшының бойында күш, шыдамдылық, шапшандық, ептілік, төзімділік сияқты қасиеттерді жақсы дамытады. Егер осы қасиеттер дұрыс дамытылмаса кикбоксингтың техникасы мен тактикасын шебер меңгеру қиыңға түседі. Жоғары аталған қасиеттердің ішінде кикбоксшыға аса қажетті қасиеттердін бірі төзімділік. Ол үшін ұзақ жылдар бойы талмай жаттығу керек. Төзімділігі жақсы жетілген ұзақ уақыт бойы жаттыға алады, жарыс кезінде шаршамайды, соның арқасында спорттық жоғары нәтижелер көрсете алады. Осыған орай бұл дипломдық жұмыста кикбоксшылардың физикалық қасиеттің жетілдіру мен дамыту мәселесі қарастырылды.
Зерттеу нысаны: Кикбоксингпен айналысатын 12-13 жастағы жас спортшы қыз балалар.
Зерттеу пәні: Кикбоксингпен айналысатын жас спортшы кыздардың физикалық дайындығының маңыздылығы.
Мақсаты: Кикбоксингпен айналысатын спортшы қыздардың физикалық дайындығын тәрбиелеу және дамыту.
Болжамы: Арнайы жаттығулардың көмегімен жас спортшы қыздардың физикалық кабіліттілегін жетілдіру.
Міндеттері:
1.Кикбоксшы қыздардың физикалық дайындығын тәрбиелеудің маңызы
2.Жас спортшы қыздардың физикалық дайындығын жетілдіруге арналған әдістермен тәсілдер.
Ғылыми жаңалығы: Кикбоксшы қыздардың физикалық дайындығын арнайы жаттығулардың көмегімен жетілдіру.
Тәжрибелік құндылығы: Физикалық қасиеттерді дамытуға арналған жаттығуларды кикбоксшылардың дайыңдық үрдісіне енгізу.
Зерттеу базасы: Петропавл қаласындағы Камиль Сафин атындағы балалар мен жасөспірімдерге арналған спорт мектебі (БЖСМ) Кикбоксинг және әскери федерациясы.
Зерттеу әдістері:
Әдебиеттермен жұмыс.
Педагогикалық тәжірибе.
Педагогикалық бақылау.
Зерттеу жұмыстарының нәтижелерін талдау.
Кикбоксинг спортынын теориялық және әдістемелік негіздері.
Жекпе-жек спорт түрлерінің шығу және даму тарихы
Жекпе-жектердің даму тарихы бірнеше мыңжылдықтан бері келе жатыр. Әрқашан тоқтамаған соғыстар мен әр түрлі қақтығыстар арнайы өнердің дамуына жол берген. Ол өнер - өзін-өзі сақтау өнерінің тәсілдерін Ежелгі Мысырда, Ежелгі Римде, Үндістан және Қытайда жатқа білген.
Әдіс-тәсіл бойынша есепсізді және әртүрлі Шығыс күрестері мен өзін-өзі қорғау түрлерінің бесігі болып Ежелгі Үндістан саналады. Төрт мың жылдар бұрын Ежелгі Үндістан өркениетiнде пайда болған жоғары табыстардың бiреуі болып сирек кездесетiн йога болып саналған. Ол - философиялық жүйе, физикалық және рухани дамыту жүйесі.
Упанишад (VIII-VI б.ғ.д.) Ежелгі Үндістан мәтіндерінде шайқасты дұрыс жүргізу тәсілдері кездеседі. Мысалы, Лотос Сутре шайқас тәсілдері жүйелендіріп, келесі топтарға бөлінген: соққылар, лақтырулар, ұстап алу, буындарға және өмірлік маңызды нүктелерге ықпал жасау тәсілдері.
Шығыс жекпе-жектерінің даму тарихындағы келесі кезең Қытай мәдениетінің тарихымен байланысты. Ежелгі Қытай, сөзсіз, дене тәрбиесінің өзіне сәйкес ұлттық тәсілдеріне ие боолған. Гигиеналық сауықтыру гимнастикасы Қытайда біздің ғасырымызға дейінгі 2000 жылдан аса пайда болған. Сол кездері ұлттық өзіндік ерекшеліктері бар күрес түрлері де пайда болған.
III ғасырда қытайлық белгілі дәрігер Хуа То Бес аңның ойыны атты гимнастикалық жүйені ойлап тапқан. Бұл жүйеде адам қозғалыстары аю, жолбарыс, бұғы, маймыл және құс қозғалыстарына еліктеген. Гимнастиканың бұл түрі ары қарай қытай өзін-өзі қорғау жүйелеріне және у-шу стилдеріне көп әсерін тигізген.
V ғасырда, болжам бойынша, 527 жылы үндә будда монахы Бодхидхарма Үндістаннан Қытайға өте қауіпті ұзақ саяхат құрған. Ол Янцзының төменгі жағында орналасқан Хуань провициясындағы ежелгі Шаолинь монастырында тұрақтанады.
Жапон еліндегі шығыс жекпе-жектеріне көшсек, алғашқы жапон күресі туралы ескертулер жапон күнделікті хабар-ошары - Нихон Сокуда кездеседі. Аңыздарға жүктелсек, өз аралдарында өмір сүру құқығын жапондықтар Такэмикадзука құдайының жау тайпасының басшысымен күрес шайқасында жеңіске жету барысында алған.
Айки-доға ауыссақ, ол Жапондық шайқас өнерінің қазіргі заманға сәйкес түрі болып саналады (бу-до). Оның ортодоксалдығы оның VIII ғасырларда алғашқы рет Кодзики (Ежелгі оқиғалар шежіресі) және Нихон ги (Жапон жылнамасы) тарихи еңбектері мен көркем әдебиеттерінде ескертілген Ежелгі жапон елінің рухани және шайқастық дәстүрлері негізінде құралғаны. Демек, Айки-доның тек қана шайқас өнерінің ежелгі дәстүріне ой жүгіртпей ілесіп, оны қазіргі заманға сәйкес қолдануы туралы ой қате болып саналады.
Моралдық принцип негізінде құрылған Шығыс шайқас өнерлеріне жекпе-жек тәсілдері тұлғаның психофизиологиялық реттеу және жоғары мақсатқа жету құралы болып саналған. Әр лақтырыс, ұстап алу, кептеу немесе соққы өзі жалғыз мақсат болмаған, олар - бір мақсатқа жету барысында қолданылған адым деп саналады.
Шығыста шайқас өнерімен айналысудың бірнеше мақсаттары болған. Ол діни қозқарастан, немесе адептердің әлеуметтік статусынан тәуелді болған, бірақ барлық жағдайда нәтиже жалғыз - шайқас өнерін жетілдіру. Мысалы, у-шу тәсілдері мәңгі ажалсыздыққа жету және денеден айырылу әдісі ретінде де қолданылған. Ол у-шу тәсілдерінің әртүрлі діни-философиялық жүйе ішінде дамығанын және шайқас өнерінің сан сырлы және бірнеше қызметтілігін дәлелдейді. Оған қоса у-шудың жоғарыдан және төменнен даму жолдары туралы айтуға да болады: монастырлық у-шудан басқа, мемлекеттік (әскери) және халықтық у-шу болған.
VI-VII ғасырларда Қытайда әскери және шайқас өнерлері екіге бөленеді. Әскери өнер (бинфа) өзіне ірі масштабты ұрыстарды жүргізу, әскерлерді басқару, сарбаздарды жаттықтыруды мақсат тұтады. Әскери әдістер прагматикалы, яғни ұрыста жетістікке жетуден басқа еш мақсат қойылмады, сондықтан шайқас өнерінің тәсілдері бір ғана тапсырманы орындауға жүктелген - жауды жеңу.
Әскери өнерлер элита және аристократтық мәдениеттің даралығына айналы, ешқашан да рухани тазалық сияқты басқа мақсаттарды керек қылмаған. Мистика және даос элементтері халық арасында кең таралып, сол халық арасында у-шудың рухани мәдениеті қалыптасады. VI-VII ғасырларда халық арасында әскери тәсілдер жаңа мағынамен түсініліп, халық дәстүрі, ұлттық би жүйелеріне қосылады да шайқас өнерінің күрделі дәрежесіне айналады. Халық әскери у-шу түрлеріне жаңа, тереңдетілген мазмұнын береді.
Жұдырықтасу ежелден келе жатқан жекпе-жектің бір түрі болып табылады. Оның түрлері мен әдістері уақыт өткен сайын өзгеріп, дамып келеді.
Жұдырық сайыстары жөніндегі алғашқы деректермен тасқа қашалған суреттерді біздің заманымыздан 3 000 жылдай бұрынғы ежелдегі Мысыр мен Бабыл (Вавилон) елдеріндегі жазбалардан кездестіреміз. Ежелгі Мысырдағы перғауындар табытында да жұдырықтасып жатқан адамдардың бейнелері сақталған. Бұл - жекпе-жек түрлерінен жарыстардың осы елдерде өте ерте заманда-ақ өткізіліп тұрғанын көрсетеді. Грек мемлекеттерінің бастауы болып есептеліп жүрген Крит-Микен дәуірінен қалған бірнеше суреттер мен беделдерде де жұдырықпен ұрысып жатқан адамдар бейнеленген.
Ежелгі Грецияда жұдырықтасу сайысы басты спорт өнерінің бірі болғанын тарихтан білеміз. Гомердің Илиадасында (біздің заманымыздан бұрынғы Х-ХІІ ғасырлар) жұдырықтасу жарысының өткізілуі тәртіптері жайлы мағлұматтар бар. Ол кезде сайысқа шыққан адамдар қолдарын өгіздің терісінен жасалған қайыспен орап алатын болған. Жарыс арнаулы орындарда өткізілген. Оны қызықтауға қазіргі бокс жанкүйерлері сияқты, жұрт көп жиналған және жеңімпаздарға арнаулы жүлделер тапсырылған.
Спарта мемлекетінде жұдырықтасу сайысы жастарды жауынгер қатарына дайындап жаттықтыруда кеңінен қолданылған. Бертінде жұдырықтасу үлкен жиындардағы ең басты спорттық бәсекелердің 6ipi болып, ipi жарыстардың бағдарламасына енді. Ал біздің заманымыздан бұрынғы 688 жылы өткен XXIII олимпиялык ойындар бағдарламасына спорттық жеке түpi peтінде тұнғыш рет енізілді.
Біздің заманымыздан бұрынғы IV ғасырда жұдырықтасуды үйрену мен оған жаттығу арнаулы мектептерде жүргізілген. Онда шапшандық пен епттілік басты қасиет болып есептелінді. Жекпе-жекке түсетіндер жарақаттанудан сақтану үшін қолдарын май сіңген терімен таңып алатын болыпты. Қарсыластар салмақ дәрежесінде бөлінбеген және жекпе-жектің уакытына да шек қойылмаған. Бәсекелестердің 6ipeyi жарысты жалғастыру мүмкіндігінен айырылғанда ғана жекпе-жек тоқтатылған.
Ежелгі Элладада жұдырықтасу сайыстары көрермендер тамашалайтын қызық ретінде өткізіле бастады. Жекпе-жекті өту тәртібі де өзгерді. Жұдырықшылар 6ip қолмен басын қорғап, екінші қолмен шабуыл жасайтын болған. Сол кезден бастап ол кәсіби спортқа айналып оған арнайы қолғаптар жасалды. Біздің заманымыздан бұрынгы II ғасырда ішіне қорғасын қаңылтыр салынған қолғаптар пайда бола бастады.
Ежелгі Римде де жұдырықтасу сайысы кеңінен дамыды. Біздің заманымыздан бұрынғы III ғасыр басында Рим республикасында жұдырықтасудан жекпе-жектер амфитеатрларда өткізіле бастады. Ал I ғасырда император Октавиан Августтың құрметіне Рим қаласының маңында арнайы жарыс өткізген.
Жұдырықтасу жекпе-жек ежелгі түркі халықтары арасында да кең тараған. Сол кезде-ақ мұндай сайыстар оған қатысушылардың жас ерекшеліктеріне қарай өткізілген. Бәсекеге қатысушылар иық тіpеciп қатар тұрып, немесе жеке-дара шығып жұдырықтасқан. Бірінші топта - балалар, екіншісінде - жасөспірімдер, ал үшінші топта - үйленгендер сынға түскен. Байырғы үйсін, керей, найман мемлекеттері тұсында түркілер жұдырықтасуды табандылыққа, батылдыққа, ептілікке, шапшаңдық пен күштілікке баулитын тәрбие құралы ретінде пайдаланған.
Жұдырықтасу бәсекесі XX ғасырдың басында мүлде тоқтатылған. Себебі оның орнына халықаралық спорт жарысының жаңа 6ip түpi ретінде жедел дами бастаған бокс келген еді.
Орта ғасырда жалаңаш жұдырық боқсы жұдырықтасу мен күресудің жинақталған түрі Ағылшын елінде де кең тараған екен. Мұндай бокс жарыстары арнаулы жерлерде өткізілген.
1743 жылы цирк иесі Джеймс Браутон осындай дауларды болдырмау мақсатымен ағылшын боксының алғашқы ережесін шығарған және жаңа ереже бойынша жекпе-жек ринг ортасындағы ұзындығы мен ені 91 смшағын шаршы алаңында басталатын болған. Егер боксшы соққыдан немесе тепе-теңдігін ұстай алмай құлаған болса, онда оның көмекшісіне жарты минут ішіне көмектесуге рұқсат беріледі. Боксшы сол жарты минут ішінде ортаға шыға алмаса, немесе көмекшісі жарысты жалғастыруға рұқсат етпесе, жеңіс қарсыласына берілетін болған .
Браутонның ережесі шамамен жүз жылдай қолданылып, оған бұл кезде ешқандай өзгеру енген жоқ. Ол кезде бокстың әдістері де басқа еді. Күрес әдістерін қолдану боксшылардың рингте тез қозғалуына, шеберлігін толық көрсетуге мүмкіндік бермейді. Олар соққыдан ғана қорғанып қоймай, карсыласының аяқтан шалып немесе күрес әдістерін қолдануына жол бермеу үшін де қарсы амал қолдануға мәжбүр болды. Сондықтан, олардың рингтен қозғалысы да боксшылардан гөpi балуандардың қимылдарына көбірек ұқсайтын. Ағылшын боксында да негізгі құрал - соққы болып есептелгедіктен, боксшылар шегініп, жалтарып қорғанатын. Ал арақашықтық тым жақындағанда боксшылар 6ipiн-6ipi құшақтап алып, нағыз балуандарша алысатын.
Бокс -біркелкі әсем әртүрлі күрделі қимылдардан тұратын күш пен шапшаңдық сынға түсетін спорт түрі. Ол ерте дүниедегі Олимпиялық ойындардың бағдарламасына енген, баяғыдан көптеген халықтарда дамыған спорт түрі.
Қазіргі бокс Англияда 1867 жылы пайда болды. Әсіресе оның кең қанат жайғаны хх ғасырдың басы еді. 1904 жылдан бастап ( 1912 жылдан басқа) жазғы олимпиялық ойындардың бағдарламасына еніп келеді. 1946 жылы АИБА-әуесқой боксшылардың халықаралық бірлестігі (федерациясы) ұйымдастырылды. Б-тың әуесқойлық (3 раунд) және кәсіпқойлық (12-15 раунд) ережелері бар. Б-тың алғашқы түрі ежелгі Грекияда ұйымдастырылып (б.з.б. 688 ж.), Олимпиада ойындарының бағдарламасына енген. Ол кезде жекпе-жекке шыққан жігіттер қолдарын дәкемен немесе жұмсақ терімен орап айқасқан. Төбелес екі жігіттің бірі естен танып жығылғанша жалғаса берген. Қазіргі бокс XVІІ ғасырда Англияда бастау алған. Алғашқы ережесін Д. Фигг жазды; 1743 ж. оны Д. Блоутон толықтырды. 1865 ж. Маркиз Куинсберри ережесі дүниеге келді. Осы ереже бойынша рингтің ауданы, раундтардың ұзақтығы, қолғаптың салмағы, т.б. жекпе-жекке қатысты келісімдер қазіргі жүйеге келістірілді. 1904 ж. б. жаңа Олимпиадалық ойындардың бағдарламасына енді. 1920 ж. бокс әуесқойларының дүниежүз. Ассоциациясы (AIBA) құрылды.
XIX ғасырдың аяғы мен XX ғасырдың бас кезінде кәсіби бокстың халықаралық ассоциациясы құрылды. Халықаралық ассоциация жеке елдердегі ережелерді жинақтап, бір жүйеге түсірді. Кәсіби бокстағы кездесулер 10-15 раундтан тұры, әр раундт 3 минутқа созылды. Раундтардың көбін ұтқан боксшы кездесудің жеңімпазы аталатын болды.
Отызыншы жылдардың бас кезінде республикамызда алғашкы бокс үйірмелері үйымдастырылды. Алматыдағы Темп спорт қоғамында бокс өнерін үйренуге құштар 6ip топ жас бас қосты. Бокс әліппесін үйренгеннен кейін үйірме мүшелері арасында бірнеше байқау жарыстарын өткізеді. Спорттың осы жаңа түрін алғаш үйренген әуесқойлар әcipece балаларға бокс жайлы мағлұмат беруді алдарына мақсат еткен еді. Көп кешікпей-ақ былғары қолғап киюге құштарлар саны да көбейді. Темп спорт қоғамының жанынан республикадағы бipiнші балалар мен жасөспірімдер спорт мектебі ашылды.
ТМД елдерінде ХХ ғасырдың 70-шы жылдары шығыс шекпе-жектерінің тәжірибесі біртіндей зерттеу спектрін спорттық аспектілерден бастап психологиялық, педагогикалық және философиялық аспектілерге қарай кең ашыла оқытыла басталды. Алғашқыда, зерттеушілер мен ынтагерлердің көзқарастары жапондық дзю-до, каратэ-до сияқты өнерлерге қаралды. Бірақ 1981 жылы каратэ-д өнеріне тыйым салынғаннан кейін олар қытайлық цигун және у-шуға көңіл аудара бастайды. Қытайлық классикалық әскери оқыту концепциясының кейбір эелементтері қытайлық, отандық және европалық зерттеушілермен зертеле басталды [2]. Тарихшылар мен психологтардың Классикалық Қытайдағы әскери оқытудың мәселелеріне көз тартқандары үшін алғыс айтуымыз қажет. Бірақ педагогикалық, оқыту сұрақтары бұл мәселелерде қаралмаған. Ал былай қарасақ, ежелден келе жатқан жоғарыда айтылған концепцияның педагогикалық тарихына жүгінсек, оның идеялары бірнеше қазіргі заманға сәйкес мектептердің, әскерлердің, халық шаруашылығының, және де адамның қызметінің басқа да салаларының бірнеше түрлерінде қолдануға мүмкіншілік береді.
Кикбоксинг (ағылш. kіck - тебісжәне бокс) - шығыс жекпе-жектүрлеріне (каратэ,таэквондо,тай боксы, у-шу) және ағылшын боксынан егізделген спорт түрі. Классик. Кикбоксинг ережелері бойынша, жекпе-жекспортшылардың толық түйісуі бойынша өтеді, яғни бас пен денеге берілетін соққы аяқпен де, қолмен де орындалады. Кикбоксинг, алғашында, Америкада таралған. "Кикбоксинг" терминін айналымға осы спорт түрінен дүниежүзінің көп дүркін чемпионы, америкалық киноактер Чак Норрис енгізген. 1974 ж. Қыркүйе кайында Америкада кикбоксингтің фул-контакт түрінен тұңғышрет жарыс ұйымдастырылған. Мұнан соң кикбоксингке лоу-кик түрі қосылды. Сонымен, қазір кикбоксингтің екі түрі бар: фул-контак, тай боксына ұқсас болса, лоу-кик, көбінесе, аяқпен әрекет жасайтын жапондық жекпе-жектерге ұқсас Қазақстан кикбоксшыларының деңгейі өте жоғары.
Елімізде ондаған дүниежүзі, Еуропа чемпиондары бар. Спорттың осы түрінің дамуына Сабыржан Махметова айтарлықтай үлес қосты. Ол А.Можанов, А.Бұсырманов, Е.Қайыпжанов, Е.Шегенов, А.Қоханов, Ғ.Досаев сияқты дүние жүзі және Еуропа чемпиондарын дайындады [1].
Кикбоксинг түлерінің сипаттамасы:
1. Лайт-контакт (жеңіл контакт). Кикбоксингтың бұл тарауында күшті акценттелген аяқ және қол соққылары шектелген. Осы шектеулерге байланысты ұрыс ырғағы фулл-контактқа қарағанда едәуір жоғары. Жеңіс аяқ және қол жұмыстарының ең жақсы техникасын, аяқ-қол дәл тиген соққыларының ұпай санын жоғары көрсеткен спортшыға беріледі.
2. Семи-контакт (шектелген). Кикбоксингтың бұл тарауында күшті соққылардың шектелуі. Бірақ, бір ерекшелігі - қарсылар бұл соққыны лезде жасааса, онда саналады. Бұл ретте, нокаут немесе нокдаун (болған жағдайда) саналады, бірақ бұл жағдайларда ұпай саны қосылмайды. Ұрыс біркелкі ырғақта болмайды, өйткені дәл тигені соққыдан кейін төреші уақытты тоқтатып, ұпай белгілейді. Бұл тарауда аяқпен берілген соққылар жоғары саналады, оған қоса секіру арқасында берілген соққылар да қосылады.
3. Фулл-контакт (толық контакт). Бұл кикбоксингтың аяқ-қол соққылары шектеусіз қолданылатын тарауы. Бұнда да болған жағдайда нокаут пен нокдаундар есептеледі.
4. Лоу-кик фулл-контакты. Бұл кикбоксингтың санның ішкі немесе сыртқы жағына берілетін соққылар саналатын түрі.
5. Соло композициялары. Бұл кикбоксингтың әуенге қосылып өткізілетін жарыстардың түрі. Бұнда жарыстар үш стильде өткізіледі: қатты, жұмсақ және шығыс жекпе-жектеріне қарасты дәстүрлі заттар мен тәсілдерді қолдану арқылы. Қатты стильде өткізілетін композициялар өзіне көлеңкемен ұрыс, карате-до, тхэквондо сияқты шығыс жекпе-жектеріне қарасты пластиканы көрсетеді. Жұмсақ стильдегі композициялар у-шу шығыс жекпе-жегінің тәсілдері бойынша өткізіледі. Ал заттар қолданылатын стильде көлеңкемен ұрыстағы сияқты салқын қарулар (семсер, пышақ, таяқ, нунчак, т.б.) қолданылады.
6. Ориентал (К-1). Айналып орындалатын соққылардың арасында лоу-кик кикбокстың барлық ережелеріне кірмеген. Егер ол қолданылса, ең нәтижелі нокаутқа жеткізер соққы ретінде қолданылады. Бұл соққы өте тез және тұрақты, сондықтан оны түрлі комбинацияларға қосып, шабуыл ретінде қолдануға болады. Бэкфист (қолмен тарқату соққы). Бұл соққы бокста қолданбайды. Күтпеген жағдайда бұл соққы нокаутқа да жібереді. Бұл соққы боксқа енгізілбегендіктен, біраз дұрыс бағдарда дайындалуды қажет етеді.
1.2 Қазақстанда кикбоксингтың дамуы және жетістіктері
Қазақстан боксының негізін қалаушы Шоқыр Белтекұлы республикада спорттың осы түрінен дамып, есімізде алдыңғылардың қатарына қосылуына көп еңбек сіңірді. 1933 жылы Ш. Белтекұлының басшылығымен Алматыда Динамо, Спартак және Медик спорт қоғамдарында бокс үйірмелepi жұмыс icтeп бастады.
Қазақстанда бокспен айналысушылар көбейді. 1938 жылы Алматының өзінде ғана төрт команда болды. Ал 6ip жылдан кейін астанада тұңғыш рет ресми жарыс өткізілді. Елуге жуық боксшы рингке шығып, күштілерді анықтады .
1940 жылы Алматыдағы балалар мен жасөспірімдер спорт мектебінде қосымша топтар құрылып, oғaн 14-16 жастағы мектеп оқушылары қабылданды. Сол жылы астанада оқу-жаттығу жиыны өткізілді. Оған республиканың барлық облыстарының өкілдері қатысты. Бірнеше күн бойы тәжірибелі мамандардан білім алған олар осы жиыннан қайтып оралысымен өз облыстарында бокс үйірмелерін құрды. Сөйтіп, Ұлы Отан соғысы басталғанға дейін-ақ Қазақстанның көптеген облыстарында бокс үйірмелері жұмыс істей бастады. Ал, ел басына қауіп түсен қаһарлы жылдарда майданға аттанған боксшыларымыз асқан ерліктің, табандылықтың, Отанға, өз халқына сүйіспеншіліктің үлгісін көрсетті.
Ұлы Отан соғысы аяқталысымен Алматыда, Қарағанды мен Шымкентте, Семей мен Жамбылда, Петропавл мен Ақтөбеде, Балқаш пен Талдықорғанда бокс үйірмелері қайтадан ұйымдастырылды.
1946 жылы Қазақстан боксшылары Бүкілодақтық жарысқа қатысты. Қазақстандықтар күштілер қатарына саналып жүрген Белоруссия, Армения, Эстония құрамаларын артқа тастап, командалық алтыншы орынға ие болды. Бұл ірі жарысқа тұңғыш рет қатысып отырған жас боксшылар үшін үлкен табыс еді.
1950 жылы Орта Азия республикалары мен Қазақстан спартакиадасында республикамыздың боксшылары бipiншi орынға шығып, бас жүлдені жеңіп алады. Жекелей бipiншілікте де боксшыларымыз топ басында көрінеді.
Еліміз тәуелсіздікті алғаннан кейін Ел арасында өте беделді азамат Әбдісалан Нұрмаханов талантты жастардан құрама команданы жасақтап түpлi жаттығу жиындарын өткізеді. Алыс-жақын шет мемлекеттерге шығып мүмкін болған жарыстарға қатыс - ты, тәжірибе жинақтады, жас боксшыларға әке орнына әке, шеше орнына шеше бола білді. Соның нәтижесінде Америка Құрама Штаттарының Атланта қаласында өткен кезекті жазғы Олимпиялык ойындарда көрінеді. Мұнда Болат Жумаділов күміс, алтын медальді (кубалықтардың беделін алып кетеді),Ермахан Ибраимов пен Болат Ниязымбетов қола медальдарға ие болды. Ал Василий Жиров алтыннан алқа тағумен 6ipre Олимпиялык ойындардың үздік боксшысына берілетін Вал Баркердің жүлдесіне ие бола - ды. В. Баркер АИБА-ның 1920-1930 жылдар арасындағы президенті, әуесқой бокстық әлемде тарап, өркендеуіне кереметтей үлес қосқан кайраткер.Бұл жүлдеге ие болу өзінің өмірін, бойындағы бар талантын спорттың осы 6ip тамаша түріне арнаған әpбip пенденің ең асыл арманы.
2000 жылы федерацияны халықаралық дәрежедегі спорт шебері басқарды, ол қазірдің өзінде Қазақстан Республикасының еңбек сіңірген жаттықтырушысы болды, Асылхан Бусурманов.
2001 жылы оның басшылығымен елдің кикбоксерлері Грецияның Салоники қаласында өткен әлем чемпионатында 5 алтын медаль жеңіп алды. Бұл біздің кикбоксшылар үшін үлкен жетістік болды.
2002 жылдан бастап 2015 жылға дейін Федерацияны Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісінің депутаты Ирак Елекеев басқарды, ол ұйымды сәтті басқарды, ол кезде WAKO-KAZAKHSTAN кикбоксинг федерациясы деп аталды.
2015 жылы Федерацияны Есентаев Тастанбек Құтжанұлы басқарды, оны қазір Қазақстандық кикбоксинг федерациясы РОО деп атайды.
2007 жылы кикбоксинг жабық ғимараттағы Азия ойындарының бағдарламасына еніп, Макаодағы (Қытай) алғашқы жарыстарда Қазақстан құрамасы сенімді түрде 7 алтынды жеңіп алып, командалық бірінші орынды иеленді.
Еліміздің даңқын әлемде асқақтатқан спортшыларымыз жеткілікті. Солардың бірі, Есеналин Руслан - Қазақстан Республикасының еңбек сіңірген жатықтырушысы, Қазақстан Республикасының спорт шебері.
Азамат Нүрпеисов - халықаралық дәрежедегі спорт шебері, Қазақстан Кубогының бірнеше дүркін иегері және чемпионы, 2012 ж. Азия чимпионы, Италияда өткен (2009ж.) әем Чемпионатының күміс жүлдегері, Ирландияда өткен Әлем чемпионатының қола жүлдегері.
Сурет 1.1. С. Қадырбеков пен А. Нүрпейсов және жаттықтырушы Р. Есеналин.
Мирас Брімжанов - халықаралық дәрежедегі спорт шебері, 2003 ж. Париж қаласында өткен Әлем чемпионатының күміс жүлдегері, ҚР еңбек сіңірген жаттықтырушысы Р. Есеналиннің шәкірті 2011 ж. Әлем чемпионатының жеңімпазы.
Нұржаупов Әділ - халықаралық дәрежедегі спорт шебері, Қазақстан Республикасының 9 дүркін чемпионы, жыл сайын өтетін Қызыл Жар кубогының (1999-2007 ж.ж.) бірнеше дүркін жеңімпазы, 2002 жылы Грецияда өткен Әлем чемпионатының күміс жүлдегері, қазіргі кезде Солтүстік Қазақстан облысының аға жаттықтырушысы.
Байымбетов Ерлан - Қазастан Республикасының спорт шебері, 2004 жылы Грецияда өткен Әлем чемпионатының күміс жүлдегері.
Тыркаев Тимур - Қазақстан Республикасының спорт шебері, 2004 жылы Грецияда өткен Әлем чемпионатының қола жүлдегері.
Тналин Әмір - Халықаралық дәрежедегі спорт шебері, 2006 және 2007 жылдарыГрецияда өткен Әлем чемпионаттарының жеңімпазы.
Сурет 1.2. Нуржаупов Ә. - Әлем чемпионатының күміс жүлдегері.
Георгий Емельянов - Халықаралық дәрежедегі спорт шебері, 2006жылы Грецияда өткен Әлем чемпионатының жеңімпазы (сурет1.3.).
Сурет 1.3. Емельянов Г. - Әлем чемпионатының жеңімпазы.
Смагулов Рауан - Қазастан Республикасының спорт шебері, 2012 жылыИндияда өткен Азия чемпионатының жеңімпазы (сурет 1.4.).
Сурет 1.4. Смагулов Р. - Азия чемпионы
Қадырбеков Самат - Қазастан Республикасының спорт шебері, Петропавл қаласында жыл сайын өтетін Қызылжар халықаралық турнирінің жеңімпазы, Италияда өткен (2009 ж) Әлем Чемпионатының қола жүлдегері, бірнеше дүркін Қазақстан чемпионы, Ирландияда 2011жылы өткен Әлем чемпионатының жеңімпазы, 2012 жылы Индияда өткен Азия чемпионатының жеңімпазы.
Жакупов Нұрсылтан - Қазастан Республикасының спорт шебері, 2014 жылы Венгрияда өткен Әлем кубогының жеңімпазы (сурет1.5.).
Сурет 1.5. Жакупов Н. - Әлем кубогының Жеңімпазы.
Каржауова Жансулу - Қазастан Республикасының спорт шебері, 2018 жылы Италияда өткен Әлемчемпионатының қола жүлдегері(сурет1.6.).
Сурет 1.6. Каржауова Ж. - Әлем чемпионатының қола жүлдегері
1.3 Кикбоксшыларды дайындау жүйесінде физикалық дайындығының жетілдіру мәселелері
Жауынгерлік әрекеттерді қолдану тиімділігін арттыру жағдайында білікті кикбоксшылардың сараланған дене дайындығын көбейтудің ерекшеліктерін жүйелеу қазіргі ғылыми-әдістемелік әдебиеттердің деректерін талдау және құрылымдау арқылы жүзеге асырылды.Қазіргі заманғы кикбоксшы жекпе-жегіне тән физикалық белсенділіктің қарқындылығын объективті және жан-жақты бақылау үшін жарыс жекпе-жегінен кейін дене жүйелеріндегі физиологиялық өзгерістерді бекіту және бағалау негізінде тиісті тесттер жасалуы керек. Бәсекелік жүктемені имитациялайтын осындай сынақтардың бірі - сөмкені қолдану арқылы сынақ, мұнда тәждің техникалық әрекеттері қысқа қашықтыққа жүгірумен және дененің жоғарғы бөлігіне арналған эргометрмен жұмыс жасау кезінде соққының максималды жылдамдығымен жүзеге асырылады. Дене жүйелерінің функционалды күйінің индикаторларын бақылау және кейіннен түзету бұл жағдайда анаболизм индексін есептей отырып жүзеге асырылады, бұл тестостеронның қандағы кортизолға концентрациясының үлесін, лактат мәндерін анықтайды, техникалық компонент тұрғысынан тесттің тиімділігінің төмендеуі және ең жоғары жүрек соғу жылдамдығын анықтау.
Жалпы және арнайы компоненттердің оңтайлы пропорциясы сақталған жағдайда ғана кикбоксерді тиімді дене шынықтыру мүмкін болады. Бастапқы дайындық кезеңі дене сапаларын дамытуға және жетілдіруге бөлінген жалпы уақыттың 85% 15% қатынасында сипатталады, оқу сатысында - 70% 30%, спорттық шеберлікті көтеру - 55% 45% жоғары спорт шеберлігі кезеңінің жеке бағдарламасына ауысу кезінде арнайы дене шынықтыру үлесінің одан әрі ұлғаюымен. Жүктеме жаттығу күндері мен сабақ саны, жалпы және арнайы дене шынықтыру көлемінің параметрлері мәндерін, сондай-ақ организмге аэробты, аралас және анаэробты энергия берумен орындалатын жұмыс қарқындылығын өзгерткен кезде құрастырылады. әр түрлі салмақ санатындағы кикбоксшылардың.Осылайша, спорттық шеберлікті жетілдіру кезеңіндегі дене шынықтыру жаттығулары мен кикбоксшылардың нақты моторлық қасиеттерін жетілдіре отырып, дене жаттығуларының барлық аспектілерін кешенді басқарумен қатар жүреді.Жалпы дене шынықтыру құралы ретінде кикбоксердің ерекше физикалық қасиеттерін, атап айтқанда қол мен аяқтың жарылғыш күшін, сондай-ақ дененің аэробты қабілетін арттырудың стандартты әдістерін үйрететін және ашатын тестілер қолданылады. моторлық әрекеттің нақты биомеханикалық стереотипін көбейтуге беріктігі мен функционалды дайындығы. Жалпы дене дайындығын бақылау нәтижелері жаттығу кезеңін жүзеге асыру динамикасындағы жүктеме құралдары, әдістері, көлемі мен қарқындылығын егжей-тегжейлі бағалауды ескере отырып, келесі мезоциклді жоспарлау мен ұйымдастыруда қолданылады.Кикбоксшылардың жекпе-жектің ситуациялық құрылымында максималды бұлшықет күштерін жасау дағдыларын жетілдіру екі бағытта жүзеге асырылады: қозғалыстың фазалық компоненттері жақсарып, дене белсенділігі көлемі мен қарқындылығы артады. Сондықтан жаттығу жүйесінде жаттығулардың екі түрі қолданылады: күш, тартылған бұлшықеттердің кернеуін максималды жоғарылату қабілетін дамыта отырып, бұлшықеттің жылдамдығы мен координациялық дәлдігін арттыру арқылы күштің жоғарылауын қамтамасыз ететін жылдамдық-күш. жиырылу. Күш жаттығуларын таңдау, олардың құрылымын түзету және оңтайландыру заманауи құрылыс принциптері негізінде жүзеге асырылады: конъюгаталық әсер, қозғалыстың прогрессивті биомеханикалық құрылымы, динамикалық сәйкестік және нақтылық. Қазіргі кикбоксингке қатысты стереотиптік және ситуациялық әрекеттермен салыстырғанда жаттығулар мен олардың мөлшерлемесін оңтайландырудың әр түрлі өлшемдерінің болуын болжайтын сараланған биомеханикалық сәйкестік принципін қолдану өте орынды. Тағы бір сәтті қағида - бағытталған бұлшықеттердің белсенділігінің ең жоғары кезеңінде бәсекеге қабілетті жүктемелерден асып кетуден тұратын бағытталған қуаттың принципі.Жекпе-жектің ситуациялық құрылымындағы кикбоксерлердің қуат әлеуетін молайту ұрыс әрекеті көрсеткіштерінің өзгеруімен, қолдармен, аяқтармен және күрделі комбинациялармен тиімді шабуыл аралықтарымен, іске асырылатын техникалық-тактикалық әрекеттердің сенімділігі мен баллдық артықшылыққа қол жеткізу кезіндегі импульстік мәнмен бірге техникалық ұпайлардың саны. Басқаша айтқанда, кикбоксшылардың қазіргі кезеңдегі күш дайындығы сенімді бәсекеге қабілетті нәтижелер беретін жекелеген комбинацияларды қалыптастыруға және жетілдіруге мамандандырылған.Жауынгерлік құрамның күш дайындығын диагностикалаудың сараланған кешендеріне максималды бұлшықет күші, жылдамдық-күш қабілеттері және беріктікке төзімділік сипаттамаларын анықтауға арналған тесттер кіреді. Бірінші топқа арқанға өрмелеу, қолды бейім қалыпта және параллель тіректерде бүгу созу, биік штангаға ілулі тартулар, серігімен иық тіреу, қолдарымен және аяқтарымен стендтік басу және өлі көтеру жатады. Жылдамдық-мықтылық қасиеттерін бекітуге арналған тестілер орнынан ұзақ және биіктікке секіруден, үш рет секіруден, дәрі допты алға және артқа лақтырудан, шайнектерді алға, артқа, солға, оңға және төменге лақтырудан, сондай-ақ иілуден созылудан тұрады. 20 секунд ішінде қолды жатық күйде және параллель штангаларда денені 20 секунд ішінде жатқан күйінен көтеру түсіру. Беріктікке төзімділікті анықтауға арналған тапсырмалар ретінде соққылар мен соққылардың негізгі типтерін, стандартты техникалық және тактикалық комбинацияларды 10 рет орындаумен тесттер қолданылады.Қазіргі кикбоксингтегі жылдамдыққа дайындық жекпе-жек техникасын жетілдіруге арналған жетекші (негізгі) компоненттің ерекшеліктеріне ие болды және функционалды және жалпы дене шынықтырумен бөлінбейтін бірлікте жүзеге асырылады. ССП іске асыру барысында кикбоксердің оңтайлы қозғалыс қимылдарының ырғақты-жылдамдық құрылымы оның антропометриялық және морфофункционалдық параметрлерін ескере отырып қалыптасады, бұл жекпе-жектің бір эпизодында техникалық шеберліктің сенімді жүзеге асуын қамтамасыз етеді. Құралдары мен әдістері техниканы жетілдіре отырып, орталық жүйке жүйесінде ұтымды байланыстардың пайда болуына көмектеседі, оны жүзеге асыру, бұл жағдайда, кикбоксер денесінің жұмыс істейтін жүйелерінен жоғары энергия шығындарын талап етпейді.Жауынгерлердің жылдамдық-қуат дайындығының негізгі сипаттамалары ұрыс қимылдарының дәлдігі, нақты реакция жылдамдығы және ұрыс стилінің қалыптасу траекториясын анықтайтын жылдамдыққа төзімділік болып саналады. Жылдамдық-қуат параметрлерінің жедел күйі шабуыл, қарсы шабуыл және аралас ұрыс стилін таңдауды талап етеді. ӘҚҚБ жауынгердің уақыттың ең кіші бірлігінде жылдамдық пен күштің максималды мәндерін көрсету қабілетін жетілдіретіндіктен, бұл көрсеткіштердің жеткіліксіз деңгейі күшейтілген жекпе-жек жағдайында тактикалық арсенал мен спорттық көрсеткіштерді төмендететіні қисынды, кеңістіктегі қозғалыс сапасы мен жылдамдығы техникалық-тактикалық әлеуетті анықтаған кезде.Қазіргі кезеңде кикбоксшылардың жылдамдық-күш қабілеттері кіші және орта салмақтағы салмақтары бар жылдамдықты-күштік тапсырмаларды қайта орындау әдісі, сондай-ақ бұлшық еттердің аралас жұмыс режимін көбейтетін әдіс жетілдірілген. кикбоксинг үшін функционалды маңызды. Сонымен қатар, бұл жаттығулардың кез-келген нұсқасы жаттығу жүктемесінің үлкен қарқындылығымен және аз көлемімен орындалады. Ресейдің әр түрлі жастағы кикбоксинг ұлттық құрамаларында ССП басқару барысында келесі ұсыныстар қолданылады:
- жаттығудың осы түрін жүзеге асыруда организмнің жоғары энергия шығындарын толтыру қажеттілігіне байланысты аптасына 1-2 рет ӘҚҚ өткізуге;
- жаттығулар 15 секунтқа дейін, қайталанулар арасында 1-2 минуттық тынығу аралығы және жиынтықтар арасында 10-15 минут аралығында жоғары қарқынмен жаттығу;
- жылдамдық мәндерін жақсарту кезінде салмақтың максималды салмағының 30-50% қатынасын, 50-70% - жылдамдық-қуат параметрлері, 70-90% - қуат сипаттамаларын қолдану;
- кикбоксердің жылдамдығы мен қуат параметрлерін арттыру үшін бір мотоцикл тапсырмасында кезектесіп отыру.Тапсырмаларды бәсекелес дуэльге қатысатын бұлшықет топтарын пайдалану кезінде соққы беру немесе қозғалу техникасының элементін имитациялайтын қозғалыс амплитудасына сәйкес орындау керек. Жаттығу режимінің қарқындылығы мен көлемін өзгерте отырып, абсолютті және жарылыс күшін, сондай-ақ беріктікке төзімділікті жақсартуға ауысуға болады.Жауынгерлердің жылдамдық-қуат дайындығының параметрлерін бекіту бұлшықет жұмысының динамикалық режимімен жарылыс күшінің қисықтарын тензометриялық тіркеу әдісін қолдану арқылы жүзеге асырылады. Бұл жағдайда бұлшықеттердің жарылғыш және үдеу күшінің сипаттамалары, қозғалыс жылдамдығы, жұмыс күші, бұлшықеттердің бастапқы күші және бұлшықеттердің күш әлеуеті өлшенеді. Спорттық шеберлік деңгейінің жоғарылауымен және жекпе-жек тәсілінің жекеленуімен бұл көрсеткіштер техникалық дайындықтың ерекше ерекшеліктерін құрайды. Қолмен және аяқпен соққы беру техникасының жылдамдық көрсеткіштерін жетілдіру бірнеше тапсырмаларды құру принциптеріне сәйкес жүзеге асырылады. Бұған қозғалыстың биомеханикалық құрылымын қалыптастыру үшін қозғалыстың жылдамдығын шектеуден субмаксимальға дейін өзгерту қажеттілігі, техникалық элементтерді максимумға жақын жылдамдықта зерттеу жатады. Жаттығу тапсырмаларының күрделенуі қозғалыс жылдамдығын жоғарылату, нысана немесе заттың кенеттен пайда болуы, реакция қашықтығын азайту, соққылар мен соққылардың үйлестіруін бақылау, сонымен қатар техниканы қиындату арқылы жүзеге асырылады.Арнайы жылдамдық параметрлері арнайы әдістерді қолдана отырып жетілдіріледі: интервал, жекпе-жек уақытын көбейту әдісі, ауыспалы және қозғалыс мәселелерін шешуге уақытты қысқарту әдісі. Аралық әдіс 3-5 минуттық демалу аралықпен жылдам қарқынмен 1-2 минутқа созылатын бірнеше (3-5) жекпе-жектермен сипатталады. Екінші әдісті көбейту кезінде техникалық және тактикалық іс-әрекеттерді жүзеге асырудың қарқындылығын төмендетпей, дайындық кезеңінің барлық кезеңінде шайқас уақытының ұлғаюымен максималды жылдамдықтағы қысқа дуэль жүргізіледі. Вариативті әдіс құрылымына жаттығудың динамикасындағы қарқынды интервалдардың жоғарылауымен жылдамдықтың орташа жылдамдықтан 1-2 минутқа өзгеруі бар дуэль кіреді. Төртінші әдіс тактикалық тапсырманы жау элементтерінің артықшылығын 1-2 минут ішінде жойып, қысқа мерзімде орындау тактикасын орындаудан тұрады.Осылайша, қазіргі кезеңде беріктік, жылдамдық, қуат және жылдамдық төзімділік параметрлерінің, сондай-ақ тікелей жылдамдық-қуат мәндерінің артуы маневр, соққылар және жетілдіру түрлерін жақсартуға бағытталған интегралды сипат алады. әр түрлі кикбоксинг пәндеріне арналған соққылар, техникалық және тактикалық әдістердің үйлесімдері. ... Ұрыстың қарқындылығын арттыру жағдайында қозғалыс асимметриясының ауырлығын төмендету үшін қолданылатын үйлестіру жаттығуларының рөлі артқанын атап өткен жөн.Жоғары білікті жауынгерлердің мотор-координациялық мәндері олардың спорттық шеберліктерінің көбею деңгейін анықтайды. Ең жоғары тиімділікке ие үйлестірілген кикбоксшылар соққылардан кейін қарсы шабуыл әрекеттерін жүзеге асырады, жоғары табыстармен олар аяқтарымен шабуылдар жасайды және соққыларды біріктіреді, соққылар мен соққылардан сенімді қорғауды ұйымдастырады. Кикбоксингтің қазіргі кезеңінде бұлшықет-моторлық сезім маңызды рөл атқаратындықтан, психомоторлық қабілеттер координациялық бағдарлауды психофизиологиялық сипаттамалар критерийлеріне сәйкес саралануы керек, оның құрылымы үш қабілеттен тұрады: сенсорлық, моторлы және когнитивті-ойлау. Психикалық әрекеттерді өзін-өзі бағалаудың жоғары реактивтілігі мен тиімділігі, өзін-өзі басқарудың тиімділігі және қозғалыс белсенділігінің өзін-өзі реттеуі, психомоторлық сенімділік пен жұмыс қабілеттілігі, ерікті күш-жігер деңгейі және максималды дамуымен үйлестіру параметрлерінің жоғары деңгейі қалыптасуы мүмкін. моторлық көріністер. Қалыптасқан қасиеттерді бәсекеге қабілетті ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
М.Қозыбаев атындағы Солтүстік Қазақстан университеті
Каржауова Ж.Ж
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Кикбоксингпен айналысатын қыздардың физикалық
дайындығының ерекшеліктері
5В010800 - Дене шынықтыру және спортмамандығы бойынша
Петропавл, 2021
Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
М. Қозыбаев атындағы Солтүстік - Қазақстан университеті
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қорғауға рұқсат
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
______________
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Кафедра
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
меңгерушісі____________Ботяев В.П
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Тақырыбы: Кикбоксингпен айналысатын қыздардың физикалық дайындығының ерекшеліктері
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
5В010800 - Дене шынықтыру және спортмамандығы бойынша
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Орындаған: Каржауова Ж.Ж
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Ғылыми жетекшісі
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
б.ғ.к., профессор: Кангужина К. М
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Петропавл, 2021
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
4
1
Кикбоксинг спортынын теориялық және әдістемелікнегіздері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
7
1.1
Кикбокстың шығу және даму тарихы
7
1.2
Қазақстанда кикбоксингтың дамуы және жетістіктері
12
1.3
Кикбоксшыларды дайындау жүйесінде физикалық дайындықты жетілдіру мәселелері
1.4
Кикбоксингпен айналысатын қыздардың физикалық дайындығының ерекшеліктері.
1.5
Кикбоксинг спортының адам ағзасының қызметіне әсері.
1.6
Арнайы физикалық дайындықты жоғарлатуға арналған дамыту әдістемесі.
1.7
Кикбоксшы қыздарды дайындау жүйесінде физалық деңгейді дамыту.
2
Зерттеуді ұйымдастыру және әдістері.
2.1
Зерттеуді ұйымдастыру.
2.2
Зерттеу әдістері.
3
Кикбоксингпен айналысатын қыздардың физикалық дайындығын бағалау нәтижелері
3.1
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер
Кіріспе
Өзектілігі. Қазіргі таңда біздің университеттерде жас ұрпақтың салауатты өмір сүруге көзқарасын қалыптастыруға, олардың денсаулығын сақтауға, қоршаған ортасын таза ұстауға және жоғары сапалы білім беріп жүрген профессор оқытушылар құрамы жұмыс істейді. Жыл сайын университет көлемінде оқытушылардың арасында спорттың 22-түрінен спартакиада өткізіліп тұрады [1].
Жас ұрпақты рухани-интелектуалды тәрбиелеу бүгінгі күннің өзекті мәселесіне айналып отыр. Өркениетті дамыған қоғамды тек - дені сау адам ғана құра алады. Жастарымызды денсаулығы мықты, рухани дүниесі бай, жаны мен тәні таза, танымдық белсенділігі мен шығармашылық қабілеті ерекше, адамгершілігі мен имандылық қасиеті үйлескен тұлға ретінде тәрбиелеу қазіргі кездегі басты міндеттердің бірі.
Спорттың өзара көмек және ұжымдық сезімді қалыптастырып, жоғары адамгершілік қасиеттерге тәрбиелейтіндігі жақсы мәлім. Адамның материалдық қажеттіліктерінің бірі- дене мүшесінің саулығы. Яғни, адамның денесінің саулығы, сақталуы, нығаюы, ширауы.
Тәні саудың - жаны сау", "Шынықсаң шымыр боласың, "Есірткіге елікпе, спортты ал серікке"-деген қанатты сөздермен студент жастарды салауатты өмір сүруге тәрбиелеуіміз шарт.
Бұл мәселені шешу барысында дене шынықтыру мен спорттың алатын орны өте зор. Соңғы кезде жастар арасында шығыстық жекпе-жек спорт түрлерінін бірі кикбоксингке қызығушылық артуда.
Спорттың өзара көмек және ұжымдық сезімді қалыптастырып, жоғары адамгершілік қасиеттерге тәрбиелейтіндігі жақсы мәлім. Адамның материалдық қажеттіліктерінің бірі- дене мүшесінің саулығы. Яғни, адамның денесінің саулығы, сақталуы, нығаюы, ширауы.
Жас ұрпақты рухани-интелектуалды тәрбиелеу бүгінгі күннің өзекті мәселесіне айналып отыр. Отбасында ата-ананың бала тәрбиесінде жіберген олқылықтары, қадағаламаушылық, жауапсыздық және тәлім-тәрбие деңгейінің төмендеуі салдарынан жастардың жан түршігерлік іс-әрекеттерді жасаған жастар, білім мен тәрбие деңгейінің төмендігі, денсаулық жағдайының нашарлығы, салауаттылық, имандылық, адамгершілік туралы құндылықтардың парқын түсінбейтіндігі жасырын емес. Салауатты өмір сүрудің мән-мағынасын түсінбегендіктен жағымсыз іс-әрекеттерге әуестілік, рухани құндылықтың төмендеуіне әкеліп соғуда [2].
Сол себепті, рухани құндылық пен салауатты өмір салтын қалыптастыру оқу-тәрбие үрдісінде басты мәселеле ретінде қарастырылып отыр. Бұл мәселе тегін көтеріліп отырған жоқ. Себебі, ерлердің 50-%, әйелдердің 20-%,жастардың 30-%темекі тартып, жастардың 20,50%-ы нашақорлыққа ауызданған. Осының негізінде қазіргі таңда ақпараттық құралдарда, теледидарда бейнефильмдер арқылы осы бір дертке тосқауыл қою барысында көптеген іс-шаралар өткізілуде. Теледидарлар арқылы спирттік ішімдіктердің, нашақорлық пен темекінің зияны мен әкелетін қасіреті жөнінде жарнамалар мен роликтер көптеп көрсетілуде. Бұның бәрі халықтың санасын, өз денсаулығына деген көзқарасын өзгертуге үлкен ықпал етуде. Бұның жалғасы біздің М.Қозыбаев атындағы СҚМУ-да жалғасуда.
Мына өркениетті дамыған қоғамды тек - дені сау адам ғана құра алады. Жастарымыздың денсаулығы мықты, рухани дүниесі бай, жаны мен тәні таза, танымдық белсенділігі мен шығармашылық қабілеті ерекше, адамгершілігі мен имандылық қасиеті үйлескен тұлғаларды тәрбиелеу.
Тәні саудың - жаны сау", "Шынықсаң шымыр боласың, "Есірткіге елікпе, спортты ал серікке"-деген қанатты сөздермен студент жастарды салауатты өмір сүруге тәрбиелеуіміз шарт.
Бұл мәселені шешу барысында дене шынықтыру мен спорттың алатын орны өте зор. Соңғы кезде жастар арасында шығыстық жекпе-жек спорт түрлерінін бірі кикбоксингке қызығушылық артуда.
Кикбоксинг ( ағылшын- kіck- аяқпен ұру және boxing - бокс) - шығыс жекпе-жек түрлеріне (каратэ, таэквандо, тай боксы,ушу) және ағылшын боксына негізделген спорт түрі. Классикалық спорт түріне жатады. Кикбоксинг ережелері бойынша, жекпе-жек спортшылардың толық түйісуі бойынша өтеді, яғни бас пен денеге берілетін соққы аяқпен де, қолмен де орындалады. Кикбоксинг алғашында Америкада таралған. "Кикбоксинг" терминін айналымға осы спорт түрінен дүние жүзінің көп дүркін чемпионы, америкалық киноактер Ч.Норис енгізген.
1974 ж. қыркүйек айында Америкада кикбоксингтің фул-контакт түрінен тұңғыш рет жарыс ұйымдастырылған. Мұнан соң кикбоксингке лоу-кик түрі қосылды. Сонымен, қазір кикбоксингтің екі түрі бар: біріншісі - лоу-кик тай боксына ұқсас болса, екінші - фулл-контакт көбінесе аяқпен әрекет жасайтын жапондық жекпе-жектерге ұқсас. Қазақстан кикбоксшыларының деңгейі өте жоғары. Елімізде ондаған дүние жүзі, Азия чемпиондары бар. Спорттың, осы түрінің дамуына Махметов айтарлықтай үлес қосты. Ол А.Мажанов А.Бұсырманов, Е.Қайыпжанов, Е.Шегенов, А.Қоханов, Ғ.Досаев дүние жүзі, Еуропа чемпиондары атанды.
Қазіргі уақытта кикбоксинг спортынан Бүкіл дүниежүзілік ойындар, Әлем кубогі, Әлем, Азия, Қазақстан Республикасының және облыс чемпионаттары, кәсіби спорт жарыстары өткізіледі.
Кикбо́ксинг -1960 жылдан бері танымал спорттың бір түрі болып есептеледі. Қазіргі уақытта оның бірнеше бағыттары бар: фулл-контакт, фулл-контакт пен лоу-кик, семи-контакт, лайт-контакт, кик-лайт, жапондық кикбоксинг К-1 формат. Ол спортшының бойында күш, шыдамдылық, шапшандық, ептілік, төзімділік сияқты қасиеттерді жақсы дамытады. Егер осы қасиеттер дұрыс дамытылмаса кикбоксингтың техникасы мен тактикасын шебер меңгеру қиыңға түседі. Жоғары аталған қасиеттердің ішінде кикбоксшыға аса қажетті қасиеттердін бірі төзімділік. Ол үшін ұзақ жылдар бойы талмай жаттығу керек. Төзімділігі жақсы жетілген ұзақ уақыт бойы жаттыға алады, жарыс кезінде шаршамайды, соның арқасында спорттық жоғары нәтижелер көрсете алады. Осыған орай бұл дипломдық жұмыста кикбоксшылардың физикалық қасиеттің жетілдіру мен дамыту мәселесі қарастырылды.
Зерттеу нысаны: Кикбоксингпен айналысатын 12-13 жастағы жас спортшы қыз балалар.
Зерттеу пәні: Кикбоксингпен айналысатын жас спортшы кыздардың физикалық дайындығының маңыздылығы.
Мақсаты: Кикбоксингпен айналысатын спортшы қыздардың физикалық дайындығын тәрбиелеу және дамыту.
Болжамы: Арнайы жаттығулардың көмегімен жас спортшы қыздардың физикалық кабіліттілегін жетілдіру.
Міндеттері:
1.Кикбоксшы қыздардың физикалық дайындығын тәрбиелеудің маңызы
2.Жас спортшы қыздардың физикалық дайындығын жетілдіруге арналған әдістермен тәсілдер.
Ғылыми жаңалығы: Кикбоксшы қыздардың физикалық дайындығын арнайы жаттығулардың көмегімен жетілдіру.
Тәжрибелік құндылығы: Физикалық қасиеттерді дамытуға арналған жаттығуларды кикбоксшылардың дайыңдық үрдісіне енгізу.
Зерттеу базасы: Петропавл қаласындағы Камиль Сафин атындағы балалар мен жасөспірімдерге арналған спорт мектебі (БЖСМ) Кикбоксинг және әскери федерациясы.
Зерттеу әдістері:
Әдебиеттермен жұмыс.
Педагогикалық тәжірибе.
Педагогикалық бақылау.
Зерттеу жұмыстарының нәтижелерін талдау.
Кикбоксинг спортынын теориялық және әдістемелік негіздері.
Жекпе-жек спорт түрлерінің шығу және даму тарихы
Жекпе-жектердің даму тарихы бірнеше мыңжылдықтан бері келе жатыр. Әрқашан тоқтамаған соғыстар мен әр түрлі қақтығыстар арнайы өнердің дамуына жол берген. Ол өнер - өзін-өзі сақтау өнерінің тәсілдерін Ежелгі Мысырда, Ежелгі Римде, Үндістан және Қытайда жатқа білген.
Әдіс-тәсіл бойынша есепсізді және әртүрлі Шығыс күрестері мен өзін-өзі қорғау түрлерінің бесігі болып Ежелгі Үндістан саналады. Төрт мың жылдар бұрын Ежелгі Үндістан өркениетiнде пайда болған жоғары табыстардың бiреуі болып сирек кездесетiн йога болып саналған. Ол - философиялық жүйе, физикалық және рухани дамыту жүйесі.
Упанишад (VIII-VI б.ғ.д.) Ежелгі Үндістан мәтіндерінде шайқасты дұрыс жүргізу тәсілдері кездеседі. Мысалы, Лотос Сутре шайқас тәсілдері жүйелендіріп, келесі топтарға бөлінген: соққылар, лақтырулар, ұстап алу, буындарға және өмірлік маңызды нүктелерге ықпал жасау тәсілдері.
Шығыс жекпе-жектерінің даму тарихындағы келесі кезең Қытай мәдениетінің тарихымен байланысты. Ежелгі Қытай, сөзсіз, дене тәрбиесінің өзіне сәйкес ұлттық тәсілдеріне ие боолған. Гигиеналық сауықтыру гимнастикасы Қытайда біздің ғасырымызға дейінгі 2000 жылдан аса пайда болған. Сол кездері ұлттық өзіндік ерекшеліктері бар күрес түрлері де пайда болған.
III ғасырда қытайлық белгілі дәрігер Хуа То Бес аңның ойыны атты гимнастикалық жүйені ойлап тапқан. Бұл жүйеде адам қозғалыстары аю, жолбарыс, бұғы, маймыл және құс қозғалыстарына еліктеген. Гимнастиканың бұл түрі ары қарай қытай өзін-өзі қорғау жүйелеріне және у-шу стилдеріне көп әсерін тигізген.
V ғасырда, болжам бойынша, 527 жылы үндә будда монахы Бодхидхарма Үндістаннан Қытайға өте қауіпті ұзақ саяхат құрған. Ол Янцзының төменгі жағында орналасқан Хуань провициясындағы ежелгі Шаолинь монастырында тұрақтанады.
Жапон еліндегі шығыс жекпе-жектеріне көшсек, алғашқы жапон күресі туралы ескертулер жапон күнделікті хабар-ошары - Нихон Сокуда кездеседі. Аңыздарға жүктелсек, өз аралдарында өмір сүру құқығын жапондықтар Такэмикадзука құдайының жау тайпасының басшысымен күрес шайқасында жеңіске жету барысында алған.
Айки-доға ауыссақ, ол Жапондық шайқас өнерінің қазіргі заманға сәйкес түрі болып саналады (бу-до). Оның ортодоксалдығы оның VIII ғасырларда алғашқы рет Кодзики (Ежелгі оқиғалар шежіресі) және Нихон ги (Жапон жылнамасы) тарихи еңбектері мен көркем әдебиеттерінде ескертілген Ежелгі жапон елінің рухани және шайқастық дәстүрлері негізінде құралғаны. Демек, Айки-доның тек қана шайқас өнерінің ежелгі дәстүріне ой жүгіртпей ілесіп, оны қазіргі заманға сәйкес қолдануы туралы ой қате болып саналады.
Моралдық принцип негізінде құрылған Шығыс шайқас өнерлеріне жекпе-жек тәсілдері тұлғаның психофизиологиялық реттеу және жоғары мақсатқа жету құралы болып саналған. Әр лақтырыс, ұстап алу, кептеу немесе соққы өзі жалғыз мақсат болмаған, олар - бір мақсатқа жету барысында қолданылған адым деп саналады.
Шығыста шайқас өнерімен айналысудың бірнеше мақсаттары болған. Ол діни қозқарастан, немесе адептердің әлеуметтік статусынан тәуелді болған, бірақ барлық жағдайда нәтиже жалғыз - шайқас өнерін жетілдіру. Мысалы, у-шу тәсілдері мәңгі ажалсыздыққа жету және денеден айырылу әдісі ретінде де қолданылған. Ол у-шу тәсілдерінің әртүрлі діни-философиялық жүйе ішінде дамығанын және шайқас өнерінің сан сырлы және бірнеше қызметтілігін дәлелдейді. Оған қоса у-шудың жоғарыдан және төменнен даму жолдары туралы айтуға да болады: монастырлық у-шудан басқа, мемлекеттік (әскери) және халықтық у-шу болған.
VI-VII ғасырларда Қытайда әскери және шайқас өнерлері екіге бөленеді. Әскери өнер (бинфа) өзіне ірі масштабты ұрыстарды жүргізу, әскерлерді басқару, сарбаздарды жаттықтыруды мақсат тұтады. Әскери әдістер прагматикалы, яғни ұрыста жетістікке жетуден басқа еш мақсат қойылмады, сондықтан шайқас өнерінің тәсілдері бір ғана тапсырманы орындауға жүктелген - жауды жеңу.
Әскери өнерлер элита және аристократтық мәдениеттің даралығына айналы, ешқашан да рухани тазалық сияқты басқа мақсаттарды керек қылмаған. Мистика және даос элементтері халық арасында кең таралып, сол халық арасында у-шудың рухани мәдениеті қалыптасады. VI-VII ғасырларда халық арасында әскери тәсілдер жаңа мағынамен түсініліп, халық дәстүрі, ұлттық би жүйелеріне қосылады да шайқас өнерінің күрделі дәрежесіне айналады. Халық әскери у-шу түрлеріне жаңа, тереңдетілген мазмұнын береді.
Жұдырықтасу ежелден келе жатқан жекпе-жектің бір түрі болып табылады. Оның түрлері мен әдістері уақыт өткен сайын өзгеріп, дамып келеді.
Жұдырық сайыстары жөніндегі алғашқы деректермен тасқа қашалған суреттерді біздің заманымыздан 3 000 жылдай бұрынғы ежелдегі Мысыр мен Бабыл (Вавилон) елдеріндегі жазбалардан кездестіреміз. Ежелгі Мысырдағы перғауындар табытында да жұдырықтасып жатқан адамдардың бейнелері сақталған. Бұл - жекпе-жек түрлерінен жарыстардың осы елдерде өте ерте заманда-ақ өткізіліп тұрғанын көрсетеді. Грек мемлекеттерінің бастауы болып есептеліп жүрген Крит-Микен дәуірінен қалған бірнеше суреттер мен беделдерде де жұдырықпен ұрысып жатқан адамдар бейнеленген.
Ежелгі Грецияда жұдырықтасу сайысы басты спорт өнерінің бірі болғанын тарихтан білеміз. Гомердің Илиадасында (біздің заманымыздан бұрынғы Х-ХІІ ғасырлар) жұдырықтасу жарысының өткізілуі тәртіптері жайлы мағлұматтар бар. Ол кезде сайысқа шыққан адамдар қолдарын өгіздің терісінен жасалған қайыспен орап алатын болған. Жарыс арнаулы орындарда өткізілген. Оны қызықтауға қазіргі бокс жанкүйерлері сияқты, жұрт көп жиналған және жеңімпаздарға арнаулы жүлделер тапсырылған.
Спарта мемлекетінде жұдырықтасу сайысы жастарды жауынгер қатарына дайындап жаттықтыруда кеңінен қолданылған. Бертінде жұдырықтасу үлкен жиындардағы ең басты спорттық бәсекелердің 6ipi болып, ipi жарыстардың бағдарламасына енді. Ал біздің заманымыздан бұрынғы 688 жылы өткен XXIII олимпиялык ойындар бағдарламасына спорттық жеке түpi peтінде тұнғыш рет енізілді.
Біздің заманымыздан бұрынғы IV ғасырда жұдырықтасуды үйрену мен оған жаттығу арнаулы мектептерде жүргізілген. Онда шапшандық пен епттілік басты қасиет болып есептелінді. Жекпе-жекке түсетіндер жарақаттанудан сақтану үшін қолдарын май сіңген терімен таңып алатын болыпты. Қарсыластар салмақ дәрежесінде бөлінбеген және жекпе-жектің уакытына да шек қойылмаған. Бәсекелестердің 6ipeyi жарысты жалғастыру мүмкіндігінен айырылғанда ғана жекпе-жек тоқтатылған.
Ежелгі Элладада жұдырықтасу сайыстары көрермендер тамашалайтын қызық ретінде өткізіле бастады. Жекпе-жекті өту тәртібі де өзгерді. Жұдырықшылар 6ip қолмен басын қорғап, екінші қолмен шабуыл жасайтын болған. Сол кезден бастап ол кәсіби спортқа айналып оған арнайы қолғаптар жасалды. Біздің заманымыздан бұрынгы II ғасырда ішіне қорғасын қаңылтыр салынған қолғаптар пайда бола бастады.
Ежелгі Римде де жұдырықтасу сайысы кеңінен дамыды. Біздің заманымыздан бұрынғы III ғасыр басында Рим республикасында жұдырықтасудан жекпе-жектер амфитеатрларда өткізіле бастады. Ал I ғасырда император Октавиан Августтың құрметіне Рим қаласының маңында арнайы жарыс өткізген.
Жұдырықтасу жекпе-жек ежелгі түркі халықтары арасында да кең тараған. Сол кезде-ақ мұндай сайыстар оған қатысушылардың жас ерекшеліктеріне қарай өткізілген. Бәсекеге қатысушылар иық тіpеciп қатар тұрып, немесе жеке-дара шығып жұдырықтасқан. Бірінші топта - балалар, екіншісінде - жасөспірімдер, ал үшінші топта - үйленгендер сынға түскен. Байырғы үйсін, керей, найман мемлекеттері тұсында түркілер жұдырықтасуды табандылыққа, батылдыққа, ептілікке, шапшаңдық пен күштілікке баулитын тәрбие құралы ретінде пайдаланған.
Жұдырықтасу бәсекесі XX ғасырдың басында мүлде тоқтатылған. Себебі оның орнына халықаралық спорт жарысының жаңа 6ip түpi ретінде жедел дами бастаған бокс келген еді.
Орта ғасырда жалаңаш жұдырық боқсы жұдырықтасу мен күресудің жинақталған түрі Ағылшын елінде де кең тараған екен. Мұндай бокс жарыстары арнаулы жерлерде өткізілген.
1743 жылы цирк иесі Джеймс Браутон осындай дауларды болдырмау мақсатымен ағылшын боксының алғашқы ережесін шығарған және жаңа ереже бойынша жекпе-жек ринг ортасындағы ұзындығы мен ені 91 смшағын шаршы алаңында басталатын болған. Егер боксшы соққыдан немесе тепе-теңдігін ұстай алмай құлаған болса, онда оның көмекшісіне жарты минут ішіне көмектесуге рұқсат беріледі. Боксшы сол жарты минут ішінде ортаға шыға алмаса, немесе көмекшісі жарысты жалғастыруға рұқсат етпесе, жеңіс қарсыласына берілетін болған .
Браутонның ережесі шамамен жүз жылдай қолданылып, оған бұл кезде ешқандай өзгеру енген жоқ. Ол кезде бокстың әдістері де басқа еді. Күрес әдістерін қолдану боксшылардың рингте тез қозғалуына, шеберлігін толық көрсетуге мүмкіндік бермейді. Олар соққыдан ғана қорғанып қоймай, карсыласының аяқтан шалып немесе күрес әдістерін қолдануына жол бермеу үшін де қарсы амал қолдануға мәжбүр болды. Сондықтан, олардың рингтен қозғалысы да боксшылардан гөpi балуандардың қимылдарына көбірек ұқсайтын. Ағылшын боксында да негізгі құрал - соққы болып есептелгедіктен, боксшылар шегініп, жалтарып қорғанатын. Ал арақашықтық тым жақындағанда боксшылар 6ipiн-6ipi құшақтап алып, нағыз балуандарша алысатын.
Бокс -біркелкі әсем әртүрлі күрделі қимылдардан тұратын күш пен шапшаңдық сынға түсетін спорт түрі. Ол ерте дүниедегі Олимпиялық ойындардың бағдарламасына енген, баяғыдан көптеген халықтарда дамыған спорт түрі.
Қазіргі бокс Англияда 1867 жылы пайда болды. Әсіресе оның кең қанат жайғаны хх ғасырдың басы еді. 1904 жылдан бастап ( 1912 жылдан басқа) жазғы олимпиялық ойындардың бағдарламасына еніп келеді. 1946 жылы АИБА-әуесқой боксшылардың халықаралық бірлестігі (федерациясы) ұйымдастырылды. Б-тың әуесқойлық (3 раунд) және кәсіпқойлық (12-15 раунд) ережелері бар. Б-тың алғашқы түрі ежелгі Грекияда ұйымдастырылып (б.з.б. 688 ж.), Олимпиада ойындарының бағдарламасына енген. Ол кезде жекпе-жекке шыққан жігіттер қолдарын дәкемен немесе жұмсақ терімен орап айқасқан. Төбелес екі жігіттің бірі естен танып жығылғанша жалғаса берген. Қазіргі бокс XVІІ ғасырда Англияда бастау алған. Алғашқы ережесін Д. Фигг жазды; 1743 ж. оны Д. Блоутон толықтырды. 1865 ж. Маркиз Куинсберри ережесі дүниеге келді. Осы ереже бойынша рингтің ауданы, раундтардың ұзақтығы, қолғаптың салмағы, т.б. жекпе-жекке қатысты келісімдер қазіргі жүйеге келістірілді. 1904 ж. б. жаңа Олимпиадалық ойындардың бағдарламасына енді. 1920 ж. бокс әуесқойларының дүниежүз. Ассоциациясы (AIBA) құрылды.
XIX ғасырдың аяғы мен XX ғасырдың бас кезінде кәсіби бокстың халықаралық ассоциациясы құрылды. Халықаралық ассоциация жеке елдердегі ережелерді жинақтап, бір жүйеге түсірді. Кәсіби бокстағы кездесулер 10-15 раундтан тұры, әр раундт 3 минутқа созылды. Раундтардың көбін ұтқан боксшы кездесудің жеңімпазы аталатын болды.
Отызыншы жылдардың бас кезінде республикамызда алғашкы бокс үйірмелері үйымдастырылды. Алматыдағы Темп спорт қоғамында бокс өнерін үйренуге құштар 6ip топ жас бас қосты. Бокс әліппесін үйренгеннен кейін үйірме мүшелері арасында бірнеше байқау жарыстарын өткізеді. Спорттың осы жаңа түрін алғаш үйренген әуесқойлар әcipece балаларға бокс жайлы мағлұмат беруді алдарына мақсат еткен еді. Көп кешікпей-ақ былғары қолғап киюге құштарлар саны да көбейді. Темп спорт қоғамының жанынан республикадағы бipiнші балалар мен жасөспірімдер спорт мектебі ашылды.
ТМД елдерінде ХХ ғасырдың 70-шы жылдары шығыс шекпе-жектерінің тәжірибесі біртіндей зерттеу спектрін спорттық аспектілерден бастап психологиялық, педагогикалық және философиялық аспектілерге қарай кең ашыла оқытыла басталды. Алғашқыда, зерттеушілер мен ынтагерлердің көзқарастары жапондық дзю-до, каратэ-до сияқты өнерлерге қаралды. Бірақ 1981 жылы каратэ-д өнеріне тыйым салынғаннан кейін олар қытайлық цигун және у-шуға көңіл аудара бастайды. Қытайлық классикалық әскери оқыту концепциясының кейбір эелементтері қытайлық, отандық және европалық зерттеушілермен зертеле басталды [2]. Тарихшылар мен психологтардың Классикалық Қытайдағы әскери оқытудың мәселелеріне көз тартқандары үшін алғыс айтуымыз қажет. Бірақ педагогикалық, оқыту сұрақтары бұл мәселелерде қаралмаған. Ал былай қарасақ, ежелден келе жатқан жоғарыда айтылған концепцияның педагогикалық тарихына жүгінсек, оның идеялары бірнеше қазіргі заманға сәйкес мектептердің, әскерлердің, халық шаруашылығының, және де адамның қызметінің басқа да салаларының бірнеше түрлерінде қолдануға мүмкіншілік береді.
Кикбоксинг (ағылш. kіck - тебісжәне бокс) - шығыс жекпе-жектүрлеріне (каратэ,таэквондо,тай боксы, у-шу) және ағылшын боксынан егізделген спорт түрі. Классик. Кикбоксинг ережелері бойынша, жекпе-жекспортшылардың толық түйісуі бойынша өтеді, яғни бас пен денеге берілетін соққы аяқпен де, қолмен де орындалады. Кикбоксинг, алғашында, Америкада таралған. "Кикбоксинг" терминін айналымға осы спорт түрінен дүниежүзінің көп дүркін чемпионы, америкалық киноактер Чак Норрис енгізген. 1974 ж. Қыркүйе кайында Америкада кикбоксингтің фул-контакт түрінен тұңғышрет жарыс ұйымдастырылған. Мұнан соң кикбоксингке лоу-кик түрі қосылды. Сонымен, қазір кикбоксингтің екі түрі бар: фул-контак, тай боксына ұқсас болса, лоу-кик, көбінесе, аяқпен әрекет жасайтын жапондық жекпе-жектерге ұқсас Қазақстан кикбоксшыларының деңгейі өте жоғары.
Елімізде ондаған дүниежүзі, Еуропа чемпиондары бар. Спорттың осы түрінің дамуына Сабыржан Махметова айтарлықтай үлес қосты. Ол А.Можанов, А.Бұсырманов, Е.Қайыпжанов, Е.Шегенов, А.Қоханов, Ғ.Досаев сияқты дүние жүзі және Еуропа чемпиондарын дайындады [1].
Кикбоксинг түлерінің сипаттамасы:
1. Лайт-контакт (жеңіл контакт). Кикбоксингтың бұл тарауында күшті акценттелген аяқ және қол соққылары шектелген. Осы шектеулерге байланысты ұрыс ырғағы фулл-контактқа қарағанда едәуір жоғары. Жеңіс аяқ және қол жұмыстарының ең жақсы техникасын, аяқ-қол дәл тиген соққыларының ұпай санын жоғары көрсеткен спортшыға беріледі.
2. Семи-контакт (шектелген). Кикбоксингтың бұл тарауында күшті соққылардың шектелуі. Бірақ, бір ерекшелігі - қарсылар бұл соққыны лезде жасааса, онда саналады. Бұл ретте, нокаут немесе нокдаун (болған жағдайда) саналады, бірақ бұл жағдайларда ұпай саны қосылмайды. Ұрыс біркелкі ырғақта болмайды, өйткені дәл тигені соққыдан кейін төреші уақытты тоқтатып, ұпай белгілейді. Бұл тарауда аяқпен берілген соққылар жоғары саналады, оған қоса секіру арқасында берілген соққылар да қосылады.
3. Фулл-контакт (толық контакт). Бұл кикбоксингтың аяқ-қол соққылары шектеусіз қолданылатын тарауы. Бұнда да болған жағдайда нокаут пен нокдаундар есептеледі.
4. Лоу-кик фулл-контакты. Бұл кикбоксингтың санның ішкі немесе сыртқы жағына берілетін соққылар саналатын түрі.
5. Соло композициялары. Бұл кикбоксингтың әуенге қосылып өткізілетін жарыстардың түрі. Бұнда жарыстар үш стильде өткізіледі: қатты, жұмсақ және шығыс жекпе-жектеріне қарасты дәстүрлі заттар мен тәсілдерді қолдану арқылы. Қатты стильде өткізілетін композициялар өзіне көлеңкемен ұрыс, карате-до, тхэквондо сияқты шығыс жекпе-жектеріне қарасты пластиканы көрсетеді. Жұмсақ стильдегі композициялар у-шу шығыс жекпе-жегінің тәсілдері бойынша өткізіледі. Ал заттар қолданылатын стильде көлеңкемен ұрыстағы сияқты салқын қарулар (семсер, пышақ, таяқ, нунчак, т.б.) қолданылады.
6. Ориентал (К-1). Айналып орындалатын соққылардың арасында лоу-кик кикбокстың барлық ережелеріне кірмеген. Егер ол қолданылса, ең нәтижелі нокаутқа жеткізер соққы ретінде қолданылады. Бұл соққы өте тез және тұрақты, сондықтан оны түрлі комбинацияларға қосып, шабуыл ретінде қолдануға болады. Бэкфист (қолмен тарқату соққы). Бұл соққы бокста қолданбайды. Күтпеген жағдайда бұл соққы нокаутқа да жібереді. Бұл соққы боксқа енгізілбегендіктен, біраз дұрыс бағдарда дайындалуды қажет етеді.
1.2 Қазақстанда кикбоксингтың дамуы және жетістіктері
Қазақстан боксының негізін қалаушы Шоқыр Белтекұлы республикада спорттың осы түрінен дамып, есімізде алдыңғылардың қатарына қосылуына көп еңбек сіңірді. 1933 жылы Ш. Белтекұлының басшылығымен Алматыда Динамо, Спартак және Медик спорт қоғамдарында бокс үйірмелepi жұмыс icтeп бастады.
Қазақстанда бокспен айналысушылар көбейді. 1938 жылы Алматының өзінде ғана төрт команда болды. Ал 6ip жылдан кейін астанада тұңғыш рет ресми жарыс өткізілді. Елуге жуық боксшы рингке шығып, күштілерді анықтады .
1940 жылы Алматыдағы балалар мен жасөспірімдер спорт мектебінде қосымша топтар құрылып, oғaн 14-16 жастағы мектеп оқушылары қабылданды. Сол жылы астанада оқу-жаттығу жиыны өткізілді. Оған республиканың барлық облыстарының өкілдері қатысты. Бірнеше күн бойы тәжірибелі мамандардан білім алған олар осы жиыннан қайтып оралысымен өз облыстарында бокс үйірмелерін құрды. Сөйтіп, Ұлы Отан соғысы басталғанға дейін-ақ Қазақстанның көптеген облыстарында бокс үйірмелері жұмыс істей бастады. Ал, ел басына қауіп түсен қаһарлы жылдарда майданға аттанған боксшыларымыз асқан ерліктің, табандылықтың, Отанға, өз халқына сүйіспеншіліктің үлгісін көрсетті.
Ұлы Отан соғысы аяқталысымен Алматыда, Қарағанды мен Шымкентте, Семей мен Жамбылда, Петропавл мен Ақтөбеде, Балқаш пен Талдықорғанда бокс үйірмелері қайтадан ұйымдастырылды.
1946 жылы Қазақстан боксшылары Бүкілодақтық жарысқа қатысты. Қазақстандықтар күштілер қатарына саналып жүрген Белоруссия, Армения, Эстония құрамаларын артқа тастап, командалық алтыншы орынға ие болды. Бұл ірі жарысқа тұңғыш рет қатысып отырған жас боксшылар үшін үлкен табыс еді.
1950 жылы Орта Азия республикалары мен Қазақстан спартакиадасында республикамыздың боксшылары бipiншi орынға шығып, бас жүлдені жеңіп алады. Жекелей бipiншілікте де боксшыларымыз топ басында көрінеді.
Еліміз тәуелсіздікті алғаннан кейін Ел арасында өте беделді азамат Әбдісалан Нұрмаханов талантты жастардан құрама команданы жасақтап түpлi жаттығу жиындарын өткізеді. Алыс-жақын шет мемлекеттерге шығып мүмкін болған жарыстарға қатыс - ты, тәжірибе жинақтады, жас боксшыларға әке орнына әке, шеше орнына шеше бола білді. Соның нәтижесінде Америка Құрама Штаттарының Атланта қаласында өткен кезекті жазғы Олимпиялык ойындарда көрінеді. Мұнда Болат Жумаділов күміс, алтын медальді (кубалықтардың беделін алып кетеді),Ермахан Ибраимов пен Болат Ниязымбетов қола медальдарға ие болды. Ал Василий Жиров алтыннан алқа тағумен 6ipre Олимпиялык ойындардың үздік боксшысына берілетін Вал Баркердің жүлдесіне ие бола - ды. В. Баркер АИБА-ның 1920-1930 жылдар арасындағы президенті, әуесқой бокстық әлемде тарап, өркендеуіне кереметтей үлес қосқан кайраткер.Бұл жүлдеге ие болу өзінің өмірін, бойындағы бар талантын спорттың осы 6ip тамаша түріне арнаған әpбip пенденің ең асыл арманы.
2000 жылы федерацияны халықаралық дәрежедегі спорт шебері басқарды, ол қазірдің өзінде Қазақстан Республикасының еңбек сіңірген жаттықтырушысы болды, Асылхан Бусурманов.
2001 жылы оның басшылығымен елдің кикбоксерлері Грецияның Салоники қаласында өткен әлем чемпионатында 5 алтын медаль жеңіп алды. Бұл біздің кикбоксшылар үшін үлкен жетістік болды.
2002 жылдан бастап 2015 жылға дейін Федерацияны Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісінің депутаты Ирак Елекеев басқарды, ол ұйымды сәтті басқарды, ол кезде WAKO-KAZAKHSTAN кикбоксинг федерациясы деп аталды.
2015 жылы Федерацияны Есентаев Тастанбек Құтжанұлы басқарды, оны қазір Қазақстандық кикбоксинг федерациясы РОО деп атайды.
2007 жылы кикбоксинг жабық ғимараттағы Азия ойындарының бағдарламасына еніп, Макаодағы (Қытай) алғашқы жарыстарда Қазақстан құрамасы сенімді түрде 7 алтынды жеңіп алып, командалық бірінші орынды иеленді.
Еліміздің даңқын әлемде асқақтатқан спортшыларымыз жеткілікті. Солардың бірі, Есеналин Руслан - Қазақстан Республикасының еңбек сіңірген жатықтырушысы, Қазақстан Республикасының спорт шебері.
Азамат Нүрпеисов - халықаралық дәрежедегі спорт шебері, Қазақстан Кубогының бірнеше дүркін иегері және чемпионы, 2012 ж. Азия чимпионы, Италияда өткен (2009ж.) әем Чемпионатының күміс жүлдегері, Ирландияда өткен Әлем чемпионатының қола жүлдегері.
Сурет 1.1. С. Қадырбеков пен А. Нүрпейсов және жаттықтырушы Р. Есеналин.
Мирас Брімжанов - халықаралық дәрежедегі спорт шебері, 2003 ж. Париж қаласында өткен Әлем чемпионатының күміс жүлдегері, ҚР еңбек сіңірген жаттықтырушысы Р. Есеналиннің шәкірті 2011 ж. Әлем чемпионатының жеңімпазы.
Нұржаупов Әділ - халықаралық дәрежедегі спорт шебері, Қазақстан Республикасының 9 дүркін чемпионы, жыл сайын өтетін Қызыл Жар кубогының (1999-2007 ж.ж.) бірнеше дүркін жеңімпазы, 2002 жылы Грецияда өткен Әлем чемпионатының күміс жүлдегері, қазіргі кезде Солтүстік Қазақстан облысының аға жаттықтырушысы.
Байымбетов Ерлан - Қазастан Республикасының спорт шебері, 2004 жылы Грецияда өткен Әлем чемпионатының күміс жүлдегері.
Тыркаев Тимур - Қазақстан Республикасының спорт шебері, 2004 жылы Грецияда өткен Әлем чемпионатының қола жүлдегері.
Тналин Әмір - Халықаралық дәрежедегі спорт шебері, 2006 және 2007 жылдарыГрецияда өткен Әлем чемпионаттарының жеңімпазы.
Сурет 1.2. Нуржаупов Ә. - Әлем чемпионатының күміс жүлдегері.
Георгий Емельянов - Халықаралық дәрежедегі спорт шебері, 2006жылы Грецияда өткен Әлем чемпионатының жеңімпазы (сурет1.3.).
Сурет 1.3. Емельянов Г. - Әлем чемпионатының жеңімпазы.
Смагулов Рауан - Қазастан Республикасының спорт шебері, 2012 жылыИндияда өткен Азия чемпионатының жеңімпазы (сурет 1.4.).
Сурет 1.4. Смагулов Р. - Азия чемпионы
Қадырбеков Самат - Қазастан Республикасының спорт шебері, Петропавл қаласында жыл сайын өтетін Қызылжар халықаралық турнирінің жеңімпазы, Италияда өткен (2009 ж) Әлем Чемпионатының қола жүлдегері, бірнеше дүркін Қазақстан чемпионы, Ирландияда 2011жылы өткен Әлем чемпионатының жеңімпазы, 2012 жылы Индияда өткен Азия чемпионатының жеңімпазы.
Жакупов Нұрсылтан - Қазастан Республикасының спорт шебері, 2014 жылы Венгрияда өткен Әлем кубогының жеңімпазы (сурет1.5.).
Сурет 1.5. Жакупов Н. - Әлем кубогының Жеңімпазы.
Каржауова Жансулу - Қазастан Республикасының спорт шебері, 2018 жылы Италияда өткен Әлемчемпионатының қола жүлдегері(сурет1.6.).
Сурет 1.6. Каржауова Ж. - Әлем чемпионатының қола жүлдегері
1.3 Кикбоксшыларды дайындау жүйесінде физикалық дайындығының жетілдіру мәселелері
Жауынгерлік әрекеттерді қолдану тиімділігін арттыру жағдайында білікті кикбоксшылардың сараланған дене дайындығын көбейтудің ерекшеліктерін жүйелеу қазіргі ғылыми-әдістемелік әдебиеттердің деректерін талдау және құрылымдау арқылы жүзеге асырылды.Қазіргі заманғы кикбоксшы жекпе-жегіне тән физикалық белсенділіктің қарқындылығын объективті және жан-жақты бақылау үшін жарыс жекпе-жегінен кейін дене жүйелеріндегі физиологиялық өзгерістерді бекіту және бағалау негізінде тиісті тесттер жасалуы керек. Бәсекелік жүктемені имитациялайтын осындай сынақтардың бірі - сөмкені қолдану арқылы сынақ, мұнда тәждің техникалық әрекеттері қысқа қашықтыққа жүгірумен және дененің жоғарғы бөлігіне арналған эргометрмен жұмыс жасау кезінде соққының максималды жылдамдығымен жүзеге асырылады. Дене жүйелерінің функционалды күйінің индикаторларын бақылау және кейіннен түзету бұл жағдайда анаболизм индексін есептей отырып жүзеге асырылады, бұл тестостеронның қандағы кортизолға концентрациясының үлесін, лактат мәндерін анықтайды, техникалық компонент тұрғысынан тесттің тиімділігінің төмендеуі және ең жоғары жүрек соғу жылдамдығын анықтау.
Жалпы және арнайы компоненттердің оңтайлы пропорциясы сақталған жағдайда ғана кикбоксерді тиімді дене шынықтыру мүмкін болады. Бастапқы дайындық кезеңі дене сапаларын дамытуға және жетілдіруге бөлінген жалпы уақыттың 85% 15% қатынасында сипатталады, оқу сатысында - 70% 30%, спорттық шеберлікті көтеру - 55% 45% жоғары спорт шеберлігі кезеңінің жеке бағдарламасына ауысу кезінде арнайы дене шынықтыру үлесінің одан әрі ұлғаюымен. Жүктеме жаттығу күндері мен сабақ саны, жалпы және арнайы дене шынықтыру көлемінің параметрлері мәндерін, сондай-ақ организмге аэробты, аралас және анаэробты энергия берумен орындалатын жұмыс қарқындылығын өзгерткен кезде құрастырылады. әр түрлі салмақ санатындағы кикбоксшылардың.Осылайша, спорттық шеберлікті жетілдіру кезеңіндегі дене шынықтыру жаттығулары мен кикбоксшылардың нақты моторлық қасиеттерін жетілдіре отырып, дене жаттығуларының барлық аспектілерін кешенді басқарумен қатар жүреді.Жалпы дене шынықтыру құралы ретінде кикбоксердің ерекше физикалық қасиеттерін, атап айтқанда қол мен аяқтың жарылғыш күшін, сондай-ақ дененің аэробты қабілетін арттырудың стандартты әдістерін үйрететін және ашатын тестілер қолданылады. моторлық әрекеттің нақты биомеханикалық стереотипін көбейтуге беріктігі мен функционалды дайындығы. Жалпы дене дайындығын бақылау нәтижелері жаттығу кезеңін жүзеге асыру динамикасындағы жүктеме құралдары, әдістері, көлемі мен қарқындылығын егжей-тегжейлі бағалауды ескере отырып, келесі мезоциклді жоспарлау мен ұйымдастыруда қолданылады.Кикбоксшылардың жекпе-жектің ситуациялық құрылымында максималды бұлшықет күштерін жасау дағдыларын жетілдіру екі бағытта жүзеге асырылады: қозғалыстың фазалық компоненттері жақсарып, дене белсенділігі көлемі мен қарқындылығы артады. Сондықтан жаттығу жүйесінде жаттығулардың екі түрі қолданылады: күш, тартылған бұлшықеттердің кернеуін максималды жоғарылату қабілетін дамыта отырып, бұлшықеттің жылдамдығы мен координациялық дәлдігін арттыру арқылы күштің жоғарылауын қамтамасыз ететін жылдамдық-күш. жиырылу. Күш жаттығуларын таңдау, олардың құрылымын түзету және оңтайландыру заманауи құрылыс принциптері негізінде жүзеге асырылады: конъюгаталық әсер, қозғалыстың прогрессивті биомеханикалық құрылымы, динамикалық сәйкестік және нақтылық. Қазіргі кикбоксингке қатысты стереотиптік және ситуациялық әрекеттермен салыстырғанда жаттығулар мен олардың мөлшерлемесін оңтайландырудың әр түрлі өлшемдерінің болуын болжайтын сараланған биомеханикалық сәйкестік принципін қолдану өте орынды. Тағы бір сәтті қағида - бағытталған бұлшықеттердің белсенділігінің ең жоғары кезеңінде бәсекеге қабілетті жүктемелерден асып кетуден тұратын бағытталған қуаттың принципі.Жекпе-жектің ситуациялық құрылымындағы кикбоксерлердің қуат әлеуетін молайту ұрыс әрекеті көрсеткіштерінің өзгеруімен, қолдармен, аяқтармен және күрделі комбинациялармен тиімді шабуыл аралықтарымен, іске асырылатын техникалық-тактикалық әрекеттердің сенімділігі мен баллдық артықшылыққа қол жеткізу кезіндегі импульстік мәнмен бірге техникалық ұпайлардың саны. Басқаша айтқанда, кикбоксшылардың қазіргі кезеңдегі күш дайындығы сенімді бәсекеге қабілетті нәтижелер беретін жекелеген комбинацияларды қалыптастыруға және жетілдіруге мамандандырылған.Жауынгерлік құрамның күш дайындығын диагностикалаудың сараланған кешендеріне максималды бұлшықет күші, жылдамдық-күш қабілеттері және беріктікке төзімділік сипаттамаларын анықтауға арналған тесттер кіреді. Бірінші топқа арқанға өрмелеу, қолды бейім қалыпта және параллель тіректерде бүгу созу, биік штангаға ілулі тартулар, серігімен иық тіреу, қолдарымен және аяқтарымен стендтік басу және өлі көтеру жатады. Жылдамдық-мықтылық қасиеттерін бекітуге арналған тестілер орнынан ұзақ және биіктікке секіруден, үш рет секіруден, дәрі допты алға және артқа лақтырудан, шайнектерді алға, артқа, солға, оңға және төменге лақтырудан, сондай-ақ иілуден созылудан тұрады. 20 секунд ішінде қолды жатық күйде және параллель штангаларда денені 20 секунд ішінде жатқан күйінен көтеру түсіру. Беріктікке төзімділікті анықтауға арналған тапсырмалар ретінде соққылар мен соққылардың негізгі типтерін, стандартты техникалық және тактикалық комбинацияларды 10 рет орындаумен тесттер қолданылады.Қазіргі кикбоксингтегі жылдамдыққа дайындық жекпе-жек техникасын жетілдіруге арналған жетекші (негізгі) компоненттің ерекшеліктеріне ие болды және функционалды және жалпы дене шынықтырумен бөлінбейтін бірлікте жүзеге асырылады. ССП іске асыру барысында кикбоксердің оңтайлы қозғалыс қимылдарының ырғақты-жылдамдық құрылымы оның антропометриялық және морфофункционалдық параметрлерін ескере отырып қалыптасады, бұл жекпе-жектің бір эпизодында техникалық шеберліктің сенімді жүзеге асуын қамтамасыз етеді. Құралдары мен әдістері техниканы жетілдіре отырып, орталық жүйке жүйесінде ұтымды байланыстардың пайда болуына көмектеседі, оны жүзеге асыру, бұл жағдайда, кикбоксер денесінің жұмыс істейтін жүйелерінен жоғары энергия шығындарын талап етпейді.Жауынгерлердің жылдамдық-қуат дайындығының негізгі сипаттамалары ұрыс қимылдарының дәлдігі, нақты реакция жылдамдығы және ұрыс стилінің қалыптасу траекториясын анықтайтын жылдамдыққа төзімділік болып саналады. Жылдамдық-қуат параметрлерінің жедел күйі шабуыл, қарсы шабуыл және аралас ұрыс стилін таңдауды талап етеді. ӘҚҚБ жауынгердің уақыттың ең кіші бірлігінде жылдамдық пен күштің максималды мәндерін көрсету қабілетін жетілдіретіндіктен, бұл көрсеткіштердің жеткіліксіз деңгейі күшейтілген жекпе-жек жағдайында тактикалық арсенал мен спорттық көрсеткіштерді төмендететіні қисынды, кеңістіктегі қозғалыс сапасы мен жылдамдығы техникалық-тактикалық әлеуетті анықтаған кезде.Қазіргі кезеңде кикбоксшылардың жылдамдық-күш қабілеттері кіші және орта салмақтағы салмақтары бар жылдамдықты-күштік тапсырмаларды қайта орындау әдісі, сондай-ақ бұлшық еттердің аралас жұмыс режимін көбейтетін әдіс жетілдірілген. кикбоксинг үшін функционалды маңызды. Сонымен қатар, бұл жаттығулардың кез-келген нұсқасы жаттығу жүктемесінің үлкен қарқындылығымен және аз көлемімен орындалады. Ресейдің әр түрлі жастағы кикбоксинг ұлттық құрамаларында ССП басқару барысында келесі ұсыныстар қолданылады:
- жаттығудың осы түрін жүзеге асыруда организмнің жоғары энергия шығындарын толтыру қажеттілігіне байланысты аптасына 1-2 рет ӘҚҚ өткізуге;
- жаттығулар 15 секунтқа дейін, қайталанулар арасында 1-2 минуттық тынығу аралығы және жиынтықтар арасында 10-15 минут аралығында жоғары қарқынмен жаттығу;
- жылдамдық мәндерін жақсарту кезінде салмақтың максималды салмағының 30-50% қатынасын, 50-70% - жылдамдық-қуат параметрлері, 70-90% - қуат сипаттамаларын қолдану;
- кикбоксердің жылдамдығы мен қуат параметрлерін арттыру үшін бір мотоцикл тапсырмасында кезектесіп отыру.Тапсырмаларды бәсекелес дуэльге қатысатын бұлшықет топтарын пайдалану кезінде соққы беру немесе қозғалу техникасының элементін имитациялайтын қозғалыс амплитудасына сәйкес орындау керек. Жаттығу режимінің қарқындылығы мен көлемін өзгерте отырып, абсолютті және жарылыс күшін, сондай-ақ беріктікке төзімділікті жақсартуға ауысуға болады.Жауынгерлердің жылдамдық-қуат дайындығының параметрлерін бекіту бұлшықет жұмысының динамикалық режимімен жарылыс күшінің қисықтарын тензометриялық тіркеу әдісін қолдану арқылы жүзеге асырылады. Бұл жағдайда бұлшықеттердің жарылғыш және үдеу күшінің сипаттамалары, қозғалыс жылдамдығы, жұмыс күші, бұлшықеттердің бастапқы күші және бұлшықеттердің күш әлеуеті өлшенеді. Спорттық шеберлік деңгейінің жоғарылауымен және жекпе-жек тәсілінің жекеленуімен бұл көрсеткіштер техникалық дайындықтың ерекше ерекшеліктерін құрайды. Қолмен және аяқпен соққы беру техникасының жылдамдық көрсеткіштерін жетілдіру бірнеше тапсырмаларды құру принциптеріне сәйкес жүзеге асырылады. Бұған қозғалыстың биомеханикалық құрылымын қалыптастыру үшін қозғалыстың жылдамдығын шектеуден субмаксимальға дейін өзгерту қажеттілігі, техникалық элементтерді максимумға жақын жылдамдықта зерттеу жатады. Жаттығу тапсырмаларының күрделенуі қозғалыс жылдамдығын жоғарылату, нысана немесе заттың кенеттен пайда болуы, реакция қашықтығын азайту, соққылар мен соққылардың үйлестіруін бақылау, сонымен қатар техниканы қиындату арқылы жүзеге асырылады.Арнайы жылдамдық параметрлері арнайы әдістерді қолдана отырып жетілдіріледі: интервал, жекпе-жек уақытын көбейту әдісі, ауыспалы және қозғалыс мәселелерін шешуге уақытты қысқарту әдісі. Аралық әдіс 3-5 минуттық демалу аралықпен жылдам қарқынмен 1-2 минутқа созылатын бірнеше (3-5) жекпе-жектермен сипатталады. Екінші әдісті көбейту кезінде техникалық және тактикалық іс-әрекеттерді жүзеге асырудың қарқындылығын төмендетпей, дайындық кезеңінің барлық кезеңінде шайқас уақытының ұлғаюымен максималды жылдамдықтағы қысқа дуэль жүргізіледі. Вариативті әдіс құрылымына жаттығудың динамикасындағы қарқынды интервалдардың жоғарылауымен жылдамдықтың орташа жылдамдықтан 1-2 минутқа өзгеруі бар дуэль кіреді. Төртінші әдіс тактикалық тапсырманы жау элементтерінің артықшылығын 1-2 минут ішінде жойып, қысқа мерзімде орындау тактикасын орындаудан тұрады.Осылайша, қазіргі кезеңде беріктік, жылдамдық, қуат және жылдамдық төзімділік параметрлерінің, сондай-ақ тікелей жылдамдық-қуат мәндерінің артуы маневр, соққылар және жетілдіру түрлерін жақсартуға бағытталған интегралды сипат алады. әр түрлі кикбоксинг пәндеріне арналған соққылар, техникалық және тактикалық әдістердің үйлесімдері. ... Ұрыстың қарқындылығын арттыру жағдайында қозғалыс асимметриясының ауырлығын төмендету үшін қолданылатын үйлестіру жаттығуларының рөлі артқанын атап өткен жөн.Жоғары білікті жауынгерлердің мотор-координациялық мәндері олардың спорттық шеберліктерінің көбею деңгейін анықтайды. Ең жоғары тиімділікке ие үйлестірілген кикбоксшылар соққылардан кейін қарсы шабуыл әрекеттерін жүзеге асырады, жоғары табыстармен олар аяқтарымен шабуылдар жасайды және соққыларды біріктіреді, соққылар мен соққылардан сенімді қорғауды ұйымдастырады. Кикбоксингтің қазіргі кезеңінде бұлшықет-моторлық сезім маңызды рөл атқаратындықтан, психомоторлық қабілеттер координациялық бағдарлауды психофизиологиялық сипаттамалар критерийлеріне сәйкес саралануы керек, оның құрылымы үш қабілеттен тұрады: сенсорлық, моторлы және когнитивті-ойлау. Психикалық әрекеттерді өзін-өзі бағалаудың жоғары реактивтілігі мен тиімділігі, өзін-өзі басқарудың тиімділігі және қозғалыс белсенділігінің өзін-өзі реттеуі, психомоторлық сенімділік пен жұмыс қабілеттілігі, ерікті күш-жігер деңгейі және максималды дамуымен үйлестіру параметрлерінің жоғары деңгейі қалыптасуы мүмкін. моторлық көріністер. Қалыптасқан қасиеттерді бәсекеге қабілетті ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz