Тұзды топырақтардың бейімділігі негізінде

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 61 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым Министерлігі

Л. Н. Гумилев атындағы Еуразия Ұлттық Университеті

Acанова Айшабибі Жақсылыққызы

Балқаш ауданы территориясындағы галофитті өсімдіктердің экологиясы

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

«5B060800 - Экология» мамандығы

Нұр-Сұлтан, 2022

Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым Министерлігі

Л. Н. Гумилев атындағы Еуразия Ұлттық Университеті

«Қорғауға жіберілді»

Кафедра меңгерушісі

Р. Р. Бейсенова

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

Тақырыбы: «Балқаш ауданы территориясындағы галофитті өсімдіктердің экологиясы»

«5B060800 - Экология» мамандығы

Орындаған: Асанова A. Ж.

Жетекшiсi аға оқытушы, магистр: Рахымжан Ж.

Нұр-Сұлтан, 2022

Жаратылыстану ғылымдары факультеті

Мамандық 5В060800-«Экология»

Қоршаған ортаны қорғауды басқару және инжиниринг кафедрасы

«Бекітемін»

Кафедра меңгерушісі

«___» 2022 жыл

ТАПСЫРМА

Дипломдық жұмысты (жобаны) орындауға

Студент Асанова Айшабибі Жақсылыққызы

4 курс, «Эг-45» тобы, 5В060800-«Экология» мамандығы, күндізгі оқу түрі 1. Дипломдық жұмыстың (жобаның) тақырыбы «Балқаш ауданы территориясындағы галофитті өсімдіктердің экологиясы»

2. Студенттің аяқталған жұмысты тапсыру мерзімі «___» 2022 жылы.

3. Жұмысқа бастапқы мәліметтер (заңдар, әдеби көздер, зертханалық өндірістік мәліметтер) : диплом алдыңғы практикадан алынған материалдар

4. Дипломдық жұмыста (жобада) өңдеуге жататын мәселелер тізімі: - әдеби мәліметтерге шолу;

- зерттеу әдістері мен материалдарды талдау жұмыстарын жүргізу; - практикалық талдауды жүргізу;

- алынған нәтижені талдау.

5. Графикалық материалдар тізімі (сызбалар, кестелер, диаграммалар және т. б. ) алынған деректер бойынша - 4 кесте, 6 сурет тіркелді.

6. Негізгі ұсынылған әдебиеттер тізімі:

Шамсутдинов З. Ш. Биологиялық мелиорацияның әлемдік тәжірибесі және оларды Батыс Қазақстанның жайылымдық шаруашылығын тұрақты дамытуда пайдалану перспективалары Каспий маңы.

Қазақстан флорасы мен фаунасы.

Балқаш маңы экологиясы.

7. Жұмыс бойынша консультациялар (оларға қатысты жұмыс бөлімдерін көрсетумен)

Бөлімнің,тараудың,нөмері, атауы:

Бөлімнің,

тараудың,

нөмері, атауы

Ғылымижетекші,кеңесші:

Ғылыми

жетекші,

кеңесші

Тапсырманы алу мерзімі: Тапсырманы алу мерзімі

Тапсырманы берді (қолы): Тапсырманы берді (қолы)

Тапсырманы қабылдады(қолы):

Тапсырманы қабылдады

(қолы)

Бөлімнің,тараудың,нөмері, атауы:

1. Әдебиетке шолу

Ғылымижетекші,кеңесші:

Рахымжан Ж.

Тапсырманы алу мерзімі:

Тапсырманы берді (қолы):

Тапсырманы қабылдады(қолы):

Бөлімнің,тараудың,нөмері, атауы:

2. Әдебиеттер тізімі

Ғылымижетекші,кеңесші:

Рахымжан Ж.

Тапсырманы алу мерзімі:

Тапсырманы берді (қолы):

Тапсырманы қабылдады(қолы):

Бөлімнің,тараудың,нөмері, атауы:

3. Материалдар мен тізімдер

Ғылымижетекші,кеңесші:

Рахымжан Ж.

Тапсырманы алу мерзімі:

Тапсырманы берді (қолы):

Тапсырманы қабылдады(қолы):

Бөлімнің,тараудың,нөмері, атауы:

4. Нәтижелер мен талқылау

Ғылымижетекші,кеңесші:

Рахымжан Ж.

Тапсырманы алу мерзімі:

Тапсырманы берді (қолы):

Тапсырманы қабылдады(қолы):

Бөлімнің,тараудың,нөмері, атауы:

5. Кіріспе

Ғылымижетекші,кеңесші:

Рахымжан Ж.

Тапсырманы алу мерзімі:

Тапсырманы берді (қолы):

Тапсырманы қабылдады(қолы):

Бөлімнің,тараудың,нөмері, атауы: 6. Қорытынды

Ғылымижетекші,кеңесші:

Рахымжан Ж.

Тапсырманы алу мерзімі:

Тапсырманы берді (қолы):

Тапсырманы қабылдады(қолы):

Бөлімнің,тараудың,нөмері, атауы:

7. Презентация

Ғылымижетекші,кеңесші:

Рахымжан Ж.

Тапсырманы алу мерзімі:

Тапсырманы берді (қолы):

Тапсырманы қабылдады(қолы):

Бөлімнің,тараудың,нөмері, атауы:

8. Жұмысты безендіру

Ғылымижетекші,кеңесші:

Рахымжан Ж.

Тапсырманы алу мерзімі:

Тапсырманы берді (қолы):

Тапсырманы қабылдады(қолы):

8. Дипломдық жұмысты (жобаны) орындау кестесі

№: №

Жұмыстың кезеңдері:

Жұмыстың кезеңдері

Жұмыс кезеңдерін орындау мерзімдері:

Жұмыс кезеңдерін орындау мерзімдері

Ескерту:

Ескерту

№:

1

Жұмыстың кезеңдері:

Дипломдық жоба тақырыбын бекіту

Жұмыс кезеңдерін орындау мерзімдері:

Ескерту:

№:

2

Жұмыстың кезеңдері:

Дипломдық жобаны дайындау үшін материалдар жинау

Жұмыс кезеңдерін орындау мерзімдері:

Ескерту:

№:

3

Жұмыстың кезеңдері:

Дипломдық жұмыстың (жобаның) теориялық бөлімін дайындау (1 тарау)

Жұмыс кезеңдерін орындау мерзімдері:

Ескерту:

Іс-тәжірибеге

кеткенге дейін

№:

4

Жұмыстың кезеңдері:

Дипломдық жұмыстың (жобаның) сараптамалық бөлімін дайындау (2-3 тарау)

Жұмыс кезеңдерін орындау мерзімдері:

Ескерту:

Іс-тәжірибе

уақытында

№:

5

Жұмыстың кезеңдері:

Дипломдық жұмыстың (жобаның) толық мәтінінің жобалық нұсқасын аяқтау

Жұмыс кезеңдерін орындау мерзімдері:

Ескерту:

Іс-тәжірибе

аяқталғаннан

кейінгі бірінші аптада

№:

6

Жұмыстың кезеңдері:

Дипломдық жұмысты (жобаны) алдын-ала қорғауға ұсыну

Жұмыс кезеңдерін орындау мерзімдері:

Ескерту:

Шолу дәрістерінің (консультациялар) уақытында

7

Дипломдық жұмысты (жобаны) сын-пікірге ұсыну:

Дипломдық жұмысты (жобаны) сын-пікірге ұсыну

8

Дипломдық жұмысты (жобаны) сын-пікірге ұсыну:

Дипломдық жҧмыстың (жобаның) ғылыми жетекшінің пікірімен және сын-пікірмен соңғы нҧсқасын тапсыру

9

Дипломдық жұмысты (жобаны) сын-пікірге ұсыну:

