Салық мемлекеттің тірегі

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 43 бет
Таңдаулыға:

Жоспар
Мазмұны
Кіріспе ...
Мемлекеттік мекемелердегі салықтық механизмдер есебін ұйымдастыру ерекшеліктері
1. Салық механизмін қалыптастыру және оның жұмыс істеу негіздері
1.1Салық және салық салу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
1.2.Салық механизмі: ұғымы, құрылысы және негізгі элементтері ... ... ... ...
1.4.ҚР-ндағы салық жүйесінің қалыптасуы және дамуы ... ... ... ... ... ... ... .. ...
1.5.Шет мемлекеттердегі салық жүйесі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ...
2
2.1
2.2 Жер салығы есебі
2.3 Көлік құралдары салығының есебі
2.4 Мүлік салығының есебі
2.5 Бюджетке төленетін басқа мемлекеттік салықтар. Жеке табыс салығы. Әлеуметтік салық. Медициналық сақтандыру.
3. Қазіргі таңдағы салық жүйесіндегі өзгерістер
3.1. ҚР-ндағы салық жүйесін жетілдіру ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... .

Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ...
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... .
Қосымшалар ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ...

Кіріспе
Салық мемлекеттің өмір сүруінің негізгі көзі болып табылады және мемлекет салықтық заңнаманың сәйкес актілерінде негізделген оның барлық нұсқамалары дұрыс орындалуына мүдделі. Бұл тек өзінің салықтық дәл және мерзімінде орындауымен міндетті салық төлеушілерге ғана қатысты емес, сондай-ақ салық салуды жүргізу мен ұйымдастыру бойынша көптеген және күрделі операцияларға қатысатын басқада тұлғаларға да, меншікті органдарына да қатысты.
Мен бұл дипломдық жұмысымда ҚР - ндағы салық жүйесін және шет мемлекеттердегі салық жүйесін ашып көрсетемін.Сонымен қатар соңғы 2-жылда пандемияның әсерінен көптеген елдер сияқты Қазақстанда дағдарысқа ұшырады. Соның әсерінен елде жұмыссыздық белең алып көптеген өндіріс ошақтары мен завод,фабрикалар тоқырауға ұшырады. Осының әсерінен қазынаға түсетін салық мөлшері азайып, тіпті ел тұрғындары салық төлей алмайтын халге жеткен болатын.Бірақ пандемияға қарамастан кейбір кәсіпорындар көптеген пайдаға кенелгенде болатын. Осыған байланысты ел президенті Қасым Жомарт Кемелұлы Тоқаев елдегі бірыңғай салық жүйесінің өзгеретінін , яғни табысы жоғарылардың салығы жоғарылап, табысы төмендер аз салық төлейтін болады деп хабарлаған болатын. Және де көптеген кәсіпорындарға салықтық жеңілдік беріліп,олардың қайта жандануына мемлекет субсидия бөлген болатын. Қазіргі уақытта пандемия аяқталып кәсіпорындар қайта қалыпқа келе бастады. Сонымен бірге ел қазынасына түсетін салық мөлшеріде бұрыңғы қалыпқа келе бастады.Салық мемлекеттің тірегі.Және ол сол мемлекеттің аумағында тұратын барша адамның міндеті...
Былай қарап тұрсақ салық жүйесі өте күрделі жұмыс. Мемлекетіміздің әл - қуаты мен қауіпсіздік саясатына арқау боларлық тұрақты экономикалық дамуына әсер ететін жүйе. Бұл арада салық төлеушілер де, мемлекетте арақайшылық болмайтын қатынас болу үшін салық саясатын заң арқылы дұрыс жолға қоя білу керек.
Қазақстан жас мемлекет болғандықтан оның салық жүйесіде дамыған елдердің салық жүйесі деңгейіне әлі де жете қойған жоқ. Дамыған елдерді қарайтын болсақ олардың негізгі табыс көзі ретінде салық болып қарастырылады. Мысалғы шет мемлекеттердегі табыс салығы мөлшері бізден әлде қайда жоғары. Бірақ олар жұмыс істеуге қолайлы орта жасап инвесторлар мен компанияларды өздеріне тартып ел қазынасына айтарлықтай салық түсіріп отыр. Бірақта бізде де бұл елдердегідей салық мөлшері көп болмасада елімізде жұмыс жасайтын компаниялардың ел бюджетіне төлейтін салық мөлшері ауыз толтырып айтарлықтай. Бір ғана Атырау облысын да жұмыс жасайтын ТенгизШевройлдін өзі елімізге соңғы жылдарда 482 млрд салық төлеген. Бірақ Атырау облысында өндірілетін жыл сайынғы мұнай көлемін ескерсек бұл көрсеткіш мардымсыз. Қазақстанда мұндай шетелдік компаниялар жетерлік. Егер осылардың төлейтін салық мөлшерін көбейтіп, салық жүйесі өзгертулер енгізсек ел қазынасына молырақ пайда түсіп , ел экономикасы біршама көтеріліп қалар еді.

1. САЛЫҚ ЖҮЙЕСІ, САЛЫҚ МЕХАНИЗМІ ЖӘНЕ САЛЫҚТАРДЫҢ ҚАЛЫПТАСУЫ
1.1. Салық және салық салу
Салықтар - шаруашылықты жүргізуші субьектілердің және жеке тұлғалардың мемлекетпен екі арадағы мемлекеттік арқылы жүзеге асырылатын, қаржы қатынастарды сипаттайтын экономикалық категория. Салықтардың экономикалық мәні мында жатыр: салықтар шаруашылық жүргізуші субьектілер және халық табысының қалыптасуындағы қаржылық жағдайлардың бір бөлігін білдіреді. Сондай-ақ шаруашылық жүргізуші субьектілер мен халық табысының белгілі бір мөлшерін жинақтап, жиынтықтаудың қаржылық қатынастарын көрсетеді.
Салықтар мемлекеттің құрылуымен бірге пайда болады және мемлекеттің өмір сүруінде және дамуында негіз болып табылады. Мемлекет құрылымының өзгеруі, өркендеуі қашан да болса оның салық жүйесінің құрылымымен, жаңаруымен бірге қалыптасады.
Кез-келген мемлекетке өзінің ішкі және сыртқы саясатын жүрзізу үшін көп мөлшерде қаражат керек болады. Салықтар-мемлекеттің негізгі және тұрақты қаржы көзі болып табылады.
Салықтың негізгі қызметтері:
* Реттеушілік
* Фискалдық
* Қайта бөлу
* Мына көрсетілген негізгі функциялармен қатар салықтардың ынталандыру , бақылау функцияларын да атауға болады.
Реттеушілік қызметі - салықтың ең негізгі қызметі болып табылады. Бул қызмет арқылы салықтар ер экономикасына өз ықпалын тигізеді , яғни салықтық реттеу жүзеге асырылады. Салықтық реттеудің ең басты мақсаты - өндірістің дамуына ықпал ету. Салық түрлері, салық ставкалары , салық жеңілдіктері , салық салу әдістері салықтық реттеудің тектіктері болып табылады.
Бұл көрсетілген салықтық реттеудің тектіктері тек қана өндірістің дамуын реттеп қана қоймайды, сонымен қатар ақша және баға саясаты, шетелдік кәсіпкерлермен инвесторларды ынталандыру, шағын және орта бизнесті дамыту жұмыстарын жүзеге асырады. Салықтық реттеу тетіктері тиімді қызмет атқару үшін , олардың басқада экономикалық тетіктермен тығыз байланыста болу қажет. Салықтық реттеуде салық ставкалары мен салық жеңілдіктерінің алатын орны ерекше. Себебі, ғылыми негізделмеген , шектен тыс жоғары қойылған ставкалар кәсіпкерлердің қызығушылын басып, ынтасын төмендетіп , өндірістің күшін бәсеңдетеді , ал шектен тыс қойылған ставкалар салық төлеушілердің жауапкершілін азайтып , өндірістің төмендеуіне сонымен қатар мемлекеттік қаржының кірісінің азайуына алып келеді. Осы сияқты салық жеңілдіктерінің де тиімсіз жағы және бар. Дамыған елдердің тарихынан салық ставкалары жөнінде мыналарды байқауға болады.
* Егер төленетін салық мөлшері салық төлеуші табысының 50 процентінен асып кетсе, онда ол өндірістің тоқтап қалуына әкеледі
* Егер салық мөлшері салық төлеуші табысының 45-50 проценті аралығында болса, онда жай, ұдайы өндіріске әкеледі
* Егер салық мөлшері 35-40 проценті арасында болса , онда ол өндірістің өсуіне әкеледі.
Салықтың екінші қызметі - фискалдық немесе бюджеттік қызметі. Бұл функция арқылы мемлекеттік бюджеттің кіріс бөлімі құрылып, міндеті артады. Себебі, салықтар мемлекеттік бюджеттің кірісін топтастырып , әлеуметтік , әскери-қорғаныс, тағы да басқа шаралардың іске асуын қамтамасыз етеді.
Қайта бөлу қызметі арқылы әртүрлі субьектілер табысының бір бөлшегі мемлекет қазынасына түседі. Бұл қызметтің іс-әрекетінің көлемі ішкі жалпы өнімді салықтардың алатын үлес салмағы арқылы анықтайды. Соңғы жылдардағы мәліметтер бойынша Қазақстан Республикасының ішкі өніміндегі салықтардың үлесі шамамен 40 проценттен асады. Бұл экономикасы дамыған басқа елдерден әлде қайда жоғары. Еліміздегі мемлекет мүддесі үшін қаржы көздерін орталықтандырудың бір айғағы осы.
Салықтардың анықтамасы , мәні және мазмұны жоғарыда көрсетілген болатын. Оған тоқталмай , енді салықтардың топтастырылуы туралы айтатын боламын.
Салықтарды мынадай белгілері бойынша топтастырамыз:
1. Салық салу обьектісіне байланысты
2. Қолданылуына қарай
3. Салық салу органына байланысты
4. Экономикалық ерекшелігіне байланысты
5. Салық салу обьектісін бағалау дәрежесіне қарай.
Салық салу обьектісіне қарай салықтар тікелей және жанама салықтар болып жіктеледі.
Тікелей салықтар жалғаусыз немесе тікелей табысқа , мүлікке салынады.
Тікелей салықтарға мына салықтар жатады:
* Заңды және жеке тұлғалардың табысына салынатын салық
* Мүлік салығы
* Жер салығы
* Бағалы қағаздармен жүргізілетін операцияларға салынатын салық
* Жер қойнауын паудаланушылардың арнайы салығы мен төлемі
* Көлік құралдарына салынатын салық және т.б.
Жанама салықтар - тікелей емес, жанама түрде тауар немес қызмет құны арқылы алынады.
Жанама салықтарға мына салықтар жатады;
* Қосылған құнға салынатын салық;
* Акциздер;
* Баж салығы;
Салық салу механизмі - нарықтық экономиканың қалыптасу кезеңінде салық саясатының басты бағыты немесе салық саясатының негізгі мақсаты- салық жүйесін құру және оның тиімді қызмет етуіне мүмкіншілік беретін салық механизмін імке асыру.
Салық жүйесі - өзінің құрамы жағынан бірнеше бөліктерден тұратын күрділі модель.
Салық жүйесі бөліктерінің құрамы мынадай: қаржы қатынастары және осы қатынасты анықтайын салықтар; салық механизмі , салық салу әдістері мен жолдары; нұсқаулықтар мен әдістемелік құжаттар , салық салуды ұйымдастыру ,салық салудың негізгі принциптері және т.б.-лар салық механизміне жатады. Салық жүйесін жақсыда, тиімді қызмет істеуіне салық механизмінің қосар үлесі өте зор.
Енді осы салық жүйесінің құрамы мен салық салу механизміне толығырақ тоқталсақ.
Қандай да бір механизмнің құрамында бірнеше тетіктер және элементтер болады. Салық салу механизміде солар іспетті беогілі бір салықтың элементтерін тұрады.
Салық салу элементтері мыналар:
Субьект, обьект, салық көзі, салық ставкасы, салық өлшем бірлігі, салық оклады, салық жеңілдіктері, салық төлеу мерзімі мен тәртібі, салық төлеушінің және салық қызметі органдарының құқы мен міндеттері , салық төлеуін бақылау, салықтық жазалау шаралары.
Салық субьекті дегеніміз- заң бойынша салық төлеу міндеті жүктелген жеке және заңды тұлғалар.
Салық обьектісі - табыс, мүлік, еңбек ету түрі , қызмет көрсету, ақшамен жасалатын операциялар , мүлікті басқаға беру , табиғи қорларды пайдалану, қосылған құн , айналым және т.б.

Қазақстан Республикасының 1991 жылы 25 желтоқсанда қабылданған. "Қазақстан Республикасы салық жүйесі туралы" Заңы, тәуелсіз Қазақстанның салық жүйесін құрудың ең алғашқы бастамасы болып табылады. Бұл еліміздің экономикасын реформалаудағы күрделі тестердің бірегейі. Осы мезгілден бастап ел экономикасына бұрын болмаған жаңа құбылыстар іске аса бастады. Оларды атап айтсақ; шаруашылықты жүргізудің еркіндігі: меншік түрлерінің бір-біріне өзара тепе-теңдігі; шаруашылық жүргізуші субъектілер мен мемлекет арасындағы қатынастардың құқықтық негізде жүргізілуі және т.б.
Бұл заң салық жүйесін құрудың басты прициптерін, алым мен салықтың түрлерін, олардың бюджетке түсуі тәртібін белгілеген тұңғыш тарихи құжат болып есептелінеді.

Осы заң бойынша салық төлеушілер мен салық қызметі органдарының құқықтары мен міндеттері, республикалық және жергілікті басқару органдарының да салыққа байланысты қызметтері айқын бекітіледі.

Қабылданған Заңға сәйкес 1992 жылдың бірінші қаңтарынан Қазақстан Республикасында: 13-жалпы мемлекеттік салықтар: ІІ-міндетті түрде төленетін салықтар мен алымдар: 18-жергілікті салықтар мен алымдар енгізілді.
Салықтар негізі пайдаға салынатын салық, табыс салығы қосылған құнға салынатын салық және т.б. салықтар құрады. Қазақстан Республикасының салық жүйесін құруда ең алғашқы тарихи құжат болған жоғарыда көрсетілген. Заңның ел экономикасын реформалаудағы маңызы мен олардың орны ерекше. Дегенмен, өмірге келген әрбір жаңа құбылыста кездесетін ерекшеліктермен қатар кемшіліктерде бұл заңда тыс қалмаған сияқты, яғни Қазақстан Республикасы алғашқы құрылған салық жүйесінде бірқатар шешуін таппаған мәселелер, кемшіліктер мен жетіспеушіліктер аз емес. Әрине, бұл кемшіліктердің түрлі себептері де бар.
Басты себеп, ол біз салық жүйесін құрғанда елімізде жинақталған ғылыми және практикалық тәжірибе болған жоқ.

Салық қызметі органдары да, салық төлеушілер де мұндай жаңа бастамаға психологиялық жағынан дайын еместігі көрінді. Еліміздің алғаш қабылданған салық жүйесінде біз жоғарыда айтып өткен дүниежүзілік тәжірибеде қолданылып келген салық принциптері сақталмады.
Сондықтан бұл салық жүйесінің нарықтық қатнастардың талабына толығымен жауап беруге мүмкіндігі болмады. Ең бастысы жалық жүйесінің өндірісті дамытуға ешқандай ықпал етпеуі, бюджет кірісін қарадағы өз ролін жете атқара алмауы, яғни салық көзі табыс немесе пайда емес, керісінше тұтыну болып табылады.

Салық санының көптігі, айналымды анықтаудың қиындығы, шектен тыс дәлелсіз берілген салық жеңілдіктері, салық ставкаларының бір салық жеңілдіктері, салық ставкаларының бір салық бойынша бірнеше болуы, халықаралық салық салудың негіздерінің тыс қалмуы және т.б. кемшілктер салық жүйеснің одан ары қарай реформалаудың қажет екенін айқын көрсетеді. Әрине бұл өмір талабына сай. Экономиканы реформалау 1-2 жылдың ішінде мүмкін еместігін баршамыз түсінеміз, сондықтан салық жйесі де біртендеп қалыптасады, түзеледі, ары қарай дамиды.
Қазақстан Үкіметі 1995 жылдың басында салық реформасының ұзақ мерзімді концепциясын қабылдады. Бұл құжатта, негізінен, салық жүйесін салық заңдылығын бірте-бірте халықаралық салық салу принциптеріне сәйкес қызмет етуге жеткізу көзделген.

Осы концепцияны іс жүзіне асырудағы бірінші кезең Қазақстан Республикасы Президентінің 24.04.95. жылы қабылдаған "Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы" жарлығы болып табылды.
Қазақстан Республикасында 1995 жылдың шілдесінен бастап жаңа салық жүйесі іске қосылды. Бұл жаңа салық жүйесі біршама болсада нарықтық қатнастар талабына бейімделіп, халықаралық тәжірибеге мейлінше жақындатылған.

Енді бұрын қызмет еткен 42 түрлі салықтар мен алымдардың сны едәуірі қысқартылып, жалпы салықтар мен алымдар саны 11-ге жеткізгілген.
Салықтың ең басты түрі болып табысқа салынатын салық, яғни пайда емес табыстан салық алынатын болды.
Салық салудың негізгі принциптері біршама өз шешімін тапқан. Заңды тұлғалардың табысына салынатын салықтың ставкасы жалпыға бірдей 30% болып белгіленсе, қосылған құнға салынатын салық ствкасы барша төлеуші үшін 20 % көлемінде бекітілді. Сонымен қатар амортизация есептеудің жаңа тәртібі енгізілді. Бухгалтерлік есеппен қатар енді салықтың есеп жүргізіледі. Айта кетсек жаңа салық кодексінде жаңа салық заңы бойынша слықтың әкімшіліктің жаңа ережелері енгізілді. Олардың ішіндегі ең маңызды шешімдердің бірі салық заңдарын бұзғаны үшін жауапкершілікті күшейту. Осы жарлыққа байланысты салық мемлекет алдындағы борыш болып есептеліп, бюджет кірісіне төленуге жатады.

Соның немесе ағымдағы төлемдер бюджет кірісіне белгіленген мерзімде төленбесе оны төлеушілердің немесе олардың дебиторларының шоттарынан салық, айып пұл және өсім жөнінде пайда болған берешек шегінде, егер салық төлеуші немесе оның дебиторлары осы берешекті төлеуге келетін болса, өндіріп алынады.
Салықтар, айып пұл немесе өсім түріндегі берешектердің төленуін қамтамассыз ету үшін салық қызметі органдары салық төлеуші мен оның дебиторларының шотында қаражат болмаған жағдайда мүлікті тұмшалау туралы шешім жойылады.

1.2. Салық механизмі: ұғымы, құрылысы және негізгі элементтері

Экономикалық әдебиет көбінесе салық механизмі ұғымын ұолданады. Бірақ бұны қолдана тұра оны анықтауға бірыңғай көзқарас жоқ. Ресей Федерациясының салық кодексінде тұжырымдама мен белгілер бойынша ерекшеліктер жоқ, сонымен қатар салық механизмінің мәні ашылмаған. Ал Қазақстан Республикасын оны қаржы механизмінің құрамдас бөлігі ретінде көрсетеді. Және оны салық саясатын жүргізу үшін пайдаланады дейді. Бірақ бұған қарамастан салық механизмін анықтамалардың көп бөлігі салық механизмін өте көп қырлы экономикалық категория дейді.
И.А. Майбуровтың анықтамасы бойынша салық механизмі салық қатынастарын реттеудің нысандары мен әдістерінің жиынтығын сипаттайды. Олардың әрекеті мен құрылымы мемлекеттің қаржы саласындағы басқару қызметінің ерекшелігіне байланысты.
Т.В.Волковтың анықтамасына сәйкес салық механизмі тұтқалардан, құралдардан,әдістерден және құқықтық,нормативтік, ақпараттық қамтамасыз етуден тұрады.
Сол сияқты М.К.Керефова салық механизмін салық заңнамасы негізінде мемлекеттік салық саясатына сәйкес салық қатынастарын ұйымдастырудың, реттеудің нысандары0әдістері мен әдістерінің жиынтығы ретінде көрсетеді.
Қазақстандық ғалым экономика ғылымының кондидаты, доцент Ермекбаев Б.Ж. салық механизмін салық жүйесінің негізгі компоненті деп санайды. Яғни салық саясатының негізгі бағыты мен басты мақсаты осы салық механизмін қалыптастыру. Сонда ғана салық саясаты жүзеге асады деген болатын.
Осылайша И.А. Майбуров, Т.В,Волкова , М.К.Кеферова және Ермекбаева Б.Ж. осы дипломдық жұмыстың анықтамалары салық механизмін салық қатынастарын ұйымдастыратындығын және реттейтінін көрсетеді.
Е.Ю.Жидкова салық механизмін салық саясатының мақсаттарына қол жеткізуді қамтамасыз ететін салық қатынастарының әдістері мен ережелерінің жиынтығы ретінде қарайды. Яғни, Е.Ю. Жидкова салық механизмінің көмегімен салық саясатының мақсаттарына қол жеткізуге болатынын атап көрсетеді.
Т.Ф.Юткинаның айтуынша, салық механизмінің мәні оның құрылымдық элементтерімен анықталады,мысалы, салықтық жоспарлау,салықтық реттеу және салықтық бақылау.
Жоғарыда келтірілген барлық анықтамалар салық механизмінің мәнін анықтайды, соған қарамастан кейбірінде кемшіліктер мен қарама-қайшылықтар бар.
Менің ойымша ең сәтті анықтама - ЛуАн Миннің анықтамасы, оның анықтамасына сәйкес салық механизмі Мемлекетпен муниципалитердің қызметін қаржылық қамтамасыз ету мақсатында мемлекеттің жалпы экономикалық стратегиясының бөлігі болып табылатын уәкілетті мемлекеттік органдар жүргізетін қаржылық-құқықтық шаралардың жиынтығы.,сондай-ақ экономиканың әртүрлі салаларын дамытуды реттеу мақсатында өндіріс және халықтың әл-ауқатының өсуін қаржыландыру болып табылады.
Салық механизмін құрудың негізін қағидаттарға байланысты салынған нәтижелік индикаторлар құрайды. Салық саясатын іске асыру құралы ретінде салық механизмін қалыптастырудың негізгі қағидаттары 1.1. кестеде көрсетілген.
Салық механизмінің қалыптасу принциптері
Салық базасының қалыптасу әдістері

Салық жеңілдіктерінің қолданылу мақсаты, ауқымы мен сипаты
Тура және жанама салықтардың арақатынасы
Салық шегерімдерін қолданудың заңдылығы
Әртүрлі табыстарға салық салудың біркелкілігі
налогоплательщиков
Салық салудың дискрециясы
Салықтық жоспарлаудың шектері

Салық механизмінің элементтері- жоспарлау, реттеу, бақылау
Салықтық жоспарлау- нақты экономикалық жағдайларды ескере отырып, салықтық түсімдерді болжаудың экономикалық негізделген жүйесі. Кезеңге байланысты жоспарлау ерекшеленеді:
* Жедел
* Ағымдағы
* Ұзақ мерзімді
* Стратегиялық

Салықтық жоспарлаудың негізгі міндеті- қолданыстағы салық заңдарының негізінде елдің әлеуметтік- экономикалық даму бағдарламаларының сапалық және сандық көрсеткіштерін қамтамасыз ету.
Мемлекеттік деңгейде салықтық жоспарлаудың рөлі салықтардың түсуін, салық салу базасының өсу үрдістері мен факторларын талдауды және осы негізде бюджеттерге салық түсімдерінің көлемін есептеуді анықтайды.

Салықтық реттеу - салықтардың өсімін көбейту процестерінің барысына жедел араласудың экономикалық шаралар жүйесі.
Салықтық реттеудің қағидаттары:
* Экономикалық негізділік
* Қаржылық мақсаттылық
* Мүдделер тепе-теңдігі

Салықтық реттеудің негізгі міндеттері-ұйымдардың ішкі және сыртқы қызметі үшін жалпы салықтық ахуалды жақсарту, капитал қозғалысының салалық және өңірлік бағыттарын дамыту үшін преференциялық салықтық жағдайларды қамтамасыз ету.
Салықтық реттеу әртүрлі тәсілдермен және әдістермен іске асырылады:
* Жеңілдіктер мен санкциялар тәсілдігі
* Инвестициялық несие,кейінге қалдыру , бөліп төлеу және трансферттер әдісі

Табысты реттеу саласындағы мемлекеттік саясатты жүзеге асырудың маңызды құралы-салық ставкасы. Ол салық базасының немесеоның бқлігінің пайызын анықтайды, оның ақшалай бағасы салықтық мөлшері болып табылады. Оны өзгерте отырып, Үкімет салық заңнамасының бүкіл ауқымын өзгертпей, тек орнатылған машиналарды түзете отырып, салықтық реттеуді жүргізе алады.
Салық саясатының маңызды әсеріне жекелеген аймақтардағы, жекелеген салалардағы салық төлеушілердің кейбір санаттары үшін салық ставкаларын саралау арқылы қол жеткізеді.
Салық ставкаларының арқасында орталықтандырылған бірыңғай салық жүйесі жеткілікті икемділікке ие, бұл салық ставкаларын жыл сайын нақтылау және салық саясатын нақты экономикалық жағдайға сәйкес келтіру арқылы қамтамасыз етіледі.
Салық ставкасымен қатар салық жеңілдіктері салық саясатын жүзеге асырудың тиімді құралы болып табылады. Бұл белгіленген талаптарға жауап беретін жеке және заңды тұлғаларға салық салудан толық немесе ішінара босату берілуіне байланысты.

Салық салудың әлемдік тәжірибесінде қолданылатын салықтық жеңілдіктерді жүйелеу қиын, өйткні оларды мемлекеттің кәсіпкерлік қызметті дамытуға қызығушылығы болған және ол экономиканың белгілі бір салаларын, өңірлерді, кәсіпкерлік қызмет түрлерін ынталандыруға немесе керісінше ынталандырмауға дайын болған кез келген жағдайға белгілеуге болады.
Салық төлеушілерге белгілі бір салық жеңілдіктерін бере отырып , мемлекет ең алдымен экономикалық процесте салықтық реттеуді жүзеге асырады. Кез-келген елде салықтық жеңілдіктердің формасы мен әдістері тұрақты түрде дамып отырады. Салықтық жеңілдіктердің ең типтік нысандары, атап айтқанда:

* Пайданы,табысты немесе басқа обьектіні салық салудан толық немесе ішінара босату

* Шығындарды болашақ кезеңдердің кірістеріне жатқызу

* Азайтылған салық мөлшерлемесін қолдану

* Белгілі бір қызмет түрлерін салықтан немесе осындай қызметтен түсетін кірістен босату

* Жекелеген әлеуметтік топтарды салықтан босату
*
* Салық төлемдерін кейінге қалдыру немесе бөліп төлеу

Көбінесе инвестициялық қызмет салықтық ынталандыру обьектісіне айналады. Көптеген мемлекеттерде осы мақсаттарға бағытталған пайдаға салық салудан толық немесе ішінара босатылады.

Салық жеңілдіктерінің көмегімен көптеген елдерде шағын кәсіпорындарды құру , шетелдік капитал тарту , экономиканы одан әрі дамыту үшін іргелі маңызы бар ғылыми-техникалық әзірлемелер, экологиялық жобалар көтермеленеді.

Салық механизмінің ең маңызды элементіне-салық санкциялары жатады. Олар , бір жағынан мемлекеттің қолында құрал ретінде қызмет етеді, оның көмегімен салық төлеушінің салық міндеттемелерін сөзсіз орындауы қамтамасыз етіледі, екінші жағынан , салық төлеушіні басқарудың тиімді нысандарын пайдалануға бағыттайды.
Салықтық санкциялар салық механизмін қолданудың жанама нысаны болып табылады, олар басқарудың тиімділігі бақылаушы органдар жұмысының тиімділігімен анықталады.
Көптеген елдерде салықтық құқықтық қатынастарды реттеудің қағидатты тәсілдері негізгі салық заңымен - Салық кодексімен айқындалады.

Ең алдымен салықтардың қажеттілігіне тоқталайық. Салықтар қоғамның сыныптарға бөлінуімен және мемлекеттің пайда болуымен пайда болады. Қоғамның даму тарихында ешбір мемлекет салықсыз жасай алмайды, өйткені ол өз функцияларымен қанағаттандыру үшін оған қажетті мөлшерде қаражат қажет болады. Және бұл қаражат тек садық жинау арқылы ғана табылады. Осыған сүйене отырып , салық ауыртпалығың ең төменгі мөлшері мемлекеттің ең төменгі функцияларын орындауға кететін шығыстарының сомасымен анықталады. Басқару, қорғаныс, сот ,тәртіпті қорғау - мемлекетке неғұрлым көп функциялар жүктелсе , соғұрлым ол салық көп жиналуы қажет.

Енді салық механизмінің ең соңғы элементін қарастырамыз.
Салықтық бақылау- нақты орындауды жоспарланғанға бағытталған салық салу саласындағы түзету іс-шараларын жүргізу туралы шешімдер қабылдау мақсатында салық түсімдерінің жоспарланған шамасын ауытқу себептерін талдау тжөніндегі іс-шаралар кешені. Дұрыс қалыптасқан салық саясаты және оны құру мен жұмыс істеуге қойылатын талаптарды ескеретін жеткілікті түрде реттелген салық механизмі тиімді салық салудың қажетті шарты болып табылады.

Нақты практика призмасы арқылы қарастырылатын салық механизмі белгілі бір кеңістік пен уақытта әртүрлі болады. Сонымен, басқару мен биліктің әртүрлі деңгейлеріндегі салықтық әрекеттер екіұштылыққа ие, сонымен қатар уақытша қатынастардағы айырмашылықтарда айтарлықтай. Салық механизмі практикалық салық әрекеттерінің жиынтығы ретінде салық заңдарының ережелерін практикада жүзеге асырудың шарттары мен ережелерінің жиынтығы болып табылады. Салық механизмі салық заңнамасына, салық салуды басқару негіздеріне сүйене отырып , салық қатынастарын реттеуге мүмкіндік береді. Салық механизмі - бұл тұжырымдаманы ұйымдық-экономикалық категория ретінде түсіндіретін салық теориясының саласы, демек, өндірісте құрылған ұлттық табыстың бір бөлігін әлеуметтендіру кезінде пайда болатын қайта бөлу қатынастарын басқарудың обьективті қажетті процесі. Осы процесте қалыптасқан қатынастардың барлық саласын үш ішкі жүйеге бөледі. Және де бұлар мен жоғарыда атын атап, түсін түстеген - салықтық жоспарлау, салықтық бақылау, салықтық реттеу.
Салық механизмі , сондай-ақ экономикалық, екі қарама-қарсы принциптерді біріктіреді: жоспарлау, яғни халық шаруашылығының барлық салалары мен аймақтарының дамуын теңестіру , әлеуметтік өндірісті дамытудың мақсатты бағытына сәйкес экономикалық процестерді үйлестіру арқылы обьективті қолданыстағы экономикалық заңдарды ескере отырып, орталық биліктің экономиканы ерікті түрде реттеуі; стихиялық-нарықтық бәсекелестік, онда ол экономиканың барлық салалары мен аймақтарының теңдестіру негізінде еркін жүреді. Тікелей және кері байланыс өндірушілер мен тұтынушылармен өзара әрекеттеседі. Өндірушілердің оқшаулануына және олардың мүдделерінің сәйкес келмеуіне байланысты жойқын құбылыстар сөзсіз пайда болады.

Осылайша, нарықтық қатынастар, бір жағынан, қатаң бәсекелестік жағдайында жекелеген субьектілердің өндірісін дамытуға, ал екінші жағынан тауарлардың өндірістік массасының сәйкес келмеуі нәтижесінді оқшауланған кәсіпорындар арасындағы экономикалық байланыстардың бұзылуына әкеледі. Бұл өндірістегі сәтсіздіктер мен нарықтық дағдарыстық тенденциялардың алдын алу үшін нарықтық қатынастарды мемлекеттік реттеу қажеттілігін білдіреді. Мұндай реттеуші қазіргі уақытта барлық елдерде танылған салық механизмі болды.

2. ҚР-ндағы салық жүйесінің қалыптасуы және дамуы

Салық жүйесін мемлекетпен және заңды тұлғалар арасындағы қаржы қатынастарының жиынтығы, салықтар мен алымдар, салық салу әдістері мен тәсілдері, салық заңдары мен салыққа қатысты актілер , салық салу органдары мен салық қызметі жиынтыға құрайды.
Қазақстан Республикасының 1991 жылдың 25- желтоқсандағы қабылданған Қазақстан Республикасының салық жүйесі туралы Заңы, егемен Қазақстанның салық жүйесін құрудың ең бірінші бастамасы болып саналады. Бұл еліміздің экономикасын реформалаудағы күрделі істердің бірегейі болып табылады. Осы мезгілден бастап ел экономикасында бұрын соңды болып көрмеген заманауи құбылыстар іске асырыла бастады. Оларды айтатын болсақ: шаруашылықты жүргізудің еркіндігі; меншік түрлерінің өзара тепе-теңдігі; шаруашылық жүргізуші субьектілер мен мемлекет арасындағы құқықтық негізде жүргізілуі т.б.
Заң бойынша салық төлеушілер мен салық қызметі органдарының құқықтары мен міндеттері , республикалық және жергілікті басқару органдарының да салыққа байланысты қызметтері , құқықтары мен міндеттері айқын көрсетіледі.
Негізінен Қазақстан Республикасының салық жүйесінде бұрыннан келе жатқан өзіндік тәжірибесі болмағандықтан, тәуелсіздік алған жылдары салық жүйесі біршама қиындық туғызды. Сол себептен Үкімет көрші елдердің салық жүйесіне қарап отырып өзіміздік салық жүйесізді құрған болатын. Әсіресе Ресей Федерациясының салық жүйесіне қарап отырып біздің салық жүйесін жасаған болатын. 1991 жылдың 24 желтоқсанында қабылданған Қазақстан Республикасының салық жүйесі турала заңы Ресей Федерациясы заңының тұспа тұс көшірмесі болатын. Осыдан кейін барып Қазақстанның өзіндік салық жүйесі қалыптаса бастады.
Қазақстан Республикасының салық жүйесін құруда ең алғашқы тарихи құжат жоғарыда көрсетілген Заңның ел экономикасына реформалаудағы маңызы мен алар орны ерекше.
Соңғы жылдары Қазақстан Республикасында (бұдан әрі - Қазақстан) бірқатар салықтық реформалар жүргізілді.
оның нәтижелері болды:
:: негізгі салықтар бойынша салық ставкаларын төмендету арқылы салық төлеушілердің салық ауыртпалығын айтарлықтай төмендету;
:: айналым салықтарын, бакалаврларға салынатын салықты жою арқылы салық жүйесін оңайлату
және шағын отбасылар, мұрагерлік және сыйға тарту арқылы өтетін мүлікке салық. 2013 жылдың 1 қаңтарынан бастап Республиканың салық жүйесінде
Қазақстанда 13 салық, алымдардың 6 түрі бар
және 10 алым, сондай-ақ мемлекеттік баж
:: жекелеген қызмет түрлері бойынша оңайлатылған салық салу жүйесі түріндегі арнаулы салық режимдерін енгізу;
сондай-ақ ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілер үшін.
Қазақстандағы және шет елдердегі салық жүктемесінің құрылымын салыстыратын болсақ,
Дамыған елдерде табыс салығының мөлшерлемесі шегінде ауытқып тұратынын атап өткен жөн
30-40% (Қазақстанда - 20%); ҚҚС -- 10 - 20%
(Қазақстанда - 12%); жұмыс берушілерден алынатын әлеуметтік салық - 8-ден 40%-ға дейін (Қазақстанда - 11%); табыс салығы - 30-дан 60%-ға дейін (Қазақстанда - 10%)
тегіс шкаламен).
Сонымен қатар, Қазақстандағы қолданыстағы салық жүйесінің бірқатар кемшіліктері бар, атап айтқанда:
:: мемлекет билігіндегі салық түріндегі барлық табыстың төрттен бір бөлігі жанама салықтар арқылы, яғни объект арқылы алынады.
салық салу тек табыс немесе емес
пайда, сонымен қатар шаруашылық жүргізуші субъектілердің шығыстары;
:: салық жүйесі барлық меншік нысанындағы кәсіпкерлік құрылымдарды қаржылық капиталды жинақтауға және оны негізгі және айналым капиталына инвестициялауға ынталандырмайды;
:: салық жүйесі салық түрлері, салық базасы, салық бойынша тұрақсыз
ставкалары және салықтарды есептеу әдісіне сәйкес,
оларды қолданысқа енгізу мерзімдері мен тәртібі;
:: әлі де жылжымайтын мүлік салығы жоқ.
Қазақстанда шағын және орта бизнестің үлесі
(бұдан әрі - ШОБ) 2012 жылы ЖІӨ-нің қалыптасуында 17,8%-ды құрады, ал дамыған елдердің көпшілігінде бұл көрсеткіш 50-ден 50-ге дейін ауытқиды.
Сонымен қатар шағын кәсіпорындардың құрылымы
негізінен көтерме және бөлшек саудамен ұсынылған
сауда (шағын кәсіпорындардың жалпы санынан 60,7%), құрылыс (12%), жылжымайтын мүлікпен операциялар (6,2%), көлік қызметі
және байланыс (3%).
Қазақстан Республикасы ТМД елдерінің ішінде бірінші болып инвестициялық ел рейтингіне енді. Бұған қоса, Дүниежүзілік банк Қазақстанды да қатарына қосты. Әлемнің 20 елі, инвестиция үшін ең тартымды. Салық және кеден жүйелерін дамыту, оларды жақындастыру бойынша одан әрі қадамдар белгіленді халықаралық стандарттармен. Бірге Дүниежүзілік банк салық және кедендік әкімшілендіруді реформалау жобасын жүзеге асыруда. Салық және кеден ісін жеңілдету процедуралар, электронды түрде одан әрі кеңейту қызметтер, автоматтандырылған жүйені енгізу тәуекелдерді басқару - бұл аз ғана бөлігі жүйелі түрде енгізілетін іс-шаралардың тұтас кешені. Нәтижесінде Қазақстан көш бастап тұр
басқалармен салыстырғанда салық салу саласындағы негізгі тиімділік көрсеткіштері ТМД елдері және рейтингте 39-орында 183 елден DoingBusiness-2011.
Қазақстан Республикасы 1995 жылдың алғашқы жартысында салық реформасының ұзақ мерзімді концепциясын қабылдады. Бұл құжатта, салық жүйесін салық заңдылығын бірте - бірте халықаралық салық салу принциптеріне сәйкес қызмет етуге көзделген.
Бұл концепцияны іске асырудағы алғашқы кезең Қазақстан Республикасы 24.04.95 жылы қабылданған Заң күші бар Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті салықтар туралы Жарлығы болып табылады. 1995 жылдың шілде айынан бастап күшіне енген бұл салық біршама болсада әлемдік салық жүйесінің талабына бейімделіп, халықаралық тәжірибеге мейлінше жақындады...

Қазақстан Республикасының салық жүйесі жаңа Салық кодексіне сәйкес салықтардың , алымдар мен баждардың түрлерін реттейтін құқықтық нормаларды және салық қызметі органдарын қамтиды. Қазақстандағы салықтардың, алымдардың және салықтық сипаттағы төлемдердің тізбесі мыналарды қамтиды:
* Корпаративтік табыс салығы
* Жеке табыс салығы
* Қосылған құн салығы
* Акциздер
* Экспортқа салынатын салық
* Жер қойнауын пайдаланушылардың арнайы төлемдері мен салықтары
* Әлеуметтік салық
* Транспортқа салынатын салық
* Жер салығы
* Мүлік салығы
* Ойынхана бизнесіне салынатын салық
* Тіркелген салық
* Бірыңғай жер салығы

Басқа міндеттемелермен бюджетке төленетін төлемдер
* Жер телімдерін пайдаланғаны үшін
* Жер үсті су көздерінің ресурстарын пайдаланғаны үшін
* Қоршаған ортаға эмиссия үшін төлем
* Мемлекеттік алымдар
* Жануарлар дүниесін пайдаланғаны үшін
* Орман ресурстарын пайдаланғаны үшін
* Қатаң түрде қорғалатын табиғат аймағын пайдаланғаны үшін
* Қаларалық және халықаралық телефон байланыс пайдаланғаны үшін
* Сыртқа жарнама тақтайшаларын ілгені үшін

Төлеушілердің жекелеген топтары үшін арнаулы салық режимдері көзделген: жекелеген салықтарды есептеу мен төлудің және есептілік берудің оңайлатылған тәртібін қолдануды көздейді.
Осы режимдер кезінде салықтарды төлеу
* Патент үшін төлем
* Бірыңғай жер салығы
* Оңайлатылған деклария
* Тіркелген жиынтық салық (ойынхана бизнесі үшін)

Бұл режимдер табыс, әлеуметтік, жанама салықтардың бір түрі болып табылады. Тарихи мән-жайларға байланысты капиталистік қатынастардан өтпеген Қазақстан Республикасы командалық- әкімшілік нарықтық қытынастардың ерекшеліктеріне ие болды, республика болған тарихи және экономикалық оқиғалардың әсерінен қаржы-кредит, бюджет - салық саясатын қалыптастырады
Ғылыми экономикалық әдебиеттерде салық салу жүйесін қалыптастырудың негізгі принциптеріне әртүрлі тәсілдер қолданылады. Салық салу жүйесінің принциптерін классикалық тұжырымдау кезінде А.Смит берген:
1. Мемлекеттің субьектілері Үкіметтің шығыстарын жабуға қатысуға тиіс, әрқайсысы мүмкіндігінше өзінің салыстырмалы төлем қабілеттілігіне сәйкес, яғни ол Үкіметтің қорғауында пайдалантын табысына мөлшерлес. Осы ережені сақтау немесе оны елемеу теңдік немесе салық теңсіздігене әкеледі.

2. Әркім төлеуге міндетті салық нақты анықталуы керек және өндірілмеуі керек. Салық мөлшері, оны төлеу уақыты мен әдісі нақты болуы керек және төлеушінің өзіне де, басқаларға да белгілі болуы керек.

3. Әрбір салық төлеуші үшін ең қолайлы уақытта және тәсілмен алынуы керек

Соңғы жылдар ішінде болжамды деректерді орындауға факторлардың бірі тұтастай алғанда да, жекелеген көздер бойынша да кірістерді салықтық әкімшілендіру болып табылады.

Бүгінгі күні республикада салық заңдарының барлық негізгі кемшіліктері ескерілген, әрі жетілдірілген жаңа Салық кодексі дайындалып, 2001 жылдың 12 маусымында қабылданды.
Уақыт ағымының әсеріне, заман талабына сай қабылданған Салық кодексінде келесідей мәселелерді шешуге басты назар аударылған.
Біріншіден, барлық шаруашылық субъектілеріне салықтандырудың тең жағдайын жасау. Екіншіден, кейбір жекелеген категориядағы салық төлеушілерге берілген жеңілдіктерді жою арқылы салық жүктемесін жеңілдету. Үшіншіден, салық заңдылығы жөніндегі барлық ережелер мен нормаларды тікелей қызмет ететін заң мөлшерінде біріктіру. Төртіншіден, салық заңдылығының тұрақтылығын қамтамасыз ету.
Әрине, салық заңдылығында өзгерістер мен толықтырулар болашақта да жүргізіліп отырылады. Өйткені экономикалық қарым-қатынастар бір орында тұрып қалмайды, ол жаңа даму сатысына көшкен сайын салық заңдылығының да сол экономикалық саясатқа сай өзгертіліп отыруы керек. Сондықтан өзгерістің енгізілуі де заңды. Бірақ, кодекс бойынша енді жаңадан енгізілген өзгерістер жылына бір рет енгізілуі тиіс. Енгізілген өзгерістер келесі жаңа жылдың басынан бастап ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.