Қазақстанның арнайы экономикалық аймақтарды дамытудағы Оңтүстік Кореяның рөлі

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 57 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының ғылым және білім министрлігі

Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті

Абитай А. Г.

Қазақстанның арнайы экономикалық аймақтарды дамытудағы Оңтүстік Кореяның рөлі

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

Мамандығы 5В020900 - «Шығыстану: корей тілі»

Алматы 2022 жыл

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі

Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті

Қызметтік қолдануға арналған

«Қорғауға жіберілген»

«Қазақстанның арнайы экономикалық аймақтарды дамытудағы

Оңтүстік Кореяның рөлі» тақырыбында

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

5В020900 - «Шығыстану: корей тілі»

Орындаған Абитай А. Г.

Ғылыми жетекші Ташкенбаева Б. Ж. аға оқытушы

Алматы 2022 жыл

Қазақстанның арнайы экономикалық аймақтарды дамытудағы Оңтүстік Кореяның рөлі

Роль Южной Кореи в развитии специальных экономических зон в Казахстане

The role of South Korea in the development of special economic zones in Kazakhstan

Аннотация: Бұл статья Қазақстанның арнайы экономикалық аймақтарды дамытуда Оңтүстік Кореяның даму перспективасында атқарып жатқан рөлі мен екі мемлекет арасындағы қатынасқа арналған. Қазақстан мен Корея Республикасы арасындағы экономикалық аймақтарды дамыту перспективаларын зерттеу АЭА қызметін реттеу мен мемлекеттік қолдаудың жалпы ережелері мен тәсілдерін, сонымен қатар екі ел арасындағы дипломатиялық, экономикалық ынтымақтастықтың ерекшеліктерін байқаймыз.

Корея Республикасы - Қазақстанның негізгі серіктестерінің бірі. Екі мемлекеттің дипломатиялық қарым-қатынасына 30 жыл өтті. Осы жылдар бойы біз жаңа сапа деңгейіне көтеріп жатырмыз. Қазақстан мен Оңтүстік Кореяны тек дипломатиялық байланыс ғана емес, сонымен қатар мәдениетте де біраз ұқсастығымыз байланыстырады.

Корея Қазақстан Республикасының үкіметі жүргізіп отырған өнеркәсіпті әртараптандыру саясатын дамыту үшін ең қолайлы серіктес болып табылады. Осыған байланысты ұзақ мерзімді перспективада сауда, инвестиция, инфрақұрылымдық құрылыс, ғылыми технологиялар, электронды үкімет, атом энергетикасы, ғарыштық технологиялар, орман және ауыл шаруашылығы, шағын және орта бизнесті ынталандыру салаларындағы нақты ынтымақтастықты кеңейтуге мүмкіндіктер бар. Екі елдің экономикасын әртараптандыру мақсатында білім беру жағынан да жыл сайын мүмкіндіктер беріліп жатыр. Қазақстан үшін Корея Республикасымен қарым-қатынасы оның экономикалық және саяси әлеуетін, сондай-ақ отандық экономикадағы қатысу ауқымын ескере отырып, бүгінде стратегиялық әріптестік сипатына ие. Әсіресе Қазақстан үшін Оңтүстік Кореядағы әлеуметтік-экономикалық қайта құрулар тәжірибесі құнды. Оңтүстік Корея тәжірибесіне жүгіну Қазақстан экономикасының дамуына ынталандырушы әсер ететін құнды құрал бола алады. Екіжақты сауда көлемінің артуы жалпы жағдайға және республика халқының өмір сүру деңгейіне оң әсер етеді. Өз кезегінде Корея Республикасы Қазақстанның табиғи ресурстарына қол жеткізуге және оның өнеркәсіп тауарларын осында өткізуге мүдделі. Өзіндік тарихымызда бар корей диаспорасының біздің экономикада жақсы көрініс таба білді. Сондықтан екі ел арасындағы байланыс ұзақ жыл бойы сақталады деген үміттеміз.

Түйінді сөздер: арнайы экономикалық аймақ, екіжақты қатынастар, экономикалық байланыстар, арнайы экономикалық аймақтардың дамуы, корей диаспорасы, мемлекеттер арасындағы жаңа бағыттар.

Мазмұны:

1. Арнайы экономикалық аймақтар термины және олардың ерекшелігі

1. 1. Қазақстан мен Оңтүстік Кореяда арнайы экономикалық аймақтардың құру мақсаты мен байланысы

1. 2. Экономикалық аймақтар және өнеркәсіпті әртараптандыру: стратегиялық тәсілдер мен даму нәтижелері

2. Экспорт және импорт бойынша компаниялардың серіктестігі

2. 1. Қазақстан мен Оңтүстік Корея арасындағы іскерлік байланысты дамыту- Қазақстандағы корей диаспорасының қауымдастығы

2. 2. Оңтүстік Корея мен Қазақстан: ынтымақтастықтың жаңа парадигмасы

1. Арнайы экономикалық аймақтар - нақты анықталған географиялық шектелген экономикалық аумақтағы, коммерциялық қызмет басым түрде экспортқа бағытталған және экономиканың қалған бөлігінен ерекшеленетін белгілі бір нормативтік, ынталандырушы және институционалдық шеңберде жүзеге асырылатын мемлекет қолдайтын индустриялық аймақтар. Арнайы экономикалық аймақтары енгізілген қағидаттарға ерекшеленетін ерекше сипаттамалар кіреді. Мәселен, "Арнайы экономикалық аймақ" (АЭА) - қызметтiң басым түрлерiн жүзеге асыру үшiн арнайы экономикалық аймақтың ерекше құқықтық режимi қолданылатын Қазақстан Республикасы аумағының нақты белгiленген шекаралары бар бөлiгi. Арнайы экономикалық аймақтар (АЭА), сарапшылардың пікірінше, елдің қалған бөлігінде қолданылмаған жеңілдіктер мен ынталандырудың ерекше жүйесі қолданылатын ұлттық экономикалық кеңістіктің бір бөлігін білдіреді. Осылайша, АЭА белгілі бір дәрежеде жеке географиялық аумақ болып табылады. Дегенмен, бұл терминнің басқа да анықтамалары бар. Мысалы, «Қазақстанның қазіргі заманғы тарихы» антологиясында «арнайы экономикалық аймақ - бұл аумақтың қалған бөлігіне қатысты ерекше құқықтық мәртебесі ұлттық және шетелдік кәсіпкерлер үшін жеңілдікті экономикалық жағдайлары бар шектеулі аумақ. Арнайы экономикалық аймақтың орналасқан фирмаларға ұсынылатын жеңілдіктерге импорттық баж салығынан босату, жеңілдетілген кедендік рәсімдер, либералды айырбас саясаты және олардың нарыққа шығуы мен өндіріс шығындарын азайтатын, әлемдік нарықта бәсекелесуге мүмкіндік беретін фискалдық ынталандырулар жатады. АЭА - мамандандырылған институционалдық ортасы бар индустриялық аймақтың бір түрі. АЭА құрудың негіздемесі жалпы экономикадағы институционалдық тапшылықты, проблеманы еңсеру болып табылады. АЭА негізінен сыртқы нарыққа қызмет көрсететін немесе дамымаған аймақтарда орналасқан фирмалар үшін ғана құрылады. Ғылыми әдебиеттерде «арнайы экономикалық аймақ» терминімен қатар «еркін экономикалық аймақ» термині де қолданылады, олар баламалы болып саналады. Өйткені «еркін экономикалық аймақ» термині экономикалық және кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыруға, кеден, валюта, салық, виза үшін кез келген жеңілдік шарттары бар кез келген аумақты білдіреді. Жоғарыда айтылғандардан біз бұл екі терминнің әлі де бір-бірінен аздаған айырмашылығы бар және олардың мағыналарын ажырату керек деген қорытынды жасауға болады. АЭА-ды басқаруды арнайы тағайындалған басқарушы компания жүзеге асырады. Оған қоса, аймаққа қатысушылар осы аумақта басым қызмет түрлерін жүзеге асыратын заңды тұлғалар болып табылады. Мұндай аймақтарды құрудағы басты мақсат - инвесторларға ауданда жоғары технологиялық өндірістер құруға қолайлы жағдай жасау. Барлық қатысушылар ерекше құқықтық режимде жұмыс істейді. АЭА қызмет ету мерзімі әдетте 25 жылдан аспайды. Арнайы экономикалық аймақтар ұзақ уақыт бойы ұлттық экономиканы дамыту стратегияларының маңызды ерекшелігі болып табылады, әсіресе экспортқа негізделген өсуге жәрдемдесу. Дүние жүзінде арнайы экономикалық аймақтардың (АЭА) орналасқан еліне және олардың нақты түріне байланысты әртүрлі атаулары бар және мағысында бір атау әртүрлі елдерде әртүрлі мағынаға ие болуы мүмкін. Ирландиядағы арнайы экономикалық аймақтар, мысалы, «индустриалды еркін аймақтар» немесе «экспорттық еркін аймақтар» деп аталады, ал АҚШ-та олар «сыртқы сауда аймақтары» деп аталады және онда өндірілген барлық тауарлар теориялық тұрғыда ел ішінде сатылуы мүмкін. Экспортқа арнайы өнім шығаратын дамушы елдерде олар әдетте «арнайы экспорттық аймақтар» (АЭА) деп аталады. Қытай Халық Республикасындағы (ҚХР) экспортқа азырақ бағдарланған ұқсас аймақтар жиі «арнайы экономикалық аймақтар» деп аталады, дегенмен Шанхайдағы соңғы құрылған аймақ «еркін сауда аймағы» деп аталадыБұл аймақтардың кең тарағаны сонша, қазір олардың 4000-нан астамы 130-ға жуық елде бар. Дүние жүзіндегі 66 миллион аймақ жұмысшысының 60 пайызы Қытайда және 22 пайызы басқа Азия елдерінде жұмыс жасайды. Көбінесе бұл аймақтар қызмет көрсету секторынан гөрі өнеркәсіптік өндірісті дамытуға бағытталған, дегенмен бұл жағдай қазіргі уақытта өзгеріп отыр. Мысалы, 2013 жылдың қыркүйегінде іске қосылған Шанхай пилоттық еркін сауда аймағы экономикалық реформаларды бүкіл елде қолданысқа енгізілмес бұрын сынау және нақтылау үшін шетелдік инвестицияларға шектеулерді 23 жылға дейін босатады. АЭА жалпы факторлық өнімділікті арттырудың пайдалы құралы ретінде кеңінен танылды, ол Орталық Азияда жоғары өсу әлеуетін ашуда, тікелей шетелдік инвестицияларды (ТШИ) тартуда, және соған байланысты технологиялар трансферттері мен басқарушылық ноу-хау, экономиканың басқа сегменттеріндегі сауда кедергілерін сақтай отырып, экспортты дамыту және әртараптандыру, жұмыс орындарын құру және жұмыс орнында оқытуды жақсарту және саясаттың жаңа тәсілдерін тәжірибе жүзінде қолданады. АЭА Азия Даму Банкімен (АДБ) «жеңілдетілген іскерлік рәсімдер қолданылатын, бір басқару немесе әкімшілік және жеке кедендік аймақ (көбінесе бажсыз) бар географиялық тұрғыдан нақты анықталған және физикалық орналасқан кәсіпорындар ел ішінде қолданылатынға қарағанда (мысалы, инвестициялық шарттарды, халықаралық сауданы қамтитын) неғұрлым либералды және тиімді ережелерді қолдануға құқылы. Мұндай аймақтардың сипаттамалары елдер мен аймақтар арасында айтарлықтай өзгеруі мүмкін. Алайда, әдетте жер бөлінетін және экспорттаушылар мен басқа инвесторлар тарифтік, салықтық және реттеуші жеңілдіктер алатын АЭА экономикада бұрмаланулар тудырады. Олар басқа да шығындарды, соның ішінде инфрақұрылымдық инвестициялық шығындарды және төленбеген салық түсімдерін көтереді. Бұл экономикалық бұрмалаулар деген үмітті сақтай отырып және шығындар сауданың, инвестицияның және жұмыспен қамтудың ұлғаюынан асып түседі, шын мәнінде бұл әрдайым бола бермейді және көптеген АЭА осы себептенсәтсіздікке ұшырайды. Дегенмен, жеке дәлелдер олардың әртүрлі болатынын да көрсетеді. Мысалы, 1980 жылы Қытайдың Гонконг маңында ҚХР құрған Шэньчжэнь АЭА мыңдаған шетелдік инвесторларды тартып, оның сынақтан өткен саясаты басқа қалаларға таралса, Үндістанда жүздеген ешқашан желіге қосылмаған аймақтар, соның ішінде тек Махараштра штатындағы 60-тан астам аймақтар сәтсіздікке ұшырады.

1. 1. Қазақстанда «арнайы экономикалық аймақ» ұғымы заңнамада бірден пайда болған жоқ. 1990 жылдардың басында Қазақ КСР заңында ресми түрде бекітілген «еркін экономикалық аймақ» термині қолданылды. Заңда бұл термин мынадай мағынаны білдіреді: «Қазақ КСР-дегі еркін экономикалық аймақ - нақты белгіленген әкімшілік шекаралары бар арнайы бөлінген аумақ және аймақ аумағының жеделдетілген әлеуметтік-экономикалық дамуы үшін шетелдік капиталды, прогрессивті шетелдік технологияларды және басқару тәжірибесін тарту мақсатында құрылған ерекше құқықтық режим». 1990 жылы Қазақстанда экономикалық қатынастарды әміршіл-әкімшілік қағидаттардан нарықтық қатынастарға көшіру үшін аймақтық инфрақұрылымдар құрыла бастады. Алғашқы қадам еркін экономикалық аймақтар туралы заңның қабылдануы болды. Мынадай процестерді жеделдету: республика экономикасының әлемдік экономикалық байланыстар жүйесіне енуін күшейту үшін аймақтарды дамыту, жоғары тиімді экспортқа бағытталған өндірістерді құру, өнімнің жаңа түрлерін өндіруді дамыту, инвестицияларды тарту, нарықтық қатынастардың құқықтық нормаларын дамыту, басқару мен басқарудың заманауи әдістерін енгізу, сондай-ақ біздің республикада әлеуметтік мәселелерді шешу мақсат болды. «Арнайы экономикалық аймақтар туралы» заң күші бар Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығы осы саланы құқықтық реттеудің жаңа кезеңін бастады. Біріншіден, «арнайы экономикалық аймақ» (АЭА) түсінігі енгізілді, бұл шектеулі, әдетте ерекше құқықтық режимі бар өте шағын аумақ. Екіншіден, еркін экономикалық аймақты құру кезінде жеделдік және оны мерзімі өткеннен кейін тарату тетігі енгізіледі. Үшіншіден, АЭА-ды басқару жүйесі түбегейлі өзгертілді. Және, ақырында, АЭА-ның құқықтық режимі қолданыстағы банктік, салық және кеден заңнамасына сәйкестендірілді. Қазақстан Республикасының тауарларын Қазақстан Республикасының қалған кедендік аумағынан еркін кедендік аймақ режимінің шарттары мен талаптарын сақтай отырып, АЭА аумағына әкелген кезде, сондай-ақ сол аумағының қалған бөлігіне әкетілген кезде Қазақстан Республикасының кедендік аумағында кедендік баждар мен салықтар алынбайды, тарифтік емес реттеу шаралары қолданылмайды. Қазір Қазақстан Республикасының аумағында бірнеше АЭА бар:

«Астана - жаңа қала» АЭА;

«Ұлттық индустриялық мұнай-химия технопаркі» АЭА;

«Ақтау теңіз порты» АЭА;

«Инновациялық технологиялар паркі» АЭА;

«Оңтүстік» АЭА;

«Сарыарқа» АЭА;

«Қорғас - Шығыс қақпасы» АЭА;

«Қорғас» шекара маңы ынтымақтастығы халықаралық орталығы» АЭА

«Павлодар» АЭА;

«Тараз химиялық паркі» АЭА;

«Астана-Технополис» АЭА.

«Түркістан» АЭА;