Логистикалық жобаларды басқару
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті
Экономика және бизнес жоғары мектебі
Бизнес-технологиялар кафедрасы
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: КОМПАНИЯНЫҢ ЛОГИСТИКАЛЫҚ ЖҮЙЕСІН ҚАЛЫПТАСТЫРУ ЖӘНЕ ДАМЫТУ
5B090900 - Логистика (сала бойынша)
Орындаған:_________________________ _________ Нұртай Г.А.
(қолы)
Ғылыми жетекші: PhD, аға оқытушы ______________Мухамедиева Г. М.
(атағы) (қолы)
Қорғауға жіберілді:
Хаттама №__ , __ _________ 20___ ж.
Кафедра меңгерушісі ____________________________ Aхметовa З.Б.
(қолы және мөрі)
Нормобақылау _________________________________ Мұса Қ.А.
(қолы)
Алматы, 2022ж
МАЗМҰНЫ
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
4
1
ЛОГИСТИКАНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ ... ... ... ... ... ... .. ... ... .
7
1.1
Логистика ғылым ретінде: концепциясы, даму тарихы ... ... ... ... ... ...
7
1.2
Логистикалық қызметтерді ұйымдастырудың негіздері мен қолдану тиімділігі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
12
1.3
Шетел кәсіпорындарында логистикалық концепциялар мен әдістерді қолдану тәжірибесі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
20
2
КОМПАНИЯНЫҢ ЛОГИСТИКАЛЫҚ ЖҮЙЕСІНІҢ ІС-ӘРЕКЕТТЕРІН ТАЛДАУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
33
2.1
Қазақстандағы логистикалық жүйенің даму көрсеткіштері ... ... ...
33
2.2
Аkzhol incorporation ЖШС компаниясының экономикалық-шаруашылық қызметінің жалпы сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ..
44
2.3
Қазақстан Республикасы компанияларында логистикалық жүйені қолданудың тиімділігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
50
3
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ КОМПАНИЯЛАРЫНДА ЛОГИСТИКАЛЫҚ ЖҮЙЕЛЕРДІ ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ ... ... ..
59
3.1
Аkzhol incorporation ЖШС компанияның қызметін талдау ... ...
59
3.2
Компанияның логистикалық қызмет көрсету нарығындағы бәсекеге қабілеттілікті арттыру
63
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
73
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ...
74
Реферат
Диплoм жұмыcы кіpіcпeдeн, үш нeгізгі бөлімнeн, қopытындыдaн, 45 қoлдaнылғaн әдeбиeттep тізімінeн жәнe 14 кecтe, 14 cypeттен, 1 қосымшадан тұpaды. Дипломдық жұмыстың көлемі 75 бетті қамтиды.
ЛОГИСТИКАНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ, КОМПАНИЯНЫҢ ЛОГИСТИКАЛЫҚ ЖҮЙЕСІНІҢ ІС-ӘРЕКЕТТЕРІН ТАЛДАУ, ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ КОМПАНИЯЛАРЫНДА ЛОГИСТИКАЛЫҚ ЖҮЙЕЛЕРДІ ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ.
Дипломдық жұмыстың зерттеу объектісі: аумақтық билік органдарымен ұйымдастырылған Алматы қаласының брендинг процестері.
Дипломдық жұмыстың зерттеу пәні: аумақтың брендингінің негізгі көрсеткіштерін қалыптастыру және аумақтың брендинг стратегиясының тиімділігін бағалау әдістері. Дипломдық жұмыстың мақсаты: жаһандану жағдайында территориялық басқарудың имиджін арттыру үшін қаланың жергілікті брендін жасау. Жұмыстың мақсатына сәйкес міндеттері жүзеге асырылды.
Реферат
Дипломной работы состоит из введения, трех основных разделов, заключения, списка из 45 источников и 5 таблиц, 19 глав, 1 приложения. Объем дипломной работы 60 страниц.
БРЕНДИНГ, ИМИДЖ, ТЕРРИТОРИАЛЬНОЕ УПРАВЛЕНИЕ, МЕСТНЫЙ БРЕНД, МАРКЕТИНГОВЫЕ ИНСТРУМЕНТЫ, КОНКУРЕНТОСПОСОБНОСТЬ
Объект исследования дипломной работы: процессы брендинга в г. Алматы, организуемые территориальными органами власти.
Предмет исследования дипломной работы: методы формирования основных показателей брендинга территории и оценки эффективности стратегии брендинга территории. Цель дипломной работы: создать локальный бренд города для повышения имиджа территориального управления в условиях глобализации. Задания выполнялись в соответствии с целью работы.
Abstract
The thesis consists of an introduction, three main sections, a conclusion, a list of 45 references and 5 tables, 19 chapters, 1 appendix. The volume of the thesis is 60 pages.
BRANDING, IMAGE, TERRITORIAL MANAGEMENT, LOCAL BRAND, MARKETING TOOLS, COMPETITIVENESS
The object of study of the thesis: branding processes in Almaty, organized by the territorial authorities.
Subject of research of the thesis: methods of formation of the main indicators of branding of the territory and assessment of effectiveness of branding strategy of the territory. The purpose of the thesis: to create a local brand of the city to enhance the image of territorial governance in the context of globalization. Tasks were performed in accordance with the purpose of the work.
Кіріспе
Дипломдық жұмыс тақырыбының өзектілігі. Логистиканың өзектілігі және оны зерттеуге деген қызығушылықтың артуы логистикалық әдісті қолдануды ашатын материал өткізуші жүйелердің тиімді қызмет етуін жоғарылататын потенциалды мүмкіндіктерімен түсіндіріледі. Логистика шикізат пен жартылай фабрикаттарды сатып алу мен дайын өнімді тұтынушыға жеткізгенге дейінгі уақыт аралығын қысқартуға мүмкіндік береді, материалды қорлардың күрт қысқаруына әсер етеді. Логистиканы қолдану ақпарат алу үрдісін жеделдетіп, қызмет көрсету деңгейін жоғарылатады. Логистикаға деген отандық ғалымдардың, жоғарғы оқу орындарының оқытушыларының, ғылыми-техникалық жұмысшылардың, өнеркәсіп және көлік кәсіпорындарының менеджерлерінің, инженерлер мен бизнесмендердің қызығушылығы тек отандық экономика үшін жаңа және айтуға ыңғайсыз терминмен ғана емес, сондай-ақ өнеркәсібі дамыған елдер экономикасында логистикалық әдісті қолдану арқасында алынған әсерлі нәтижелерімен түсіндіріледі.
Шетел тәжірибесі көрсеткендей, қазіргі бизнесте логистика стратегиялық маңызды орынға ие. Осы салада табысқа жеткен көптеген мамандардың компания басшылығындағы жоғарғы қызмет орындарына жылжитыны кездейсоқ емес. Қазіргі уақытта алдыңғы қатарлы фирмалардағы логистиканың дәстүрлі функционалды салалары стратегиялық инновациялық жүйе құра отырып, жалпы ақпараттық-компьютерлік платформа негізінде бірікті. Логистика саласындағы қызмет көп қырлы. Оған көлікті, қойма шаруашылығын, қорларды, кадрларды басқару, ақпаратты жүйелердің ұйымдастырылуы, коммерциялық қызмет және т. б. жатады. Аталған әрбір функция сәйкес салалық пәнде терең зерттеліп, баяндалған. Логистикалық тәсілдің жаңалығы - негізгі өзара байланыс. Логистикалық әдістің мақсаты - материалды ағымдарды толассыз басқару.
Шетелдердің көпшілігінде логистикалық ассоциациялар, ұйымдар мен қоғамдастықтар құрылып, тиімді қызмет етіп отыр. Логистика салыстырмалы түрде жас және белсенді дамушы ғылым мен бизнес сферасы болып табылады. Шетелде логистика соңғы онжылдықта тез дамыды. Қазақстан үшін логистикалық өндірістік, сауда, көлік және ақпараттық жүйелердің қалыптасуы мен дамуы өте маңызды, себебі ол біздің елдің әлемдік экономикалық және ақпараттық кеңістікке интеграциялануын тездетуге мүмкіндік береді.
Өнеркәсібі дамыған мемлекеттердің экономикалық әдебиетінде логистикалық мәселелердің алатын орны маңызды және оның дамуын зерттеуге көптеген еңбектер арналған.
Логистиканың тәжірибелі тәсілдерді және ғылыми көзқарасты талап етуі Қазақстанның нарықтық қатынастарға көшуінің бастауымен сай келді. Отандық бизнестегі логистикалық көзқарастың мүмкіндіктерін және қарқынын бүгінгі күнгі Қазақстандағы әлеуметтік-экономикалық, саяси жағдайдан және экономикалық реформалар қадамының болжамынан бөліп-жарып қарауға болмайды.
Логистикалық жүйенің элементі логистикалық жүйені басқару немесе жобалау міндеттерінің бөлігі ретінде логистикалық жүйенің байланыстырушы бөлігі болып табылады. Мысалы, егер қойма логистикалық жүйенің буыны ретінде қарастырылса, қабылдау, қабылдау, паллетизация, тасымалдау аймақтары логистикалық жүйенің элементтері болып табылады. Осы тұрғыдан зерттеу жұмысының өзектілігін көруге болады.
Тақырыптың зерттелу дәрежесі: Шаруашылық міндеттерді шешуге логистикалық тәсілдердің көпжоспарлығын, олардың Экономика жұмыс істеуінің түрлі аспектілерімен өзара байланысын ескере отырып, логистика мәселелері соңғы уақытта шетелде де, Қазақстанда да кеңінен зерттеле бастады. Бұл бағытта В.А. Аникина, А.Б. Миротин, А.М.Гаджинский, Ю.М. Неруш, А.А. Смехова, В.П. Федько және т.б. шетел ғалымдарының еңбектері белгілі.
Қазақстанда логистика мәселелері ғалымдардың еңбектерінде бөлшектеп қарастырылады. Бұл ғылымға ең көп үлес қосқан Ахметжанов С.Б. ,Бенке И.Ю., Бекмағамбетов М. , Исаева М. Г. , Каренов Р. , Қолдыбаев К. , Кенжегузин М.Б., Құрманалиев К.К. , Сағадиев К.А. ,Тоғысбаева А.Б. және басқа да ғалымдардың еңбектері.
Дипломдық жұмыстың мақсаты мен міндеті: Отандық компаниялардың дамуында логистикалық әдістерді қолдану қажеттілігінің теориялық және практикалық негіздеу болып табылады.
Жұмысты жазу барысында жұмыстың мақсатына жету үшін келесідей міндеттер белгіленген:
- логистика тарихын, эволюциясын, ұғымы мен мазмұнын ашу;
- логистика әдістемелерін, оны қолданудағы экономикалық тиімділігін толықтай ашу, тұжырымдама келтіру;
- шетел кәсіпорындарында логистикалық концепциялар мен әдістерді қолдану тәжірибесін талдау;
- Қазақстан Республикасында логистиканың даму жағдайы және болашағын қарастыру, Akzhol Incorparation ЖШС компания мысалында іс-әрекетін талдау;
- Қазақстан Республикасы компанияларында логистикалық жүйені жетілдіру жолдары бойынша ұсыныстар келтіру.
Дипломдық жұмыстың зерттеу объектісі: және Қазақстан Республикасының кәсіпорындары негізінде және Akzhol Incorparation ЖШС компаниясы болып табылады.
Дипломдық жұмыстың зерттеу пәні: Кәсіпорындарда логистикалық жүйелерді ұйымдастыруды қамтамасыз ететін факторлар мен жағдайлардың жиынтығы.
Дипломдық жұмыстың теориялық әдіснамалық негіздері. Өнеркәсіптік кәсіпорындарда логистикалық ұйымдастырудың және оны реттеудің теориялы практикасының отандық және шетел экономист ғалымдарының еңбектері және заң актілері, Қазақстан Республикасы үкіметінің өкімдері.
Зерттеу нәтижелерінің ғылыми жаңалығы:
Зерттеудің құрылымы: дипломдық жұмыстың құрылымы мен көлемі кіріспеден, негізгі үш бөлімнен, қорытындыдан және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
Кіріспеде бұл тақырыпты таңдап алудағы себептері, тақырыптың өзектілігі, оны зерттеудегі мақсаттары аталып, әр тарауда қолданылған әдебиеттер және баспасөз материалдары көрсетіліп кетеді.
Бірінші бөлімде логистиканың теориялық негіздері, логистиканың концепциясы, даму тарихы, логистикалық қызметтерді ұйымдастырудың негіздері мен қолдану тиімділігі, шетел кәсіпорындарында логистикалық концепциялар мен әдістерді қолдану тәжірибесі кеңірек қарастырылады.
Екінші бөлімде компанияның логистикалық жүйесінің іс-әрекеттерін талданды. Қазақстандағы логистикалық жүйенің даму көрсеткіштері, Аkzhol incorporation ЖШС компаниясына сипаттама және Қазақстан Республикасы компанияларында логистикалық жүйені қолданудың тиімділігі қарастырылды.
Үшінші бөлімде Қазақстан Республикасы компанияларында логистикалық жүйелерді жетілдіру жолдары, Аkzhol incorporation ЖШС компаниясының қызметі талданып, Қазақстан Республикасында логистикалық жүйенің даму мәселелері және болашағы тереңірек зерттеліп, компанияның логистикалық жүйелерін жетілдіру жолдары туралы ұсыныстар қарастырылды.
Қорытынды бөлімде зерттелген мәселелер төңірегінде логистикалық жүйенің тиімділігін арттыру, тәжірибедегі мәселелерін шешу жолдарын көрсетіп, ұсыныстар келтірілген.
1 ЛОГИСТИКАНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Логистика ғылым ретінде: концепциясы, даму тарихы
Бүгінгі таңда логистика ғылым, процесс, дербес қызмет, тұжырымдама, әдіснамалық және басқару құралы ретінде анықталған. Логистика түсінігін түсіндіруге қатысты ғылыми пікірталас көптеген жылдар бойы жалғасып келеді. Б.А.Аникинаның анықтамасы бойынша әртүрлі типтегі процесстерді ұйымдастыру және олардың қосындысы деп айтылса, М.Н. Григорьев, А.П. Долгов пен С.А.Уваров Логистика - ұйым арқылы өтетін және ұйымға келетін және шығатын материалдық ағындарға жауап беретін функционалдық бағыт деп есептеген.
Логистиканың пайда болу және даму тарихы көне заманнан басталады. Гамбург университетінің профессоры Г.Павеллектің айтуынша, тіпті Рим империясының кезеңінде логистер немесе логистиктер деген мәртебесі бар қызметкерлер болған. Олар азық-түлік өнімдерін бөлумен айналысқан. Біздің дәуірдің бірінші мыңжылдығында бірқатар елдердің әскери лексиконында логистиканы қарулы күштерді материалды ресурстармен қамтамасыз ету және олардың қорларын сақтау бойынша қызметпен байланыстырған. Мысалы византийлік патша VI Леон (б.з. 865-912 ж.ж.) кезінде логистиканың міндеттеріне әскерді қаруландыру, оларды әскери мүлікпен қамтамасыз ету, олардың қажеттіліктерін уақытылы қарайластыру жатады деп есептелген.
Дарынды әскер басшылары қажет уақытта және керекті орыннан табылған қару-жарақтың, отынның, азық-түлік пен әскер жарағының жеңіске жетуде қаншалықты маңызды рөл атқаратындығын әр уақытта түсінген. Адамзат тарихындағы бүкіл соғыстар әскерлерді жабдықтаудың ұйымдастыруына байланысты жеңіске және жеңіліске ұшырап отырған. Мысалы, Солтүстік Америкадағы тәуелсіздік үшін соғыстағы британдықтардың жеңілуі көбінесе ағылшын әскерлерінің жеткіліксіз қамтамасыз етілуімен түсіндіреді. Соғыстың ең өршіген кезеңінде американдық континентте британдық әскердің құрамында 12 мың отряд болды, олар Англиядан тек қару-жарақ емес, сондай-ақ азық-түлікте алулары тиіс еді. Соғыстың алғашқы 6 жылында өмірлік маңызы бар бұл жабдықтарды ұйымдастыру әскерлердің қажеттілігіне пара-пар болмады, бұл өз кезегінде әскери әрекеттердің сипатына және сарбаздардың моральды жағдайына кері әсер етті. Әскерлердің дәлме-дәл қамтамасыз етілуі тек 1781 жылы ғана жүзеге асты, ал бұл тым кеш болды.
Логистикалық әдіс Екінші дүниежүзілік соғыс кезінде, әсіресе, американдық әскерлерде кеңінен қолданылды. Әскери өнеркәсіптің, тылдағы алғы шептегі жабдықтау базалары мен көліктің нақты бірлескен іс-әрекеті американдық әскерді қажетті мөлшерде қару-жарақпен, жанар-жағармай материалдарымен және азық-түлікпен уақытылы және жүйелі түрлі қамтамасыз етуге мүмкіндік жасады.
Үлкен ағылшын-орыс сөздігі бүгінгі таңда да logisties сөзін әскери: 1) тыл және жабдықтау; 2) материалдық-техникалық қамтамасыз ету; 3) тыл жұмысын ұйымдастыру және жүргізу деп аударып жүр.
Философиялық энциклопедияда логистиканың мынадай түсініктемесін табуға болады: Логистика гректің logistike сөзінен алынған - есептеу,пайымдау өнері. Ежелгі гректерде есептеу және геометриялық өлшеу өнері, яғни теориялық өлшеу өнері, яғни теориялық математикаға қарсы қойылатын практикалық арифметика логистика деп аталады. Осы мағынада бұл термин Батыс Еуропада XVII ғасырға дейін қолданылған. Бірақ Лейбниц (неміс ағартушы-энциклопедисі, философы) логистиканы calculus ratiocinator (ой қорытындыларын есептеу) үшін синоним ретінде қолданған. 1904 жылы Женевадағы халықаралық философиялық конгресте бұл термин математикалық логиканы белгілеу үшін ұсынылды .
Әдебиеттерде оның басқа да қолданылуы кездеседі: Рассел және оның мектебі ұсынған логикаға кезеңі басқаша логицизм деп аталған (математиканы логикаға қиыстыру арқылы түсіндіруге тырысатын математиканың философиялық мәселелер саласындағы бағыты). Логистиканы логикамен, яғни абстрактілі ойлау сатысындағы әлемді танудың заңдары, формалары және тәсілдері туралы ғылыммен шатастыруға болмайды.
Логистика бойынша, бірінші ғылыми еңбектерді шығарушы ретінде XIX ғасырдың басында француз әскери маманы Джоминиді атауға болады, ол логистикаға мынадай анықтама берген: логистика - әскерлерді маневрлеудің тәжірибелік өнері. Ол логистикаға тек тасымалдау ғана емес, сондай-ақ жоспарлау, басқару және жабдықтау мәселелері, әскерлерді орналастыру жерлерін анықтау, сонымен қатар көпір, жол және т.б. салу мәселелері жатады деп пайымдаған. Логистика әскери ғылым ретінде тек XIX ғасырдың ортасында ғана қалыптасты.
Логистика дамуының тағы бір бағыты - экономикалық, мұнда логистика деп шаруашылық жүргізудің ғылыми тәжірибелік бағыты, яғни өндіріс және айналым салаларындағы материалды және олармен байланысты ақпараттық және қаржы ағымдарын тиімді басқару түсіндіріледі.
Экономикада логистаканың кең қолданылуы 60-70 жылдарға келеді және байланыс технологиялары саласындағы жетістіктермен байланысты. Шикізат, бөлшектер мен дайын өнімдердің қозғалысының барлық сатыларының іштей бақылау мүмкіндігі материалды ағымдарды басқарудың дәстүрлі үлгісіндегі жіберілетін үлкен шығындарды айқын байқауға мүмкіндік берді.
Экономикада логистиканы қолданудан алатын экономикалық ұтыс тауарларды жылжыту саласында әріптестерді бірлестіктерге бейімдеуге әсер етті.
Логистикалық тәжірибенің әлеуетін алғашқы болып американдық ғалым мамандар Пол Конверс және Питер Дракер түсінді. Олар оның әлеуетті мүмкіндіктерін Шығындарды үнемдеудің соңғы шегі және Экономиканың танымал материгі ретінде анықтады. Кейіннен олардың көзқарастарын көптеген теоретик-логистиктер бөлісті. М.Портер, Д.Стон және басқалары осылар сияқты американдық зерттеушілердің айтуынша, логистика өзінің дәстүрлі тар анықтамасының шекарасына шықты және фирманың жоспарлауы мен стратегиялық басқаруында маңызды орын алады.
Логистика түсініктеріндегі белгілі бір айырмашылықтарға қарамастан, олардың екеуі де жалпы және айрықша белгілерді: үйлесімдік, рационалдылық және дәл есептеуді бөліп көрсетеді.
Логистикадағы зерттеу нысаны логистикалық жүйелердегі ағындарды басқарудағы ресурстарды оңтайландыру болып табылады. Ұйымның ресурстарын оңтайландыруда логисттердің рөлін логистикалық қызмет пен жабдықтау тізбегін басқаруда көруге тура келеді.
Негізгі және ілеспе αғындарды басқару үшін ұйымдастырылған логистиканың негізгі түсінігі - логистикалық жүйелер.
Логистикалық жүйе - бұл материалдық, сервистік және ілеспе ағымдарды басқарудың бірыңғай процесінде өзара байланысқан элементтерден құрылымдалған экономикалық жүйе.
Басқару, зерттеу және жобалау мақсаттары үшін логистикалық жүйені ішкі жүйелерге, сілтемелер мен элементтерге бөлуге болады.
Логистикалық жүйенің ішкі жүйесі - бұл логистикалық жүйені және кәсіпорын қызметінің жеке саласында логистикалық функциялар кешенін басқару міндеттерін шешу үшін ұйымдастырушылық құрылымға сәйкес бөлінген логистикалық жүйенің бөлігі.
Логистикалық жүйенің функционалды және қосалқы ішкі жүйелерін бөліп қарастыру логистика үшін қалыптасқан жағдай болып табылады. Функционалды ішкі жүйелер (логистиканың функционалды бағыттары) - жеткізу, өндіру және бөлу. Қосымша ішкі жүйелер ұйымдық, экономикалық, құқықтық, кадрлық қαмтамасыз ету және логистикалық ақпараттық жүйе болып табылады.
Логистикалық жүйенің буыны - бұл логистикалық қызметтің бір немесе бірнеше түрін жүзеге асырумен байланысты жергілікті мақсатты орындайтын белгілі бір экономикалық және функционалды оқшауланған объект. Мысал ретінде компания немесе заңды тәуелсіз кәсіпорынды қарастырамыз. Бір логистикалық жүйенің байланыстары логистикалық процесті бірыңғай басқаруға ие болуы керек. Логистикалық жүйеде сілтемелер мысалына жеткізушілер, тұтынушылар және логистикалық делдалдар жатады. Өнеркәсіптік немесе сауда кәсіпорындары көбінесе орталық компания деп аталады, оларға қатысты бірінші және екінші тараптар жеткізушілер мен тұтынушылар, ал үшінші тарап логистикалық делдалдар болып табылады. Орталық компанияның ішінде логистикалық жүйенің байланыстарын ажыратып алуға болады. Мысалы: материалдық ресурстар қоймасы, өндірістік бөлімдер, дайын өнім қоймасы және т.б. сияқты ажыратуға болады.
Логистикалық жүйенің элементі логистикалық жүйені басқару немесе жобалау міндеттерінің бөлігі ретінде логистикалық жүйенің байланыстырушы бөлігі болып табылады. Мысалы, егер қойма логистикалық жүйенің буыны ретінде қарастырылса, қабылдау, қабылдау, паллетизация, тасымалдау аймақтары логистикалық жүйенің элементтері болып табылады.
1-Кесте. Логистиканың даму кезеңдері
Логистиканың даму кезеңі
Кезең мәні
1-кезең
Ұйымдағы логистика қоймалау мен дайын өнімді тасымалдаумен байланысты. Логистикалық стратегиялар әлі енгізілмеген, ал логистикалық функциялар күнделікті сұраныстың өзгеруі мен өнімді тарату процесі барысындағы пайда болған мәселелерге байланысты болып өзгеріп отырған.
2-кезең
Логистика тапсырыс берушіге қызмет көрсету, тапсырыстарды өңдеу, қоймалау, дайын өнімнің қорларын басқару, тасымалдауды біріктіреді. Басқаша айтқанда, осы кезеңде дайын өнімді тарату барысындағы орын алатын барлық логистикалық функцияларды біріктіреді. Бұл кезеңде тауарды тарату стратегиясы қалыптасуы мүмкін.
3-кезең
Кәсіпорындар сатып алуларға логистикалық тәсілді енгізуде. Осы саладағы логистика шикізатты кәсіпорынға жеткізуді, материалдарды түгендеуді, жартылай дайын өнімдерді, шикізатты, материалдарды сатып алуды, логистикалық жүйелерді жобалауды қамтиды. Бірқатар кәсіпорындар өндіріс пен бөлу интеграциясы ретінде үшінші кезеңді ұйымдастырады, ол үшін сату және бөлу жоспарлары негізінде өндірістік қуаттарды пайдалану жоспарлары құрылады, бірақ тарату арналары бойынша. Логистиканың осы деңгейінде кәсіпорындар негізгі көрсеткіштер жүйесін енгізеді, сапа стандарттары мен озық тәжірибелермен салыстыру негізінде кәсіпорын логистикасының қызметін бағалайды.
4-кезең
Логистиканың барлық функционалды бағыттары интеграцияланған, кәсіпорындар логистикалық жүйелерді жобалау мәселелерін шешеді және әртүрлі елдердің заңнамаларын ескере отырып, ғаламдық жұмыс деңгейіне жетуге болады. Кәсіпорындар технологиялық тәсілді белсенді қолданады, жеткізілім тізбегін басқару тұжырымдамасын жүзеге асырады.
Ескерту: [34] мәліметінің негізінде автормен құрастырылды
1-кестеден көріп отырғанымыздай, логистика бірден қалыптаспаған. Негізгі 4 қалыптасу кезеңінен өткен логистикада логистикалық нарық ұғымы 3 кезеңде ғана қалыптасып бастаған. Кестеде белгілі болғандай, әр кезеңнің өзіндік ерекшеліктері мен сол кезеңде болған толықтыруларды көре аламыз. Кезеңнен кезеңге ауысу біртіндеп немесе жедел бағытта болуы мүмкін (ішкі және ұйымаралық бірігу нәтижесінде). Кезеңнен кезеңге біртіндеп өту алты айдан екі жылға дейін, ал дамудың бірінші кезеңінен төртінші деңгейіне көшу шамамен 20 жылға созылады.
Логистикалық провайдер (логистикалық делдал, логистикалық қызмет жеткізушісі, логистикалық оператор, логистикалық компания) - логистикалық қызмет көрсететін, жеке операцияларды немесе күрделі логистикалық функцияларды орындайтын, сондай-ақ клиенттік кәсіпорынның логистикалық тізбегін басқаруды жүзеге асыратын коммерциялық ұйым.
Нарықта логистикалық делдалдардың алуан түрі бар. Олардың әрқайсысының негізгі атқаратын қызмет түрлері мен функцияларының аялары бар. Олардың бір-бірінен айырмашылығы олардың атқаратын қызмет түрімен, сондай-ақ олардың қаншалықты механикаландырылғанын немесе автоматтандыруды пайдаланатындығымен де түсіндіріледі. Сондай-ақ, олардың нарықтағы басқа да қатысушылармен қандай байланыста болатындығы да олардың функцияларын анықтауға септігін тигізеді.
Логистикалық делдалдардың тікелей қатысушылардың арасынанда логистикалық қызмет жеткізушісі де болып табылады. Көбіне күрделі бағыттағы қызметтер көрсететін делдалдар жеткізу тізбегінің басты бөліктерінің бірі болып табылады. Логистикалық делдалдар қызметтерінің басым түрлерін негізінде қосалқы аутсорсингті пайдаланатын компаниялардың арқасында ұйымдастырады. Кестеде логистикалық қызметтердің халықаралық нарығының негізгі қатысушыларының әртүрлі үлгілері келтірілген.
2-Кесте. Логистикалық нарық қатысушылары
Логистикалық нарық қатысушысы
Ұсынатын қызмет түрі
Қызмет тұтынушымен қарым-қатынас
Қысқа сипаттамасы
Негізі провайдер немесе 2PL
Логистикалық қызметтерді ұсыну: тасымалдау, қоймалау, орама, өндіріс
Жекелеген қызметтерді орындау келісімшарты
Тар мамандану. Жеке қызметтердің орындау барысын- дағы шығындарды азайтуға бағытталу
3РL (third-party logistics provider)
Логистикалық қызметтер кешенін ұсыну
Келісімшарт негізіндегі жұмыс
Қызметтердің кең спектрі
LLP (lead logistics
provider)
Жеткізу тізбектерін басқару
Келісімшарт негізіндегі жұмыс
Логистикалық жобаларды басқару. Логистикалық қызметтер тұтынушыларымен үнемі байланыс. Көптеген 3РL-дерді басқару. Үнемі жетіл -діруге бағытталу. Оңтайландыруды қамтамасыз ету.
4PL (fourth-party logistics provider)
Интеграцияланған логистикалық қызметтер
Серіктестік
Тұтынушымен стратегиялық қарым-қатынас. Жеткізу тізбегін басқару сала -сындағы эксперттік білім. Есепке алынған тәуекелдердің болуы. Клиенттерге икемді тәсіл. Инновациялық технологиялар
Ескерту: [34] мәліметінің негізінде автормен құрастырылды
2-кестені талдай отырып, 3PL деңгейінен бастап, логистикалық провайдерлер тек жеке логистикалық қызметпен айналысып қана қоймай, сонымен қатар кешенді қызмет көрсетуге, оңтайлы шешімдер ұсынуға мүмкіндік береді деген қорытынды жасауға мүмкіндік береді. Осының арқасында олар синергетикалық эффектіні қалыптастыруға жағдай жасайды, бұл шығындардың төмендеуі мен тұтынушылар үшін қосымша құнның жоғарылауында көрінеді.
Қорытындылай келе, логистикалық нарықтың қалыптасуы арнайы кезеңдерден өткенін көре аламыз. Олардың әрқайсысының мәндерін қарастыра отырып, қазіргі әдебиеттерге сай логистикалық нарықтың 3-кезеңінде ғана қалыптаса бастағанын көре аламыз. Логистикалық нарықтың қатысушылары да кезеңнің дамуына байланысты атқаратын қызметтер ассортименттерін де ұлғайтып отырғанын көре аламыз. Сол қатысушылардың өзара әрекеттесуі логистикалық қызмет көрсету нарығының қалыптасуының алғышартының бірі. Сондай-ақ, логистикалық қызмет көрсету нарығына әсер ететін факторларға тасымалданатын тауар құны, ластануларды алдын алу үшін мемлекеттік шектеулер, ұсыныс пен сұраныстың өсуі, тасымал көлемінің өзгеруі, орналасқан жері, логистикалық инфрақұрылым, сауда келісімдерінің артуы жататындығын көре алдық.
1.2 Логистикалық қызметтерді ұйымдастырудың негіздері мен қолдану тиімділігі
Логистика саласы шамамен 5000 жыл бойы жаһандық даму тарихында ауқымды рөл атқарды. Болжам бойынша, пирамидаларға арналған жаппай құрылыс блоктарын тасымалдауына қарай, Ежелгі Египетті алғаш логистика саласында айтарлықтай жетістіктерге жеткен ел ретінде санауға болады. Ежелгі Грекияда есу кемелерінің пайда болуы теңіз жолдарымен жылдам саяхаттауға, сәйкесінше континентаралық сауда мен жылжымалы әскери лагерлердің қажеттіліктерін қамтамасыз ету үшін қажет логистикалық жүйелердің алғашқы прототиптеріне негіз болды. "Логистика" терминінің "есептеу өнері" ретінде пайда болуы көбінесе сол уақыт аралығын білдіреді, ал ресурстарды жеткізу мен таратуды қамтамасыз ету міндеті жүктелген шенеуніктер "логистер" ретінде әрекет етті [1].
Орта ғасырларда логистика бизнес саласындағы халықаралық қатынастардың пайда болу атмосферасында дамыды - мысалы, XII-XVII ғасырларда көптеген сауда қалаларын біріктіретін Ганзалық одақ астық, бидай, қара бидай, аң терісі, маталар, ормандар, дәмдеуіштер тасымалдады.
Әскери теоретик Антуан-Анри Жоминидің (1779-1869) әскерлерді жоспарлау, ұтымды басқару және жабдықтау мәселелеріне қатысты еңбектері материалдық ағындардың қозғалысы кезінде бірнеше функционалды бағыттардың жиынтығы ретінде логистикалық жүйелерді қарастырудың теориялық негізін қалады.
Мұнай қорының ашылуы және бу қозғалтқышы, автомобиль, темір жол сияқты өнеркәсіптік төңкеріс дәуірінің өнертабыстары қозғалысты тездетіп, логистиканың жаңа бағыттарын тудырды.
ХХ ғасырдағы дүниежүзілік соғыстар соғысушы тараптарды азық-түлік, қару-жарақ пен әскери техниканы уақтылы жеткізуді ұйымдастыруға мәжбүр етті, осылайша логистиканы экономиканың маңызды саласына айналдырды.
Капитализмнің алтын ғасыры компаниялар үшін жаңа ережелер қалыптастырды - өнімнің жоғары сапасымен шығындарды азайту тек мақсат ғана емес, сонымен қатар өмір сүру қажеттілігіне айналады. Жаһандану - күрделі логистикалық желілерді құруды қажет ететін арзан жұмыс күші мен төмен салық мөлшерлемесі бар елдерге мүдделері бар трансұлттық корпорациялардың пайда болуына ықпал етті. Сонымен қатар, көптеген нарықтардағы тауарлардың шамадан тыс жеткізілімі сатушы үшін тауарларды сатуда қиындықтар туғызды, соның арқасында маршруттарды есептеу әдістері, қорларды жеткізу және орналастыру кезінде партиялардың мөлшері әзірлене бастады.
Американдық және жапондық зерттеушілер үнемді өндіріс аясында логистика тарихының жаңа кезеңін анықтай отырып, қажетсіз шығындарды жою тұрғысынан сатып алу және өндіріс процестерін зерттеуге баса назар аударды [2, 187 бет].
Автоматтандырылған өндірістік желілер мен жаңа ақпараттық жүйелерді енгізуде көрініс табатын ғылыми-техникалық прогрессті басқару мен есепке алудың жақсартылған схемалары бар неғұрлым икемді өндірістік жүйелерді пайдалануға әкелді:
oo Supply Chain Management (SCM) - жеткізу тізбегін басқару
oo Just-in-time (JIT) - дәл уақытында
oo Total quality management (TQM) - әмбебап сапа менеджменті
oo Materials requirement planning (MRP) - материалдық ресурстарға қажеттілікті жоспарлау
oo Flexible Manufacturing system (FMS) - икемді өндіріс жүйелері
oo Computer Аided System Engineering (CASE) - корпоративті ақпараттық жүйелерді жобалау және дамыту және бизнес-процесстерді модельдеу.
Қазіргі тұтынушы дәуірі - тиімді қызмет көрсету және қазіргі уақытта жеткізілім тізбегінің негізгі компоненттерінің бірі деп атауға болатын дистрибуцияға бағытталған тәсіл стандарттарын белгілейді [3,62-б].
Тұрақты бәсекелестіктің артықшылықтарына қол жеткізу компания менеджментінің міндеттерінің бірі болып табылады. Дәстүр бойынша табысқа жетудің негізі - шығындарды азайту немесе тұтынушы үшін өнімнің құнын арттыру сынды стратегиялардың бірін дұрыс таңдау болып табылады. Алайда, ұзақ уақыт бойы көптеген компаниялар осы стратегияларды біріктіруге қол жеткізе алмады.
Мәселе өндірістік және маркетингтік бөлімдердің бөлінуінде болды [4, 83-бет]. Сонымен қатар, өндірістің міндеттері операциялық тиімділік, стандарттау және жабдықтың тоқтап қалуын азайту, ал маркетингтің басымдықтары - өнімді саралау, қызмет көрсетудің жоғары деңгейі, компания өнімдеріне деген қызығушылықтың артуы.
Логистика идеяларының эволюциясы, сайып келгенде, сұранысты болжау, сатып алу, өнімді түгендеу, сақтау, қор көлемін реттеу, өндірісті жоспарлау, материалдарды тасымалдау және өңдеу, буып-түю, бөлу, тапсырысты басқару, клиенттерге қызмет көрсету сияқты компоненттерді біріктіруді қамтитын экономикалық және ғылыми қызмет саласын құруға мүмкіндік берді.
Логистиканың негізгі мақсаты "7R"ережесіне сәйкес келеді:
oo right product -- керекті тауар
oo right quality -- тиісті сапа
oo right quantity -- қажетті мөлшерде
oo right time -- белгіленген уақытта
oo right place -- қажетті орынға
oo right customer -- нақты тұтынушы
oo right cost -- оңтайлы шығындар деңгейімен
Сұранысты болжау
Сатып алу
Материалдарға қажеттілікті жоспарлау
Өндірістік жоспарлау
Өндірістегі қорларды басқару
Қоймалау
Жүк өңдеу
Орау
Дистрибуциядағы қорларды басқару
Бөлуді жоспарлау
Тапсырыстарды өңдеу
Тасымалдау
Тұтынушыларға қызмет көрсету
Материалдықенеджмент
Физикалық бөлу
Логистика
Жеткізу тізбегін басқару
Ақпараттық технологиялар
Маркетинг
Стратегиялық жоспарлау
Сапалық басқару
1-сурет - логистика идеясының эволюциясы
Ескерту-автор дереккөз негізінде жасаған [5]
Барлық осы шарттардың орындалуы икемділік, жеткізілімдердің сенімділігі, процестердің дәйектілігі, бүкіл жүйені компьютерлендіру, тапсырыс бойынша ақпараттың жылдамдығына байланысты. Логистика бастапқы көзден соңғы тұтынушыға дейін өнімді немесе қызметті құрудың бүкіл процесі барысында материалдық және сервистік, сондай-ақ ілеспе қаржылық және ақпараттық ағындарды бақылау мен үйлестіруді қамтиды. Тиісінше, ағындар логистикадағы зерттеу нысаны болып табылады.
Материалдық ағын-логистикалық немесе технологиялық операциялар барысында шикізаттың, жартылай фабрикаттардың, қосалқы бөлшектердің, отынның, жинақтаушы бөлшектердің, аяқталмаған өндірістің және дайын өнімнің қозғалысы. Материалдық ағындар келесі сипаттамалармен анықталады:
- Салмағы (брутто, нетто);
- Өлшеу өлшемдері (ауданы, көлемі);
- Жүктің физикалық және химиялық қасиеттерін зерттеу;
- Ассортимент, номенклатура;
- Тара, орау параметрлері;
- Құны.
Жылжыту және сақтау әдісін таңдау материалдық ағындарды жіктеу арқылы жүзеге асырылады:
- Жүктің нақты салмағының негізі-ауыр және жеңіл салмақты ажыратыңыз;
- Жүктің консистенциясы бар-үйінді, құйма, үйме, ыдыс-дана;
- Үйлесімділік дәрежелері - үйлесімді, үйлесімді емес;
- Құрамы-бірмассориментті, көпмассориментті;
- Салмағы-массалық, ірі, орташа, ұсақ;
Логистикалық жүйеге сыртқы және ішкі, кіру және шығу қатынастары кіреді. Ішкі ағындар кезінде материалдарды тасымалдау өнімді құрудың өндірістік кезеңдері барысында кәсіпорын аумағында жүреді. Сыртқы ағындар компанияның сыртқы ортасында, яғни жеткізушілерден сатып алуға немесе дайын өнімді тұтынушыларға таратуға байланысты болады. Кіру-компанияға сыртқы ортадан, жеткізушілерден материалдардың түсуі. Демалыс күндері-өндірілген тауарлардың кәсіпорыннан сыртқы ортаға ауысуы болып табылады [6, 98 б.]. Материалдық ағындарды басқару өндіріс кезеңдерінің үздіксіз және синхронды өту қажеттілігімен байланысты. Дұрыс емес немесе уақытылы емес әрекеттер артық қорлардың салдарынан болатын шығындар немесе сұранысқа баяу реакция сынды теріс салдарға әкеледі. Өндірістің тиісті көлемін өлшеу тарту жүйесінің дамуына байланысты болуы мүмкін, яғни әр кезеңде келесі кезеңге қанша өнім қажет болса, сонша өнім шығарылады. Құжаттамалық немесе сөйлеу хабарламалары түріндегі материалдық ақпараттық ағындар тұтынушы үшін құндылықты қамтамасыз етуге және басқару функцияларын жүзеге асыруға бағытталған. Компьютерлендіру және интернет-технологиялардың қол жетімділігі ақпараттық ағындарды ыңғайлы және жылдам электронды түрде жүргізуге мүмкіндік береді. Шығындарды жабу және инвестициялық жобаларды құру үшін қаржы ағындарының сауатты қозғалысы да маңызды. Тиісінше, логистикалық жүйені жетілдіру ағындарды реттеудің бизнес-процестеріндегі нарық ерекшеліктерінің сәйкестігіне байланысты. Логистикалық жүйе-компанияның стратегиялық мақсаттарына жету үшін біріктірілген негізгі және ілеспе ағындарды басқарудың өзара байланысты процестерінің жиынтығы [7, 49 бет]. Логистикалық жүйенің басты белгілерінің бірі-оның элементтері құрамының тұтастығы:
Жабдықтау-ресурстардың логистикалық жүйеге түсуі. Бастапқыда өндіріс қажеттіліктері үшін шикізаттың, материалдардың, жартылай фабрикаттардың, жинақтаушы бөлшектердің, технологиялық жабдықтардың және көлік құралдарының әр түрлі түрлеріне қажеттілік өлшенеді. Өнім берушіні таңдау осы ресурстарды сатып алу және өткізу жөніндегі шарт талаптарына (жеткізу мерзімдеріне, тәуекелдерге, құнға, резервтік қуаттардың болуына, төлемді жүзеге асыру түріне, жеңілдіктер мүмкіндігіне) байланысты болады.
Өнеркәсіптік компаниялардың көзқарасы бойынша шарттар өндірістік жоспарлармен тікелей байланысты, олар өз кезегінде жоспарланған сату көлеміне негізделген. Мұндай жағдайлардың көпшілігінде сатып алу шығындардың маңызды бөлігіне айналады. Келіссөздерден кейін тапсырыс экспедициясы және оның орындалуын бақылау жүзеге асырылады. Қабылдау және тексеру процестің соңғы кезеңдеріне айналады.
Ресурстарды біркелкі емес өндіруге, бөлуге немесе тұтынуға байланысты қорлардың басқарылуы қалыптасады. Жеткізілімнің алдын-ала болжанбауы, сұраныстың ауытқуы, маусымдық жағдайлар, инфляция, жұмыстың тоқтап қалуы, тапсырыстың белгіленген мөлшері - бұл кейбір қорлар үшін міндетті жағдай болып табылады. Сонымен бірге қорларды сақтау: қойманы ұстауға арналған қосымша шығындар, кірістің азаюы, сақталатын құндылықтардың тозуы және нашарлауы сынды теріс салдарға әкеледі. Осылайша, өндірістік және тарату салаларын үздіксіз жабдықтау - осы логистикалық ішкі жүйенің минималды шығындарымен сәйкес келетін санды табу үшін қорларды оңтайландыру жүзеге асырылады.
Қоймалау қорлардың белгілі бір деңгейін шоғырландыру және өндірістің әртүрлілігін біріктіру немесе тегістеу әдісі ретінде қарастырылады. Қойма функционалдығы кіріс ресурстарын, цехтар мен дайын өнімді сатуға жібермес бұрын аяқталмаған өндіріс элементтерін сақтауға негізделген құрылым болып саналады. Сонымен, қоймалар төмендегіше жіктеледі: шикізат пен материалдар қоймалары, өндірістік мақсаттағы қоймалар, қалдық қоймалары, әр түрлі ассортименті бар тарату қоймалары, біртекті дайын өнімдер қоймалары және өнімнің тауарлық түрін сақтауды қамтамасыз ететін көтерме базалар.
Көлік логистикасы - материалдық-техникалық құралдардың көмегімен жүк тасымалдауды жүзеге асырады. Көлік логистикасын жобалау өнім мен ыдыстың (қаптаманың) ерекшелігіне, топтамалардың еселігіне, жүктің зақымдану немесе жоғалу ықтималдығына, жүк үй-жайларының жүктемесі мен сыйымдылығына байланысты жылжымалы құрамды барынша жақсы пайдалануды қамтиды.
Көлік шығындарын үнемдеуге қол жеткізу үшін өнім көлемін кеңейту және жеткізу ауқымын ұлғайту кезінде өнім бірлігіне шығындардың төмендеуін ескеру қажет [8, 165-бет].
Жеткізу сапасы (жылдамдық, сенімділік, жөнелту жиілігі, жүктердің әртүрлі түрлерін тасымалдау қабілеті түрінде) мен оларға жұмсалатын шығындар арасындағы теңгерімді сақтау тасымалдау түрін айқындайды. Бес балдық шкала бойынша көлік құралын таңдаудың әртүрлі критерийлерін бағалау 3-кестеде келтірілген.
3-Кесте - Көлік құралдарын таңдау кезіндегі критерийлерді бағалау
Көлік түрі
5 баллдық шкала бойынша бағалау
Бағасы
Өткізу қабілеті
Жеткізілім уақыты
Географиялық қолжетімділігі
Жіберу жиілігі
Жүктің сақталуы
Автомобильді
3
3
4
5
5
4
Су көлігі
5
5
2
2
2
3
Ауа көлігі
2
2
5
3
4
5
Темір жол
4
4
3
4
3
2
Ескерту-автор дереккөз негізінде жасаған [9]
Автомобиль көлігі "есікке дейін" жеткізуді, жоғары ұтқырлық пен икемділікті қамтамасыз етеді, бірақ алыс қашықтықтарда жүк көтергіштігінің төмендігін ескерсек, тасымалдау құны артады. Теңіз көлігі ең жоғары өткізу қабілетіне және төмен шығындарға ие. Оның кемшіліктері-маусымдық және географиялық шектеулер және буып-түю мен бекітудің ең қатал талап етілетін шарттары. Теміржол көлігі көбінесе орташа және алыс қашықтыққа тұрақты тасымалдау үшін қолданылады, сонымен қатар шектеулі маневрлік және жүктің сақталуын бұзу бұзу секілді кемшілігі бар. Әуе логистикасы жылдамдық пен сенімділік түрінде бірқатар артықшылықтарға ие, бұл әсіресе шалғай аудандарға тасымалдау қажет болған кезде көрінеді. Екінші жағынан, мұндай жеткізілім негізінен тарифтік жоспарларға байланысты құнды тауарлар үшін тиімді.
Көптеген жеткізушілермен және тұтынушылармен байланыс болған жағдайда компанияның көлік желісі кеңейіп, көлік құралдарының сипаттамаларына көбірек назар аударады.
1.Тауарларды тұтынушыларға немесе сатып алушыларға тарату үшін құрылған өткізу логистикасы осы орайда қызмет етеді. Өндіруші мен тұтынушы арасындағы байланыс тарату арналары арқылы жүзеге асырылады, олар келесідей жіктеледі:
oo Делдалдардың болуы бойынша - тікелей (делдалдарсыз, мысалы, жеке сату, телемаркетинг, өндірушінің каталогы, пошта) және жанама (дилер, дистрибьютор, көтерме сатушы, бөлшек сатушы, брокер сияқты делдалдар арқылы сатуды білдіреді)
oo Тарату деңгейлерінің саны бойынша-нөлдік деңгейдегі арналар (тікелей сату), бір деңгейлі (бір делдалмен) және көп деңгейлі (екі немесе одан да көп делдалдар)
oo Сату принципі бойынша - географиялық (әр дистрибьюторға белгілі бір аумақты бөлу), нарықтық (жекелеген салаларға сату), тауарлық (дистрибьюторлардың белгілі бір тауарды немесе қызметті білуіне мамандануы)
oo Нарықты қамту стратегиясы бойынша - қарқынды (нарықтың әртүрлі сегменттеріндегі немесе аймақтардағы авторландырылған дистрибьюторлар), селективті (бірқатар критерийлерге сәйкес келетін делдалдарды іріктеу), эксклюзивті (сегменттегі немесе аймақтағы бір ғана делдал) [10, 127-бет].
Өткізу арналарының нысаны туралы шешім - тұтынушыларға жеткізу жылдамдығы мен сапасы, осы логистикалық ішкі жүйені ұстауға жұмсалатын шығындар және тәуекелдердің болуы мәселелеріндегі бастапқы нүкте болып табылады. Делдалсыз арналар өндірушіге тұтынушылармен тікелей байланыс орнатуға, олардың қалауын зерттеуге және таратудың бүкіл процесін бақылауға мүмкіндік береді. Тікелей тарату көбінесе күрделі өндірістік тауарлар мен компоненттерді сатуда негізделген болып көрінеді, оларды орнату және жөндеу тек өндірушінің мамандарымен ғана жүзеге асырылады. Жанама арналардың артықшылықтары - тұтынушылар әртүрлі мақсаттағы өнімдерді бір жерден сатып алуды жөн көреді,сонымен қатар шығындар арнаның барлық қатысушылары арасында бөлінеді, ал өндіруші болса сатуды имиджі, ассортименті, несие тарихы, қызмет көрсету және кепілдік қызметі, нарықтың кеңдігі, төлем қабілеттілігі және олардың әрқайсысын жеткізу тәртібі бар дистрибьюторлық тәжірибесі бар құзыретті делдалдарға сенеді.
1. Елеулі өзгерістерге ұшырайтын жүкті буып-түю. Қаптама немесе контейнер сияқты элементтің бастапқы түсіндірмесі тек зақымданудан және бүлінуден қорғауды білдіреді. Терминнің қазіргі заманғы түсінігі әлдеқайда кең: орау өндірісі қазір төмендегілерге байланысты:
oo оған логистикалық операцияларды (тиеу, түсіру, сақтау, орын ауыстыру)қолданудың ыңғайлылығы
oo жүктің сапалы атрибуттарын сақтау
oo тұтынушыларға арналған пішін, материал, түс тартымдылығының ерекшеліктері
oo мәтін мен ондағы графикалық кескіндердің ақпараттық мазмұны
oo экологиялық таза және өңдеуге жарамды
Қаптаманы таңдау туралы шешім туралы мәліметтер негізінде қабылданады:
oo жүктің салмағы және көлемі бойынша
oo көліктің болжамды түрі
oo шығындарының шамасына қарай өзіне орау
oo қойма талаптары
oo тасымалдау ережелері
1. Логистикалық сервис-клиенттердің сұранысын қанағаттандыру үшін жұмыс жасайтын қызметтер кешені түріндегі жеткізу тізбегінің соңғы түйіні деп айтуға болады.
Логистикалық қызмет шеңберіндегі жұмыстар:
oo сату алдындағы қызмет көрсету - ақпараттық хабарландыру және әлеуетті тұтынушыларға кеңес беру, өнімнің бәсекеге қабілеттілігін көрсету, пайдалану негіздеріне оқыту
oo сату процесінде қызмет көрсету - тапсырыстың орындалу деңгейі, қорлардың болуы, жүкті экспедициялау, өнімді сатып алуды есептеу жүйесі, орнату, монтаждау және жөндеу
oo сатудан кейінгі қызмет көрсету-сатып алушылардың кепілдік талаптарын қарау, қосымша немесе қосалқы бөлшектерді сату
Логистикалық қызметті бағалау баға, сенімділік, сапа, ассортимент және қызмет көрсету уақытының өлшемдерін ескереді.
2. Ақпараттың жылдам таралуына технологиялық прогрестің қарқынды дамуы себеп болды. Қазіргі заманғы жүйелер логисттерге жүктерді тасымалдаудың барлық кезеңдерінде бақылау, ілеспе құжаттаманы рәсімдеу, бөлімдер арасындағы жылдам байланыс, көліктің оңтайлы бағыттарын іздеу, шығындарды есепке алу, нарықтық жағдайларды бақылау және тағыда басқа міндеттерді жеңілдетуге қабілетті.
Осылайша, компанияның тактикасы мен стратегиясы логистикалық жүйенің барлық компоненттеріне қолжетімділік деңгейіне байланысты деген қорытындыға келуге болады.
2-сурет - Кәсіпорындағы логистиканың негізгі функциялары
1.3 Шетел кәсіпорындарында логистикалық концепциялар мен әдістерді қолдану тәжірибесі
Логистиканың концепциясы материалды ағымдарды оңтайландыру арқылы шаруашылық қызметтерді жетілдіруге тиісті көзқарастар жүйесі болып табылады. Материалды ағымдарды басқару құрылатын негізгі, конструктивті принцип жүйелілік принципі болып табылады. Ол бірыңғай процесс үрдісі ретінде сатып алуларды жүргізу, ұйымдастыру, сақтау, өндіріс, өткізу және тасымалдауды білдіреді. Экономикадағы материалды ағымдар көптеген қатысушылардың қызметтерінің нәтижесінде пайда болады, ол қатысушылардың әрқайсысының өз мақсаттары бар. Егер қатысушылар бірлесіп, басқару объектісін-іштей материалды ағымдарды-рационализациялау мақсатында өз іс-әрекеттерін келісіп жасаса, онда олардың барлығы маңызды экономикалық ұтыс алады. Материалды ағымдарды рационализациялау тек бір кәсіпорын немесе оның бөлімшесінің шеңберінде ғана мүмкін болады. Бірақ максималды әсерді тек шикізаттың алғашқы көзінен соңғы тұтынушыға дейінгі жолда, жиынтық материалды ағымдарды оңтайландыра отырып немесе оның жеке маңызды учаскілерін оңтайландыра отырып алуға болады. Бірақ материал өткізуші тізбектердің барлық звенолары, яғни макрологистикалық және микрологистикалық жүйелердің барлық элементтері бірыңғай құрылған механизм ретінде жұмыс істеуі қажет. Бұл мәселені шешу үшін техниканы таңдауға, материал жылжитын түрлі учаскілердегі өзара үйлескен технологиялық үрдістерді жобалауға, қарама-қайшы экономикалық мүдделердің үйлесу мәселелеріне және де материалды ағымдарды ұйымдастыруға байланысты басқа мәселелерге жүйелік тұрғыдан қарау қажет.
Соңғы жылдары нарықтық қатынастардың дамуына байланысты, логистика атты жаңа ғылыми практикалық ағым пайда болып, белсенді түрде даму үстінде. Бұның барлығы логистикалық бағыттың капиталистік елдер экономикасында дамып, елеулі нәтиже беруі арқасында. Логистика көптеген IBM, Proctor&Gamble, General Motors, Ford Motors, Johnson&Johnson атты корпорациялардың бизнес құралына айналды.
Дүниеде ең кең таралған микрологистикалық концепция "just-іn-tіme" - JIT ("дәл мерзімде") концепциясы болып табылады. Бұл концепция 1950 жылдың соңында пайда болды, бұл кезде Тойота Моторс Жапон компаниясы және басқа да Жапонияның автомобиль өндіруші фирмалары белсенді түрде KANBAN микрологистикалық жүйесін енгізе бастады. Бұл концепцияға "Just-іn-tіme" атауын кейінірек американдықтар берді, олар, сондай-ақ бұл әдісті автомобиль өндірісіне пайдаланды. JIT концепциясының алғашқы мақсаты - автомобильдерді жинаудың өндірістік үрдісінде материалдың, бөлшектердің және жартылай фабрикаттардың қорларын ұстамау. Бастапқы тәртіп келесідей болды: егер өндірістік кесте берілсе, онда барлық материалдар, бөлшектер, жартылай фабрикаттар керекті көлемде, қажетті орында және дайын өнімді өндірудің дәл белгіленген мерзімінде жеткізілетіндей етіп материалдық ағымдар қозғалысын ұйымдастыру қажет. Мұндай жағдайда сақтандырушы қорлар керексіз болып қалды [15].
JIT логистикалық концепциясы төмендегі негізгі қасиеттермен сипатталады:
- материалды ресурстардың, жартылай фабрикаттардың, ұдайы өнімдердің минималды қорларымен;
- қысқа өндірістік циклдарымен;
- дайын өнімдердің ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті
Экономика және бизнес жоғары мектебі
Бизнес-технологиялар кафедрасы
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: КОМПАНИЯНЫҢ ЛОГИСТИКАЛЫҚ ЖҮЙЕСІН ҚАЛЫПТАСТЫРУ ЖӘНЕ ДАМЫТУ
5B090900 - Логистика (сала бойынша)
Орындаған:_________________________ _________ Нұртай Г.А.
(қолы)
Ғылыми жетекші: PhD, аға оқытушы ______________Мухамедиева Г. М.
(атағы) (қолы)
Қорғауға жіберілді:
Хаттама №__ , __ _________ 20___ ж.
Кафедра меңгерушісі ____________________________ Aхметовa З.Б.
(қолы және мөрі)
Нормобақылау _________________________________ Мұса Қ.А.
(қолы)
Алматы, 2022ж
МАЗМҰНЫ
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
4
1
ЛОГИСТИКАНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ ... ... ... ... ... ... .. ... ... .
7
1.1
Логистика ғылым ретінде: концепциясы, даму тарихы ... ... ... ... ... ...
7
1.2
Логистикалық қызметтерді ұйымдастырудың негіздері мен қолдану тиімділігі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
12
1.3
Шетел кәсіпорындарында логистикалық концепциялар мен әдістерді қолдану тәжірибесі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
20
2
КОМПАНИЯНЫҢ ЛОГИСТИКАЛЫҚ ЖҮЙЕСІНІҢ ІС-ӘРЕКЕТТЕРІН ТАЛДАУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
33
2.1
Қазақстандағы логистикалық жүйенің даму көрсеткіштері ... ... ...
33
2.2
Аkzhol incorporation ЖШС компаниясының экономикалық-шаруашылық қызметінің жалпы сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ..
44
2.3
Қазақстан Республикасы компанияларында логистикалық жүйені қолданудың тиімділігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
50
3
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ КОМПАНИЯЛАРЫНДА ЛОГИСТИКАЛЫҚ ЖҮЙЕЛЕРДІ ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ ... ... ..
59
3.1
Аkzhol incorporation ЖШС компанияның қызметін талдау ... ...
59
3.2
Компанияның логистикалық қызмет көрсету нарығындағы бәсекеге қабілеттілікті арттыру
63
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
73
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ...
74
Реферат
Диплoм жұмыcы кіpіcпeдeн, үш нeгізгі бөлімнeн, қopытындыдaн, 45 қoлдaнылғaн әдeбиeттep тізімінeн жәнe 14 кecтe, 14 cypeттен, 1 қосымшадан тұpaды. Дипломдық жұмыстың көлемі 75 бетті қамтиды.
ЛОГИСТИКАНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ, КОМПАНИЯНЫҢ ЛОГИСТИКАЛЫҚ ЖҮЙЕСІНІҢ ІС-ӘРЕКЕТТЕРІН ТАЛДАУ, ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ КОМПАНИЯЛАРЫНДА ЛОГИСТИКАЛЫҚ ЖҮЙЕЛЕРДІ ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ.
Дипломдық жұмыстың зерттеу объектісі: аумақтық билік органдарымен ұйымдастырылған Алматы қаласының брендинг процестері.
Дипломдық жұмыстың зерттеу пәні: аумақтың брендингінің негізгі көрсеткіштерін қалыптастыру және аумақтың брендинг стратегиясының тиімділігін бағалау әдістері. Дипломдық жұмыстың мақсаты: жаһандану жағдайында территориялық басқарудың имиджін арттыру үшін қаланың жергілікті брендін жасау. Жұмыстың мақсатына сәйкес міндеттері жүзеге асырылды.
Реферат
Дипломной работы состоит из введения, трех основных разделов, заключения, списка из 45 источников и 5 таблиц, 19 глав, 1 приложения. Объем дипломной работы 60 страниц.
БРЕНДИНГ, ИМИДЖ, ТЕРРИТОРИАЛЬНОЕ УПРАВЛЕНИЕ, МЕСТНЫЙ БРЕНД, МАРКЕТИНГОВЫЕ ИНСТРУМЕНТЫ, КОНКУРЕНТОСПОСОБНОСТЬ
Объект исследования дипломной работы: процессы брендинга в г. Алматы, организуемые территориальными органами власти.
Предмет исследования дипломной работы: методы формирования основных показателей брендинга территории и оценки эффективности стратегии брендинга территории. Цель дипломной работы: создать локальный бренд города для повышения имиджа территориального управления в условиях глобализации. Задания выполнялись в соответствии с целью работы.
Abstract
The thesis consists of an introduction, three main sections, a conclusion, a list of 45 references and 5 tables, 19 chapters, 1 appendix. The volume of the thesis is 60 pages.
BRANDING, IMAGE, TERRITORIAL MANAGEMENT, LOCAL BRAND, MARKETING TOOLS, COMPETITIVENESS
The object of study of the thesis: branding processes in Almaty, organized by the territorial authorities.
Subject of research of the thesis: methods of formation of the main indicators of branding of the territory and assessment of effectiveness of branding strategy of the territory. The purpose of the thesis: to create a local brand of the city to enhance the image of territorial governance in the context of globalization. Tasks were performed in accordance with the purpose of the work.
Кіріспе
Дипломдық жұмыс тақырыбының өзектілігі. Логистиканың өзектілігі және оны зерттеуге деген қызығушылықтың артуы логистикалық әдісті қолдануды ашатын материал өткізуші жүйелердің тиімді қызмет етуін жоғарылататын потенциалды мүмкіндіктерімен түсіндіріледі. Логистика шикізат пен жартылай фабрикаттарды сатып алу мен дайын өнімді тұтынушыға жеткізгенге дейінгі уақыт аралығын қысқартуға мүмкіндік береді, материалды қорлардың күрт қысқаруына әсер етеді. Логистиканы қолдану ақпарат алу үрдісін жеделдетіп, қызмет көрсету деңгейін жоғарылатады. Логистикаға деген отандық ғалымдардың, жоғарғы оқу орындарының оқытушыларының, ғылыми-техникалық жұмысшылардың, өнеркәсіп және көлік кәсіпорындарының менеджерлерінің, инженерлер мен бизнесмендердің қызығушылығы тек отандық экономика үшін жаңа және айтуға ыңғайсыз терминмен ғана емес, сондай-ақ өнеркәсібі дамыған елдер экономикасында логистикалық әдісті қолдану арқасында алынған әсерлі нәтижелерімен түсіндіріледі.
Шетел тәжірибесі көрсеткендей, қазіргі бизнесте логистика стратегиялық маңызды орынға ие. Осы салада табысқа жеткен көптеген мамандардың компания басшылығындағы жоғарғы қызмет орындарына жылжитыны кездейсоқ емес. Қазіргі уақытта алдыңғы қатарлы фирмалардағы логистиканың дәстүрлі функционалды салалары стратегиялық инновациялық жүйе құра отырып, жалпы ақпараттық-компьютерлік платформа негізінде бірікті. Логистика саласындағы қызмет көп қырлы. Оған көлікті, қойма шаруашылығын, қорларды, кадрларды басқару, ақпаратты жүйелердің ұйымдастырылуы, коммерциялық қызмет және т. б. жатады. Аталған әрбір функция сәйкес салалық пәнде терең зерттеліп, баяндалған. Логистикалық тәсілдің жаңалығы - негізгі өзара байланыс. Логистикалық әдістің мақсаты - материалды ағымдарды толассыз басқару.
Шетелдердің көпшілігінде логистикалық ассоциациялар, ұйымдар мен қоғамдастықтар құрылып, тиімді қызмет етіп отыр. Логистика салыстырмалы түрде жас және белсенді дамушы ғылым мен бизнес сферасы болып табылады. Шетелде логистика соңғы онжылдықта тез дамыды. Қазақстан үшін логистикалық өндірістік, сауда, көлік және ақпараттық жүйелердің қалыптасуы мен дамуы өте маңызды, себебі ол біздің елдің әлемдік экономикалық және ақпараттық кеңістікке интеграциялануын тездетуге мүмкіндік береді.
Өнеркәсібі дамыған мемлекеттердің экономикалық әдебиетінде логистикалық мәселелердің алатын орны маңызды және оның дамуын зерттеуге көптеген еңбектер арналған.
Логистиканың тәжірибелі тәсілдерді және ғылыми көзқарасты талап етуі Қазақстанның нарықтық қатынастарға көшуінің бастауымен сай келді. Отандық бизнестегі логистикалық көзқарастың мүмкіндіктерін және қарқынын бүгінгі күнгі Қазақстандағы әлеуметтік-экономикалық, саяси жағдайдан және экономикалық реформалар қадамының болжамынан бөліп-жарып қарауға болмайды.
Логистикалық жүйенің элементі логистикалық жүйені басқару немесе жобалау міндеттерінің бөлігі ретінде логистикалық жүйенің байланыстырушы бөлігі болып табылады. Мысалы, егер қойма логистикалық жүйенің буыны ретінде қарастырылса, қабылдау, қабылдау, паллетизация, тасымалдау аймақтары логистикалық жүйенің элементтері болып табылады. Осы тұрғыдан зерттеу жұмысының өзектілігін көруге болады.
Тақырыптың зерттелу дәрежесі: Шаруашылық міндеттерді шешуге логистикалық тәсілдердің көпжоспарлығын, олардың Экономика жұмыс істеуінің түрлі аспектілерімен өзара байланысын ескере отырып, логистика мәселелері соңғы уақытта шетелде де, Қазақстанда да кеңінен зерттеле бастады. Бұл бағытта В.А. Аникина, А.Б. Миротин, А.М.Гаджинский, Ю.М. Неруш, А.А. Смехова, В.П. Федько және т.б. шетел ғалымдарының еңбектері белгілі.
Қазақстанда логистика мәселелері ғалымдардың еңбектерінде бөлшектеп қарастырылады. Бұл ғылымға ең көп үлес қосқан Ахметжанов С.Б. ,Бенке И.Ю., Бекмағамбетов М. , Исаева М. Г. , Каренов Р. , Қолдыбаев К. , Кенжегузин М.Б., Құрманалиев К.К. , Сағадиев К.А. ,Тоғысбаева А.Б. және басқа да ғалымдардың еңбектері.
Дипломдық жұмыстың мақсаты мен міндеті: Отандық компаниялардың дамуында логистикалық әдістерді қолдану қажеттілігінің теориялық және практикалық негіздеу болып табылады.
Жұмысты жазу барысында жұмыстың мақсатына жету үшін келесідей міндеттер белгіленген:
- логистика тарихын, эволюциясын, ұғымы мен мазмұнын ашу;
- логистика әдістемелерін, оны қолданудағы экономикалық тиімділігін толықтай ашу, тұжырымдама келтіру;
- шетел кәсіпорындарында логистикалық концепциялар мен әдістерді қолдану тәжірибесін талдау;
- Қазақстан Республикасында логистиканың даму жағдайы және болашағын қарастыру, Akzhol Incorparation ЖШС компания мысалында іс-әрекетін талдау;
- Қазақстан Республикасы компанияларында логистикалық жүйені жетілдіру жолдары бойынша ұсыныстар келтіру.
Дипломдық жұмыстың зерттеу объектісі: және Қазақстан Республикасының кәсіпорындары негізінде және Akzhol Incorparation ЖШС компаниясы болып табылады.
Дипломдық жұмыстың зерттеу пәні: Кәсіпорындарда логистикалық жүйелерді ұйымдастыруды қамтамасыз ететін факторлар мен жағдайлардың жиынтығы.
Дипломдық жұмыстың теориялық әдіснамалық негіздері. Өнеркәсіптік кәсіпорындарда логистикалық ұйымдастырудың және оны реттеудің теориялы практикасының отандық және шетел экономист ғалымдарының еңбектері және заң актілері, Қазақстан Республикасы үкіметінің өкімдері.
Зерттеу нәтижелерінің ғылыми жаңалығы:
Зерттеудің құрылымы: дипломдық жұмыстың құрылымы мен көлемі кіріспеден, негізгі үш бөлімнен, қорытындыдан және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
Кіріспеде бұл тақырыпты таңдап алудағы себептері, тақырыптың өзектілігі, оны зерттеудегі мақсаттары аталып, әр тарауда қолданылған әдебиеттер және баспасөз материалдары көрсетіліп кетеді.
Бірінші бөлімде логистиканың теориялық негіздері, логистиканың концепциясы, даму тарихы, логистикалық қызметтерді ұйымдастырудың негіздері мен қолдану тиімділігі, шетел кәсіпорындарында логистикалық концепциялар мен әдістерді қолдану тәжірибесі кеңірек қарастырылады.
Екінші бөлімде компанияның логистикалық жүйесінің іс-әрекеттерін талданды. Қазақстандағы логистикалық жүйенің даму көрсеткіштері, Аkzhol incorporation ЖШС компаниясына сипаттама және Қазақстан Республикасы компанияларында логистикалық жүйені қолданудың тиімділігі қарастырылды.
Үшінші бөлімде Қазақстан Республикасы компанияларында логистикалық жүйелерді жетілдіру жолдары, Аkzhol incorporation ЖШС компаниясының қызметі талданып, Қазақстан Республикасында логистикалық жүйенің даму мәселелері және болашағы тереңірек зерттеліп, компанияның логистикалық жүйелерін жетілдіру жолдары туралы ұсыныстар қарастырылды.
Қорытынды бөлімде зерттелген мәселелер төңірегінде логистикалық жүйенің тиімділігін арттыру, тәжірибедегі мәселелерін шешу жолдарын көрсетіп, ұсыныстар келтірілген.
1 ЛОГИСТИКАНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Логистика ғылым ретінде: концепциясы, даму тарихы
Бүгінгі таңда логистика ғылым, процесс, дербес қызмет, тұжырымдама, әдіснамалық және басқару құралы ретінде анықталған. Логистика түсінігін түсіндіруге қатысты ғылыми пікірталас көптеген жылдар бойы жалғасып келеді. Б.А.Аникинаның анықтамасы бойынша әртүрлі типтегі процесстерді ұйымдастыру және олардың қосындысы деп айтылса, М.Н. Григорьев, А.П. Долгов пен С.А.Уваров Логистика - ұйым арқылы өтетін және ұйымға келетін және шығатын материалдық ағындарға жауап беретін функционалдық бағыт деп есептеген.
Логистиканың пайда болу және даму тарихы көне заманнан басталады. Гамбург университетінің профессоры Г.Павеллектің айтуынша, тіпті Рим империясының кезеңінде логистер немесе логистиктер деген мәртебесі бар қызметкерлер болған. Олар азық-түлік өнімдерін бөлумен айналысқан. Біздің дәуірдің бірінші мыңжылдығында бірқатар елдердің әскери лексиконында логистиканы қарулы күштерді материалды ресурстармен қамтамасыз ету және олардың қорларын сақтау бойынша қызметпен байланыстырған. Мысалы византийлік патша VI Леон (б.з. 865-912 ж.ж.) кезінде логистиканың міндеттеріне әскерді қаруландыру, оларды әскери мүлікпен қамтамасыз ету, олардың қажеттіліктерін уақытылы қарайластыру жатады деп есептелген.
Дарынды әскер басшылары қажет уақытта және керекті орыннан табылған қару-жарақтың, отынның, азық-түлік пен әскер жарағының жеңіске жетуде қаншалықты маңызды рөл атқаратындығын әр уақытта түсінген. Адамзат тарихындағы бүкіл соғыстар әскерлерді жабдықтаудың ұйымдастыруына байланысты жеңіске және жеңіліске ұшырап отырған. Мысалы, Солтүстік Америкадағы тәуелсіздік үшін соғыстағы британдықтардың жеңілуі көбінесе ағылшын әскерлерінің жеткіліксіз қамтамасыз етілуімен түсіндіреді. Соғыстың ең өршіген кезеңінде американдық континентте британдық әскердің құрамында 12 мың отряд болды, олар Англиядан тек қару-жарақ емес, сондай-ақ азық-түлікте алулары тиіс еді. Соғыстың алғашқы 6 жылында өмірлік маңызы бар бұл жабдықтарды ұйымдастыру әскерлердің қажеттілігіне пара-пар болмады, бұл өз кезегінде әскери әрекеттердің сипатына және сарбаздардың моральды жағдайына кері әсер етті. Әскерлердің дәлме-дәл қамтамасыз етілуі тек 1781 жылы ғана жүзеге асты, ал бұл тым кеш болды.
Логистикалық әдіс Екінші дүниежүзілік соғыс кезінде, әсіресе, американдық әскерлерде кеңінен қолданылды. Әскери өнеркәсіптің, тылдағы алғы шептегі жабдықтау базалары мен көліктің нақты бірлескен іс-әрекеті американдық әскерді қажетті мөлшерде қару-жарақпен, жанар-жағармай материалдарымен және азық-түлікпен уақытылы және жүйелі түрлі қамтамасыз етуге мүмкіндік жасады.
Үлкен ағылшын-орыс сөздігі бүгінгі таңда да logisties сөзін әскери: 1) тыл және жабдықтау; 2) материалдық-техникалық қамтамасыз ету; 3) тыл жұмысын ұйымдастыру және жүргізу деп аударып жүр.
Философиялық энциклопедияда логистиканың мынадай түсініктемесін табуға болады: Логистика гректің logistike сөзінен алынған - есептеу,пайымдау өнері. Ежелгі гректерде есептеу және геометриялық өлшеу өнері, яғни теориялық өлшеу өнері, яғни теориялық математикаға қарсы қойылатын практикалық арифметика логистика деп аталады. Осы мағынада бұл термин Батыс Еуропада XVII ғасырға дейін қолданылған. Бірақ Лейбниц (неміс ағартушы-энциклопедисі, философы) логистиканы calculus ratiocinator (ой қорытындыларын есептеу) үшін синоним ретінде қолданған. 1904 жылы Женевадағы халықаралық философиялық конгресте бұл термин математикалық логиканы белгілеу үшін ұсынылды .
Әдебиеттерде оның басқа да қолданылуы кездеседі: Рассел және оның мектебі ұсынған логикаға кезеңі басқаша логицизм деп аталған (математиканы логикаға қиыстыру арқылы түсіндіруге тырысатын математиканың философиялық мәселелер саласындағы бағыты). Логистиканы логикамен, яғни абстрактілі ойлау сатысындағы әлемді танудың заңдары, формалары және тәсілдері туралы ғылыммен шатастыруға болмайды.
Логистика бойынша, бірінші ғылыми еңбектерді шығарушы ретінде XIX ғасырдың басында француз әскери маманы Джоминиді атауға болады, ол логистикаға мынадай анықтама берген: логистика - әскерлерді маневрлеудің тәжірибелік өнері. Ол логистикаға тек тасымалдау ғана емес, сондай-ақ жоспарлау, басқару және жабдықтау мәселелері, әскерлерді орналастыру жерлерін анықтау, сонымен қатар көпір, жол және т.б. салу мәселелері жатады деп пайымдаған. Логистика әскери ғылым ретінде тек XIX ғасырдың ортасында ғана қалыптасты.
Логистика дамуының тағы бір бағыты - экономикалық, мұнда логистика деп шаруашылық жүргізудің ғылыми тәжірибелік бағыты, яғни өндіріс және айналым салаларындағы материалды және олармен байланысты ақпараттық және қаржы ағымдарын тиімді басқару түсіндіріледі.
Экономикада логистаканың кең қолданылуы 60-70 жылдарға келеді және байланыс технологиялары саласындағы жетістіктермен байланысты. Шикізат, бөлшектер мен дайын өнімдердің қозғалысының барлық сатыларының іштей бақылау мүмкіндігі материалды ағымдарды басқарудың дәстүрлі үлгісіндегі жіберілетін үлкен шығындарды айқын байқауға мүмкіндік берді.
Экономикада логистиканы қолданудан алатын экономикалық ұтыс тауарларды жылжыту саласында әріптестерді бірлестіктерге бейімдеуге әсер етті.
Логистикалық тәжірибенің әлеуетін алғашқы болып американдық ғалым мамандар Пол Конверс және Питер Дракер түсінді. Олар оның әлеуетті мүмкіндіктерін Шығындарды үнемдеудің соңғы шегі және Экономиканың танымал материгі ретінде анықтады. Кейіннен олардың көзқарастарын көптеген теоретик-логистиктер бөлісті. М.Портер, Д.Стон және басқалары осылар сияқты американдық зерттеушілердің айтуынша, логистика өзінің дәстүрлі тар анықтамасының шекарасына шықты және фирманың жоспарлауы мен стратегиялық басқаруында маңызды орын алады.
Логистика түсініктеріндегі белгілі бір айырмашылықтарға қарамастан, олардың екеуі де жалпы және айрықша белгілерді: үйлесімдік, рационалдылық және дәл есептеуді бөліп көрсетеді.
Логистикадағы зерттеу нысаны логистикалық жүйелердегі ағындарды басқарудағы ресурстарды оңтайландыру болып табылады. Ұйымның ресурстарын оңтайландыруда логисттердің рөлін логистикалық қызмет пен жабдықтау тізбегін басқаруда көруге тура келеді.
Негізгі және ілеспе αғындарды басқару үшін ұйымдастырылған логистиканың негізгі түсінігі - логистикалық жүйелер.
Логистикалық жүйе - бұл материалдық, сервистік және ілеспе ағымдарды басқарудың бірыңғай процесінде өзара байланысқан элементтерден құрылымдалған экономикалық жүйе.
Басқару, зерттеу және жобалау мақсаттары үшін логистикалық жүйені ішкі жүйелерге, сілтемелер мен элементтерге бөлуге болады.
Логистикалық жүйенің ішкі жүйесі - бұл логистикалық жүйені және кәсіпорын қызметінің жеке саласында логистикалық функциялар кешенін басқару міндеттерін шешу үшін ұйымдастырушылық құрылымға сәйкес бөлінген логистикалық жүйенің бөлігі.
Логистикалық жүйенің функционалды және қосалқы ішкі жүйелерін бөліп қарастыру логистика үшін қалыптасқан жағдай болып табылады. Функционалды ішкі жүйелер (логистиканың функционалды бағыттары) - жеткізу, өндіру және бөлу. Қосымша ішкі жүйелер ұйымдық, экономикалық, құқықтық, кадрлық қαмтамасыз ету және логистикалық ақпараттық жүйе болып табылады.
Логистикалық жүйенің буыны - бұл логистикалық қызметтің бір немесе бірнеше түрін жүзеге асырумен байланысты жергілікті мақсатты орындайтын белгілі бір экономикалық және функционалды оқшауланған объект. Мысал ретінде компания немесе заңды тәуелсіз кәсіпорынды қарастырамыз. Бір логистикалық жүйенің байланыстары логистикалық процесті бірыңғай басқаруға ие болуы керек. Логистикалық жүйеде сілтемелер мысалына жеткізушілер, тұтынушылар және логистикалық делдалдар жатады. Өнеркәсіптік немесе сауда кәсіпорындары көбінесе орталық компания деп аталады, оларға қатысты бірінші және екінші тараптар жеткізушілер мен тұтынушылар, ал үшінші тарап логистикалық делдалдар болып табылады. Орталық компанияның ішінде логистикалық жүйенің байланыстарын ажыратып алуға болады. Мысалы: материалдық ресурстар қоймасы, өндірістік бөлімдер, дайын өнім қоймасы және т.б. сияқты ажыратуға болады.
Логистикалық жүйенің элементі логистикалық жүйені басқару немесе жобалау міндеттерінің бөлігі ретінде логистикалық жүйенің байланыстырушы бөлігі болып табылады. Мысалы, егер қойма логистикалық жүйенің буыны ретінде қарастырылса, қабылдау, қабылдау, паллетизация, тасымалдау аймақтары логистикалық жүйенің элементтері болып табылады.
1-Кесте. Логистиканың даму кезеңдері
Логистиканың даму кезеңі
Кезең мәні
1-кезең
Ұйымдағы логистика қоймалау мен дайын өнімді тасымалдаумен байланысты. Логистикалық стратегиялар әлі енгізілмеген, ал логистикалық функциялар күнделікті сұраныстың өзгеруі мен өнімді тарату процесі барысындағы пайда болған мәселелерге байланысты болып өзгеріп отырған.
2-кезең
Логистика тапсырыс берушіге қызмет көрсету, тапсырыстарды өңдеу, қоймалау, дайын өнімнің қорларын басқару, тасымалдауды біріктіреді. Басқаша айтқанда, осы кезеңде дайын өнімді тарату барысындағы орын алатын барлық логистикалық функцияларды біріктіреді. Бұл кезеңде тауарды тарату стратегиясы қалыптасуы мүмкін.
3-кезең
Кәсіпорындар сатып алуларға логистикалық тәсілді енгізуде. Осы саладағы логистика шикізатты кәсіпорынға жеткізуді, материалдарды түгендеуді, жартылай дайын өнімдерді, шикізатты, материалдарды сатып алуды, логистикалық жүйелерді жобалауды қамтиды. Бірқатар кәсіпорындар өндіріс пен бөлу интеграциясы ретінде үшінші кезеңді ұйымдастырады, ол үшін сату және бөлу жоспарлары негізінде өндірістік қуаттарды пайдалану жоспарлары құрылады, бірақ тарату арналары бойынша. Логистиканың осы деңгейінде кәсіпорындар негізгі көрсеткіштер жүйесін енгізеді, сапа стандарттары мен озық тәжірибелермен салыстыру негізінде кәсіпорын логистикасының қызметін бағалайды.
4-кезең
Логистиканың барлық функционалды бағыттары интеграцияланған, кәсіпорындар логистикалық жүйелерді жобалау мәселелерін шешеді және әртүрлі елдердің заңнамаларын ескере отырып, ғаламдық жұмыс деңгейіне жетуге болады. Кәсіпорындар технологиялық тәсілді белсенді қолданады, жеткізілім тізбегін басқару тұжырымдамасын жүзеге асырады.
Ескерту: [34] мәліметінің негізінде автормен құрастырылды
1-кестеден көріп отырғанымыздай, логистика бірден қалыптаспаған. Негізгі 4 қалыптасу кезеңінен өткен логистикада логистикалық нарық ұғымы 3 кезеңде ғана қалыптасып бастаған. Кестеде белгілі болғандай, әр кезеңнің өзіндік ерекшеліктері мен сол кезеңде болған толықтыруларды көре аламыз. Кезеңнен кезеңге ауысу біртіндеп немесе жедел бағытта болуы мүмкін (ішкі және ұйымаралық бірігу нәтижесінде). Кезеңнен кезеңге біртіндеп өту алты айдан екі жылға дейін, ал дамудың бірінші кезеңінен төртінші деңгейіне көшу шамамен 20 жылға созылады.
Логистикалық провайдер (логистикалық делдал, логистикалық қызмет жеткізушісі, логистикалық оператор, логистикалық компания) - логистикалық қызмет көрсететін, жеке операцияларды немесе күрделі логистикалық функцияларды орындайтын, сондай-ақ клиенттік кәсіпорынның логистикалық тізбегін басқаруды жүзеге асыратын коммерциялық ұйым.
Нарықта логистикалық делдалдардың алуан түрі бар. Олардың әрқайсысының негізгі атқаратын қызмет түрлері мен функцияларының аялары бар. Олардың бір-бірінен айырмашылығы олардың атқаратын қызмет түрімен, сондай-ақ олардың қаншалықты механикаландырылғанын немесе автоматтандыруды пайдаланатындығымен де түсіндіріледі. Сондай-ақ, олардың нарықтағы басқа да қатысушылармен қандай байланыста болатындығы да олардың функцияларын анықтауға септігін тигізеді.
Логистикалық делдалдардың тікелей қатысушылардың арасынанда логистикалық қызмет жеткізушісі де болып табылады. Көбіне күрделі бағыттағы қызметтер көрсететін делдалдар жеткізу тізбегінің басты бөліктерінің бірі болып табылады. Логистикалық делдалдар қызметтерінің басым түрлерін негізінде қосалқы аутсорсингті пайдаланатын компаниялардың арқасында ұйымдастырады. Кестеде логистикалық қызметтердің халықаралық нарығының негізгі қатысушыларының әртүрлі үлгілері келтірілген.
2-Кесте. Логистикалық нарық қатысушылары
Логистикалық нарық қатысушысы
Ұсынатын қызмет түрі
Қызмет тұтынушымен қарым-қатынас
Қысқа сипаттамасы
Негізі провайдер немесе 2PL
Логистикалық қызметтерді ұсыну: тасымалдау, қоймалау, орама, өндіріс
Жекелеген қызметтерді орындау келісімшарты
Тар мамандану. Жеке қызметтердің орындау барысын- дағы шығындарды азайтуға бағытталу
3РL (third-party logistics provider)
Логистикалық қызметтер кешенін ұсыну
Келісімшарт негізіндегі жұмыс
Қызметтердің кең спектрі
LLP (lead logistics
provider)
Жеткізу тізбектерін басқару
Келісімшарт негізіндегі жұмыс
Логистикалық жобаларды басқару. Логистикалық қызметтер тұтынушыларымен үнемі байланыс. Көптеген 3РL-дерді басқару. Үнемі жетіл -діруге бағытталу. Оңтайландыруды қамтамасыз ету.
4PL (fourth-party logistics provider)
Интеграцияланған логистикалық қызметтер
Серіктестік
Тұтынушымен стратегиялық қарым-қатынас. Жеткізу тізбегін басқару сала -сындағы эксперттік білім. Есепке алынған тәуекелдердің болуы. Клиенттерге икемді тәсіл. Инновациялық технологиялар
Ескерту: [34] мәліметінің негізінде автормен құрастырылды
2-кестені талдай отырып, 3PL деңгейінен бастап, логистикалық провайдерлер тек жеке логистикалық қызметпен айналысып қана қоймай, сонымен қатар кешенді қызмет көрсетуге, оңтайлы шешімдер ұсынуға мүмкіндік береді деген қорытынды жасауға мүмкіндік береді. Осының арқасында олар синергетикалық эффектіні қалыптастыруға жағдай жасайды, бұл шығындардың төмендеуі мен тұтынушылар үшін қосымша құнның жоғарылауында көрінеді.
Қорытындылай келе, логистикалық нарықтың қалыптасуы арнайы кезеңдерден өткенін көре аламыз. Олардың әрқайсысының мәндерін қарастыра отырып, қазіргі әдебиеттерге сай логистикалық нарықтың 3-кезеңінде ғана қалыптаса бастағанын көре аламыз. Логистикалық нарықтың қатысушылары да кезеңнің дамуына байланысты атқаратын қызметтер ассортименттерін де ұлғайтып отырғанын көре аламыз. Сол қатысушылардың өзара әрекеттесуі логистикалық қызмет көрсету нарығының қалыптасуының алғышартының бірі. Сондай-ақ, логистикалық қызмет көрсету нарығына әсер ететін факторларға тасымалданатын тауар құны, ластануларды алдын алу үшін мемлекеттік шектеулер, ұсыныс пен сұраныстың өсуі, тасымал көлемінің өзгеруі, орналасқан жері, логистикалық инфрақұрылым, сауда келісімдерінің артуы жататындығын көре алдық.
1.2 Логистикалық қызметтерді ұйымдастырудың негіздері мен қолдану тиімділігі
Логистика саласы шамамен 5000 жыл бойы жаһандық даму тарихында ауқымды рөл атқарды. Болжам бойынша, пирамидаларға арналған жаппай құрылыс блоктарын тасымалдауына қарай, Ежелгі Египетті алғаш логистика саласында айтарлықтай жетістіктерге жеткен ел ретінде санауға болады. Ежелгі Грекияда есу кемелерінің пайда болуы теңіз жолдарымен жылдам саяхаттауға, сәйкесінше континентаралық сауда мен жылжымалы әскери лагерлердің қажеттіліктерін қамтамасыз ету үшін қажет логистикалық жүйелердің алғашқы прототиптеріне негіз болды. "Логистика" терминінің "есептеу өнері" ретінде пайда болуы көбінесе сол уақыт аралығын білдіреді, ал ресурстарды жеткізу мен таратуды қамтамасыз ету міндеті жүктелген шенеуніктер "логистер" ретінде әрекет етті [1].
Орта ғасырларда логистика бизнес саласындағы халықаралық қатынастардың пайда болу атмосферасында дамыды - мысалы, XII-XVII ғасырларда көптеген сауда қалаларын біріктіретін Ганзалық одақ астық, бидай, қара бидай, аң терісі, маталар, ормандар, дәмдеуіштер тасымалдады.
Әскери теоретик Антуан-Анри Жоминидің (1779-1869) әскерлерді жоспарлау, ұтымды басқару және жабдықтау мәселелеріне қатысты еңбектері материалдық ағындардың қозғалысы кезінде бірнеше функционалды бағыттардың жиынтығы ретінде логистикалық жүйелерді қарастырудың теориялық негізін қалады.
Мұнай қорының ашылуы және бу қозғалтқышы, автомобиль, темір жол сияқты өнеркәсіптік төңкеріс дәуірінің өнертабыстары қозғалысты тездетіп, логистиканың жаңа бағыттарын тудырды.
ХХ ғасырдағы дүниежүзілік соғыстар соғысушы тараптарды азық-түлік, қару-жарақ пен әскери техниканы уақтылы жеткізуді ұйымдастыруға мәжбүр етті, осылайша логистиканы экономиканың маңызды саласына айналдырды.
Капитализмнің алтын ғасыры компаниялар үшін жаңа ережелер қалыптастырды - өнімнің жоғары сапасымен шығындарды азайту тек мақсат ғана емес, сонымен қатар өмір сүру қажеттілігіне айналады. Жаһандану - күрделі логистикалық желілерді құруды қажет ететін арзан жұмыс күші мен төмен салық мөлшерлемесі бар елдерге мүдделері бар трансұлттық корпорациялардың пайда болуына ықпал етті. Сонымен қатар, көптеген нарықтардағы тауарлардың шамадан тыс жеткізілімі сатушы үшін тауарларды сатуда қиындықтар туғызды, соның арқасында маршруттарды есептеу әдістері, қорларды жеткізу және орналастыру кезінде партиялардың мөлшері әзірлене бастады.
Американдық және жапондық зерттеушілер үнемді өндіріс аясында логистика тарихының жаңа кезеңін анықтай отырып, қажетсіз шығындарды жою тұрғысынан сатып алу және өндіріс процестерін зерттеуге баса назар аударды [2, 187 бет].
Автоматтандырылған өндірістік желілер мен жаңа ақпараттық жүйелерді енгізуде көрініс табатын ғылыми-техникалық прогрессті басқару мен есепке алудың жақсартылған схемалары бар неғұрлым икемді өндірістік жүйелерді пайдалануға әкелді:
oo Supply Chain Management (SCM) - жеткізу тізбегін басқару
oo Just-in-time (JIT) - дәл уақытында
oo Total quality management (TQM) - әмбебап сапа менеджменті
oo Materials requirement planning (MRP) - материалдық ресурстарға қажеттілікті жоспарлау
oo Flexible Manufacturing system (FMS) - икемді өндіріс жүйелері
oo Computer Аided System Engineering (CASE) - корпоративті ақпараттық жүйелерді жобалау және дамыту және бизнес-процесстерді модельдеу.
Қазіргі тұтынушы дәуірі - тиімді қызмет көрсету және қазіргі уақытта жеткізілім тізбегінің негізгі компоненттерінің бірі деп атауға болатын дистрибуцияға бағытталған тәсіл стандарттарын белгілейді [3,62-б].
Тұрақты бәсекелестіктің артықшылықтарына қол жеткізу компания менеджментінің міндеттерінің бірі болып табылады. Дәстүр бойынша табысқа жетудің негізі - шығындарды азайту немесе тұтынушы үшін өнімнің құнын арттыру сынды стратегиялардың бірін дұрыс таңдау болып табылады. Алайда, ұзақ уақыт бойы көптеген компаниялар осы стратегияларды біріктіруге қол жеткізе алмады.
Мәселе өндірістік және маркетингтік бөлімдердің бөлінуінде болды [4, 83-бет]. Сонымен қатар, өндірістің міндеттері операциялық тиімділік, стандарттау және жабдықтың тоқтап қалуын азайту, ал маркетингтің басымдықтары - өнімді саралау, қызмет көрсетудің жоғары деңгейі, компания өнімдеріне деген қызығушылықтың артуы.
Логистика идеяларының эволюциясы, сайып келгенде, сұранысты болжау, сатып алу, өнімді түгендеу, сақтау, қор көлемін реттеу, өндірісті жоспарлау, материалдарды тасымалдау және өңдеу, буып-түю, бөлу, тапсырысты басқару, клиенттерге қызмет көрсету сияқты компоненттерді біріктіруді қамтитын экономикалық және ғылыми қызмет саласын құруға мүмкіндік берді.
Логистиканың негізгі мақсаты "7R"ережесіне сәйкес келеді:
oo right product -- керекті тауар
oo right quality -- тиісті сапа
oo right quantity -- қажетті мөлшерде
oo right time -- белгіленген уақытта
oo right place -- қажетті орынға
oo right customer -- нақты тұтынушы
oo right cost -- оңтайлы шығындар деңгейімен
Сұранысты болжау
Сатып алу
Материалдарға қажеттілікті жоспарлау
Өндірістік жоспарлау
Өндірістегі қорларды басқару
Қоймалау
Жүк өңдеу
Орау
Дистрибуциядағы қорларды басқару
Бөлуді жоспарлау
Тапсырыстарды өңдеу
Тасымалдау
Тұтынушыларға қызмет көрсету
Материалдықенеджмент
Физикалық бөлу
Логистика
Жеткізу тізбегін басқару
Ақпараттық технологиялар
Маркетинг
Стратегиялық жоспарлау
Сапалық басқару
1-сурет - логистика идеясының эволюциясы
Ескерту-автор дереккөз негізінде жасаған [5]
Барлық осы шарттардың орындалуы икемділік, жеткізілімдердің сенімділігі, процестердің дәйектілігі, бүкіл жүйені компьютерлендіру, тапсырыс бойынша ақпараттың жылдамдығына байланысты. Логистика бастапқы көзден соңғы тұтынушыға дейін өнімді немесе қызметті құрудың бүкіл процесі барысында материалдық және сервистік, сондай-ақ ілеспе қаржылық және ақпараттық ағындарды бақылау мен үйлестіруді қамтиды. Тиісінше, ағындар логистикадағы зерттеу нысаны болып табылады.
Материалдық ағын-логистикалық немесе технологиялық операциялар барысында шикізаттың, жартылай фабрикаттардың, қосалқы бөлшектердің, отынның, жинақтаушы бөлшектердің, аяқталмаған өндірістің және дайын өнімнің қозғалысы. Материалдық ағындар келесі сипаттамалармен анықталады:
- Салмағы (брутто, нетто);
- Өлшеу өлшемдері (ауданы, көлемі);
- Жүктің физикалық және химиялық қасиеттерін зерттеу;
- Ассортимент, номенклатура;
- Тара, орау параметрлері;
- Құны.
Жылжыту және сақтау әдісін таңдау материалдық ағындарды жіктеу арқылы жүзеге асырылады:
- Жүктің нақты салмағының негізі-ауыр және жеңіл салмақты ажыратыңыз;
- Жүктің консистенциясы бар-үйінді, құйма, үйме, ыдыс-дана;
- Үйлесімділік дәрежелері - үйлесімді, үйлесімді емес;
- Құрамы-бірмассориментті, көпмассориментті;
- Салмағы-массалық, ірі, орташа, ұсақ;
Логистикалық жүйеге сыртқы және ішкі, кіру және шығу қатынастары кіреді. Ішкі ағындар кезінде материалдарды тасымалдау өнімді құрудың өндірістік кезеңдері барысында кәсіпорын аумағында жүреді. Сыртқы ағындар компанияның сыртқы ортасында, яғни жеткізушілерден сатып алуға немесе дайын өнімді тұтынушыларға таратуға байланысты болады. Кіру-компанияға сыртқы ортадан, жеткізушілерден материалдардың түсуі. Демалыс күндері-өндірілген тауарлардың кәсіпорыннан сыртқы ортаға ауысуы болып табылады [6, 98 б.]. Материалдық ағындарды басқару өндіріс кезеңдерінің үздіксіз және синхронды өту қажеттілігімен байланысты. Дұрыс емес немесе уақытылы емес әрекеттер артық қорлардың салдарынан болатын шығындар немесе сұранысқа баяу реакция сынды теріс салдарға әкеледі. Өндірістің тиісті көлемін өлшеу тарту жүйесінің дамуына байланысты болуы мүмкін, яғни әр кезеңде келесі кезеңге қанша өнім қажет болса, сонша өнім шығарылады. Құжаттамалық немесе сөйлеу хабарламалары түріндегі материалдық ақпараттық ағындар тұтынушы үшін құндылықты қамтамасыз етуге және басқару функцияларын жүзеге асыруға бағытталған. Компьютерлендіру және интернет-технологиялардың қол жетімділігі ақпараттық ағындарды ыңғайлы және жылдам электронды түрде жүргізуге мүмкіндік береді. Шығындарды жабу және инвестициялық жобаларды құру үшін қаржы ағындарының сауатты қозғалысы да маңызды. Тиісінше, логистикалық жүйені жетілдіру ағындарды реттеудің бизнес-процестеріндегі нарық ерекшеліктерінің сәйкестігіне байланысты. Логистикалық жүйе-компанияның стратегиялық мақсаттарына жету үшін біріктірілген негізгі және ілеспе ағындарды басқарудың өзара байланысты процестерінің жиынтығы [7, 49 бет]. Логистикалық жүйенің басты белгілерінің бірі-оның элементтері құрамының тұтастығы:
Жабдықтау-ресурстардың логистикалық жүйеге түсуі. Бастапқыда өндіріс қажеттіліктері үшін шикізаттың, материалдардың, жартылай фабрикаттардың, жинақтаушы бөлшектердің, технологиялық жабдықтардың және көлік құралдарының әр түрлі түрлеріне қажеттілік өлшенеді. Өнім берушіні таңдау осы ресурстарды сатып алу және өткізу жөніндегі шарт талаптарына (жеткізу мерзімдеріне, тәуекелдерге, құнға, резервтік қуаттардың болуына, төлемді жүзеге асыру түріне, жеңілдіктер мүмкіндігіне) байланысты болады.
Өнеркәсіптік компаниялардың көзқарасы бойынша шарттар өндірістік жоспарлармен тікелей байланысты, олар өз кезегінде жоспарланған сату көлеміне негізделген. Мұндай жағдайлардың көпшілігінде сатып алу шығындардың маңызды бөлігіне айналады. Келіссөздерден кейін тапсырыс экспедициясы және оның орындалуын бақылау жүзеге асырылады. Қабылдау және тексеру процестің соңғы кезеңдеріне айналады.
Ресурстарды біркелкі емес өндіруге, бөлуге немесе тұтынуға байланысты қорлардың басқарылуы қалыптасады. Жеткізілімнің алдын-ала болжанбауы, сұраныстың ауытқуы, маусымдық жағдайлар, инфляция, жұмыстың тоқтап қалуы, тапсырыстың белгіленген мөлшері - бұл кейбір қорлар үшін міндетті жағдай болып табылады. Сонымен бірге қорларды сақтау: қойманы ұстауға арналған қосымша шығындар, кірістің азаюы, сақталатын құндылықтардың тозуы және нашарлауы сынды теріс салдарға әкеледі. Осылайша, өндірістік және тарату салаларын үздіксіз жабдықтау - осы логистикалық ішкі жүйенің минималды шығындарымен сәйкес келетін санды табу үшін қорларды оңтайландыру жүзеге асырылады.
Қоймалау қорлардың белгілі бір деңгейін шоғырландыру және өндірістің әртүрлілігін біріктіру немесе тегістеу әдісі ретінде қарастырылады. Қойма функционалдығы кіріс ресурстарын, цехтар мен дайын өнімді сатуға жібермес бұрын аяқталмаған өндіріс элементтерін сақтауға негізделген құрылым болып саналады. Сонымен, қоймалар төмендегіше жіктеледі: шикізат пен материалдар қоймалары, өндірістік мақсаттағы қоймалар, қалдық қоймалары, әр түрлі ассортименті бар тарату қоймалары, біртекті дайын өнімдер қоймалары және өнімнің тауарлық түрін сақтауды қамтамасыз ететін көтерме базалар.
Көлік логистикасы - материалдық-техникалық құралдардың көмегімен жүк тасымалдауды жүзеге асырады. Көлік логистикасын жобалау өнім мен ыдыстың (қаптаманың) ерекшелігіне, топтамалардың еселігіне, жүктің зақымдану немесе жоғалу ықтималдығына, жүк үй-жайларының жүктемесі мен сыйымдылығына байланысты жылжымалы құрамды барынша жақсы пайдалануды қамтиды.
Көлік шығындарын үнемдеуге қол жеткізу үшін өнім көлемін кеңейту және жеткізу ауқымын ұлғайту кезінде өнім бірлігіне шығындардың төмендеуін ескеру қажет [8, 165-бет].
Жеткізу сапасы (жылдамдық, сенімділік, жөнелту жиілігі, жүктердің әртүрлі түрлерін тасымалдау қабілеті түрінде) мен оларға жұмсалатын шығындар арасындағы теңгерімді сақтау тасымалдау түрін айқындайды. Бес балдық шкала бойынша көлік құралын таңдаудың әртүрлі критерийлерін бағалау 3-кестеде келтірілген.
3-Кесте - Көлік құралдарын таңдау кезіндегі критерийлерді бағалау
Көлік түрі
5 баллдық шкала бойынша бағалау
Бағасы
Өткізу қабілеті
Жеткізілім уақыты
Географиялық қолжетімділігі
Жіберу жиілігі
Жүктің сақталуы
Автомобильді
3
3
4
5
5
4
Су көлігі
5
5
2
2
2
3
Ауа көлігі
2
2
5
3
4
5
Темір жол
4
4
3
4
3
2
Ескерту-автор дереккөз негізінде жасаған [9]
Автомобиль көлігі "есікке дейін" жеткізуді, жоғары ұтқырлық пен икемділікті қамтамасыз етеді, бірақ алыс қашықтықтарда жүк көтергіштігінің төмендігін ескерсек, тасымалдау құны артады. Теңіз көлігі ең жоғары өткізу қабілетіне және төмен шығындарға ие. Оның кемшіліктері-маусымдық және географиялық шектеулер және буып-түю мен бекітудің ең қатал талап етілетін шарттары. Теміржол көлігі көбінесе орташа және алыс қашықтыққа тұрақты тасымалдау үшін қолданылады, сонымен қатар шектеулі маневрлік және жүктің сақталуын бұзу бұзу секілді кемшілігі бар. Әуе логистикасы жылдамдық пен сенімділік түрінде бірқатар артықшылықтарға ие, бұл әсіресе шалғай аудандарға тасымалдау қажет болған кезде көрінеді. Екінші жағынан, мұндай жеткізілім негізінен тарифтік жоспарларға байланысты құнды тауарлар үшін тиімді.
Көптеген жеткізушілермен және тұтынушылармен байланыс болған жағдайда компанияның көлік желісі кеңейіп, көлік құралдарының сипаттамаларына көбірек назар аударады.
1.Тауарларды тұтынушыларға немесе сатып алушыларға тарату үшін құрылған өткізу логистикасы осы орайда қызмет етеді. Өндіруші мен тұтынушы арасындағы байланыс тарату арналары арқылы жүзеге асырылады, олар келесідей жіктеледі:
oo Делдалдардың болуы бойынша - тікелей (делдалдарсыз, мысалы, жеке сату, телемаркетинг, өндірушінің каталогы, пошта) және жанама (дилер, дистрибьютор, көтерме сатушы, бөлшек сатушы, брокер сияқты делдалдар арқылы сатуды білдіреді)
oo Тарату деңгейлерінің саны бойынша-нөлдік деңгейдегі арналар (тікелей сату), бір деңгейлі (бір делдалмен) және көп деңгейлі (екі немесе одан да көп делдалдар)
oo Сату принципі бойынша - географиялық (әр дистрибьюторға белгілі бір аумақты бөлу), нарықтық (жекелеген салаларға сату), тауарлық (дистрибьюторлардың белгілі бір тауарды немесе қызметті білуіне мамандануы)
oo Нарықты қамту стратегиясы бойынша - қарқынды (нарықтың әртүрлі сегменттеріндегі немесе аймақтардағы авторландырылған дистрибьюторлар), селективті (бірқатар критерийлерге сәйкес келетін делдалдарды іріктеу), эксклюзивті (сегменттегі немесе аймақтағы бір ғана делдал) [10, 127-бет].
Өткізу арналарының нысаны туралы шешім - тұтынушыларға жеткізу жылдамдығы мен сапасы, осы логистикалық ішкі жүйені ұстауға жұмсалатын шығындар және тәуекелдердің болуы мәселелеріндегі бастапқы нүкте болып табылады. Делдалсыз арналар өндірушіге тұтынушылармен тікелей байланыс орнатуға, олардың қалауын зерттеуге және таратудың бүкіл процесін бақылауға мүмкіндік береді. Тікелей тарату көбінесе күрделі өндірістік тауарлар мен компоненттерді сатуда негізделген болып көрінеді, оларды орнату және жөндеу тек өндірушінің мамандарымен ғана жүзеге асырылады. Жанама арналардың артықшылықтары - тұтынушылар әртүрлі мақсаттағы өнімдерді бір жерден сатып алуды жөн көреді,сонымен қатар шығындар арнаның барлық қатысушылары арасында бөлінеді, ал өндіруші болса сатуды имиджі, ассортименті, несие тарихы, қызмет көрсету және кепілдік қызметі, нарықтың кеңдігі, төлем қабілеттілігі және олардың әрқайсысын жеткізу тәртібі бар дистрибьюторлық тәжірибесі бар құзыретті делдалдарға сенеді.
1. Елеулі өзгерістерге ұшырайтын жүкті буып-түю. Қаптама немесе контейнер сияқты элементтің бастапқы түсіндірмесі тек зақымданудан және бүлінуден қорғауды білдіреді. Терминнің қазіргі заманғы түсінігі әлдеқайда кең: орау өндірісі қазір төмендегілерге байланысты:
oo оған логистикалық операцияларды (тиеу, түсіру, сақтау, орын ауыстыру)қолданудың ыңғайлылығы
oo жүктің сапалы атрибуттарын сақтау
oo тұтынушыларға арналған пішін, материал, түс тартымдылығының ерекшеліктері
oo мәтін мен ондағы графикалық кескіндердің ақпараттық мазмұны
oo экологиялық таза және өңдеуге жарамды
Қаптаманы таңдау туралы шешім туралы мәліметтер негізінде қабылданады:
oo жүктің салмағы және көлемі бойынша
oo көліктің болжамды түрі
oo шығындарының шамасына қарай өзіне орау
oo қойма талаптары
oo тасымалдау ережелері
1. Логистикалық сервис-клиенттердің сұранысын қанағаттандыру үшін жұмыс жасайтын қызметтер кешені түріндегі жеткізу тізбегінің соңғы түйіні деп айтуға болады.
Логистикалық қызмет шеңберіндегі жұмыстар:
oo сату алдындағы қызмет көрсету - ақпараттық хабарландыру және әлеуетті тұтынушыларға кеңес беру, өнімнің бәсекеге қабілеттілігін көрсету, пайдалану негіздеріне оқыту
oo сату процесінде қызмет көрсету - тапсырыстың орындалу деңгейі, қорлардың болуы, жүкті экспедициялау, өнімді сатып алуды есептеу жүйесі, орнату, монтаждау және жөндеу
oo сатудан кейінгі қызмет көрсету-сатып алушылардың кепілдік талаптарын қарау, қосымша немесе қосалқы бөлшектерді сату
Логистикалық қызметті бағалау баға, сенімділік, сапа, ассортимент және қызмет көрсету уақытының өлшемдерін ескереді.
2. Ақпараттың жылдам таралуына технологиялық прогрестің қарқынды дамуы себеп болды. Қазіргі заманғы жүйелер логисттерге жүктерді тасымалдаудың барлық кезеңдерінде бақылау, ілеспе құжаттаманы рәсімдеу, бөлімдер арасындағы жылдам байланыс, көліктің оңтайлы бағыттарын іздеу, шығындарды есепке алу, нарықтық жағдайларды бақылау және тағыда басқа міндеттерді жеңілдетуге қабілетті.
Осылайша, компанияның тактикасы мен стратегиясы логистикалық жүйенің барлық компоненттеріне қолжетімділік деңгейіне байланысты деген қорытындыға келуге болады.
2-сурет - Кәсіпорындағы логистиканың негізгі функциялары
1.3 Шетел кәсіпорындарында логистикалық концепциялар мен әдістерді қолдану тәжірибесі
Логистиканың концепциясы материалды ағымдарды оңтайландыру арқылы шаруашылық қызметтерді жетілдіруге тиісті көзқарастар жүйесі болып табылады. Материалды ағымдарды басқару құрылатын негізгі, конструктивті принцип жүйелілік принципі болып табылады. Ол бірыңғай процесс үрдісі ретінде сатып алуларды жүргізу, ұйымдастыру, сақтау, өндіріс, өткізу және тасымалдауды білдіреді. Экономикадағы материалды ағымдар көптеген қатысушылардың қызметтерінің нәтижесінде пайда болады, ол қатысушылардың әрқайсысының өз мақсаттары бар. Егер қатысушылар бірлесіп, басқару объектісін-іштей материалды ағымдарды-рационализациялау мақсатында өз іс-әрекеттерін келісіп жасаса, онда олардың барлығы маңызды экономикалық ұтыс алады. Материалды ағымдарды рационализациялау тек бір кәсіпорын немесе оның бөлімшесінің шеңберінде ғана мүмкін болады. Бірақ максималды әсерді тек шикізаттың алғашқы көзінен соңғы тұтынушыға дейінгі жолда, жиынтық материалды ағымдарды оңтайландыра отырып немесе оның жеке маңызды учаскілерін оңтайландыра отырып алуға болады. Бірақ материал өткізуші тізбектердің барлық звенолары, яғни макрологистикалық және микрологистикалық жүйелердің барлық элементтері бірыңғай құрылған механизм ретінде жұмыс істеуі қажет. Бұл мәселені шешу үшін техниканы таңдауға, материал жылжитын түрлі учаскілердегі өзара үйлескен технологиялық үрдістерді жобалауға, қарама-қайшы экономикалық мүдделердің үйлесу мәселелеріне және де материалды ағымдарды ұйымдастыруға байланысты басқа мәселелерге жүйелік тұрғыдан қарау қажет.
Соңғы жылдары нарықтық қатынастардың дамуына байланысты, логистика атты жаңа ғылыми практикалық ағым пайда болып, белсенді түрде даму үстінде. Бұның барлығы логистикалық бағыттың капиталистік елдер экономикасында дамып, елеулі нәтиже беруі арқасында. Логистика көптеген IBM, Proctor&Gamble, General Motors, Ford Motors, Johnson&Johnson атты корпорациялардың бизнес құралына айналды.
Дүниеде ең кең таралған микрологистикалық концепция "just-іn-tіme" - JIT ("дәл мерзімде") концепциясы болып табылады. Бұл концепция 1950 жылдың соңында пайда болды, бұл кезде Тойота Моторс Жапон компаниясы және басқа да Жапонияның автомобиль өндіруші фирмалары белсенді түрде KANBAN микрологистикалық жүйесін енгізе бастады. Бұл концепцияға "Just-іn-tіme" атауын кейінірек американдықтар берді, олар, сондай-ақ бұл әдісті автомобиль өндірісіне пайдаланды. JIT концепциясының алғашқы мақсаты - автомобильдерді жинаудың өндірістік үрдісінде материалдың, бөлшектердің және жартылай фабрикаттардың қорларын ұстамау. Бастапқы тәртіп келесідей болды: егер өндірістік кесте берілсе, онда барлық материалдар, бөлшектер, жартылай фабрикаттар керекті көлемде, қажетті орында және дайын өнімді өндірудің дәл белгіленген мерзімінде жеткізілетіндей етіп материалдық ағымдар қозғалысын ұйымдастыру қажет. Мұндай жағдайда сақтандырушы қорлар керексіз болып қалды [15].
JIT логистикалық концепциясы төмендегі негізгі қасиеттермен сипатталады:
- материалды ресурстардың, жартылай фабрикаттардың, ұдайы өнімдердің минималды қорларымен;
- қысқа өндірістік циклдарымен;
- дайын өнімдердің ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz