Басқару шешімдерін қабылдау кезеңдері

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 64 бет
Таңдаулыға:

«Қазақ технология және бизнес университеті» АҚ

Емберген Қарлығаш Дәулетқызы

Кәсіпорында, ұйымда басқару шешімдерін қабылдау процессін жетілдіру

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

Нұр-Сұлтан, 2022 жыл

Мазмұны

КІРІСПЕ5

1 Кәсiпорында басқарушылық шешiмдердi әзiрлеу мен қабылдаудың теориялық аспектiлерi9

1. 1 Басқару шешiмдерiнiң мәнi және жiктелуi9

1. 2 Басқарушылық шешiмдер қабылдау процесiнiң негiзгi кезеңдерi17

1. 3 Басқару шешiмдерiн әзiрлеу және қабылдау әдiстерi мен модельдерi. 21

2 ЖШС «Smart Groups» кәсiорының, қызметiн жағдайын талдау30

2. 1 «SMART GROUPS» ЖШС-ның ұйымдастырушылық-экономикалық жағдайы30

2. 2 Өндiрiстiстiк процестi басқарудағы шешiм қабылдау процесiн талдау35

2. 3 Персоналды басқаруда басқарушылық шешiмдер қабылдау процесiн бағалау41

3 «Smart Groups» ЖШС-дегi басқарушылық шешiмдердi әзiрлеу үрдiсiн оңтайландыру бағыттары. 48

3. 1 Бизнестi басқарудағы шешiм қабылдау процесiн жетiлдiру. 48

3. 2 Персоналды басқару бойынша шешiмдердi әзiрлеу үрдiсiн жетiлдiру53

3. 3 Ұсынылған iс-шараларды жүзеге асырудың тиiмдiлiгiн анықтау57

ҚОРЫТЫНДЫ60

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТIЗIМI62

КІРІСПЕ

Жетекшiлiк қызмет және басқару шешiмдерiн қабылдау кез-келген басқарушылық қызметтiң маңызды бөлiгi болып табылады, себебi ол тұтастай алғанда кәсiпорынның тиiмдiлiгi басқару шешiмдерiнiң сапасына байланысты, сондықтан моральдық және материалдық шығындарды болдырмау үшiн оның теориясын бiлу керек. Себебi шешiмдi әзiрлеу және қабылдау соңғы нәтиженi анықтайтын жетекшiнiң қызметiндегi негiзгi үрдiсi болып табылады. Егер басқарушылық шешiмдi әзiрлеу кезiнде олар компанияның стратегиясын, болашақ өнiмнiң бәсекеге қабiлеттiлiк стандарттарын, компанияның сыртқы және iшкi ортасының құрамдас бөлiктерiнiң өзгеруiн нақты болжай алмаса, онда ертең ол кәсiпорын банкроттыққа ұшырауы ықтимал. Осылайша, басқарушылық шешiм талдау, болжау, оңтайландыру, экономикалық негiздеу және мақсатқа жетудiң ең жақсы нұсқасын таңдаудың нәтижесi болып табылады.

Дипломдық зерттеу тақырыбының мақсаты кәсiпорындардың тиiмдiлiгi мен басқарушылық шешiмдердiң сапасына байланысты анықталады, өйткенi оңтайлы басқарушылық шешiмдi әзiрлеу және қабылдау кәсiпорынның бәсекеге қабiлеттiлiгiн, ұтымды ұйымдастырушылық құрылымдарды қалыптастыруды, дұрыс кадрлық саясатты жүргiзудi, ұжымдағы әлеуметтiк-психологиялық қатынастарды реттеудi, ұйымның оң имиджiн құруды қамтамасыз етедi.

Барлық қоғамдық өндiрiстiң тиiмдiлiгiн арттырудың маңызды қоры қабылданатын шешiмдердiң сапасын арттыру болып табылады. Ерекше және күрделi жағдайларда негiзделген объективтi шешiмдер қабылдау процесiн жетiлдiруге осы процеске ғылыми көзқарасты, шешiм қабылдаудың модельдерi мен сандық әдiстерiн қолдану арқылы қол жеткiзiледi. Шешiм қабылдау қызметтiң кез келген түрiне тән және бiр адамның, адамдар тобының немесе белгiлi бiр мемлекеттiң бүкiл халқының жұмысының тиiмдiлiгi оған байланысты болуы мүмкiн. Экономикалық және басқарушылық тұрғыдан алғанда шешiм қабылдау өндiрiс тиiмдiлiгiн арттыру факторы ретiнде қарастырған жөн. Өндiрiстiң тиiмдiлiгi, әрине ол әр жағдайда жетекшi қабылдаған шешiмнiң сапасына байланысты болады.

Шешiм қабылдаумен байланысты мәселелердiң маңыздылығы оларға кең ауқымды ғалымдар мен зерттеушiлердiң назарын аударады. Шешiм қабылдау - жүйелi процесс болып табылады. Бұл жұмыстың тақырыбының өзектiлiгi шешiм қабылдау басқару процесiнiң құрамдас бөлiгi, ұйым өмiрiне айналатын орталық болып табылатындығына байланысты болып келедi. Бiрақ ұйымдық шешiмдердi қабылдау жауапкершiлiгi үлкен, себебi ұйымның және оның жеке мүшелерiнiң тағдыры ұйымдағы жеке шешiмге байланысты болуы мүмкiн. Сондықтан қазiргi кезде күрделi және жылдам өзгеретiн әлемде басқарушы асығыс шешiм қабылдай алмайды. Белгiлi бiр басқарушылық шешiмдердi қабылдайтын жетекшi белгiлi бiр қасиеттердi бiрiктiруi керек: жағдаяттарды талдау өнерi мен терең кәсiби бiлiм, шешiм қабылдаудың техникасы мен әдiстерi, адамдармен жұмыс iстеудегi кәсiби дағдылар.

Кәсiпорындағы құжаттармен жұмысты ұйымдастыру басқару аппаратының жұмыс сапасына, басқарушы қызметкерлердiң жұмысын ұйымдастыруға және мәдениетiне тiкелей пропорционалды әсер етедi. Жалпы басқару қызметiнiң жетiстiгi құжаттаманың қаншалықты кәсiби жүргiзiлуiне байланысты. Басқаруды құжаттамалық қамтамасыз ету (БҚҚ) - құжаттарды басқару функцияларын мақсатты түрде қамтамасыз ететiн қызмет. Заманауи ұйымның жетiстiгi басқаруды құжаттамалық қамтамасыз ету iсiнiң қызметi қаншалықты ұтымды ұйымдастырылғанына тiкелей байланысты. Құжаттаманың бiр жүйесiн құрайтын құжаттар көзделген мақсаттың бiрлiгiмен байланысты және жиынтықта белгiлi бiр басқару функциясын немесе қызмет түрiн құжаттауды қамтамасыз етедi. Сондықтан жетекшi басқарушылық қызметтi құжаттаудың маңыздылығын және басқарушылық шешiмдердi әзiрлеу мен iске асырудағы құжаттардың маңыздылығын, сондай-ақ кәсiпорынның басқарушылық тоғыз iс-әрекетi мен мiндеттемелерiн орындаудың құжаттық дәлелдерiн жасау үшiн түсiнуi керек. Құжаттарды дұрыс дайындау мен рәсiмдеудi ғана емес, сонымен қатар олардың ұтымды қозғалысын, тиiмдi орындалуын және кәсiпорынның ағымдағы қызметiнде анықтамалық мақсатта пайдаланылуын, содан кейiн сақталуын ұйымдастыру қажет. Өндiрiстiк кәсiпорындардың жұмыс процесi практикасындағы бос мәселелердiң бiрi өндiрiстiк кестелердi әзiрлеу және келiсу тәртiбi болып табылады. Бұл мәселе, әсiресе, технологиялық тiзбектi құрайтын бiрнеше бөлiмшелер бiр уақытта өндiрiстiк процестерге қатыса алатын iрi өндiрiстiк кәсiпорындар үшiн өте маңызды болып табылады. Бұл жағдайда өндiрiстiк процестiң үздiксiздiгi және кәсiпорынның қаржылық әл-ауқаты келiсiлген және дұрыс ұйымдастырылған жұмыс пен құжаттарды келiсу жылдамдығына байланысты, бұл жұмыс мерзiмдерiн орындамауға байланысты мiндеттемелердi бұзғаны үшiн тапсырыс берушiлер тарапынан айыппұлдардан аулақ бола алады. Тиiсiнше, басқарушылық шешiмдер қабылдаудың ағымдағы жүйесiн, оның iшiнде өндiрiстiк процесс кестелерiн пайдалану негiзiнде талдау және осы бағыттағы жұмысты жетiлдiру жөнiнде ұсыныстар әзiрлеу практикалық құндылық болып табылады және бiздiң бiтiру бiлiктiлiк жұмысымыздың өзектiлiгiн негiздейдi.

Басқару шешiмi, басқарушының қызметiнiң табиғи нәтижесi болып табылады және басқару объектiсiне директивалық-мақсатты әсер ету түрiнде жүзеге асырылады, яғни бұл жағдайды, ондағы жүйе мен процестердi мақсатты түрде өзгерту актiсi. Басқару шешiмдерi қарама-қайшылықты шешуге және жағдайды өзгертуге әкелетiн басшылықтың әрекеттерiн қамтиды. Кез келген шешiм жағдайды сипаттайтын деректердi талдауға, мақсаттар мен мiндеттердi анықтауға негiзделедi және бағдарламаны, iс-шараларды iске асыру алгоритмiн қамтиды. Басқару шешiмi-бұл басқару жүйесiнiң кез-келген деңгейiндегi көшбасшы қызметiнiң негiзгi нәтижесi.

Осы деңгейдегi шешiмдер қабылдау процесiнде ұйымның құрылымын, ассортимент саясатын өзгертудi қамтуы мүмкiн iс-шараларды жоспарлау қажет. Шешiм басшылықтың кез келген деңгейiнде қабылдануы мүмкiн; директордан бөлiм басшысына дейiн болуы мүмкiн.

Басқару деңгейiне байланысты жауапкершiлiк деңгейi мен қабылданған шешiмдердiң салдары өзгередi. Сондықтан кейбiр менеджерлер өнiм сапасының проблемалары бойынша қаржылық, кадрлық мәселелер бойынша шешiм қабылдауға құқылы . Мысалы, ұйымның басшысы жабдықты сатып алу, жалақы жүйесiн өзгерту және сапаны қамтамасыз ету туралы шешiм қабылдай алады. Сату бөлiмiнiң бастығы бөлiнген бюджет шеңберiнде жарнамалық акцияларды өткiзуге, өткiзуге шарттар жасау туралы шешiм қабылдайды.

Шешiмдердi әзiрлеу барысында олар ақпаратты талдайды, басқарудың басқа деңгейлерiнiң басшыларымен, iс-шараларды тiкелей орындаушылармен, тапсырыс берушiлермен байланыс орнатады, жағдайдың даму сценарийлерiн ойластырады, iскерлiк қарым-қатынас жасайды және ең жақсы балама таңдайды.

Мысалы, басшы ұйымды кеңейту, жаңа нарықтарға шығу, қаржы ағындарының бағыттарын өзгерту туралы шешiм қабылдайды. Бұл үлкен сақтықпен қабылданатын және бiрқатар факторларды талдауды, жағдайды дамытудың әртүрлi нұсқаларын модельдеудi, нақты сандық нәтижелердi болжауды ; даму қарқыны мен нарықтық үлестi, сатудан түскен жалпы кiрiстi, кiрiстi және сайып келгенде пайданы көздейтiн ең күрделi стратегиялық шешiмдер.

Жұмыста басқарушылық шешiмдер қабылдау процесi бiрқатар дәйектi кезеңдермен ұсынылған.

Бiрiншi кезеңде мәселелер туындайды, оларды уақтылы шешу керек, әйтпесе жүйеде теңгерiмсiздiк жағдайы туындауы мүмкiн. Осылайша, ұйымның нарықтағы бәсекеге қабiлеттiлiгiнiң төмендеуi тауарларға немесе қызметтерге сұраныстың төмендеуiне әкеледi. Болашақта бұл кiрiстiң жоғалуын, тiптi ұйымның төлем қабiлетсiздiгiнiң, нақты банкроттықтың пайда болуы мен жағдайын бiлдiруi мүмкiн.

Ұйым өркендеген сайын тиiмдi болатын шешiм қабылдау керек. Ол мысалы, өндiрiстi кеңейту, әрiқарай дамуды жүзеге асырып отыру, бизнестi ұйымдастыру, құрылысқа инвестициялар салу болып табылады. Мұндай шешiм жүйенiң күйiн толықтай зерттеу нәтижесiнде алынған және сенiмдi объективтi ақпаратқа негiзделген ойластырылған әрекеттердi талап етедi.

Басқарушылық шешiм қабылдаудың екiншi кезеңiнде құжаттаманы терең талдау қажет: қаржылық есептiлiк, сату динамикасы, келiсiмшарттар, бәсекелестердiң артықшылықтары туралы мәлiметтер, бұл байланыс арналары мен әртүрлi көздерден, ұйым қызметкерлерiнен, тұтынушылардан, серiктестерден және бәсекелестерден келетiн ақпаратты зерттеудi талап етедi; осы ақпаратты бiлу керек, дұрыс және тиiмдi шешiм қабылдауға көмектесетiн адамдарды бақылаған дұрыс.

Кез-келген ұйым пайда болған сәттен бастап қауiптi жағдайды тудыруы мүмкiн бiрқатар мәселелерге тап болады. Ол қызмет көрсеткiштерiнiң күрт нашарлауымен бiрге жүредi: өтiмдiлiк, төлем қабiлеттiлiгi, кiрiстiлiк, айналым қаражаттарының айналымы, қаржылық тұрақтылық. Қатаң бәсекелестiк жағдайында шаруашылық жүргiзудiң нарықтық нысандары жекелеген шаруашылық жүргiзушi субъектiлердiң дәрменсiздiгiн немесе олардың уақытша төлем қабiлетсiздiгiн жүзеге асырады, бұл жағдайды өзгертуге және ұйымның жағдайын жақсартуға қабiлеттi шешiм қабылдауды талап етедi.

Басқару теориясында өндiрiстiк-шаруашылық қызметтi кешендi бағалау, тиiмдi ұйымдастыру, басқарудың барлық деңгейлерiнде шешiм қабылдау үрдiсi үшiн тұжырымдамалар, санаттар мен әдiстер жиынтығы болып бөлiнедi. Жүйелiк талдау ұйымды құрудың немесе жетiлдiрудiң орындылығын анықтауға, оның қандай күрделiлiк класына жататынын анықтауға, еңбектi ғылыми ұйымдастырудың тиiмдi әдiстерiн анықтауға мүмкiндiк бередi. басқару шешiмi жоспарлаудың, модельдеудiң және болжаудың зерттеулiк талдаудың барлық әдiстерiн қолдана отырып, басқарудың ғылыми деңгейiнде жасалуы керек.

Кәсiпорынның тәжiрибесiнде күн сайын көптеген шешiмдер қабылданады. Басқару теориясында әр түрлi деңгейдегi менеджерлер мен мамандар басқару жүйесiнiң мазмұны бойынша iс-шараларды жоспарлау және iске асыру уақыты деңгейiне қатысты шешiмдердiң бiрнеше түрiн қабылдайды.

Дипломдық жұмыстың негiзгi мақсаты ол кәсiпорындағы басқару шешiмдерiн қабылдау процесiн жетiлдiру. Кәсiпорындағы басқару жүйесiне сипаттама беру, кәсiпорынның қаржылық көрсеткiштерiн талдау.

1 Кәсiпорында басқарушылық шешiмдердi әзiрлеу мен қабылдаудың теориялық аспектiлерi 1. 1 Басқару шешiмдерiнiң мәнi және жiктелуi

Қазiргi заманғы менеджменттегi «шешiм» түсiнiгi өте кең мағыналы. Ол процесс ретiнде де, таңдау әрекетi ретiнде де, таңдаудың нәтижесi ретiнде де түсiнiледi. Мұндай түсiнiксiз түсiндiрудiң негiзгi себебi - бұл ұғымға әр уақытта белгiлi бiр зерттеу саласына сәйкес келетiн мағына берiледi. Кез келген басқару шешiмi ұйымның әлеуметтiк, экономикалық, ұйымдық, құқықтық және технологиялық мүдделерiмен байланысты, жалпы айтқанда олардың мәнiн анықтайды. Басқару шешiмiнiң экономикалық мәнi оны әзiрлеу және iске асыру үшiн қаржылық, материалдық және басқа ресурстар қажет екендiгiнде көрiнедi. Сондықтан әрбiр басқару шешiмiнiң нақты өзiндiк құны бар. Басқару шешiмiн iске асырудың нәтижесi тiкелей немесе жанама кiрiс әдiстерi болуы қажет. Осылайша, қабылданған шешiмнiң тиiмдiлiгi шешiмдi iске асырудан түсетiн тiкелей немесе жанама кiрiстiң оның өзiндiк құнына (әзiрлеуге және iске асыруға жұмсалатын шығындарға) қатынасы арқылы көрсетiлуi мүмкiн. Басқару шешімдерінің мәні 1 суретте көрсетілген.

Технологиялық мәнi

Құқықтық мәнi

Ұйымдастырушылық мәнi

Әлеуметтiк мәнi

Эканомикалық мәнi

Сурет-1. Басқару шешiмдерiнiң мәнi

Басқару шешiмiнiң әлеуметтiк мәнi персоналды басқару механизмiнде жатыр, оған адамдарға олардың қызметiн үйлестiру үшiн әсер ету әдiстерi кiредi. Қол астындағы қызметкерлерге сәттi әсер ету үшiн жетекшi олардың мүдделерi мен қажеттiлiктерiн, құлшыныстары мен ынталандыруларын, көзқарастары мен құндылықтарын, қорқыныштары мен алаңдаушылықтарын, жұмыс топтарының бейресми құрылымын нақты көрсетуi керек. Әлеуметтiк мәнi мақсатпен көрiнедi. Шешiмдердi әзiрлеудегi басымдық ыңғайлы үй және жұмыс ортасын құру, кәсiби және жалпы мәдени тұрғыдан жеке тұлғаны жан-жақты дамыту, басқаруға қатысу жүйесiн дамыту болуы керек.

Басқару шешiмiнiң ұйымдастырушылық мәнi оны әзiрлеу және жүзеге асыру үшiн тиiстi ресурстар мен ұйымдастырушылық мүмкiндiктерден құралады, оның iшiнде ол, компания персоналы қызметкерлердiң өкiлеттiктерiн, құқықтарын, мiндеттерi мен жауапкершiлiгiн реттейтiн нұсқаулар мен ережелер, бақылау жүйесiнен тұрады.

Шешiмдердiң заңнама нормаларына сәйкестiгiн тексеру-даму кезеңдерiнiң маңызды және құрамдас бөлiгi, басқарушылық шешiмдi iске асыру, ол шешiмнiң заңнамаға сәйкестiгi-шешiмнiң рұқсат етiлу, белгiсi болып табылады [1] .

Шешiмдердi әзiрлеу дәрежесi бойынша бағдарламаланған және бағдарламаланбаған болып екi топқа бөлiнедi. Бұл терминдер алғаш рет басқарушылық шешiмдердi сипаттау үшiн қолданылды. Оларды әзiрлеу мен қолданудың стандартты әдiстерiнiң болуы немесе болмауын сипаттайды.

Бағдарламаланған шешiмдер олар белгiлi бiр шешiм нәтижесiнде қабылданады. Шешiмдер типтiк жағдайларда бағдарланбаған, ұйымның қызметiнде туындайды. Пайдалану типтiк жағдайларда шешiм қабылдаудың белгiлi бiр әдiстерi қателер ықтималдығы және шешiмдердi әзiрлеу тиiмдiлiгiн арттырады. Cебебi жаңа әдiстердi әзiрлеу қажеттiлiгi әрдайым жойылады және тиiстi жағдайларда туындайды. Сондықтан бағдарламаланған шешiмдердi Р. Е. Шульман ең дамыған деп санайды.

Шешiмдер, егер олар қабылданбаса, бағдарламаланбаған болып саналады. Оларға дайын ережелер немесе рәсiмдердi жатқызамыз. Мұндай шешiмдер жаңа немесе туындаған мәселелердi шешу тәжiрибесi болмаған кезде ерекше жағдайларды тудырады.

Жаңа технологияларды енгiзуге байланысты шешiмдер мысал бола алады, компанияны қайта құру, стратегиялық жоспарлау. Мұндай жағдайларда менеджерлердiң түйсiгi, тәжiрибесi мен қабiлеттерi маңызды рөл атқарады. Сонымен қатар, бағдарламаланбаған шешiмдер қабылдаудың жаңа әдiстерiн әзiрлеудi талап етедi.

Негiздеу дәрежесi бойынша Р. Е. Шульман интуитивтi, логикалық және

ұтымды басқару шешiмдер болып бөлiнедi. Интуитивтi шешiмдер-бұл тек сезiм негiзiнде жасалған таңдау арқылы басқарылады. Шешiм қабылдаушы тұлға мұнымен айналыспайды әрбiр балама үшiн және оған қарсы саналы түрде өлшеу қажет емес тiптi жағдайды түсiну, болып табылады. Тек адам таңдау жасайды. Шешiмге негiзделген шешiмдер (логикалық) таңдау болып табылады, нәтиженi болжау үшiн бұрын ұқсас жағдайларда не болды қолданыстағы жағдайда балама таңдау болып табылады. Оның жалпы мағынасы, ол бұрын сәттiлiкке қол жеткiзген балама таңдайды. Ұтымды басқару шешiмi ол шешiмдер арасындағы негiзгi айырмашылық рационалды және пайымдауға негiзделген, бұл бiрiншi емес өткен тәжiрибеге байланысты болады. Ұтымды шешiм мыналармен негiзделген ғылыми әдiстердi қолдана отырып объективтi талдау процесiн ақпараттық технологиялармен басқару. Бұл жағдайларда интуиция және логика қолдану мүмкiндiгi жоққа шығарылмайды. Осылайша, ұтымды шешiм қабылдаған сәтте автор есептеудi, логика мен түйсiктi қолданануды ұсынады, сол арқылы мұндай шешiмдер қабылданады. Ол негiзделiнген шешiмдер болып табылады [2] .

Нақты жағдайдың ерекшелiктерiн ескере отырып шешiмдер қабылдау

басқару шешiмiнiң технологиялық мәнi басқару шешiмiн оны атқарушы қызметкерлермен, техникалық және ақпараттық құралдармен және ресурстармен қамтамасыз ету қажеттiлiгiнде көрiнiс табады. Қолданыстағы бағалау және қажеттi технологиялық қамтамасыз етудi қалыптастыру-басқарушылық шешiмдi iске асырудың қажеттi кезеңдерi болып табылады.

Басқарушылық шешiмдi iске асырудың көп сатылы мәнi осы процестi кезеңдерге бөлу қажеттiлiгiнде көрiнiс табады, өйткенi ол процестiң күрделiлiгi әртүрлi нысандар мен олардың бейнелерiн анықтауға, тiптi құруға қызмет ететiн әртүрлi құралдар мен технологияларды қолдануды қамтиды.

Басқару тәжiрибесiнде көшбасшы шешiм қабылдауға мәжбүр болатын көптеген жағдайлар кездеседi, және мұндай жағдайлардың әрқайсысы (кем дегенде кейбiр факторлар үшiн) ерекше болып табылады. Бiрақ, оған қарамастан, басқарушылық шешiмдердi шешiм қабылдау субъектiсi бойынша оны әзiрлеуге қатысатын адамдар жiктеуге болады, оны ең маңызды белгiлер бойынша қарастырған жөн болады.

Қабылдау объектiсi бойынша басқару шешiмдерi ол жеке (шешiм қабылдаушы мен оған жақын тұлғалардың мүдделерiн қозғайтын, жеке мақсаттарға жетуге бағытталған шешiмдер) және iскерлiк (ұйымдарда қабылданған шешiмдер; саяси, экономикалық, қаржылық, құқықтық және техникалық) . Жеке шешiмдер: мамандық таңдау; жұмыс орнын таңдау; отбасылық мәселелердi шешу; бос уақытты таңдау; достарды, өмiрлiк серiктестi таңдау және т. б. Iскерлiк шешiмдер: стратегияны таңдау; стратегияны жүзеге асыру жолдарын таңдау; шаруашылық объектiлерiн орналастыру; ынталандыру әдiстерiн таңдау; жұмысқа қабылдау және т. б.

Басқарушылық шешiмдер қабылдау деңгейлерiне қарай бөлiнедi:

- жоғары деңгей ол әдетте, топ-менеджерлер қабылдайтын стратегиялық шешiмдер:

- орташа деңгей ол әдетте орта менеджерлер қабылдаған тактикалық шешiмдер:

- төменгi деңгей ол бөлiмшелер мен қызметтердiң басшылары қабылдайтын жедел шешiмдер:

Жоғарғы деңгей: басқарушы командамен стратегияны (саясаттарды, бағдарламаларды және жобаларды) әзiрлейдi. Орта деңгей ол орта буын басшылары iс-әрекеттерге арналған стратегияны егжей-тегжейлi түсiндiредi, олардың мерзiмдерiн белгiлейдi. Төменгi деңгейде бөлiмдер мен қызметтердiң басшылары қажеттi ресурстарды iздейдi, iс-шаралардың орындалуын бақылайды, жоспарланған (стратегиялық, тактикалық, жедел) жоспарларды орындау барысында туындайтын мәселелер туралы есеп бередi.

Даму принципi (әдiстерi) бойынша басқару шешiмдерi :

- алгоритмдiк (олар белгiлi бiр алгоритм бойынша әзiрленiп, қатаң ресмилендiруге мүмкiндiк бередi) ;

- үлгi (iшiнара мүмкiндiк бередi; бұрыннан бар мәселелердi шешуде өзiн сәттi дәлелдеген әдiстермен әзiрленген) ;

- түпнұсқа (пайдаланбаған түпнұсқа әдiстермен әзiрленген) .

Алгоритмдiк шешiмнiң мысалы - жұмысқа қабылдау: лауазымдық талаптарды (таңдау критерийлерiн) белгiлеу; сауалнама жүргiзу, көрiнеу сәйкес келмейтiн кандидатураларды iрiктеу (негiзгi критерийлер бойынша) ; әңгiмелесу; таңдау; жұмысқа қабылдау туралы шешiм қабылдау. Мысалы, жұмысшылар жалақы алғаннан кейiн еңбек өнiмдiлiгi күрт төмендеуi сияқты мәселелер болады. Мұндай жағдай бұрын орын алды, бұл мәселе демалыс күндерi қызметкерлерге жалақы берiлу арқылы шешiлдi (шешiм оң нәтиже бердi), сондықтан бiз де солай iстеймiз. Түпнұсқалық шешiм. Дәл осындай жағдай, бiрақ демалыс күндерi жұмысшыларға жалақы беру туралы ереже енгiзiлгеннен кейiн, наразылық бiлдiрген жұмысшылар әр айдың бесiншi күнi бiрге жиналу дәстүрiн бұзбау үшiн қарыз ала бастады. Менеджерлер осыны мәселенi ойлап, жалақы алатын күндi демалыс күнi деп шештi [3] .

Шешiлетiн мәселелер бойынша басқарушылық шешiмдер

стратегиялық (стратегиялық проблемаларды шешудi және стратегиялық мақсаттарға қол жеткiзудi қамтамасыз ететiн, көбiнесе қайтымсыз өзгерiстердi талап ететiн шешiмдер) . Мысалы, кәсiпорынның басты бәсекелесi жаңа үлгiдегi өнiм шығаруды бастады, сапасы жағынан салыстырмалы өнiм шығару ескiрген жабдыққа байланысты мүмкiн емес, ал нарықтық тауашалар қазiрдiң өзiнде бос емес. Бұл жағдайда кәсiпорын басшылығы шығындарды азайтуға және өз өнiмдерiнiң бағасын төмендетуге шешiм қабылдайды, бұл кәсiпорын шығаратын өнiмдерге бәсекелестiк артықшылықтарды қамтамасыз етедi, сонымен бiрге дилерлермен байланыс орнатады және бiрнеше iрi қалаларда өзiнiң дилерлiк кәсiпорындарын құрады.

- тактикалық (стратегиялық мақсаттар мен шешiмдерге бағынады, олардың iске асыру кезеңдерi ретiнде қызмет атқарады) шығындарды азайту мақсатында менеджерлер шығындарды азайтуды қамтамасыз ететiн жаңа технологияларды сатып алуға шешiм қабылдайды;

- жедел (стратегиялық және тактикалық шешiмдерге бағынады, жедел басқару мiндеттерiн шешуге қызмет жасайды) . Жетекшi жаңа жабдықтардың мүмкiндiктерiн толық пайдалануды қамтамасыз ету үшiн жоғары бiлiктi мамандарды жұмысқа алуға, қызметкерлердi жұмыстан қол үзбей оқытуға шешiм қабылдайды.

Тиiмдiлiгi бойынша басқару шешiмдерi олар бөлiнедi :

- оңтайлы (басқару мақсаттарына қол жеткiзудiң ең жоғары деңгейiн қамтамасыз ететiн шешiмдер) ;

- қанағаттанарлық (ұйымды басқару мақсатына қол жеткiзуге әкелетiн шешiмдер, бiрақ мiндеттi түрде ең жоғары деңгейде емес) ;

қанағаттанарлықсыз (басқару мақсаттарына қол жеткiзуге алып келмейтiн негiзсiз шешiмдер) .

Басқару шешiмiнiң тиiмдiлiгiн таңдаудың мысалы ретiнде бiз келесi жағдайды қарастыра аламыз: зауытта директор сайлау. Акционерлер: зауыт қызметкерлерi 60%, зауыт акцияларының 30% сатып алған коммерсант, 10% өкiл тұлғасында мемлекетке тиесiлi. Үмiткерлер: қазiргi директор (консерватор, оның жанындағы кәсiпорын тұрақты жұмыс iстейдi) ; саудагер (зауыт iстерiн бiлмейтiн, бiрақ өз қызығушылығы бар) ; бас инженер (кәсiпорын қызметi саласындағы маман, жаңашыл) . Күштердiң тепе-теңдiгi айқын (бәрiн жұмысшылардың көпшiлiк дауысымен шешiледi) .

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.