Дипломдық жұмысты (жобаны) қорғау

МАК кестесіне сәйкес

Тапсырманың берілген күні «___» 2022 жылы

Ғылыми жетекшісі бғк. : Жанар Рахымжан

Тапсырманы қабылдады : студент Асанова Айшабибі

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ 1: КІРІСПЕ 1

КІРІСПЕ 1:

1. ӘДЕБИЕТТЕРГЕ ШОЛУ 2

1. 1. Жалпы галофиттер экологиясы 8

1. 1. 2. Қазақстандағы галофитті өсімдіктер 12

1. 2. Балқаш өңірі галофиттері 19

2. ЗЕРТТЕУ НЫСАНЫ МЕН ӘДІСТЕРІ 20

2. 1. Топырақтың тұздылығын анықтау 24

3. ЗЕРТТЕУ НӘТИЖЕЛЕРІ МЕН ОЛАРДЫ ТАЛДАУ 28

3. 1. Балқаш өңірінің топырағы 35

3. 2. Балқаш өңірінің галофитті өсімдіктердің систематикасы 40

ҚОРЫТЫНДЫ 42

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 44

ҚОСЫМШАЛАР 58

КІРІСПЕ

Дипломдық жұмыстың өзектілігі. Галофитті өсімдіктер жер сорбциясының көрсеткіші болып саналады (биоиндикатор) . Қазақстанның Арал өңірі мен Бетпақдаланың солтүстік бөлігінде голофитті шөлдер байқалады. Онда, Оңтүстік тармақтағы сияқты, көктемгі жауын-шашын кезеңі айқын көрінеді. Жауын-шашынның біркелкі таралуы-10-15 милимерт ай жылы кезеңде маусымнан қыркүйекке дейін, Оңтүстік шөлден айырмашылығы, булану негізіндегі ылғалдылықтың аз мөлшерін сақтау Өсімдіктердің өсуіне қолайлы жағдай жасайды.

Дипломдық жұмыстың мақсаты. Балқаш ауданы территориясындағы галофитті өсімдіктердің экологиясын зерттеу.

Дипломдық жұмыстың міндеттері. Холофиттік жерлер жалғыз бірлестік құрмайды, өйткені негіздегі гипс өте сирек кездеседі, барлық өсімдіктердің өсуіне жол бермейді. Жартасты шөлдерде гипсофиттермен қатар сұр, Тұран, майкар жусандары, жапырақты шырындар, қылшықтар мен қыналар өседі. Жартасты шөлдерде 100-120 эндемикалық өсімдіктер өседі. Жартасты шөлдердің жазықтығын қиыршық тастар мен бір-біріне желімделген саз жыныстары алады. Тығыз қабыршақты тасты шөл топырағында кең тараған өсімдіктердің қатарына баялыш пен көкпекті тасбұйырғынды жатқызуға болады. Шөлдің бұл түрі жануарлар дүниесіне өте кедей.

Практикалық маңыздылығы. Тұзды-Галафитті шөлдер тұзды жер асты сулары жер жазықтығына жақын орналасқан кішкентай қуыстарда, кішкентай арал немесе басқа шөлдер арасындағы дақтар түрінде таралады.

Теориялық және әдіснамалық негіз. Шөлді аймақта өзен жазығында өсетін ерекше өсімдіктер бар. Мұнда өсімдіктердің әртүрлі түрлерінен тұратын тығыз бұталар өседі. Оны тоғай деп атайды. Тоғай Сырдария, Шу өзендерінің аңғарларына немесе т. б. тән, суға жақын тоғайларда қамыс, қоға көрінеді. Өзен арнасынан алыста ең биік бұталар - шеңгел, тал, тікенекті Қандағаш, шырғанақ, арнаның құрғақ кеңістігінде-жыңғыл өседі. Күлгін жапырақтары қызғылт, ал гүлі ақ түсті. Жантақ және басқа тамыры ұзын, тереңге кететін өсімдіктер де бар.

1 ӘДЕБИЕТКЕ ШОЛУ

Соңғы 25-30 жылда әлем ғалымдарының назарын галофиттер мәдениетінде зерттеу және игеру проблемасы қызықтырады - Тұзды орта жағдайында қалыпты жұмыс істейтін және өндіретін тұзға төзімді өсімдіктер түрлерінің тобы, сонымен бірге жеткілікті жоғары өсімдік массасы мен тұқым өнімдерін құрайды (Aronson, 1985, 1989; O ' Leary, 1985; Squires, 1978; Шамсутдинов, т. б. ) . 1993, 1995, 1996) . Тұзды сумен суару жағдайында жоғары ақуызды және энергияға бай Жем, дәрілік және майлы дақылдарды өндіру үшін галофиттерді пайдалану проблемаларын әзірлеу АҚШ - та - Аризона мемлекеттік университетінде, Мексикада - Сонора штатының ауыл шаруашылығы және су ресурстарын ұйымдастыру орталығында, Израильде -Негев қаласындағы Бен - Гурион университетінде, Ресейде-во-да қарқынды түрде жүзеге асырылады. В. Р. Бильямс атындағы бүкілресейлік ғылыми-зерттеу институты және А. Н. Костяков атындағы Бүкілресейлік Гидротехника және мелиорация ғылыми-зерттеу институты. Бұл ғылыми мекемелерде майлы дақылдар, дәнді дақылдар, Жемшөп, сәндік өсімдіктер, энергия тасымалдаушылар және биомелиоранттар ретінде үлкен қызығушылық тудыратын галофиттер жиынтығы құрылды (Аронсон, 1985; о ' Leary, 1985, 1988, 1995 а, б; Шамсутдинов, 1979, 1993, 1995 а, б; Шамсутдинов, Савченко, 1996; Шамсутдинов, Савченко, Шамсутдинов, 2000; Glen et al., 1993) .

Галофиттерге толық өмірлік циклді аяқтай алатын және 8- 10 dS/m электр өткізгіштігі бар топырақ ерітіндісінің тұздану жағдайында қалпына келе алатын әртүрлі тіршілік формаларына жататын өсімдіктер жатады (Аронсон, 1985) .

Галофиттер топырақтың тұздану дәрежесіне реакциямен ерекшеленеді-галотолерант. Топырақ ерітіндісінің минералдану диапазоны, оның ішінде белгілі бір өсімдік қалыпты өсіп, жаңару қабілетіне ие болады, әр түрлі түрлерде әр түрлі болады. Н. И. Ақжігітованың (1982) айтуынша, галофиттерді келесі топтарға бөлуге болады: 1 - гипергалофиттер, 2 - эвгалофиттер, 3 - гемигалофиттер, 4 - галогликофиттер.

1. 1 Жалпы галофиттер экологиясы

Гипергалофиттерге шамадан тыс тұзды Топырақтардың өсімдіктерін жатқызады. Олардың онтогенезі тұзды ортада жақсы өтеді. Бұл галофиттер қалыпты жұмыс істейді және құрғақ қалдық кезінде өте қатты тұзды топырақтарда көбейтіледі: 2. 3 - 3. 0 (3. 5) ; С1>0. 23% хлоридті - сульфатты тұздану кезінде немесе тиісінше 1. 8 - 2. 3%; С1>0. 23% сульфатты - хлоридті тұздану кезінде.

Бұл топтың тән және кең таралған галофиттеріне әдетте тұзды батпақтарда басым болатын келесі түрлер жатады: Halocnemum strobilaceum (Pall. ) Bieb., Halostachys caspica C. A. Mey, Kalidium caspicum (L. ) Uno. - Sternb., Climacoptera crassa (Bieb. ) Botsh., C. lanata (Pall. ) Botsh., Suaeda arcuata Bunge, S. salsa (L. ) Pall, Salicornia europaea L, Frankenia pulverulenta L. және басқалары.

Эугалофиттер тобына топырақ ерітіндісінің минералдануының үлкен ауқымы бар тұзды топырақтарда сәтті өсетін өсімдіктер жатады. Бұл топтың галофиттері сонымен қатар жоғары тұзды топырақтарға жақсы бейімделген, бірақ олар жақсы дамып, аз тұзды, құрғақ жерлерде қауымдастықтарда басым болады

Н. И. Ақжігітова (1982) гемигалофиттердің үшінші тобына орташа тұзды топырақ өсімдіктері жатады. Олар қалыпты дамып, топырақтың келесі тұздануы кезінде фитомассаның жеткілікті жоғары көрсеткіштерін құрайды: құрғақ қалдық 1. 3 - 1. 8 (2. 0) ; C1>0. 03-0. 1% немесе сәйкесінше 0. 8-1. 3%; C1>0. 03-0. 1%.

Гало гликофиттер тобына тұзға төзімділігі аз өсімдіктер жатады. Галогликофиттер қалыпты дамып, құрғақ қалдық 0. 3 - 0. 8 (1. 0) ; C1 >0. 01 -0. 03% немесе сәйкесінше құрғақ қалдық 0. 1-0. 2%; C1 >0. 01 -0. 03% (Ақжігітова, 1982) кезінде қалпына келеді.

Н. И. Ақжігітованың (1982) айтуынша, галофиттердің ылғалдану деңгейіне қатысты олар келесі топтарға бөлінеді: галомезофиттер, галогемимезофиттер, галомезоксерофиттер, галоксерофиттер. Галомезофиттер-негізінен жер асты суларының топырақ бетіне жақын орналасуы бар тұзды, ылғалды мекендейтін өсімдіктер. Оларға тұзды көлдердің жағалау бөліктері, жер асты суларының деңгейі тереңдікте болатын ылғалды тұзды батпақтар жатады 0. 5- 1. 0 - 3. 0 М.

Галогемимезофиттерге жер асты суларының деңгейі 1, 5 - 2, 0 (2, 5) м тереңдікте болатын аз ылғалды мекендейтін өсімдіктер жатады.

Галомезоксерофиттерге жататын галофиттер тобы 1. 5 - 4. 0 М Жер асты суларының деңгейінде қалыпты дамып, ылғалдану жағдайында галотолеранттылықтың неғұрлым кең диапазонына ие.

Галоксерофиттер-бұл тұзды топырақта өмір сүретін өсімдіктердің өте үлкен тобы, онда жер асты суларының деңгейі жеткілікті терең орналасқан және галофиттердің өсуіне, дамуына және өнімділігіне практикалық әсер етпейді.

Галофиттер биоэкологиялық, физиологиялық және биохимиялық қасиеттері мен экономикалық пайдалы сипаттамалары бойынша гетерогенді. Экологиялық тұрғыдан ерекшеленетін гипергалофиттер, эвгалофиттер, гемигалофиттер және галогликофиттер топырақ ортасының шамадан тыс тұздануына әр түрлі әсер етеді және олардың тұзға төзімділігі айтарлықтай ерекшеленеді. Галофиттер механикалық құрамы мен топырақтың ылғалдану деңгейіне әр түрлі әсер етеді. Галофиттер экономикалық мәні бойынша гетерогенді, олар жемшөп өсімдіктері ретінде тамақтану, өнімділік және жемдік қасиеттері бойынша ерекшеленеді. Қоректік және дәрілік (дәрілік заттар, майлардың барлық түрлері) құрамындағы түрлер мен популяцияның үлкен ауытқуы байқалады. Экологиялық - биологиялық және шаруашылық сипаттамалары бойынша галофиттердің түрішілік (экотиптік, популяциялық, жеке) алуан түрлілігі жемшөп, тағамдық, дәрілік заттар, майлы шикізат, энергия көздерін алу, сондай - ақ тозған жерлерді экологиялық қалпына келтіру және фитомелиорациялау үшін биомелиорант өсімдіктерді бөлу мақсатында селективті іріктеуге арналған база береді.

Галофиттердің экологиялық және физиологиялық ерекшеліктері галофиттердің қалыпты жұмыс істеу және тұзды ортада Жем массасының тұрақты өнімділігін қалыптастыру қабілеті олардың ерекше экологиялық және физиологиялық және биохимиялық ерекшеліктерімен байланысты (Вальтер, 1975; Заленский, 1977; мас, қақырық, 1991; Пьянков, 1984; Балнокин, 1986; Шамсутдинов, 1996; Pyankov V. I. және басқалар., 2000) .

Тұзды ортада өмір сүретін барлық галофиттер қоршаған ортаның шектеулі жағдайларына бейімделуі керек, олар құрғақ жерлерде галофиттердің өсу мүмкіндігі мен таралу географиясын анықтайды, ең алдымен өсімдік ағзаларына тұздардың осмотикалық және уытты әсеріне байланысты ылғалдың болмауы және топырақтың физиологиялық құрғауы, иондардың көп болуына байланысты. топырақ ерітіндісі (Вальтер, 1975) .

Галофиттер судың теңгерімді бюджетін сақтауы керек: егер ағзадағы су өмірді сақтау үшін жеткілікті мөлшерде болса, оны сіңіру шығындарға тең болуы керек. Тепе-теңдікті сақтау екі жағдаймен қиындайды: бұл судың созылмалы шектеулі ағымы және оның булануы мен басқа да шығындар нәтижесінде ылғалдың шамадан тыс тұтынылуының нашарлаған тұрақты тенденциясы (Вальтер, 1975) .

Тұзды ортада олардың қалыпты жұмыс істеуін және өндірісін қамтамасыз ететін галофиттердің маңызды анатомиялық, морфологиялық және физиологиялық және биохимиялық сипаттамаларына мыналар жатады:

Қоршаған ортаға тұздарды шығару және жасуша цитоплазмасындағы тұздардың теңгерімді құрамын сақтау. Тұз бөлетін галофиттер, әдетте, тұзды шығаратын бездері бар суккулентті емес өсімдіктер болып табылады. Бұл бездер өсімдік ағзасынан артық тұздарды шығаруға қабілетті арнайы құрылымдар болып табылады (Батанури, або Ситта, 1979) . Олар фотосинтетикалық органдарда орналасқан. Тұздарды жою-бұл өсімдіктер тіндерде артық мөлшерден босатылатын және осылайша олардың денесінің минералды құрамын реттейтін механизм. Бұл топқа Limonium spp кіреді., Tamarix spp., Frankenia spp. Галофиттердің тағы бір тобы тұзды көпіршіктердің көмегімен денеден тұзды шығарады. Мұндай көпіршіктерде тұздардың концентрациясы мезофильді жасушаларға қарағанда жоғары. Галофиттердің тағы бір тобы бар, олар тұзды жылыту органдарын тастайды. Бұл галофиттердің олардағы тұздардың құрамын реттейтін тағы бір механизм (Чапман, 1968) . Оларға Halocnemum Bieb жатады. және Halostachys С. А. Меу және басқалар.

Шырынды галофиттер және соленакопление. Шырындыларға жататын галофиттердің бір бөлігі жасуша шырынындағы тұздардың жоғары концентрациясына шыдай алады (Стейнер, 1935) . Шырындылық хлоридтердің көп мөлшерде келуімен дамиды, бұл ақуыздардың ісінуіне, демек протоплазманың арнайы иондық ылғалдануына әкеледі. Суды сіңіру кезінде бұл жасушалардың гипертрофиясына әкеледі, яғни. өсімдік мүшелерінің шырындылығы дамиды. Галофиттердің бұл тобына Salsola L., Salicornia L. және басқалары жатады.

Галофиттер көктемгі-жазғы-күзгі өсімдіктердің өсімдіктеріне жатады. Көптеген шырынды галофиттер 7-8 ай ішінде өседі. Олар өте баяу дамиды-көктемде өніп, Гүлдену жазда басталып, күзде жеміс береді. Тек бірнеше галофиттер жаздың басында немесе ортасында аяқталатын қысқартылған вегетациялық кезеңмен сипатталады( мысалы, Tetradiclis tenella, Psylliostachys Ieptostchya және басқалары) .

Тұзды топырақтың ерекше жағдайларының әсері осы өсімдіктерде ерекше қасиеттердің пайда болуына әкеліп соқты және құрылымы, формасы мен метаболизмінде бірқатар өзгерістер тудырды. Галофиттер құрылымында жапырақ бетінің қысқаруы байқалады, кейде таразыларға дейін жетеді және тіпті олардың толық азаюы, мысалы, Haloxylon aphyllum, Halostachys belangeriana, Halocnemum strobilaceum, Anabasis, Kalidium capsicum, Salicornia herbacea және т. б. басқа түрлерде жапырақтың төменгі бөлігінің сабаққа дейін өсуі байқалады. Өсімдіктердің транспирациялық бетін азайтуға бағытталған өсімдіктер құрылымындағы бұл ерекшеліктер көптеген галофиттерге тән.

Тұздардың әсерінен пайда болатын тән құрылымдық өзгеріс-бұл олардағы Сулы паренхиманың пайда болуына байланысты қашудың шырындылығы мен еттілігі. Шырынды галофильді өсімдіктер немесе Генкель (1952) бойынша "галосуккуленттер" құрамында поданың көп мөлшері бар-84-тен 91% - ға дейін, ал Bassia hyssopifolia, Suaeda prostrata сияқты галоксерофиттерде тіндердегі су мөлшері 67-82% - дан аспайды. Жасуша протоплазмасындағы судың осындай мөлшерімен ұлпалардағы тұздардың концентрациясы төмендейді.

Галофиттер ксерофиттердің ерекше түрі ретінде қарастырылады.

Олар жоғары температураға төзімді. Бұл өсімдіктер тыныс алу, Транспирация және ферментативті реакциялардың төмен қарқындылығымен сипатталады (Шахов, 1956; Строгонов, 1962) . Тұзды транспирацияның қарқындылығы тіршілік ету ортасына байланысты өзгереді-ылғалды тұзды батпақтарда ол құрғақ мекендейтін галофиттерге қарағанда жоғары.

Тұзды топырақтарда Өсімдіктердің өмір сүруінің қажетті шарты-олардың тұзды батпақтарға тән топырақ ерітіндісінің жоғары осмотикалық қысымына бейімделу қабілеті. Топырақ ерітіндісінің жоғары осмотикалық қысымын жеңу үшін галофиттер жасуша шырынының осмотикалық қысымының жоғарылауына байланысты тамырдың үлкен сору Күшін дамытады. Осыған байланысты галофиттердің осмотикалық қысымы үлкен мәндерге сирек жетпейді.

Тұзды топырақтарда өсу үшін галофиттер әртүрлі бейімделулер жасады. Олар ерекшеленеді: а) тұздарға арналған жасуша плазмасының үлкен өткізгіштігі бар галофиттер және оларды өз тіндерінде жинақтайтын-шырындар тобы; б) тұздарға арналған жасуша плазмасының жақсы өткізгіштігі бар, бірақ сыртқа тұз шығаратын галофиттер; в) тұздарға арналған тамыр жүйесі жасушалары плазмасының төмен өткізгіштігі бар галофиттер; г) арнайы құрылымдық бөлімшелерде тұздарды оқшаулайтын галофиттер құрылғылар. Соңғы топқа тұзды топырақта өсетін Atriplex тұқымының кейбір түрлері кіреді. Олардың қалыпты дамыған жапырақ тақтасы бар, оның үстінде көптеген Сулы шаштар орналасқан, олар таңертең жасуша шырынымен толтырылған және түске қарай жоғалып, таразы пайда болады.

1-ші топтың өсімдіктері үлкен тұзға төзімділігімен ерекшеленеді. Тұзды топырақтарда өмір сүре отырып, олар негізінен өсімдіктердің антенналық бөліктерінде жиналып, олардағы үлкен осмотикалық қысымның дамуына ықпал ететін тұзды ерітінділерді" сіңіреді". Олар күл мөлшері жоғары тұзды галофиттер тобына жатады.

Қабілеті соленакопления свойственна галофитам түрлі өмірлік нысандарын -- кустарникам, полукустарникам, полукустарничкам және однолетним травам. Бұл осы кең таралған өкілдері болып табылады. Chenopodiaceae, мысалы, Haloxylon aphyllum, Halostachys belangeriana, Halocnemum strobilaceum, kalidium тұқымдас түрлері, Salicornia herbacea, climacoptera, Suaeda т. б.

Екінші топқа түрлерінің құрайды өсімдіктер жоғары проницаемостью плазма жасушалар үшін тұздар, бірақ бөлетін болады. Тұзданудың ең айқын қасиеті Tamarix, Reamuria, Halolachne, Limonium, Frankenia, Gressa, Aeluropus ұрпақтарының түрлерінде байқалады, бірінші топтың галофиттерінен айырмашылығы, тұз бөлетін түрлердің шырынды құрылымы жоқ, дегенмен көп бөлігі тұзға жоғары төзімділікке ие. Осы топтан өсімдік өте тұзға төзімді дәнді дақылға ерекше назар аударады-aeluropus litoralis, шырындылық белгілері жоқ. Ол үлкен экологиялық амплитудаға ие. Шорорек өткір тұзды батпақтарда да, депрессиясыз да, аздап тұздалған топырақтарда да өседі. Галисиялық жағдайларға мұндай керемет бейімделу, мүмкін, тұзды батпақтарда (а. в. Благовещенский (1926) өсімдіктер тізімінде осмотикалық қысымның мөлшері бойынша 1-ші орында және 108 атм-ге жетеді) және жақсы дамыған тұздану қасиетінде дамитын жасуша шырынының үлкен осмотикалық қысымымен анықталады. С. Ю. Рожановскийдің (1952) мәліметтері бойынша, aeluropus litoralis тұз бездері парақтың төменгі жағында, ойықтарда орналасқан.

Басқа тегтелген бар өсімдіктер, мекендейтін сортаңданған топырақта, солеустойчивость айқындалатын кіші проницаемостью плазма жасуша тамыр жүйесінің тұздар. Бұл өсімдіктер, мысалы, қамыс және тұзға төзімді жусан түрлері-Artemisia halophila, A. Ferganensis, тұзды топырақтарда өмір сүруге арналған арнайы көрінетін құрылғылар жоқ. Айта кету керек, кейбір өсімдіктерді тұзды топырақта өмір сүру үшін бейімдеу әдістері әлі толық анықталған жоқ.

Жоғарыда аталған қасиеттер мен галофиттердің тұзды субстраттарда өсуіне бейімделуі олардың тарихи даму процесінде дамыды. Барлық галофильді өсімдіктер үшін құрылғылар мен құрамның бірлігі тән, өйткені тұқым өкілдері тұзды топырақтың басым түрлері болып саналады. маревых.

Галофильді өсімдіктердің таралуын анықтайтын негізгі фактор-Топырақтың су-тұз режимі. Галофиттердің едәуір бөлігі тар экологиялық амплитудаға ие; олар топырақ ерітіндісінің белгілі бір концентрациясында даму үшін қолайлы жағдайларды табады. Галофиттер топырақтың тұздану дәрежесінің өзгеруіне өте сезімтал. Олардың ылғалдану жағдайларына қойылатын талаптары әртүрлі. Көптеген галофиттердің аталған факторларға мұндай сезімтал реакциясы олардың табиғатта таралуын белгілі бір ретпен анықтайды, бұл субстраттың тұздану және ылғалдану дәрежесіне байланысты. Көптеген фактілермен расталған бұл ереже фитоиндикация әдісінің негізін құрады (Ақжігітова, 1959, 1961) .

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.