Қытай тіліндегі метафоралық зерттеулер

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 40 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

АБЫЛАЙ ХАН АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚАТЫНАСТАР ЖӘНЕ ӘЛЕМ ТІЛДЕР УНИВЕРСИТЕТІ

ШЫҒЫСТАНУ ФАКУЛЬТЕТІ

ШЫҒЫС ТІЛДЕРІ АУДАРМА КАФЕДРАСЫ

Мамандық: 5В020700 - Аударма ісі

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

Тақырыбы: 《Қытай медиа мәтіндеріндегі саяси концептуалды метафоралар және олардың аудармасы》

Орындаған: Нуралина А. Е.

Ғылыми жетекшісі: ф. ғ. к., доцент

Зеяда Б.

«Қорғауға жіберілді»

Каф. меңгерушісі: ф. ғ. к., доцент

Джельдыбаева Р. Б.

Алматы, 2022

Мазмұны

Кіріпе . . . 3

I. Метафораны зерттеудің теориялық және әдістемелік негіздері . . . 5

1. 1 Метафора түсінігі және оның функциялары . . . 5

1. 2 Метафора жайлы зерттеулер және оның теориялық негіздері . . . 8

1. 3 Қытай тіліндегі метафоралық зерттеулер . . . 13

II Қытай медиа мәтіндеріндегі саяси метафораларды аудару жолдары . . . 18

2. 1 Саяси метафоралардың қытай тіліндегі аудармасы . . . 18

2. 2 Төраға Си Цзинпиннің сөзіндегі метафоралар . . . 31

Қорытынды . . . 37

Пайдаланған әдебиеттер . . . 39

Қосымша . . . 41

Кіріспе

Зерттеу жұмысының өзектілігі.

Метафора туралы зерттеулер өте қарқынды дамып, оның зерттелуі мен талдауы риторикалық құралдардан танымдық әдістерге бірте-бірте жетілді. Саяси метафора тақырыбына сапалы аударма, мысалы, қазақ-қытай аудармашысы немесе қытайша саяси дискурстағы метафора туралы нұсқаулықтың сауатты аудармасын оқығысы келетін қарапайым студент немесе жұмысшы үшін де жарамды болады. Бұл жұмыстағы саяси дискурстағы метафоралар қоғамдық-саяси қызмет саласындағы қарым-қатынас үшін жасалып жатқан мәтіндер жиынтығы деп түсінуге болады. Саясаткерлердің саяси метафораларды қолдану қытай-қазақ тілінде аудару ерекшеліктерін анықтау - осы уақытқа дейін толықтай ашылмаған тақырып болып есептелінеді. Зерттеудің өзектілігі осы тақырыпты толықтай ашу және саяси дискурстағы метафоралардың қазақ-қытай тілдеріне аудару мәселелері мен ерекшеліктері жеткілікті дәрежеде зерттелмегендігімен айқындалады.

Зерттеу жұмысының нысаны. Қытай медиа мәтіндеріндегі саясаткерлердің қолданған саяси концептуалды метафораларын зерттеу.

Зерттеу жұмысының пәні ретінде саяси концептуалды метафораларды қолдану және оларды аудару жолдары қарастырылады.

Зерттеу жұмысының мақсаты мен міндеттері. Қытай медиа мәтіндеріндегі саясаткерлердің қолданған саяси концептуалды метафораларын зерттеу және қазақ тіліне аудару. Осы мақсатқа жету үшін төмендегі міндеттерді шешу көзделді:

жалпы метафора туралы түсінікті зерттеп тану;
метафора туралы зеттеулерді анықтау;
метафораның қолдану функцияларын анықтау;
мәтінде кездесетін саяси концептуалды метафоралардың қазақ тіліне аудару кезіндегі қиыншылықтарды анықтау;
саясаткерлердің саяси концептуалды метафораларды қолдану мақсаттарын анықтау;
дипломалды іс-тәжірибе кезінде қазақ тілінде берілген мәтіндер мен келісімшарттарды қытай тіліне аударуды талдау.

Зерттеу жұмысының теориялық маңызы мен практикалық мәні.

Жұмыстың қорытындылары мен тұжырымдарын, талдауға түскен материалдарды жоғары аударма пәнін оқытуда жоғарғы оқу орындарының оқу процесінде, қытай тілінен аудармашыларға, сонымен қоса жаңадан бастап жүрген аудармашылардың қытай тілінен саяси метафора тақырыбы аясындағы мәтіндер мен материалдарды аударуда білім мен практикалық дағдыларды жоғарылату үшін қолданысқа ие бола алады. Бұдан басқа, дипломдық жұмысқа тіркелген «Қытай медиа мәтіндеріндегі саяси концептуалды метафоралар және олардың аудармасы» тақырыбына жазылған пайдалануға болады.

Аудармашы мамандарға, қытай тілінде жазатын отандық авторларға, Саяси дискурстағы метафоралар саласын зерттеуші қытай ғалымдарына, сондай-ақ, саясаткерлердің сөздерінде қолданылған саяси метафораларды дұрыс әрі сапалы аударуда, қарапайым аударма қателіктерін болдырмауға, саяси метафораларды қазақ тілінен қытай тіліне аударудағы ерекшеліктерін, саясатта қолданатын метафораларды, аудармашыға зерттеу жұмыстағы ерекшеліктерді негізге ала отырып, мәтіннің және саясаткерлердің сөздерінде кездесетін метафоралардың дәл аудармасын сақтауға көмектесетін бірден-бір құрал бола алады.

Зерттеу жұмысының әдістері.

Зерттеудің мақсаты мен міндеттеріне сәйкес зерттеу, аудару, аударма мәтндерін талдау, Метафораға және саяси метафораға қатысты мәтіндер мен саяси сөздерді зерттеу, талдау әдістері қолданылды.

Зерттеу жұмысының ғылыми жаңалығы.

Зерттеу нысаны бойынша мынадай мәселелер ғылыми шешімін тапты:

Қытай тіліндегі саяси метафоралар қазақ тіліне аударылды;
қолданылған саяси метафоралардың мағынасы және мақсаты анықталды;
саясаткерлердің қолданған саяси метафоралары қазақ тіліне аударылды;
Қытай медиа мәтіндеріндегі саясаткерлердің қолданған саяси метаафораларының қытайша-қазақша аудармасы туралы мақала жазылды. Құрылымы мен жұмыс жоспары. Дипломдық жұмыс кіріспеден, екі негізгі бөлімнен (бірінші бөлім үш тармақшадан, ал екінші бөлім екі тармақшадан тұрады), қорытындыдан және пайдаланылған әдебиеттер тізімі мен қосымшадан тұрады.

Тірек сөздер тізімі: метафоралар, саяси метафоралар, метафора жайлы зерттеулер.

I. Метафораны зерттеудің теориялық және әдістемелік негіздері

1. 1 Метафора және оның функциялары

Метафора- затты немесе құбылысты басқалармен салыстыруға негізделген бейнелі мағынада қолданылатын сөз немесе өрнек. олардың ортақ қасиеті бойынша. Бұл термин Аристотельге тиесілі және оның өнерді өмірге еліктеу ретінде түсінуімен байланысты. Аристотельдің метафорасы өз мәні бойынша гиперболадан (әсірелеуден), қарапайым салыстырудан ұқсатудан дерлік ажыратылмайды. Барлық жағдайда бір сөзден екінші сөзге қандай да бір мағынаның ауысуы байқалады. Аристотель метафораның 《修辞的艺术》(Art of Rhetoric) рөлін талқылағаннан бері метафора қоғамдық дискурстың маңызды риторикалық құралдарының бірі ретінде танылды. Ғалымдар мен саяси теоретиктер метафораны сендірудің тиімді құралы ретінде санайды. Олар метафоралар қоғамдық санадағы негізгі тақырыптарды және күрделі саяси мәселелерді аудиторияға оңай түсінуге болатын қарапайым хабарламаларға айналдыру арқылы қарым-қатынасты тиімді ете алады деп санайды. Осылайша, метафора саяси дискурста танымдық түсіндіру және риторикалық сендіру функциясын атқарады.

Әдебиетте метафораларды қолдану жазушылар арасында өте кең таралған таңдау болып табылады, өйткені бұл бейнелі тіл жазуға қосымша күрделілік қабатын қосып, шығарманың сезімін жақсырақ жеткізе алады.

Күнделікті өмірде метафораларды жиі естисіз. Олар әртүрлі контексттерде естілетін жалпы бейнелі тіл. Әңгімелесуде метафоралардың қолданылуын жақсырақ түсіну үшін енді метафора бар кейбір сөйлемдерді қарастырайық.

地上的雪像毯子一样白 - Жердегі қар жамылғыдай аппақ болып тур.

我姐姐就像夜猫子 - Менің тәтем түнгі үкі сияқты (яғни, бұл жерде татесі түнімен ұйықтамайды, сол себепті түнгі үкімен салыстырып тұр) .

我哥哥是个沙发主人 - Ағам диван иесі (яғни, бұл жерде күйеуі телевизор алдынан тұрмайды деп, диван иесі деп метафора қолданып тұр) .

星星就像天空中闪亮的宝石 - Жұлдыздар аспандағы жарқыраған асыл тастар сияқты.

眼睛是心灵的镜子 - Көз - жан дүниенің айнасы [1, 1-3] .

Семантикалық классификацияның жалпы компоненті бойынша метафоралар тобы да бірнеше топшаларға бөлінеді:

1) Экономикалық. Бұл топша экономикалық салада нақты мағынаға ие метафоралар арқылы ұсынылған. Сонымен, «大泡沫» үлкен көпіршік үлкен көлемдегі тауарлармен немесе көбінесе әділ бағадан айтарлықтай ерекшеленетін бағалы қағаздармен сауда жасауды білдіреді. Мысалы: 新兴市场大泡沫 - Үлкен дамушы нарық көпіршігі. «质量月» сапа айы - бұл өнім сапасын жақсартуға бағытталған бірқатар іс-шаралардың метафорасы. Мысалы: 全国工商联开展 «质量月» 活动 - Бүкіл Қытайдағы өнеркәсіпшілер мен саудагерлер ұйымы "сапа айын" өткізеді. «数字城市» цифрлық қала белгілі бір қала туралы кейбір ақпаратты сақтайтын ақпараттық жүйені білдіреді: 聚合 «数字城市» 资源 - "Цифрлық қаланы" қаржыландыру көздерін құру. Ақылды қала қаланың тұрақты дамуының заманауи тұжырымдамасы ретінде түсініледі: «红包» қызыл конверт - Қытайдың жаңа жылын тойлау кезінде ай күнтізбесі бойынша үлкен туыстары балаларға беретін ақша салынған дәстүрлі қытай конверті, талданған тақырыпта студенттерге берілетін ақшаны көрсететін метафора ретінде әрекет етеді. алғыс белгісі. Айта кетейік, мақалада айтылған оқиғаның жаңа жылға еш қатысы жоқ. 成都一学校用百万现金做«红包»派发给学生 - "Қызыл конверттегі" миллион юань - Чэнду мектебінің оқушылары үшін берілетін ақшалай сыйлық.

2) Экологиялық. Бұл аймақ мыналарды қамтиды: «白色污染» ақ ластану, бұл пластик қалдықтарының ластануының метафорасы, «绿色银行»" жасыл банк және «绿色金融集团» қоршаған ортаны жақсарту үшін несие беретін мекемелерге арналған метафоралар және «白色污染» жасыл метафора сияқты көрінеді «廿色污染» қарыз. Мысалы: 白色污染亟待治理 - Ақ ластануды бақылау қажет. «从绿色银行到绿色金融集团» - жасыл банктен жасыл қаржылық топқа (мағынасы: бірдей функцияларды сақтай отырып, банктік құрылымнан үлкенірек құрылымға көшу - зиянды шығарындыларды азайтуға байланысты іс-шараларға несие беру атмосфера) . 兴业银行落地境内首单绿色金融债 - Индустриалды банктің алғашқы жасыл несиесі (мағынасы: қоршаған ортаны жақсарту үшін берілген несие) .

3) Әлеуметтік және саяси қызмет. Бұл «颜色革命» топшасында түрлі-түсті революция - бұл (бір немесе басқа) елде биліктің өзгеруіне әкелетін жаппай халықтық оппозиция мен наразылықтардың метафорасы, «三种«颜色»» сайлауға қатысатын үш түрлі партияны білдіреді және «绿色通道» жасыл жарық - бұл бір нәрсе жасауға рұқсат беру метафорасы. Мысалы: 警惕港版 «颜色革命» - Гонконг баспасөзіндегі "Түсті революция" ескертуі. 台湾选举的三种 «颜色» - Тайвань сайлауының "үш түсі". 赴美看病有了«绿色通道» - Америка Құрама Штаттарында емдеуге арналған "Жасыл жарық". «绿色金融» - жасыл қаржы; «绿色农产品» - жасыл ауыл өнімдері; «绿色生活方式» - жасыл өмір салты; «发展绿色资源» - жасыл ресурстарды дамыту; «绿色长城» - Ұлы жасыл қорғаны; «绿色发展» - жасыл даму.

4) Уақытша. Ол ҚХР құрылған күніндегі мерекелік аптаның және көктем мерекесінің (Қытай айының жаңа жылы) метафорасы ретінде «黄金周» алтын апта өрнегімен сипатталады. Мысалы: 我们要怎么样过黄金周 - Алтын аптаны қалай өткіземіз?

5) Антропоцентристік. «樱花女王» сакура ханшайымы өрнекімен 1966 жылдан бастап Жапониядағы ізгі ниет елшісі болып сайланған қыздың метафорасы ретінде ұсынылған. Мысалы: 浪漫樱花：日本«樱花女王»是怎么选出来的？- Романтикалық сакура: Сакура ханшайымы қалай таңдалады?

6) Медицина және денсаулық. «食物医生» тура айтқанда дәрігер тағамдары, адам денсаулығына көмектесетін табиғи тағамдардың метафорасы ретінде берілген. Мысалы: 厨房里有9个 «食物医生» 都是防病治病高手 - Үйдегі ауруларға ем ретінде 9 табиғи тағам.

7) Біліми. Ол «书林街» тура айтқанда «book forest street», бейнелі түрде ірі кітап дүкендері орналасқан көшені білдіреді. Мысалы: 漫步书林街 - Кітап орманы арқылы серуендеу. «博物馆之夜» - мұражай түні, яғни Халықаралық музейлер күніне арналған халықаралық акция, оның барысында түнде мұражай экспозицияларын көруге болады, мысалы: 18号5月博物馆之夜-志愿者专场活动-18 мамырда мұражайлар түнінде волонтерлердің ерекше белсенділігі.

8) Құрылыстық. «生命线» өмірлік артериясы - бұл қаланың жерасты құбырының метафорасы: 管好城市运行 «生命线» - Қаланың өмірлік артериясын жақсарту [34, 46-79] .

Метафораның функцияларына келетін болсақ:

1) Метафораның модификациялық функциясы

Метафораның модификациялық қызметі метафораның риторикасын бейнелейді, бұл саяси сөйлеу тілін анағұрлым жанды және жарқын етеді және мақсатты аудиториямен көбірек резонанс тудыруы мүмкін. Саяси баяндамалар негізінен саяси идеяларды жеткізу және саяси мақсаттарға жету үшін қолданылатындықтан, саяси баяндамалар көбінесе ұзақ және қызықсыз болады, ал метафораларды пайдалану бұл екі мәселені тиімді шеше алады. Бір жағынан метафора саяси сөйлеген сөздерге басқаша әсер қосса, екінші жағынан күрделі де дерексіз саяси құбылыстарды қысқа да түсінікті тілмен өрнектеп, түсіндіре алады. Бұл саясаткерлердің ақпаратты тарату процесін жеңілдетіп қана қоймай, ақпаратты мақсатты массалармен өңдеу процесін жеңілдетеді. Бұны "бір оқпен екі қоянды өлтіру" деп сипаттауға болады, сондықтан саяси сөйлеулерде метафораларды қолдану өте маңызды.

Кейбір Еуропа және Америка елдері ұлттық көшбасшыларды таңдау үшін президенттік сайлау жүйесін қабылдағандықтан, Батыс елдерінің саяси баяндамалары көбінесе өздерінің саяси жетістіктерін насихаттау, осылайша өздерінің имиджін көркейту және сайлаушылардың қолдауына ие болу үшін қолданылады, ал кейбіреулері тіпті метафораларды қолданады. Қарсыластарын қаралау және жала жабу, белгілі бір шабуыл әсері бар. Ал Қытайдың халық жиналысы жүйесі халықтың басым бөлігінің мемлекет басшыларын сайлауға тікелей қатысуына кедергі жасайды. Сондықтан, әдетте, Қытай үкіметі басшылары мен халық арасындағы байланыс саяси ақпаратты беру үшін көбірек болады, ал метафораларды пайдалану көбінесе абстрактілі және күрделі саяси тілді жеңілдету және нақтылау үшін қолданылады, бұл оны адамдардың өміріне жақынырақ және түсінуге оңай етеді. халықтың қалың бұқарасы арқылы. Бірақ Еуропада, АҚШ-та немесе Қытайда метафораны жақсы меңгерген саясаткерлер адамдарға әзіл-оспақ пен тапқыр әсер қалдырады және көпшіліктің көңілінен шығуы ықтимал. Себебі метафораның риторикалық қызметі әлі күнге дейін белгілі бір позицияны иеленеді және әлі күнге дейін көпшілік қабылдайды және мойындайды, ол белгілі бір тілдік дағдыларды және жеке сүйкімділікті көрсете алады, сондықтан метафораның модификациясы да көптеген саясаткерлердің саяси құралдарының біріне айналды.

2) Метафораларды саяси ақпаратқа жеткізу функциясы

Метафораның саяси ақпаратқа беру қызметі метафораның когнитивтік сипатын көрсетеді. Ол аудитория мен мақсатты аудитория арасындағы жақындықты арттыру үшін адамның сыртқы әлемге танымын пайдаланады. Саяси көріністердің мақсатты аудиториясы көбінесе қарапайым адамдар болғандықтан, олар абстрактілі және күрделі саяси оқиғалармен сирек кездеседі және көптеген саяси әрекеттер қарапайым адамдарға түсініксіз. Бұл уақытта саясаткерлер мен адамдар өзеннің екі жағында тұрып, сөйлесе алмайтын сияқты. Метафора-олардың арасында салынған көпір. Бұл абстрактілі саяси тілді адамдар үшін қолайлы тілге айналдыра алады және күрделі саяси оқиғаларды адамдардың өміріне жақындата алады, осылайша адамдарға оларды қабылдауды және ақпарат беруді жеңілдетеді[2, 47-51] .

3) Метафораның адамдардың эмоциясын ынталандыру және сендіру функциясы

Метафораның риторикалық сипаты дискурстың экспрессиялық деңгейінде көрінеді, метафораның когнитивтік табиғаты айтылған нәрселердің ойлау негізі болып табылады, ал метафораның прагматикалық сипаты метафораның дискурстық қызметін көрсете алады. Метафораларды қолдану тек тілді өзгерту және ақпаратты беру үшін ғана емес, сонымен қатар адамдарды сендіру және эмоцияларды шабыттандыру үшін қажет болған жағдайда саясаткерлерге де қолданылады. Кезінде Аристотель мақсатты аудиторияны сендірудің үш әдісін атап өтті: сендірушінің өзіне сену; мақсатты аудитория тудырған эмоцияларға сүйену; шындық ретінде пайдалануға болатын шындыққа немесе дәлелдерге сүйену [3, 156-168] . Бұл сендіру қабілеті саясаткерлер үшін өте маңызды, ол негізінен метафоралық сөздерді таңдауда көрінеді. Өйткені метафоралық сөздерді таңдау саясаткерлердің әртүрлі эмоционалдық бейімділігімен қатар жүруі мүмкін, ал саясаткерлер өздерінің эмоционалдық бейімділігін метафоралар арқылы мақсатты аудиторияға жеткізе алады, сол арқылы халықтың эмоциясын қоздырады. Мысалы, Америка Құрама Штаттары өзінің имиджін көркейту үшін басқа елдердің саясатына араласу сияқты мінез-құлқын түсіндіру үшін «әлемдік полицияны» пайдаланады. Полиция жалпы алғанда әділдікті қолдайды. Оның араласуын сынаудан гөрі, оған жағымды имидж жасау, оның бейнесін безендіру және сылтау іздеу мақсатына жетеді.

1. 2 Метафора жайлы зерттеулер және оның теориялық негіздері

Метафора - затты немесе құбылысты ортақ белгісіне қарай басқа затпен салыстыруға негізделген астарлы мағынада қолданылатын сөз немесе сөйлем. Бұл термин Аристотельге тиесілі және оның өнерді өмірге еліктеу ретінде түсінуімен байланысты. Аристотельдің метафорасы өз мәні бойынша әсірелеуден, синекдохадан, қарапайым салыстырудан немесе персонализациядан және ұқсатудан дерлік ажыратылады. Барлық жағдайда бір сөзден екінші сөзге қандай да бір мағынаның ауысуы байқалады.

Жоғарыда айтылғандай, метафора теориясының зерттеулері Аристотельден басталып, осылайша екі мың жылдан астам уақытты қамтиды. Поэтика мен риторика мәселелерін қозғай отырып, Аристотель метафораны тек сөздің бір түрі ретінде қарастырды, бірақ метафораны жеке тілдік құбылыс ретінде айтпады: «Әрбір атау не жалпы атау, не глосса, не метафора, не жаңадан жасалған, не созылған, не қысқартылған немесе өзгертілген болады». Аристотельдің өзі пайымдау кезінде метафораларды қолданудан аулақ болу керектігін талап ете отырып, оларды «ненің болғанын» емес, «ненің болуы мүмкін екенін, ықтималдық немесе қажеттілік» салдарынан мүмкін болатынын сипаттау тәсілі ретінде жоғары бағалады.

Скляревская Г. Н. «Тіл жүйесіндегі метафора» кітабында, осыған қарамастан, Аристотельдің арқасында 20 ғасырда метафораға көзқарас «коммуникативтік, номинативті және когнитивтік мақсаттарға қажетті тілдің құрамдас бөлігі» ретінде дамығанын айтады [4, 6] .

Скляревская Г. Н. ежелгі философтардың метафора туралы мәлімдемелерін келтіріп, оларда осы тілдік құбылысты жан-жақты зерттеуге негіз болған идеялардың түйіршіктері бар екенін дәлелдейді: «Квинтилиан «метафораны бізге табиғаттың өзі береді» және «бірде-бір нысан түсініктемесіз қалмауын қамтамасыз етуге көмектеседі» деп есептеді. Деметриус былай дейді: «Күнделікті сөйлеу кезінде кейбір ұғымдар үшін жақсы метафоралардың пайда болғаны сонша, олар үшін нақты өрнектерді қажет етпейміз, мұндай метафора дәлме-дәл мағынасының орнын басып, тілде өзінің орнын бекітті». Цицерон метафораны тілде жетіспейтін мағыналардың жасалу тәсілі ретінде түсіндіреді - ұқсастық арқылы беру «тілде ұғымға сәйкес сөздің болмауына байланысты» жүзеге асады. Теофраст те метафораның тілдегі сөз тапшылығының орнын толтыру құқығын мойындады [4, 6] .

Бірақ ежелгі дәуірде пайда болған метафора теориясын, Аристотельді, Платонды және олардың ізбасарларын зерттегеннен кейін, риториканың құлдырауының ұзақ кезеңі жүреді, бұл метафора теориясының дамуының төмендеуіне әкелді. А. Ричардс былай деп атап өтеді: «Риторика тарихында метафора сөздердің икемділігіне негізделген сәтті қулық сияқты, кейбір жағдайларда ғана өзекті және ерекше шеберлік пен сақтықты қажет ететін нәрсе ретінде қарастырылды. Бір сөзбен айтқанда, метафораға ою-өрнек және әшекей, тілдің қандай да бір қосымша механизмі ретінде қарастырылды, бірақ оның негізгі түрі ретінде емес» [5, 40] .

Бұл көзқарас 20 ғасырда қайта қарала бастады, метафора сөйлеудің ажырамас элементі ретінде қайта қарастырыла бастады. Метафораның әртүрлі материалды біріктіре отырып, тұтастықты тудыру қабілеті оларға үнемі әртүрлі авторлардың қызығушылығын тудырады. Көбінесе олар көркемдік-эстетикалық талдау шеңберінде қарастырылады, бұл тәсілмен ашылған көптеген мәліметтер танымдық процестердің мәнін түсіну үшін маңызды. Н. Н. Волков 1921 жылы метафораның мағынасы көрнекі түрде емес, әр жағдайда арнайы көрсетілген ұқсастық түрінің қатынасы арқылы беріледі деп есептеген [6, 105] .

Бірақ ұзақ уақыт бойы метафораның мәніне, табиғатына және оның функцияларына арнайы талдау жасалған жоқ. Тек 20-ғасырдың 60-жылдарында ғана метафораға деген жақын қызығушылық оның ғылыми зерттеу тәжірибесімен байланысы тұрғысынан туындады.

Метафораны ғылыми таныммен тікелей байланыстырған алғашқы зерттеушілердің бірі «focus» және «frame» (рама) терминдерінің авторы американдық логик және философ Макс Блэк болды. Блэк толығымен метафорадан тұратын сөйлемдерді мақал-мәтелдердің, жұмбақтардың пайда болуына әкелетінін атап өтеді. Ол метафораның үш көзқарасын қарастырады: интеракционистік көзқарас, метафораға субституциональды көзқарас және салыстырмалы көзқарас. Субституциональды көзқарасқа сәйкес, метафораның фокусы, негізінен, сөзбе-сөз берілуі мүмкін мағынаны беру үшін қызмет етеді, метафораны түсіну ол кодты шешуге немесе жұмбақ шешуге ұқсайды. Бұл жағдайда метафораның қолданылуын тілде тура эквивалентінің жоқтығымен түсіндіруге болады.

Метафораның негізінде ұқсастықты көрсетуге негізделген көзқарас Блэктің терминологиясында метафораның салыстырмалы көзқарасы деп атайды. Салыстырмалы көзқарасқа сәйкес, метафоралық мәлімдеме балама салыстырумен ауыстырылуы мүмкін, осылайша ол метафораның бір түрі болып табылады.

Блэктің субституциональды көзқараспен оның бір түрі болып табылатын салыстырмалы көзқарастың негізгі айырмашылығы - салыстырмалы көзқарас кезінде толығырақ перефраза қажет. Автор бұл айырмашылықты көрсету үшін «Ричард - арыстан» (Richard is a lion) метафоралық өрнекті қолданады, ол бірінші көзқарас бойынша бұл сөйлем «Ричард батыл» (Richard is brave) деген сөйлемнің мағынасы бірдей екенін айтып тур, ал екінші көзқарасқа сәйкес - жақшадағы сөздер нақты емес, болжам ретінде қолданылса да «Ричард (өзінің батылдығымен) арыстанға ұқсайды» (Richard is like a lion (in being brave) ) сөйлемінің мағынасы ұқсас болып тур [6, 68-98] .

Блэк қарастырған үшінші көзқарас - метафораға интеракционистік көзқарас (интеракциондық көзқарас) . Ол субституциональды және салыстырмалы көзқарастардың негізгі кемшіліктерінен айырыла отырып және метафораларды қолданудың мәні мен дәл осы ұғымның шекарасына еніп кеткенін айтады. Блэк бойынша интеракционистік көзқарас келесі жеті тұжырымдамаға негізделеді:

Метафоралық пайымдаудың екі түрлі субъектісі бар - негізгі және көмекші.

Бұл нысандарды жаһандық объектілер (заттар) ретінде емес, «жүйелер» (заттардың жүйесі) ретінде қарастыру жиі тиімдірек.

Метафора әдетте көмекші субъектіге қолданылатын негізгі тақырып туралы осындай пайымдауларды жасырын түрде қамтиды. Осының арқасында метафора таңдайды, негізгі пәннің кейбір, әбден белгілі белгілерін бөліп, жүйелейді, ал басқаларын жояды.

Бұл метафоралық өрнек сияқты бір жүйеге жататын сөздердің мағынасының ауысуын талап етеді және бұл ауысулардың кейбірі, бәрі болмаса да, метафоралық ауысулар болуы мүмкін.

Жалпы айтқанда, мағынаның ауысу қажеттілігі туралы «жазулар» жоқ - кейбір метафоралар неге өтіп, ал басқалары өтпейтінін түсіндіретін жалпы ереже жоқ.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.