Қытай тіліндегі метафоралық зерттеулер
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
АБЫЛАЙ ХАН АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚАТЫНАСТАР ЖӘНЕ ӘЛЕМ ТІЛДЕР УНИВЕРСИТЕТІ
ШЫҒЫСТАНУ ФАКУЛЬТЕТІ
ШЫҒЫС ТІЛДЕРІ АУДАРМА КАФЕДРАСЫ
Мамандық: 5В020700 - Аударма ісі
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: 《Қытай медиа мәтіндеріндегі саяси концептуалды метафоралар және олардың аудармасы》
Орындаған: Нуралина А.Е.
Ғылыми жетекшісі: ф.ғ.к., доцент
Зеяда Б.
Қорғауға жіберілді
Каф.меңгерушісі: ф.ғ.к., доцент
Джельдыбаева Р.Б.
Алматы, 2022
Мазмұны
Кіріпе ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
I. Метафораны зерттеудің теориялық және әдістемелік негіздері ... ... ... ... ... 5
1.1 Метафора түсінігі және оның функциялары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
1.2 Метафора жайлы зерттеулер және оның теориялық негіздері ... ... ... ... ... 8
1.3 Қытай тіліндегі метафоралық зерттеулер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ...13
II Қытай медиа мәтіндеріндегі саяси метафораларды аудару жолдары ... ... ..18
2.1 Саяси метафоралардың қытай тіліндегі аудармасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... .18
2.2 Төраға Си Цзинпиннің сөзіндегі метафоралар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .31
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 37
Пайдаланған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .39
Қосымша ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..41
Кіріспе
Зерттеу жұмысының өзектілігі.
Метафора туралы зерттеулер өте қарқынды дамып, оның зерттелуі мен талдауы риторикалық құралдардан танымдық әдістерге бірте-бірте жетілді. Саяси метафора тақырыбына сапалы аударма, мысалы, қазақ-қытай аудармашысы немесе қытайша саяси дискурстағы метафора туралы нұсқаулықтың сауатты аудармасын оқығысы келетін қарапайым студент немесе жұмысшы үшін де жарамды болады. Бұл жұмыстағы саяси дискурстағы метафоралар қоғамдық-саяси қызмет саласындағы қарым-қатынас үшін жасалып жатқан мәтіндер жиынтығы деп түсінуге болады. Саясаткерлердің саяси метафораларды қолдану қытай-қазақ тілінде аудару ерекшеліктерін анықтау - осы уақытқа дейін толықтай ашылмаған тақырып болып есептелінеді. Зерттеудің өзектілігі осы тақырыпты толықтай ашу және саяси дискурстағы метафоралардың қазақ-қытай тілдеріне аудару мәселелері мен ерекшеліктері жеткілікті дәрежеде зерттелмегендігімен айқындалады.
Зерттеу жұмысының нысаны. Қытай медиа мәтіндеріндегі саясаткерлердің қолданған саяси концептуалды метафораларын зерттеу.
Зерттеу жұмысының пәні ретінде саяси концептуалды метафораларды қолдану және оларды аудару жолдары қарастырылады.
Зерттеу жұмысының мақсаты мен міндеттері. Қытай медиа мәтіндеріндегі саясаткерлердің қолданған саяси концептуалды метафораларын зерттеу және қазақ тіліне аудару. Осы мақсатқа жету үшін төмендегі міндеттерді шешу көзделді:
жалпы метафора туралы түсінікті зерттеп тану;
метафора туралы зеттеулерді анықтау;
метафораның қолдану функцияларын анықтау;
мәтінде кездесетін саяси концептуалды метафоралардың қазақ тіліне аудару кезіндегі қиыншылықтарды анықтау;
саясаткерлердің саяси концептуалды метафораларды қолдану мақсаттарын анықтау;
дипломалды іс-тәжірибе кезінде қазақ тілінде берілген мәтіндер мен келісімшарттарды қытай тіліне аударуды талдау.
Зерттеу жұмысының теориялық маңызы мен практикалық мәні.
Жұмыстың қорытындылары мен тұжырымдарын, талдауға түскен материалдарды жоғары аударма пәнін оқытуда жоғарғы оқу орындарының оқу процесінде, қытай тілінен аудармашыларға, сонымен қоса жаңадан бастап жүрген аудармашылардың қытай тілінен саяси метафора тақырыбы аясындағы мәтіндер мен материалдарды аударуда білім мен практикалық дағдыларды жоғарылату үшін қолданысқа ие бола алады. Бұдан басқа, дипломдық жұмысқа тіркелген Қытай медиа мәтіндеріндегі саяси концептуалды метафоралар және олардың аудармасы тақырыбына жазылған пайдалануға болады.
Аудармашы мамандарға, қытай тілінде жазатын отандық авторларға, Саяси дискурстағы метафоралар саласын зерттеуші қытай ғалымдарына, сондай-ақ, саясаткерлердің сөздерінде қолданылған саяси метафораларды дұрыс әрі сапалы аударуда, қарапайым аударма қателіктерін болдырмауға, саяси метафораларды қазақ тілінен қытай тіліне аударудағы ерекшеліктерін, саясатта қолданатын метафораларды, аудармашыға зерттеу жұмыстағы ерекшеліктерді негізге ала отырып, мәтіннің және саясаткерлердің сөздерінде кездесетін метафоралардың дәл аудармасын сақтауға көмектесетін бірден-бір құрал бола алады.
Зерттеу жұмысының әдістері.
Зерттеудің мақсаты мен міндеттеріне сәйкес зерттеу, аудару, аударма мәтндерін талдау, Метафораға және саяси метафораға қатысты мәтіндер мен саяси сөздерді зерттеу, талдау әдістері қолданылды.
Зерттеу жұмысының ғылыми жаңалығы.
Зерттеу нысаны бойынша мынадай мәселелер ғылыми шешімін тапты:
Қытай тіліндегі саяси метафоралар қазақ тіліне аударылды;
қолданылған саяси метафоралардың мағынасы және мақсаты анықталды;
саясаткерлердің қолданған саяси метафоралары қазақ тіліне аударылды;
Қытай медиа мәтіндеріндегі саясаткерлердің қолданған саяси метаафораларының қытайша-қазақша аудармасы туралы мақала жазылды. Құрылымы мен жұмыс жоспары. Дипломдық жұмыс кіріспеден, екі негізгі бөлімнен (бірінші бөлім үш тармақшадан, ал екінші бөлім екі тармақшадан тұрады), қорытындыдан және пайдаланылған әдебиеттер тізімі мен қосымшадан тұрады.
Тірек сөздер тізімі: метафоралар, саяси метафоралар, метафора жайлы зерттеулер.
I. Метафораны зерттеудің теориялық және әдістемелік негіздері
1.1 Метафора және оның функциялары
Метафора -- затты немесе құбылысты басқалармен салыстыруға негізделген бейнелі мағынада қолданылатын сөз немесе өрнек. олардың ортақ қасиеті бойынша. Бұл термин Аристотельге тиесілі және оның өнерді өмірге еліктеу ретінде түсінуімен байланысты. Аристотельдің метафорасы өз мәні бойынша гиперболадан (әсірелеуден), қарапайым салыстырудан ұқсатудан дерлік ажыратылмайды. Барлық жағдайда бір сөзден екінші сөзге қандай да бір мағынаның ауысуы байқалады. Аристотель метафораның 《修辞的艺术》(Art of Rhetoric) рөлін талқылағаннан бері метафора қоғамдық дискурстың маңызды риторикалық құралдарының бірі ретінде танылды. Ғалымдар мен саяси теоретиктер метафораны сендірудің тиімді құралы ретінде санайды. Олар метафоралар қоғамдық санадағы негізгі тақырыптарды және күрделі саяси мәселелерді аудиторияға оңай түсінуге болатын қарапайым хабарламаларға айналдыру арқылы қарым-қатынасты тиімді ете алады деп санайды. Осылайша, метафора саяси дискурста танымдық түсіндіру және риторикалық сендіру функциясын атқарады.
Әдебиетте метафораларды қолдану жазушылар арасында өте кең таралған таңдау болып табылады, өйткені бұл бейнелі тіл жазуға қосымша күрделілік қабатын қосып, шығарманың сезімін жақсырақ жеткізе алады.
Күнделікті өмірде метафораларды жиі естисіз. Олар әртүрлі контексттерде естілетін жалпы бейнелі тіл. Әңгімелесуде метафоралардың қолданылуын жақсырақ түсіну үшін енді метафора бар кейбір сөйлемдерді қарастырайық.
地上的雪像毯子一样白 - Жердегі қар жамылғыдай аппақ болып тур.
我姐姐就像夜猫子 - Менің тәтем түнгі үкі сияқты (яғни, бұл жерде татесі түнімен ұйықтамайды, сол себепті түнгі үкімен салыстырып тұр).
我哥哥是个沙发主人 - Ағам диван иесі (яғни, бұл жерде күйеуі телевизор алдынан тұрмайды деп, диван иесі деп метафора қолданып тұр).
星星就像天空中闪亮的宝石 - Жұлдыздар аспандағы жарқыраған асыл тастар сияқты.
眼睛是心灵的镜子 - Көз - жан дүниенің айнасы [1, 1-3].
Семантикалық классификацияның жалпы компоненті бойынша метафоралар тобы да бірнеше топшаларға бөлінеді:
1) Экономикалық. Бұл топша экономикалық салада нақты мағынаға ие метафоралар арқылы ұсынылған. Сонымен, 大泡沫 үлкен көпіршік үлкен көлемдегі тауарлармен немесе көбінесе әділ бағадан айтарлықтай ерекшеленетін бағалы қағаздармен сауда жасауды білдіреді. Мысалы: 新兴市场大泡沫 - Үлкен дамушы нарық көпіршігі. 质量月 сапа айы - бұл өнім сапасын жақсартуға бағытталған бірқатар іс-шаралардың метафорасы. Мысалы: 全国工商联开展 质量月 活动 - Бүкіл Қытайдағы өнеркәсіпшілер мен саудагерлер ұйымы "сапа айын" өткізеді. 数字城市 цифрлық қала белгілі бір қала туралы кейбір ақпаратты сақтайтын ақпараттық жүйені білдіреді: 聚合 数字城市 资源 - "Цифрлық қаланы" қаржыландыру көздерін құру. Ақылды қала қаланың тұрақты дамуының заманауи тұжырымдамасы ретінде түсініледі: 红包 қызыл конверт - Қытайдың жаңа жылын тойлау кезінде ай күнтізбесі бойынша үлкен туыстары балаларға беретін ақша салынған дәстүрлі қытай конверті, талданған тақырыпта студенттерге берілетін ақшаны көрсететін метафора ретінде әрекет етеді. алғыс белгісі. Айта кетейік, мақалада айтылған оқиғаның жаңа жылға еш қатысы жоқ. 成都一学校用百万现金做红包派发给学生 - "Қызыл конверттегі" миллион юань - Чэнду мектебінің оқушылары үшін берілетін ақшалай сыйлық.
2) Экологиялық. Бұл аймақ мыналарды қамтиды: 白色污染 ақ ластану, бұл пластик қалдықтарының ластануының метафорасы, 绿色银行" жасыл банк және 绿色金融集团 қоршаған ортаны жақсарту үшін несие беретін мекемелерге арналған метафоралар және 白色污染 жасыл метафора сияқты көрінеді 廿色污染 қарыз. Мысалы: 白色污染亟待治理 - Ақ ластануды бақылау қажет. 从绿色银行到绿色金融集团 - жасыл банктен жасыл қаржылық топқа (мағынасы: бірдей функцияларды сақтай отырып, банктік құрылымнан үлкенірек құрылымға көшу - зиянды шығарындыларды азайтуға байланысты іс-шараларға несие беру атмосфера). 兴业银行落地境内首单绿色金融债 - Индустриалды банктің алғашқы жасыл несиесі (мағынасы: қоршаған ортаны жақсарту үшін берілген несие).
3) Әлеуметтік және саяси қызмет. Бұл 颜色革命 топшасында түрлі-түсті революция - бұл (бір немесе басқа) елде биліктің өзгеруіне әкелетін жаппай халықтық оппозиция мен наразылықтардың метафорасы, 三种颜色 сайлауға қатысатын үш түрлі партияны білдіреді және 绿色通道 жасыл жарық - бұл бір нәрсе жасауға рұқсат беру метафорасы. Мысалы: 警惕港版 颜色革命 - Гонконг баспасөзіндегі "Түсті революция" ескертуі.台湾选举的三种 颜色 - Тайвань сайлауының "үш түсі". 赴美看病有了绿色通道 - Америка Құрама Штаттарында емдеуге арналған "Жасыл жарық". 绿色金融 - жасыл қаржы; 绿色农产品 - жасыл ауыл өнімдері; 绿色生活方式 - жасыл өмір салты; 发展绿色资源 - жасыл ресурстарды дамыту; 绿色长城 - Ұлы жасыл қорғаны; 绿色发展 - жасыл даму.
4) Уақытша. Ол ҚХР құрылған күніндегі мерекелік аптаның және көктем мерекесінің (Қытай айының жаңа жылы) метафорасы ретінде 黄金周 алтын апта өрнегімен сипатталады. Мысалы: 我们要怎么样过黄金周 - Алтын аптаны қалай өткіземіз?
5) Антропоцентристік. 樱花女王 сакура ханшайымы өрнекімен 1966 жылдан бастап Жапониядағы ізгі ниет елшісі болып сайланған қыздың метафорасы ретінде ұсынылған. Мысалы: 浪漫樱花：日本樱花女王是怎么选出来的？ - Романтикалық сакура: Сакура ханшайымы қалай таңдалады?
6) Медицина және денсаулық. 食物医生 тура айтқанда дәрігер тағамдары, адам денсаулығына көмектесетін табиғи тағамдардың метафорасы ретінде берілген. Мысалы: 厨房里有9个 食物医生 都是防病治病高手 - Үйдегі ауруларға ем ретінде 9 табиғи тағам.
7) Біліми. Ол 书林街 тура айтқанда book forest street, бейнелі түрде ірі кітап дүкендері орналасқан көшені білдіреді. Мысалы: 漫步书林街 - Кітап орманы арқылы серуендеу. 博物馆之夜 - мұражай түні, яғни Халықаралық музейлер күніне арналған халықаралық акция, оның барысында түнде мұражай экспозицияларын көруге болады, мысалы: 18号5月博物馆之夜 -- 志愿者专场活动 - 18 мамырда мұражайлар түнінде волонтерлердің ерекше белсенділігі.
8) Құрылыстық. 生命线 өмірлік артериясы - бұл қаланың жерасты құбырының метафорасы: 管好城市运行 生命线 - Қаланың өмірлік артериясын жақсарту [34, 46-79].
Метафораның функцияларына келетін болсақ:
1) Метафораның модификациялық функциясы
Метафораның модификациялық қызметі метафораның риторикасын бейнелейді, бұл саяси сөйлеу тілін анағұрлым жанды және жарқын етеді және мақсатты аудиториямен көбірек резонанс тудыруы мүмкін. Саяси баяндамалар негізінен саяси идеяларды жеткізу және саяси мақсаттарға жету үшін қолданылатындықтан, саяси баяндамалар көбінесе ұзақ және қызықсыз болады, ал метафораларды пайдалану бұл екі мәселені тиімді шеше алады. Бір жағынан метафора саяси сөйлеген сөздерге басқаша әсер қосса, екінші жағынан күрделі де дерексіз саяси құбылыстарды қысқа да түсінікті тілмен өрнектеп, түсіндіре алады. Бұл саясаткерлердің ақпаратты тарату процесін жеңілдетіп қана қоймай, ақпаратты мақсатты массалармен өңдеу процесін жеңілдетеді. Бұны "бір оқпен екі қоянды өлтіру" деп сипаттауға болады, сондықтан саяси сөйлеулерде метафораларды қолдану өте маңызды.
Кейбір Еуропа және Америка елдері ұлттық көшбасшыларды таңдау үшін президенттік сайлау жүйесін қабылдағандықтан, Батыс елдерінің саяси баяндамалары көбінесе өздерінің саяси жетістіктерін насихаттау, осылайша өздерінің имиджін көркейту және сайлаушылардың қолдауына ие болу үшін қолданылады, ал кейбіреулері тіпті метафораларды қолданады. Қарсыластарын қаралау және жала жабу, белгілі бір шабуыл әсері бар. Ал Қытайдың халық жиналысы жүйесі халықтың басым бөлігінің мемлекет басшыларын сайлауға тікелей қатысуына кедергі жасайды. Сондықтан, әдетте, Қытай үкіметі басшылары мен халық арасындағы байланыс саяси ақпаратты беру үшін көбірек болады, ал метафораларды пайдалану көбінесе абстрактілі және күрделі саяси тілді жеңілдету және нақтылау үшін қолданылады, бұл оны адамдардың өміріне жақынырақ және түсінуге оңай етеді. халықтың қалың бұқарасы арқылы. Бірақ Еуропада, АҚШ-та немесе Қытайда метафораны жақсы меңгерген саясаткерлер адамдарға әзіл-оспақ пен тапқыр әсер қалдырады және көпшіліктің көңілінен шығуы ықтимал. Себебі метафораның риторикалық қызметі әлі күнге дейін белгілі бір позицияны иеленеді және әлі күнге дейін көпшілік қабылдайды және мойындайды, ол белгілі бір тілдік дағдыларды және жеке сүйкімділікті көрсете алады, сондықтан метафораның модификациясы да көптеген саясаткерлердің саяси құралдарының біріне айналды.
2) Метафораларды саяси ақпаратқа жеткізу функциясы
Метафораның саяси ақпаратқа беру қызметі метафораның когнитивтік сипатын көрсетеді. Ол аудитория мен мақсатты аудитория арасындағы жақындықты арттыру үшін адамның сыртқы әлемге танымын пайдаланады. Саяси көріністердің мақсатты аудиториясы көбінесе қарапайым адамдар болғандықтан, олар абстрактілі және күрделі саяси оқиғалармен сирек кездеседі және көптеген саяси әрекеттер қарапайым адамдарға түсініксіз. Бұл уақытта саясаткерлер мен адамдар өзеннің екі жағында тұрып, сөйлесе алмайтын сияқты. Метафора-олардың арасында салынған көпір. Бұл абстрактілі саяси тілді адамдар үшін қолайлы тілге айналдыра алады және күрделі саяси оқиғаларды адамдардың өміріне жақындата алады, осылайша адамдарға оларды қабылдауды және ақпарат беруді жеңілдетеді[2, 47-51].
3) Метафораның адамдардың эмоциясын ынталандыру және сендіру функциясы
Метафораның риторикалық сипаты дискурстың экспрессиялық деңгейінде көрінеді, метафораның когнитивтік табиғаты айтылған нәрселердің ойлау негізі болып табылады, ал метафораның прагматикалық сипаты метафораның дискурстық қызметін көрсете алады. Метафораларды қолдану тек тілді өзгерту және ақпаратты беру үшін ғана емес, сонымен қатар адамдарды сендіру және эмоцияларды шабыттандыру үшін қажет болған жағдайда саясаткерлерге де қолданылады. Кезінде Аристотель мақсатты аудиторияны сендірудің үш әдісін атап өтті: сендірушінің өзіне сену; мақсатты аудитория тудырған эмоцияларға сүйену; шындық ретінде пайдалануға болатын шындыққа немесе дәлелдерге сүйену [3, 156-168]. Бұл сендіру қабілеті саясаткерлер үшін өте маңызды, ол негізінен метафоралық сөздерді таңдауда көрінеді. Өйткені метафоралық сөздерді таңдау саясаткерлердің әртүрлі эмоционалдық бейімділігімен қатар жүруі мүмкін, ал саясаткерлер өздерінің эмоционалдық бейімділігін метафоралар арқылы мақсатты аудиторияға жеткізе алады, сол арқылы халықтың эмоциясын қоздырады. Мысалы, Америка Құрама Штаттары өзінің имиджін көркейту үшін басқа елдердің саясатына араласу сияқты мінез-құлқын түсіндіру үшін әлемдік полицияны пайдаланады. Полиция жалпы алғанда әділдікті қолдайды. Оның араласуын сынаудан гөрі, оған жағымды имидж жасау, оның бейнесін безендіру және сылтау іздеу мақсатына жетеді.
1. 2 Метафора жайлы зерттеулер және оның теориялық негіздері
Метафора - затты немесе құбылысты ортақ белгісіне қарай басқа затпен салыстыруға негізделген астарлы мағынада қолданылатын сөз немесе сөйлем. Бұл термин Аристотельге тиесілі және оның өнерді өмірге еліктеу ретінде түсінуімен байланысты. Аристотельдің метафорасы өз мәні бойынша әсірелеуден, синекдохадан, қарапайым салыстырудан немесе персонализациядан және ұқсатудан дерлік ажыратылады. Барлық жағдайда бір сөзден екінші сөзге қандай да бір мағынаның ауысуы байқалады.
Жоғарыда айтылғандай, метафора теориясының зерттеулері Аристотельден басталып, осылайша екі мың жылдан астам уақытты қамтиды. Поэтика мен риторика мәселелерін қозғай отырып, Аристотель метафораны тек сөздің бір түрі ретінде қарастырды, бірақ метафораны жеке тілдік құбылыс ретінде айтпады: Әрбір атау не жалпы атау, не глосса, не метафора, не жаңадан жасалған, не созылған, не қысқартылған немесе өзгертілген болады. Аристотельдің өзі пайымдау кезінде метафораларды қолданудан аулақ болу керектігін талап ете отырып, оларды ненің болғанын емес, ненің болуы мүмкін екенін, ықтималдық немесе қажеттілік салдарынан мүмкін болатынын сипаттау тәсілі ретінде жоғары бағалады.
Скляревская Г.Н. Тіл жүйесіндегі метафора кітабында, осыған қарамастан, Аристотельдің арқасында 20 ғасырда метафораға көзқарас коммуникативтік, номинативті және когнитивтік мақсаттарға қажетті тілдің құрамдас бөлігі ретінде дамығанын айтады [4, 6].
Скляревская Г.Н. ежелгі философтардың метафора туралы мәлімдемелерін келтіріп, оларда осы тілдік құбылысты жан-жақты зерттеуге негіз болған идеялардың түйіршіктері бар екенін дәлелдейді: Квинтилиан метафораны бізге табиғаттың өзі береді және бірде-бір нысан түсініктемесіз қалмауын қамтамасыз етуге көмектеседі деп есептеді. Деметриус былай дейді: Күнделікті сөйлеу кезінде кейбір ұғымдар үшін жақсы метафоралардың пайда болғаны сонша, олар үшін нақты өрнектерді қажет етпейміз, мұндай метафора дәлме-дәл мағынасының орнын басып, тілде өзінің орнын бекітті. Цицерон метафораны тілде жетіспейтін мағыналардың жасалу тәсілі ретінде түсіндіреді - ұқсастық арқылы беру тілде ұғымға сәйкес сөздің болмауына байланысты жүзеге асады. Теофраст те метафораның тілдегі сөз тапшылығының орнын толтыру құқығын мойындады [4, 6].
Бірақ ежелгі дәуірде пайда болған метафора теориясын, Аристотельді, Платонды және олардың ізбасарларын зерттегеннен кейін, риториканың құлдырауының ұзақ кезеңі жүреді, бұл метафора теориясының дамуының төмендеуіне әкелді. А.Ричардс былай деп атап өтеді: Риторика тарихында метафора сөздердің икемділігіне негізделген сәтті қулық сияқты, кейбір жағдайларда ғана өзекті және ерекше шеберлік пен сақтықты қажет ететін нәрсе ретінде қарастырылды. Бір сөзбен айтқанда, метафораға ою-өрнек және әшекей, тілдің қандай да бір қосымша механизмі ретінде қарастырылды, бірақ оның негізгі түрі ретінде емес [5, 40].
Бұл көзқарас 20 ғасырда қайта қарала бастады, метафора сөйлеудің ажырамас элементі ретінде қайта қарастырыла бастады. Метафораның әртүрлі материалды біріктіре отырып, тұтастықты тудыру қабілеті оларға үнемі әртүрлі авторлардың қызығушылығын тудырады. Көбінесе олар көркемдік-эстетикалық талдау шеңберінде қарастырылады, бұл тәсілмен ашылған көптеген мәліметтер танымдық процестердің мәнін түсіну үшін маңызды. Н.Н. Волков 1921 жылы метафораның мағынасы көрнекі түрде емес, әр жағдайда арнайы көрсетілген ұқсастық түрінің қатынасы арқылы беріледі деп есептеген [6, 105].
Бірақ ұзақ уақыт бойы метафораның мәніне, табиғатына және оның функцияларына арнайы талдау жасалған жоқ. Тек 20-ғасырдың 60-жылдарында ғана метафораға деген жақын қызығушылық оның ғылыми зерттеу тәжірибесімен байланысы тұрғысынан туындады.
Метафораны ғылыми таныммен тікелей байланыстырған алғашқы зерттеушілердің бірі focus және frame (рама) терминдерінің авторы американдық логик және философ Макс Блэк болды. Блэк толығымен метафорадан тұратын сөйлемдерді мақал-мәтелдердің, жұмбақтардың пайда болуына әкелетінін атап өтеді. Ол метафораның үш көзқарасын қарастырады: интеракционистік көзқарас, метафораға субституциональды көзқарас және салыстырмалы көзқарас. Субституциональды көзқарасқа сәйкес, метафораның фокусы, негізінен, сөзбе-сөз берілуі мүмкін мағынаны беру үшін қызмет етеді, метафораны түсіну ол кодты шешуге немесе жұмбақ шешуге ұқсайды. Бұл жағдайда метафораның қолданылуын тілде тура эквивалентінің жоқтығымен түсіндіруге болады.
Метафораның негізінде ұқсастықты көрсетуге негізделген көзқарас Блэктің терминологиясында метафораның салыстырмалы көзқарасы деп атайды. Салыстырмалы көзқарасқа сәйкес, метафоралық мәлімдеме балама салыстырумен ауыстырылуы мүмкін, осылайша ол метафораның бір түрі болып табылады.
Блэктің субституциональды көзқараспен оның бір түрі болып табылатын салыстырмалы көзқарастың негізгі айырмашылығы - салыстырмалы көзқарас кезінде толығырақ перефраза қажет. Автор бұл айырмашылықты көрсету үшін Ричард - арыстан (Richard is a lion) метафоралық өрнекті қолданады, ол бірінші көзқарас бойынша бұл сөйлем Ричард батыл (Richard is brave) деген сөйлемнің мағынасы бірдей екенін айтып тур, ал екінші көзқарасқа сәйкес - жақшадағы сөздер нақты емес, болжам ретінде қолданылса да Ричард (өзінің батылдығымен) арыстанға ұқсайды (Richard is like a lion (in being brave)) сөйлемінің мағынасы ұқсас болып тур [6, 68-98].
Блэк қарастырған үшінші көзқарас - метафораға интеракционистік көзқарас (интеракциондық көзқарас). Ол субституциональды және салыстырмалы көзқарастардың негізгі кемшіліктерінен айырыла отырып және метафораларды қолданудың мәні мен дәл осы ұғымның шекарасына еніп кеткенін айтады. Блэк бойынша интеракционистік көзқарас келесі жеті тұжырымдамаға негізделеді:
Метафоралық пайымдаудың екі түрлі субъектісі бар - негізгі және көмекші.
Бұл нысандарды жаһандық объектілер (заттар) ретінде емес, жүйелер (заттардың жүйесі) ретінде қарастыру жиі тиімдірек.
Метафора әдетте көмекші субъектіге қолданылатын негізгі тақырып туралы осындай пайымдауларды жасырын түрде қамтиды. Осының арқасында метафора таңдайды, негізгі пәннің кейбір, әбден белгілі белгілерін бөліп, жүйелейді, ал басқаларын жояды.
Бұл метафоралық өрнек сияқты бір жүйеге жататын сөздердің мағынасының ауысуын талап етеді және бұл ауысулардың кейбірі, бәрі болмаса да, метафоралық ауысулар болуы мүмкін.
Жалпы айтқанда, мағынаның ауысу қажеттілігі туралы жазулар жоқ - кейбір метафоралар неге өтіп, ал басқалары өтпейтінін түсіндіретін жалпы ереже жоқ.
Сол 1962 жылы Блэктің бағытына ұқсас бірнеше еңбектер пайда болды [6, 104]. Автордың өзі оның идеясы метафораның жаңа теориясы - созылу және сонымен бірге кернеу теориясын білдіреді деп есептесе де Д.Бергрен Блэк жолын жалғастырады. Ол тақырыпқа қатысты кейбір жаңа көзқарастарды қарастырады, атап айтқанда, метафораның фокусының мәнін одан әрі ашуға тырысты. Бергрен метафора қызметін тек сөз бен сөйлем ғана емес, сонымен қатар үлгі, диаграмма да атқара алады деп есептеді.
Бұл жағдайда әдісті, мысалы, математиканы физикалық зерттеулерде қолдану да метафора болып есептеледі. Бергрен физикалық дүниенің объектілерін салыстырудың әртүрлі тәсілдерін салыстыруға көңіл бөледі және олардың ішінен сәйкесінше көрнекі, құрылымдық және материалдық ұқсастықтарға негізделген үш негізгісін бөліп көрсетеді. Автор екінші әдісті ғылыми-философиялық зерттеулер шеңберінде қолданады деп есептейді.
Сонымен, Бергрен жаңа мағына салыстыру нәтижесінде емес, ескі мағынаның созылуы нәтижесінде пайда болады деп дәлелдей отырып, ол Блэк сияқты барлығын бір объектіні екінші нысан тұрғысынан салуға қысқартады. Бірақ сонымен бірге Бергрен метафоралық өрнектердің жасалуының ең маңызды нәтижесін бір мезгілде негізгі және қосымша тақырыптың өзгеруін қарастырады.
Бергрен метафораның поэзияда қандай қажет болса, ғылымда да қажет екендігін, ғылыми тәжірибеде қолданылатын үлгілердің метафоралық сипатын елемеу қателіктердің бір көзі екенін атап өтеді [6, 108]. Қазіргі зерттеушілер метафоралық сөз тіркестерін тілді құрудың, оны кеңейтудің маңызды құралдарының бірі ретінде табиғи тіл мен ғылым тілін байланыстыру тәсілі ретінде қарастырады, сондай-ақ метафораларды қолданудың басқа да аспектілерін анықтайды, осылайша олар өткен кездегі шешілмес болып шыққан мәселені - жаңа білім қалыптастыру мәселесін шешуге тырысады [6, 104].
Скляревская 20-ғасырдың 60-70-жылдары зерттелген метафораны зерттеудің төрт саласын белгілейді: номинативті-объективті, формалды-логикалық, психологиялық, лингвистикалық [4, 5].
Ол метафораны зерттеудегі ағымдар соңғы жылдары айтарлықтай өскенін айтады. Ол он бір бағытты бөліп көрсетеді:
Тілдік метафораның схемалық құрылымын, метафоралық мағына құрайтын семантикалық процестерді, семалардың бастапқы және метафоралық мағынадағы қатынасын, метафораның жасалу механизмдерін, тілдік метафораның денотациясының ерекшелігін, табиғатын зерттейтін семасиологиялық бағыт.
Метафораны оның пәндік байланысы тұрғысынан, тілдік бірліктердің тілден тыс объектілермен байланысы тұрғысынан қарастыратын ономасиологиялық бағыт.
Саяси метафораны зерттеу қазіргі саяси тіл білімінің қарқынды даму бағыттарының бірі болып табылады. Метафоралар қазіргі саяси коммуникацияда кеңінен қолданылады, өйткені метафоралар саяси көзқарастарды білдіретін, қоғамдық және саяси санаға әсер ететін қуатты құралдардың біріне айналды [8, 89]. Метафоралар көбінесе сөйлеушіні аз сөз, көп мағына әсеріне жеткізе алады. Саяси коммуникациядағы метафоралар абстрактілі ұғымдарды нақтылау, күрделі нәрселерді жеңілдету, жеке адамдар мен саясатты байланыстыру қызметтерін атқарады. Саяси метафора тек саясат туралы айтатын адамдардың ойлау түрін ғана емес, сонымен бірге өзінің нақты құрылымдық үлгісімен мемлекеттік саясатты тұжырымдауға әсер етеді.
Батыста метафораларды саяси салада қолдану ұзақ тарихтан бастау алады. Мысалы, Месопотамияда билеушілерді 人民的牧羊人 (халықтың бақташылары) деп атайтын метафора бар. Қазіргі когнитивтік лингвистер Джордж Лакофф пен Марк Джонсон Дерексіз және күрделі жағдайлар әдетте метафоралар көмегімен түсініледі деп атап көрсетті [9, 3]. Олар метафора - белгілі бір концептуалды аймақты абстрактілі концептуалды аймаққа жүйелі түрде түсіру деп есептеді. Метафораның мәні бір заттың екінші түрі тұрғысынан түсіну және тәжірибе жасау болып табылады. Олар концептуалды метафораларды құрылымдық, онтологиялық және бағдарлық деп үш түрге бөлді [10, 47]. Томпсонның Politics without metaphors is like a fish without water [11, 36-62] кітабында метафора мен саясаттың еріксіз байланысына жақсы дәлелдер береді. Саяси метафоралар саяси дискурста шешуші рөл атқаратынын көруге болады.
Көркем сөздің екі негізгі семантикалық қасиеті - образдылық пен аллегориялық - көркем сөйлеудегі метафораның ерекше танымдық рөлін айқындайды. Метафора - көркем мәтіннің ең маңызды белгісі. Осыған орай, метафораға көшпес бұрын, жалпы метафора теориясының қазіргі жағдайының негізгі тұстарына тоқталып өтейік.
Аристотель мен Квентилиядан басталатын метафораның тарихын көптеген лингвистикалық басылымдардан табуға болады. Метафораны зерттеу Аристотельден бастау алатынына қарамастан, бұл құбылысқа көзқарастардың түпкілікті жүйесі бар деп әлі де айтуға болмайды. Оның үстіне соңғы 20 жылда екі мың жылдан астам өмір сүрген ұғым - метафораға деген қызығушылық артты
Метафораны зерттеуге тек лингвистер ғана емес, философтар мен психологтар да бет бұрады. Метафораға арналған әдебиеттердің көптігі іргелі ғылымның жаңа кезеңге аяқ басқанын көрсетеді.
Арнольдтың, Арутюнованың, Барановтың, Бахтиннің, Блэктің, Виноградовтың, Никитиннің, Вовктың және т.б. еңбектерінде келтірілген метафора теориясы бойынша әдебиеттерге шолу барлық негізгі мәселелер бойынша пікірлердің қаншалықты кең таралғанын көрсетеді. теорияның тармақтары. Бірден айта кету керек, тәсілдердегі бар айырмашылықтар мәселенің мәнін қате түсінудің нәтижесі емес. Әрине, көптеген зерттеушілердің ұстанымдарында даулы ережелер бар, бірақ пікірлердегі түбегейлі айырмашылықтарды анықтайтын ең бастысы - зерттеу пәнінің өзінің күрделілігі.
Қазіргі теориялық плюрализм, зерттеушілердің бірінің сөзімен айтқанда, метафора көзқарастары тіл білімінің дамуындағы өтпелі немесе бетбұрыс кезеңі деп атауға болатын нәрсенің нәтижесі емес. Бұл зерттеушілердің негізгі назарының тілді тұрақты тілдік мағыналары бар тұрақты жүйе ретінде зерттеуден тілдің қарым-қатынас процесінде мағына тудыратын шығармашылық процесс ретіндегі ұстанымына бірте-бірте ауысуымен байланысты [12, 85-99].
Соңғы үш онжылдықтағы лингвистикалық зерттеулердің кезегі тілдің сөйлеудегі қызметі, сөйлемдегі мағынаны қалыптастыру және беру мәселелері бұрыннан зерттеліп келе жатқан көптеген құбылыстардың жаңа қырларын ашты, оған метафора да қатысты. тиесілі. Бұған психология мен әлеуметтанудың лингвистикалық мәселелеріне кіру ықпал етті, бұл сөйлеу әрекетін және оның адамның ойлау және танымдық қабілеттерімен байланысын зерттеудің бірқатар пәнаралық бағыттарын туғызды
Метафораға арналған заманауи еңбектерде И.В. Толочин оның лингвистикалық табиғаты туралы 3 негізгі көзқарасты анықтайды:
- метафора сөз мағынасының өмір сүру тәсілі ретінде;
- метафора синтаксистік семантиканың құбылысы ретінде;
- метафора коммуникативті әрекеттегі мағынаны беру тәсілі ретінде.
Бірінші жағдайда метафора лексикологиялық құбылыс ретінде қарастырылады. Бұл тәсіл ең дәстүрлі болып табылады, өйткені ол сөйлеу әрекетінен салыстырмалы түрде автономды және тұрақты жүйе ретінде тіл түсінігімен тығыз байланысты. Осыған сәйкес бұл тәсілдің өкілдері метафора сөздің тілдік мағынасының құрылымында жүзеге асады деп есептейді.
Екінші тәсіл сөз тіркесі мен сөйлем құрылымындағы сөздердің өзара әрекеттесуінен туындайтын метафоралық мағынаға тоқталады. Ол ең кең тараған: ол үшін метафораның шекарасы кеңірек - сөздердің синтаксистік үйлесімділігі деңгейінде қарастырылады.
Үшінші тәсіл ең жаңашыл болып табылады, өйткені ол бейнелі салыстыруды сөйлеудің әртүрлі функционалдық түрлерінде айтылым мағынасын қалыптастыру механизмі ретінде қарастырады. Бұл тәсіл үшін бұл мәлімдемедемәтінде жүзеге асатын функционалдық-коммуникативтік құбылыс.
1.3 Қытай тіліндегі метафоралық зерттеулер
Фэн Гуаньидің (2002) пікірінше, қытай тілінде сөйлеу мәнерінің тілдік құбылыс ретінде зерттелуі Цин әулетіне дейінгі (б.з.б. 21 ғасыр - б.з.б. 221 ж.) дәуірінен бастау алады. Ежелгі дәуірде зерттеудің негізгі бағыты аналогия түрі ретінде контекстте сөйлеу тұлғаларын қолдану функциясы болды. Көптеген ғалымдардың ішінде Конфуций егер ұқсастық табылса, көркем сөзді қолдануға болады деген идеяны ұсынды. Ертедегі зерттеулерде қытай ғалымдары метафора мен басқа сөз тұлғаларының арасында нақты айырмашылықтар жасамаған. Олар метафора мен теңеуді сипаттау үшін 辟 , 比 , 依 сияқты сөздерді қолданды. Соғысушы мемлекеттерде (б.з.б. 403-221 жж.) өмір сүрген атақты философтардың бірі Сюнь Цзының айтуынша, 故比方之疑似而通 тропа мағынасы үстірт түсініксіз болып көрінгенімен, адамдар үшін шын мәнінде мағынасы бар. Лю Сян сондай-ақ троптарды қолдану туралы негізгі қорытынды жасады: 以其所知喻其所不知而使人知之 Сөйлеу фигурасын қолдану - белгісіз нәрселерді басқа адамдарға белгілі ету (Лян, 2004, 1 б.; Ху, 2004, 219 б.). Хань әулеті кезінде (б.з.б. 206 ж.-б. 220 ж.) ғалымдар метафора мен басқа сөз тұлғаларының арасында әлі де нақты айырмашылықтар жасаған жоқ. Бірақ Лю Ань 取偶 метафораны алу идеясын ұсынды, яғни метафораны қолданушылар метафора жасау үшін әртүрлі объектілерге сәйкес ұқсастықтарды іздеу керек. Одан әрі ол метафорада салыстырылатын екі нысанның әртүрлі категориялардан тұруы және табиғаты бойынша әртүрлі қасиеттерге ие болуы қажет екенін түсіндірді (цитата Ху, 2004, 208 бет; Фэн, 2002). Нан Сун әулетінде 陈骙қытай метафорасын зерттеуде серпіліс жасады. Ол a - b формуласын қолдана отырып, метафораның нақты анықтамасын ұсынды.
Чэнь Вандао (193219752005) өзінің Риторика туралы идеялар атты әйгілі кітабында сөз тұлғалары, әсіресе метафора туралы кең және терең талқылауларды ұсынады. Ол позитивті риторика мен теріс риторика арасындағы анықтаманы ұсынады. Теріс риторикалық сөздерде мағыналары анық, ешқандай, бұрмаланусыз айтылады және әдетте дерексіз болады. Ал позитивті шешендік сөздерде мағыналар жанды, нақты болуы қажет түрлі шығармашылық риторикалық құралдар арқылы беріледі. Ол троптар позитивті риторикаға жатады деп есептейді. Сөйлеу фигураларының (троп) әртүрлі түрлерін жіктеу үшін ол үш негізгі элементті ұсынады: тақырып, көлік және байланыстырушылар. Тақырып - сипатталған нәрсе; көлік - тақырыпты сипаттау үшін қолданылатын нәрсе; ал байланыстырушы тақырып пен көлікті байланыстыру үшін қолданылады. Содан кейін үш құрамдас бөліктің сыртқы түрі, ұқсастығы мен айырмашылығына қарай тропты теңеу, метафора және метонимия деп үш түрлі түрге бөледі [13, 268]. Тан Ион Сиан (1981) Чен Вандаоның үш негізгі элементі теңеу мен метафораны ажыратудың жалғыз және жалғыз стандарты болуы керек деп санайды. Егер барлық үш элемент пайда болса, ол ұқсастық болып саналады. Тек тақырып пен көлік пайда болса, бұл метафора. Ол ұқсату мен метафораны ажыратудың стандарты ретінде 是 ши 'is' және 像 xiang 'like' сияқты байланыстырушының ерте критерийі адекватты емес деп мәлімдейді [14, 216]. Ху бұл жіктеу жүйесімен келіседі және оны да батыстық жіктеу жүйесін ұстанады деп есептейді. Чен Линсенг (1987) жаңа метафора жасау үшін көлік жаңа болуы керек деп мәлімдейді. Біздің өмірлік тәжірибемізге жақын және біздің уақытымызға сәйкес келетін нәрсені іздеу және пайдалану керек; көлік те ойдан шығарылуы мүмкін. Сонымен қатар, көлік құралы автордың өмірінен немесе жұмыс ортасынан келуі керек. Басқа ғалымдар жаңа және креативті 40 метафора адамдардың назарын аударуға шақырылады деп ұсынады. Метафораның жандылығы мен креативтілігі метафораны жасаушыдан жаңа және батыл көліктерді қолдануды талап етеді [15, 197-199]. Жоғарыда аталған зерттеу қытай тіліндегі метафораларды пайдалану туралы нұсқамалық талқылауды қамтиды, бірақ қытай метафораларына сипаттамалық талдау жетіспейді. 80-жылдары қытай ғалымдары метафораның грамматикалық құрылымдары мен функцияларын талқылай бастады. Yuan Hui (1982) метафораны анықтау үшін белгілі бір негізгі формуланы пайдаланады: метафоралық сөйлем = тақырып (тақырып) + етістік (байланыстырушы) + нысан (көлік). Сонымен қатар, метафораны сөйлеудің басқа түрлерінен анықтаудың дәстүрлі тәсілі - 是 shi 'is' немесе 像 xiang 'like' сөздерінің болуы.
Алайда Юань метафораны байланыстырғыштардың үш түрінің анықтамаларына сүйене отырып анықтайды. Бірінші түрі түсіндіру түрі деп аталады, онда тақырып пен көлік құралының арасында сызықша қолданылады.
Мысалы, 美丽 的 南 海 之 花-- 鼓浪屿 - әдемі оңтүстік теңіз гүлі -- Гулангю (арал атауы). Оңтүстік теңіздің әсем гүлі -- Гулангю аралы, он қырлы сұлулық десек, теңіздегі осынау ақ желкендерге үш ұпай беру керек.柳杞 "夫妻船" (Ерлі-зайыптылардың қайығы). Екінші түрі леп түрі деп аталады, онда тақырып пен көлік құралын ажырату үшін үтір қойылады. Мысалы, 骆驼你 沙漠 的 船 - түйе, сен шөлді қайық. Үшінші түрі бір позиция типі деп аталады, онда тақырып пен көлік арасында байланыстырушы жоқ бір-бірінің қасында орналасады. 还 需要 时间 来 证明 他 有 出息 - әлі оның әлеуетінің бар екенін дәлелдеуге уақыт керек. Дегенмен, зерттеудің бұл тармағы тек метафораның лингвистикалық жүзеге асуын қозғайды; ол үстіңгі синтаксистік құрылым мен тыныс белгілерінің шеңберінен шықпайды. Ю зерттеуі (1998) метафоралардың синтаксистік формасынан тысқары қарайды. Ю (1998) қытай газеттеріндегі метафоралар бойынша зерттеу жүргізді. Ол белгілі бір кескіндерді қытай тілінде табуға болады ма, жоқ па, соған назар аударады; қытай мен ағылшынның қандай ұқсастықтары мен айырмашылықтары бар; және қандай себептер ұқсастықтар мен айырмашылықтарды түсіндіре алады. Ол қытай тіліндегі эмоцияның метафораларын, кеңістік ретінде уақытты және оқиға құрылымын зерттейді. Ол деректерді негізінен Қытайдың материктік ресми газеті People's Daily, сондай-ақ басқа басылымдар мен кейбір қытай сөздіктерінен жинады. Ю Метафора - абстрактілі ұғымдарды ұғынып, абстрактілі пайымдауларды жүзеге асыратын негізгі механизм деген пікірді қолдайды (237-238 б.). Ол ағылшын және қытай тілдерінде бір орталық концептуалды метафора ANGER IS HEAT екенін көрсетеді. Екі тіл де бақыт туралы түсініктерін білдіру үшін UP, LIGHT және CONTAINER метафораларын пайдаланады. Qi газ асқазан, жүрек және көкбауыр сияқты дененің әртүрлі жерлерінде болатындықтан қолданылады. Ол сондай-ақ температурасы анықталмаған газ ретінде қарастырылады, ал ағылшын тілінде ашу - бұл ыстық сұйықтықтың бір түрі. Осылайша, қытай тілінде She was steamed сияқты ағылшын тілінен айырмашылығы, оның ашуланғанын білдіретін бу шығарылу идеясын қамтитын ешқандай түсінік жоқ. Сондай-ақ, қытай мәдениеті Циді жинақтауы денеде немесе белгілі бір дене мүшесінде қысым жасайтын газ ретінде қарастырады; жинақтау қысымды жарылысқа әкеледі, бұл ашуды бақылауды жоғалтуға сәйкес келеді [16, 168-169]. Ғарыштық метафора ретіндегі уақыт тұрғысынан Ю қытай тіліндегі уақытты кеңістік пен қозғалыс тұрғысынан концептуализациялаудың ағылшын тілі үшін Лакофф ұсынған екі жағдайлық модельге де сәйкес келетінін көрсетеді. Екі тілде де уақытты кеңістіктеудің бір принципін ұстануда үлкен ұқсастық бар. Соңғы метафорада Ю екі тіл арасында да ұқсастық бар екенін көрсетеді. Қытай тілінде оқиғалар құрылымының күй, өзгерістер, себептер, әрекеттер, мақсаттар, құралдар және қиындықтар сияқты әртүрлі аспектілері кеңістік, қозғалыс және күш тұрғысынан метафоралық түрде концептуализацияланады . Жалпы, метафоралық жүйенің жоғары иерархиялық деңгейіндегі концептуалды бейнелеулер ағылшын және қытай тілдерінде бірдей болып табылады, ал бұл концептуалды салыстырулардың нақты лингвистикалық инстанциясы екі тіл арасында ұқсас немесе әртүрлі болуы мүмкін [17, 9].
Лю (2002) Ю-ның зерттеу бағытын жалғастырып, американдық ағылшын және қытай тілдерінде қолданылатын метафораларды салыстырады. Американдық ағылшын тіліндегі спорт және іскерлік метафораларды, ал қытай тіліндегі тамақтану және отбасы метафораларын қарастыра отырып, ол екі тілде қолданылатын метафоралардың әртүрлі жиынтығы өмірге әртүрлі мәдени көзқарастарды көрсетеді деген қорытындыға келеді. Америкалықтар өмірді бәсекелестік ойындар мен бизнес тұрғысынан қарастырса, қытайлықтар өмірді отбасылық тамақтану оқиғалары ретінде қарастырады [17, 119]. Мысалы, американдық қоғамдағы бизнесте Үш ереуіл, сен сырттасың сияқты спорттық метафоралар кеңінен қолданылады. Саясат туралы сөйлескенде, американдық ағылшын тілінде күн тәртібін сату метафорасы жиі кездеседі. Қытай тілінде тамақтанудың мәдени маңызы зор болғандықтан, мысалы, 吃苦 chiku ащы жеу метафорасы өмірдің белгісіздігін сипаттау үшін қолданылады. Сондай-ақ, тікелей тамақтану метафоралары күнделікті тілде жиі кездеседі, мысалы, 吃官司 сот мәселесін жеу - сот процесіне қатысу, 吃惊 жеу, тан қалу - таң қалу және 吃香 хош иісті жеу - танымал болу. Оның тұжырымдары метафораны қолдану әмбебап болғанымен, әлемді түсіндіру үшін нақты метафораларды таңдау көбінесе мәдениетке тән идеясын қолдайды. Біз әлемді түсінуге және бейнелеуге көмектесу үшін қандай метафораларды таңдаймыз, көбінесе біздің өмірлік тәжірибемізбен анықталады. Осылайша, бір қалыптасқан әлемде немесе сөйлеу қауымдастығында өмір сүрмейтін адамдар кейде біршама әртүрлі концептуалды жүйелерге ие болады және өз кезегінде бір-бірінің метафораларын кейде түсіну қиынға соғады [18, 5].
Бо Хуа (2006) бірнеше қытайлық газеттердегі жаңалықтар мақалаларының тақырыптарын талдап, тақырыптарда қолданылатын метафоралардың құрылымдық жағынан қарапайым екенін көрсетеді. Хан Ган (2001) көпшілік алдында сөйлеген сөздерінде метафораның ағылшын тілінен қытай тіліне және қытай тілінен ағылшын тіліне аудармасын талқылайды. Метафораның ерекше құрылымдық-функционалдық ерекшеліктеріне және көпшілік алдында сөйлеудің тілдік ерекшеліктеріне сүйене отырып, ол метафораны жалпы ситуациялық контексте әлеуметтік, мәдени және тілдік астарға назар аудармай түсіну керек деп тұжырымдайды.
Қытайдың саяси метафораларын зерттеу барысында 21 ғасыр бастап адамдар жаңа мүмкіндіктер мен қиындықтарға тап бола бастады. Осы себептен адамдар жиі метафораларды қолдануға мәжбүр болды, өйткені біз белгісіз нәрсені түсіну үшін әрқашан таныс нәрселерге сүйенеміз. Осыған байланысты Қытай ғалымдардың саяси метафораларды зерттеуге деген қызығушылығы артып, көптеген аспектілер бойынша зерттеулер жүргізді.
1. Метафораның саяси дискурс ретіндегі қызметін зерттеу
Ву Цзянвэй (2012) саяси метафоралардың шындыққа әсерін талдайды; 仝品生(2015) батыстық саяси тілді зерттеуге түсініктеме берді; 吴丹苹және 庞继贤(2011) корпусқа негізделген саяси дискурстағы метафоралардың сендіру функциясы мен дискурстық стратегиясын талдайды; 郝景东(2014) қытай және американдық саяси жаңалықтар дискурстарындағы метафоралардың прагматикалық функцияларына салыстырмалы зерттеу жүргізді.
2. Саяси дискурс ретіндегі концептуалды метафораларды зерттеу
文旭 (2014) когнитивтік лингвистиканың концептуалды метафора теориясынан басталады және саяси дискурсты, саяси метафораны және метафораның артындағы идеологияны зерттеу арқылы саясаткерлердің саясат туралы сөйлескенде қалай ойлайтыны мен сөйлейтіні туралы түсінікке ие болады; 汪少华 (2011) американдық саяси дискурсты метафора тұрғысынан талдау үшін Буш пен Обаманың сөздерін мысалға алады; 谢艳杰 阿拉坦 (2014) Си Цзиньпиннің сөзіндегі басқарушы идеяны концептуалды метафора тұрғысынан талдайды; 甘露 (2015) Қытай-АҚШ саяси баяндамаларындағы концептуалды метафора Салыстырмалы зерттеу жасаңыз.
3. ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
АБЫЛАЙ ХАН АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚАТЫНАСТАР ЖӘНЕ ӘЛЕМ ТІЛДЕР УНИВЕРСИТЕТІ
ШЫҒЫСТАНУ ФАКУЛЬТЕТІ
ШЫҒЫС ТІЛДЕРІ АУДАРМА КАФЕДРАСЫ
Мамандық: 5В020700 - Аударма ісі
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: 《Қытай медиа мәтіндеріндегі саяси концептуалды метафоралар және олардың аудармасы》
Орындаған: Нуралина А.Е.
Ғылыми жетекшісі: ф.ғ.к., доцент
Зеяда Б.
Қорғауға жіберілді
Каф.меңгерушісі: ф.ғ.к., доцент
Джельдыбаева Р.Б.
Алматы, 2022
Мазмұны
Кіріпе ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
I. Метафораны зерттеудің теориялық және әдістемелік негіздері ... ... ... ... ... 5
1.1 Метафора түсінігі және оның функциялары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
1.2 Метафора жайлы зерттеулер және оның теориялық негіздері ... ... ... ... ... 8
1.3 Қытай тіліндегі метафоралық зерттеулер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ...13
II Қытай медиа мәтіндеріндегі саяси метафораларды аудару жолдары ... ... ..18
2.1 Саяси метафоралардың қытай тіліндегі аудармасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... .18
2.2 Төраға Си Цзинпиннің сөзіндегі метафоралар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .31
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 37
Пайдаланған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .39
Қосымша ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..41
Кіріспе
Зерттеу жұмысының өзектілігі.
Метафора туралы зерттеулер өте қарқынды дамып, оның зерттелуі мен талдауы риторикалық құралдардан танымдық әдістерге бірте-бірте жетілді. Саяси метафора тақырыбына сапалы аударма, мысалы, қазақ-қытай аудармашысы немесе қытайша саяси дискурстағы метафора туралы нұсқаулықтың сауатты аудармасын оқығысы келетін қарапайым студент немесе жұмысшы үшін де жарамды болады. Бұл жұмыстағы саяси дискурстағы метафоралар қоғамдық-саяси қызмет саласындағы қарым-қатынас үшін жасалып жатқан мәтіндер жиынтығы деп түсінуге болады. Саясаткерлердің саяси метафораларды қолдану қытай-қазақ тілінде аудару ерекшеліктерін анықтау - осы уақытқа дейін толықтай ашылмаған тақырып болып есептелінеді. Зерттеудің өзектілігі осы тақырыпты толықтай ашу және саяси дискурстағы метафоралардың қазақ-қытай тілдеріне аудару мәселелері мен ерекшеліктері жеткілікті дәрежеде зерттелмегендігімен айқындалады.
Зерттеу жұмысының нысаны. Қытай медиа мәтіндеріндегі саясаткерлердің қолданған саяси концептуалды метафораларын зерттеу.
Зерттеу жұмысының пәні ретінде саяси концептуалды метафораларды қолдану және оларды аудару жолдары қарастырылады.
Зерттеу жұмысының мақсаты мен міндеттері. Қытай медиа мәтіндеріндегі саясаткерлердің қолданған саяси концептуалды метафораларын зерттеу және қазақ тіліне аудару. Осы мақсатқа жету үшін төмендегі міндеттерді шешу көзделді:
жалпы метафора туралы түсінікті зерттеп тану;
метафора туралы зеттеулерді анықтау;
метафораның қолдану функцияларын анықтау;
мәтінде кездесетін саяси концептуалды метафоралардың қазақ тіліне аудару кезіндегі қиыншылықтарды анықтау;
саясаткерлердің саяси концептуалды метафораларды қолдану мақсаттарын анықтау;
дипломалды іс-тәжірибе кезінде қазақ тілінде берілген мәтіндер мен келісімшарттарды қытай тіліне аударуды талдау.
Зерттеу жұмысының теориялық маңызы мен практикалық мәні.
Жұмыстың қорытындылары мен тұжырымдарын, талдауға түскен материалдарды жоғары аударма пәнін оқытуда жоғарғы оқу орындарының оқу процесінде, қытай тілінен аудармашыларға, сонымен қоса жаңадан бастап жүрген аудармашылардың қытай тілінен саяси метафора тақырыбы аясындағы мәтіндер мен материалдарды аударуда білім мен практикалық дағдыларды жоғарылату үшін қолданысқа ие бола алады. Бұдан басқа, дипломдық жұмысқа тіркелген Қытай медиа мәтіндеріндегі саяси концептуалды метафоралар және олардың аудармасы тақырыбына жазылған пайдалануға болады.
Аудармашы мамандарға, қытай тілінде жазатын отандық авторларға, Саяси дискурстағы метафоралар саласын зерттеуші қытай ғалымдарына, сондай-ақ, саясаткерлердің сөздерінде қолданылған саяси метафораларды дұрыс әрі сапалы аударуда, қарапайым аударма қателіктерін болдырмауға, саяси метафораларды қазақ тілінен қытай тіліне аударудағы ерекшеліктерін, саясатта қолданатын метафораларды, аудармашыға зерттеу жұмыстағы ерекшеліктерді негізге ала отырып, мәтіннің және саясаткерлердің сөздерінде кездесетін метафоралардың дәл аудармасын сақтауға көмектесетін бірден-бір құрал бола алады.
Зерттеу жұмысының әдістері.
Зерттеудің мақсаты мен міндеттеріне сәйкес зерттеу, аудару, аударма мәтндерін талдау, Метафораға және саяси метафораға қатысты мәтіндер мен саяси сөздерді зерттеу, талдау әдістері қолданылды.
Зерттеу жұмысының ғылыми жаңалығы.
Зерттеу нысаны бойынша мынадай мәселелер ғылыми шешімін тапты:
Қытай тіліндегі саяси метафоралар қазақ тіліне аударылды;
қолданылған саяси метафоралардың мағынасы және мақсаты анықталды;
саясаткерлердің қолданған саяси метафоралары қазақ тіліне аударылды;
Қытай медиа мәтіндеріндегі саясаткерлердің қолданған саяси метаафораларының қытайша-қазақша аудармасы туралы мақала жазылды. Құрылымы мен жұмыс жоспары. Дипломдық жұмыс кіріспеден, екі негізгі бөлімнен (бірінші бөлім үш тармақшадан, ал екінші бөлім екі тармақшадан тұрады), қорытындыдан және пайдаланылған әдебиеттер тізімі мен қосымшадан тұрады.
Тірек сөздер тізімі: метафоралар, саяси метафоралар, метафора жайлы зерттеулер.
I. Метафораны зерттеудің теориялық және әдістемелік негіздері
1.1 Метафора және оның функциялары
Метафора -- затты немесе құбылысты басқалармен салыстыруға негізделген бейнелі мағынада қолданылатын сөз немесе өрнек. олардың ортақ қасиеті бойынша. Бұл термин Аристотельге тиесілі және оның өнерді өмірге еліктеу ретінде түсінуімен байланысты. Аристотельдің метафорасы өз мәні бойынша гиперболадан (әсірелеуден), қарапайым салыстырудан ұқсатудан дерлік ажыратылмайды. Барлық жағдайда бір сөзден екінші сөзге қандай да бір мағынаның ауысуы байқалады. Аристотель метафораның 《修辞的艺术》(Art of Rhetoric) рөлін талқылағаннан бері метафора қоғамдық дискурстың маңызды риторикалық құралдарының бірі ретінде танылды. Ғалымдар мен саяси теоретиктер метафораны сендірудің тиімді құралы ретінде санайды. Олар метафоралар қоғамдық санадағы негізгі тақырыптарды және күрделі саяси мәселелерді аудиторияға оңай түсінуге болатын қарапайым хабарламаларға айналдыру арқылы қарым-қатынасты тиімді ете алады деп санайды. Осылайша, метафора саяси дискурста танымдық түсіндіру және риторикалық сендіру функциясын атқарады.
Әдебиетте метафораларды қолдану жазушылар арасында өте кең таралған таңдау болып табылады, өйткені бұл бейнелі тіл жазуға қосымша күрделілік қабатын қосып, шығарманың сезімін жақсырақ жеткізе алады.
Күнделікті өмірде метафораларды жиі естисіз. Олар әртүрлі контексттерде естілетін жалпы бейнелі тіл. Әңгімелесуде метафоралардың қолданылуын жақсырақ түсіну үшін енді метафора бар кейбір сөйлемдерді қарастырайық.
地上的雪像毯子一样白 - Жердегі қар жамылғыдай аппақ болып тур.
我姐姐就像夜猫子 - Менің тәтем түнгі үкі сияқты (яғни, бұл жерде татесі түнімен ұйықтамайды, сол себепті түнгі үкімен салыстырып тұр).
我哥哥是个沙发主人 - Ағам диван иесі (яғни, бұл жерде күйеуі телевизор алдынан тұрмайды деп, диван иесі деп метафора қолданып тұр).
星星就像天空中闪亮的宝石 - Жұлдыздар аспандағы жарқыраған асыл тастар сияқты.
眼睛是心灵的镜子 - Көз - жан дүниенің айнасы [1, 1-3].
Семантикалық классификацияның жалпы компоненті бойынша метафоралар тобы да бірнеше топшаларға бөлінеді:
1) Экономикалық. Бұл топша экономикалық салада нақты мағынаға ие метафоралар арқылы ұсынылған. Сонымен, 大泡沫 үлкен көпіршік үлкен көлемдегі тауарлармен немесе көбінесе әділ бағадан айтарлықтай ерекшеленетін бағалы қағаздармен сауда жасауды білдіреді. Мысалы: 新兴市场大泡沫 - Үлкен дамушы нарық көпіршігі. 质量月 сапа айы - бұл өнім сапасын жақсартуға бағытталған бірқатар іс-шаралардың метафорасы. Мысалы: 全国工商联开展 质量月 活动 - Бүкіл Қытайдағы өнеркәсіпшілер мен саудагерлер ұйымы "сапа айын" өткізеді. 数字城市 цифрлық қала белгілі бір қала туралы кейбір ақпаратты сақтайтын ақпараттық жүйені білдіреді: 聚合 数字城市 资源 - "Цифрлық қаланы" қаржыландыру көздерін құру. Ақылды қала қаланың тұрақты дамуының заманауи тұжырымдамасы ретінде түсініледі: 红包 қызыл конверт - Қытайдың жаңа жылын тойлау кезінде ай күнтізбесі бойынша үлкен туыстары балаларға беретін ақша салынған дәстүрлі қытай конверті, талданған тақырыпта студенттерге берілетін ақшаны көрсететін метафора ретінде әрекет етеді. алғыс белгісі. Айта кетейік, мақалада айтылған оқиғаның жаңа жылға еш қатысы жоқ. 成都一学校用百万现金做红包派发给学生 - "Қызыл конверттегі" миллион юань - Чэнду мектебінің оқушылары үшін берілетін ақшалай сыйлық.
2) Экологиялық. Бұл аймақ мыналарды қамтиды: 白色污染 ақ ластану, бұл пластик қалдықтарының ластануының метафорасы, 绿色银行" жасыл банк және 绿色金融集团 қоршаған ортаны жақсарту үшін несие беретін мекемелерге арналған метафоралар және 白色污染 жасыл метафора сияқты көрінеді 廿色污染 қарыз. Мысалы: 白色污染亟待治理 - Ақ ластануды бақылау қажет. 从绿色银行到绿色金融集团 - жасыл банктен жасыл қаржылық топқа (мағынасы: бірдей функцияларды сақтай отырып, банктік құрылымнан үлкенірек құрылымға көшу - зиянды шығарындыларды азайтуға байланысты іс-шараларға несие беру атмосфера). 兴业银行落地境内首单绿色金融债 - Индустриалды банктің алғашқы жасыл несиесі (мағынасы: қоршаған ортаны жақсарту үшін берілген несие).
3) Әлеуметтік және саяси қызмет. Бұл 颜色革命 топшасында түрлі-түсті революция - бұл (бір немесе басқа) елде биліктің өзгеруіне әкелетін жаппай халықтық оппозиция мен наразылықтардың метафорасы, 三种颜色 сайлауға қатысатын үш түрлі партияны білдіреді және 绿色通道 жасыл жарық - бұл бір нәрсе жасауға рұқсат беру метафорасы. Мысалы: 警惕港版 颜色革命 - Гонконг баспасөзіндегі "Түсті революция" ескертуі.台湾选举的三种 颜色 - Тайвань сайлауының "үш түсі". 赴美看病有了绿色通道 - Америка Құрама Штаттарында емдеуге арналған "Жасыл жарық". 绿色金融 - жасыл қаржы; 绿色农产品 - жасыл ауыл өнімдері; 绿色生活方式 - жасыл өмір салты; 发展绿色资源 - жасыл ресурстарды дамыту; 绿色长城 - Ұлы жасыл қорғаны; 绿色发展 - жасыл даму.
4) Уақытша. Ол ҚХР құрылған күніндегі мерекелік аптаның және көктем мерекесінің (Қытай айының жаңа жылы) метафорасы ретінде 黄金周 алтын апта өрнегімен сипатталады. Мысалы: 我们要怎么样过黄金周 - Алтын аптаны қалай өткіземіз?
5) Антропоцентристік. 樱花女王 сакура ханшайымы өрнекімен 1966 жылдан бастап Жапониядағы ізгі ниет елшісі болып сайланған қыздың метафорасы ретінде ұсынылған. Мысалы: 浪漫樱花：日本樱花女王是怎么选出来的？ - Романтикалық сакура: Сакура ханшайымы қалай таңдалады?
6) Медицина және денсаулық. 食物医生 тура айтқанда дәрігер тағамдары, адам денсаулығына көмектесетін табиғи тағамдардың метафорасы ретінде берілген. Мысалы: 厨房里有9个 食物医生 都是防病治病高手 - Үйдегі ауруларға ем ретінде 9 табиғи тағам.
7) Біліми. Ол 书林街 тура айтқанда book forest street, бейнелі түрде ірі кітап дүкендері орналасқан көшені білдіреді. Мысалы: 漫步书林街 - Кітап орманы арқылы серуендеу. 博物馆之夜 - мұражай түні, яғни Халықаралық музейлер күніне арналған халықаралық акция, оның барысында түнде мұражай экспозицияларын көруге болады, мысалы: 18号5月博物馆之夜 -- 志愿者专场活动 - 18 мамырда мұражайлар түнінде волонтерлердің ерекше белсенділігі.
8) Құрылыстық. 生命线 өмірлік артериясы - бұл қаланың жерасты құбырының метафорасы: 管好城市运行 生命线 - Қаланың өмірлік артериясын жақсарту [34, 46-79].
Метафораның функцияларына келетін болсақ:
1) Метафораның модификациялық функциясы
Метафораның модификациялық қызметі метафораның риторикасын бейнелейді, бұл саяси сөйлеу тілін анағұрлым жанды және жарқын етеді және мақсатты аудиториямен көбірек резонанс тудыруы мүмкін. Саяси баяндамалар негізінен саяси идеяларды жеткізу және саяси мақсаттарға жету үшін қолданылатындықтан, саяси баяндамалар көбінесе ұзақ және қызықсыз болады, ал метафораларды пайдалану бұл екі мәселені тиімді шеше алады. Бір жағынан метафора саяси сөйлеген сөздерге басқаша әсер қосса, екінші жағынан күрделі де дерексіз саяси құбылыстарды қысқа да түсінікті тілмен өрнектеп, түсіндіре алады. Бұл саясаткерлердің ақпаратты тарату процесін жеңілдетіп қана қоймай, ақпаратты мақсатты массалармен өңдеу процесін жеңілдетеді. Бұны "бір оқпен екі қоянды өлтіру" деп сипаттауға болады, сондықтан саяси сөйлеулерде метафораларды қолдану өте маңызды.
Кейбір Еуропа және Америка елдері ұлттық көшбасшыларды таңдау үшін президенттік сайлау жүйесін қабылдағандықтан, Батыс елдерінің саяси баяндамалары көбінесе өздерінің саяси жетістіктерін насихаттау, осылайша өздерінің имиджін көркейту және сайлаушылардың қолдауына ие болу үшін қолданылады, ал кейбіреулері тіпті метафораларды қолданады. Қарсыластарын қаралау және жала жабу, белгілі бір шабуыл әсері бар. Ал Қытайдың халық жиналысы жүйесі халықтың басым бөлігінің мемлекет басшыларын сайлауға тікелей қатысуына кедергі жасайды. Сондықтан, әдетте, Қытай үкіметі басшылары мен халық арасындағы байланыс саяси ақпаратты беру үшін көбірек болады, ал метафораларды пайдалану көбінесе абстрактілі және күрделі саяси тілді жеңілдету және нақтылау үшін қолданылады, бұл оны адамдардың өміріне жақынырақ және түсінуге оңай етеді. халықтың қалың бұқарасы арқылы. Бірақ Еуропада, АҚШ-та немесе Қытайда метафораны жақсы меңгерген саясаткерлер адамдарға әзіл-оспақ пен тапқыр әсер қалдырады және көпшіліктің көңілінен шығуы ықтимал. Себебі метафораның риторикалық қызметі әлі күнге дейін белгілі бір позицияны иеленеді және әлі күнге дейін көпшілік қабылдайды және мойындайды, ол белгілі бір тілдік дағдыларды және жеке сүйкімділікті көрсете алады, сондықтан метафораның модификациясы да көптеген саясаткерлердің саяси құралдарының біріне айналды.
2) Метафораларды саяси ақпаратқа жеткізу функциясы
Метафораның саяси ақпаратқа беру қызметі метафораның когнитивтік сипатын көрсетеді. Ол аудитория мен мақсатты аудитория арасындағы жақындықты арттыру үшін адамның сыртқы әлемге танымын пайдаланады. Саяси көріністердің мақсатты аудиториясы көбінесе қарапайым адамдар болғандықтан, олар абстрактілі және күрделі саяси оқиғалармен сирек кездеседі және көптеген саяси әрекеттер қарапайым адамдарға түсініксіз. Бұл уақытта саясаткерлер мен адамдар өзеннің екі жағында тұрып, сөйлесе алмайтын сияқты. Метафора-олардың арасында салынған көпір. Бұл абстрактілі саяси тілді адамдар үшін қолайлы тілге айналдыра алады және күрделі саяси оқиғаларды адамдардың өміріне жақындата алады, осылайша адамдарға оларды қабылдауды және ақпарат беруді жеңілдетеді[2, 47-51].
3) Метафораның адамдардың эмоциясын ынталандыру және сендіру функциясы
Метафораның риторикалық сипаты дискурстың экспрессиялық деңгейінде көрінеді, метафораның когнитивтік табиғаты айтылған нәрселердің ойлау негізі болып табылады, ал метафораның прагматикалық сипаты метафораның дискурстық қызметін көрсете алады. Метафораларды қолдану тек тілді өзгерту және ақпаратты беру үшін ғана емес, сонымен қатар адамдарды сендіру және эмоцияларды шабыттандыру үшін қажет болған жағдайда саясаткерлерге де қолданылады. Кезінде Аристотель мақсатты аудиторияны сендірудің үш әдісін атап өтті: сендірушінің өзіне сену; мақсатты аудитория тудырған эмоцияларға сүйену; шындық ретінде пайдалануға болатын шындыққа немесе дәлелдерге сүйену [3, 156-168]. Бұл сендіру қабілеті саясаткерлер үшін өте маңызды, ол негізінен метафоралық сөздерді таңдауда көрінеді. Өйткені метафоралық сөздерді таңдау саясаткерлердің әртүрлі эмоционалдық бейімділігімен қатар жүруі мүмкін, ал саясаткерлер өздерінің эмоционалдық бейімділігін метафоралар арқылы мақсатты аудиторияға жеткізе алады, сол арқылы халықтың эмоциясын қоздырады. Мысалы, Америка Құрама Штаттары өзінің имиджін көркейту үшін басқа елдердің саясатына араласу сияқты мінез-құлқын түсіндіру үшін әлемдік полицияны пайдаланады. Полиция жалпы алғанда әділдікті қолдайды. Оның араласуын сынаудан гөрі, оған жағымды имидж жасау, оның бейнесін безендіру және сылтау іздеу мақсатына жетеді.
1. 2 Метафора жайлы зерттеулер және оның теориялық негіздері
Метафора - затты немесе құбылысты ортақ белгісіне қарай басқа затпен салыстыруға негізделген астарлы мағынада қолданылатын сөз немесе сөйлем. Бұл термин Аристотельге тиесілі және оның өнерді өмірге еліктеу ретінде түсінуімен байланысты. Аристотельдің метафорасы өз мәні бойынша әсірелеуден, синекдохадан, қарапайым салыстырудан немесе персонализациядан және ұқсатудан дерлік ажыратылады. Барлық жағдайда бір сөзден екінші сөзге қандай да бір мағынаның ауысуы байқалады.
Жоғарыда айтылғандай, метафора теориясының зерттеулері Аристотельден басталып, осылайша екі мың жылдан астам уақытты қамтиды. Поэтика мен риторика мәселелерін қозғай отырып, Аристотель метафораны тек сөздің бір түрі ретінде қарастырды, бірақ метафораны жеке тілдік құбылыс ретінде айтпады: Әрбір атау не жалпы атау, не глосса, не метафора, не жаңадан жасалған, не созылған, не қысқартылған немесе өзгертілген болады. Аристотельдің өзі пайымдау кезінде метафораларды қолданудан аулақ болу керектігін талап ете отырып, оларды ненің болғанын емес, ненің болуы мүмкін екенін, ықтималдық немесе қажеттілік салдарынан мүмкін болатынын сипаттау тәсілі ретінде жоғары бағалады.
Скляревская Г.Н. Тіл жүйесіндегі метафора кітабында, осыған қарамастан, Аристотельдің арқасында 20 ғасырда метафораға көзқарас коммуникативтік, номинативті және когнитивтік мақсаттарға қажетті тілдің құрамдас бөлігі ретінде дамығанын айтады [4, 6].
Скляревская Г.Н. ежелгі философтардың метафора туралы мәлімдемелерін келтіріп, оларда осы тілдік құбылысты жан-жақты зерттеуге негіз болған идеялардың түйіршіктері бар екенін дәлелдейді: Квинтилиан метафораны бізге табиғаттың өзі береді және бірде-бір нысан түсініктемесіз қалмауын қамтамасыз етуге көмектеседі деп есептеді. Деметриус былай дейді: Күнделікті сөйлеу кезінде кейбір ұғымдар үшін жақсы метафоралардың пайда болғаны сонша, олар үшін нақты өрнектерді қажет етпейміз, мұндай метафора дәлме-дәл мағынасының орнын басып, тілде өзінің орнын бекітті. Цицерон метафораны тілде жетіспейтін мағыналардың жасалу тәсілі ретінде түсіндіреді - ұқсастық арқылы беру тілде ұғымға сәйкес сөздің болмауына байланысты жүзеге асады. Теофраст те метафораның тілдегі сөз тапшылығының орнын толтыру құқығын мойындады [4, 6].
Бірақ ежелгі дәуірде пайда болған метафора теориясын, Аристотельді, Платонды және олардың ізбасарларын зерттегеннен кейін, риториканың құлдырауының ұзақ кезеңі жүреді, бұл метафора теориясының дамуының төмендеуіне әкелді. А.Ричардс былай деп атап өтеді: Риторика тарихында метафора сөздердің икемділігіне негізделген сәтті қулық сияқты, кейбір жағдайларда ғана өзекті және ерекше шеберлік пен сақтықты қажет ететін нәрсе ретінде қарастырылды. Бір сөзбен айтқанда, метафораға ою-өрнек және әшекей, тілдің қандай да бір қосымша механизмі ретінде қарастырылды, бірақ оның негізгі түрі ретінде емес [5, 40].
Бұл көзқарас 20 ғасырда қайта қарала бастады, метафора сөйлеудің ажырамас элементі ретінде қайта қарастырыла бастады. Метафораның әртүрлі материалды біріктіре отырып, тұтастықты тудыру қабілеті оларға үнемі әртүрлі авторлардың қызығушылығын тудырады. Көбінесе олар көркемдік-эстетикалық талдау шеңберінде қарастырылады, бұл тәсілмен ашылған көптеген мәліметтер танымдық процестердің мәнін түсіну үшін маңызды. Н.Н. Волков 1921 жылы метафораның мағынасы көрнекі түрде емес, әр жағдайда арнайы көрсетілген ұқсастық түрінің қатынасы арқылы беріледі деп есептеген [6, 105].
Бірақ ұзақ уақыт бойы метафораның мәніне, табиғатына және оның функцияларына арнайы талдау жасалған жоқ. Тек 20-ғасырдың 60-жылдарында ғана метафораға деген жақын қызығушылық оның ғылыми зерттеу тәжірибесімен байланысы тұрғысынан туындады.
Метафораны ғылыми таныммен тікелей байланыстырған алғашқы зерттеушілердің бірі focus және frame (рама) терминдерінің авторы американдық логик және философ Макс Блэк болды. Блэк толығымен метафорадан тұратын сөйлемдерді мақал-мәтелдердің, жұмбақтардың пайда болуына әкелетінін атап өтеді. Ол метафораның үш көзқарасын қарастырады: интеракционистік көзқарас, метафораға субституциональды көзқарас және салыстырмалы көзқарас. Субституциональды көзқарасқа сәйкес, метафораның фокусы, негізінен, сөзбе-сөз берілуі мүмкін мағынаны беру үшін қызмет етеді, метафораны түсіну ол кодты шешуге немесе жұмбақ шешуге ұқсайды. Бұл жағдайда метафораның қолданылуын тілде тура эквивалентінің жоқтығымен түсіндіруге болады.
Метафораның негізінде ұқсастықты көрсетуге негізделген көзқарас Блэктің терминологиясында метафораның салыстырмалы көзқарасы деп атайды. Салыстырмалы көзқарасқа сәйкес, метафоралық мәлімдеме балама салыстырумен ауыстырылуы мүмкін, осылайша ол метафораның бір түрі болып табылады.
Блэктің субституциональды көзқараспен оның бір түрі болып табылатын салыстырмалы көзқарастың негізгі айырмашылығы - салыстырмалы көзқарас кезінде толығырақ перефраза қажет. Автор бұл айырмашылықты көрсету үшін Ричард - арыстан (Richard is a lion) метафоралық өрнекті қолданады, ол бірінші көзқарас бойынша бұл сөйлем Ричард батыл (Richard is brave) деген сөйлемнің мағынасы бірдей екенін айтып тур, ал екінші көзқарасқа сәйкес - жақшадағы сөздер нақты емес, болжам ретінде қолданылса да Ричард (өзінің батылдығымен) арыстанға ұқсайды (Richard is like a lion (in being brave)) сөйлемінің мағынасы ұқсас болып тур [6, 68-98].
Блэк қарастырған үшінші көзқарас - метафораға интеракционистік көзқарас (интеракциондық көзқарас). Ол субституциональды және салыстырмалы көзқарастардың негізгі кемшіліктерінен айырыла отырып және метафораларды қолданудың мәні мен дәл осы ұғымның шекарасына еніп кеткенін айтады. Блэк бойынша интеракционистік көзқарас келесі жеті тұжырымдамаға негізделеді:
Метафоралық пайымдаудың екі түрлі субъектісі бар - негізгі және көмекші.
Бұл нысандарды жаһандық объектілер (заттар) ретінде емес, жүйелер (заттардың жүйесі) ретінде қарастыру жиі тиімдірек.
Метафора әдетте көмекші субъектіге қолданылатын негізгі тақырып туралы осындай пайымдауларды жасырын түрде қамтиды. Осының арқасында метафора таңдайды, негізгі пәннің кейбір, әбден белгілі белгілерін бөліп, жүйелейді, ал басқаларын жояды.
Бұл метафоралық өрнек сияқты бір жүйеге жататын сөздердің мағынасының ауысуын талап етеді және бұл ауысулардың кейбірі, бәрі болмаса да, метафоралық ауысулар болуы мүмкін.
Жалпы айтқанда, мағынаның ауысу қажеттілігі туралы жазулар жоқ - кейбір метафоралар неге өтіп, ал басқалары өтпейтінін түсіндіретін жалпы ереже жоқ.
Сол 1962 жылы Блэктің бағытына ұқсас бірнеше еңбектер пайда болды [6, 104]. Автордың өзі оның идеясы метафораның жаңа теориясы - созылу және сонымен бірге кернеу теориясын білдіреді деп есептесе де Д.Бергрен Блэк жолын жалғастырады. Ол тақырыпқа қатысты кейбір жаңа көзқарастарды қарастырады, атап айтқанда, метафораның фокусының мәнін одан әрі ашуға тырысты. Бергрен метафора қызметін тек сөз бен сөйлем ғана емес, сонымен қатар үлгі, диаграмма да атқара алады деп есептеді.
Бұл жағдайда әдісті, мысалы, математиканы физикалық зерттеулерде қолдану да метафора болып есептеледі. Бергрен физикалық дүниенің объектілерін салыстырудың әртүрлі тәсілдерін салыстыруға көңіл бөледі және олардың ішінен сәйкесінше көрнекі, құрылымдық және материалдық ұқсастықтарға негізделген үш негізгісін бөліп көрсетеді. Автор екінші әдісті ғылыми-философиялық зерттеулер шеңберінде қолданады деп есептейді.
Сонымен, Бергрен жаңа мағына салыстыру нәтижесінде емес, ескі мағынаның созылуы нәтижесінде пайда болады деп дәлелдей отырып, ол Блэк сияқты барлығын бір объектіні екінші нысан тұрғысынан салуға қысқартады. Бірақ сонымен бірге Бергрен метафоралық өрнектердің жасалуының ең маңызды нәтижесін бір мезгілде негізгі және қосымша тақырыптың өзгеруін қарастырады.
Бергрен метафораның поэзияда қандай қажет болса, ғылымда да қажет екендігін, ғылыми тәжірибеде қолданылатын үлгілердің метафоралық сипатын елемеу қателіктердің бір көзі екенін атап өтеді [6, 108]. Қазіргі зерттеушілер метафоралық сөз тіркестерін тілді құрудың, оны кеңейтудің маңызды құралдарының бірі ретінде табиғи тіл мен ғылым тілін байланыстыру тәсілі ретінде қарастырады, сондай-ақ метафораларды қолданудың басқа да аспектілерін анықтайды, осылайша олар өткен кездегі шешілмес болып шыққан мәселені - жаңа білім қалыптастыру мәселесін шешуге тырысады [6, 104].
Скляревская 20-ғасырдың 60-70-жылдары зерттелген метафораны зерттеудің төрт саласын белгілейді: номинативті-объективті, формалды-логикалық, психологиялық, лингвистикалық [4, 5].
Ол метафораны зерттеудегі ағымдар соңғы жылдары айтарлықтай өскенін айтады. Ол он бір бағытты бөліп көрсетеді:
Тілдік метафораның схемалық құрылымын, метафоралық мағына құрайтын семантикалық процестерді, семалардың бастапқы және метафоралық мағынадағы қатынасын, метафораның жасалу механизмдерін, тілдік метафораның денотациясының ерекшелігін, табиғатын зерттейтін семасиологиялық бағыт.
Метафораны оның пәндік байланысы тұрғысынан, тілдік бірліктердің тілден тыс объектілермен байланысы тұрғысынан қарастыратын ономасиологиялық бағыт.
Саяси метафораны зерттеу қазіргі саяси тіл білімінің қарқынды даму бағыттарының бірі болып табылады. Метафоралар қазіргі саяси коммуникацияда кеңінен қолданылады, өйткені метафоралар саяси көзқарастарды білдіретін, қоғамдық және саяси санаға әсер ететін қуатты құралдардың біріне айналды [8, 89]. Метафоралар көбінесе сөйлеушіні аз сөз, көп мағына әсеріне жеткізе алады. Саяси коммуникациядағы метафоралар абстрактілі ұғымдарды нақтылау, күрделі нәрселерді жеңілдету, жеке адамдар мен саясатты байланыстыру қызметтерін атқарады. Саяси метафора тек саясат туралы айтатын адамдардың ойлау түрін ғана емес, сонымен бірге өзінің нақты құрылымдық үлгісімен мемлекеттік саясатты тұжырымдауға әсер етеді.
Батыста метафораларды саяси салада қолдану ұзақ тарихтан бастау алады. Мысалы, Месопотамияда билеушілерді 人民的牧羊人 (халықтың бақташылары) деп атайтын метафора бар. Қазіргі когнитивтік лингвистер Джордж Лакофф пен Марк Джонсон Дерексіз және күрделі жағдайлар әдетте метафоралар көмегімен түсініледі деп атап көрсетті [9, 3]. Олар метафора - белгілі бір концептуалды аймақты абстрактілі концептуалды аймаққа жүйелі түрде түсіру деп есептеді. Метафораның мәні бір заттың екінші түрі тұрғысынан түсіну және тәжірибе жасау болып табылады. Олар концептуалды метафораларды құрылымдық, онтологиялық және бағдарлық деп үш түрге бөлді [10, 47]. Томпсонның Politics without metaphors is like a fish without water [11, 36-62] кітабында метафора мен саясаттың еріксіз байланысына жақсы дәлелдер береді. Саяси метафоралар саяси дискурста шешуші рөл атқаратынын көруге болады.
Көркем сөздің екі негізгі семантикалық қасиеті - образдылық пен аллегориялық - көркем сөйлеудегі метафораның ерекше танымдық рөлін айқындайды. Метафора - көркем мәтіннің ең маңызды белгісі. Осыған орай, метафораға көшпес бұрын, жалпы метафора теориясының қазіргі жағдайының негізгі тұстарына тоқталып өтейік.
Аристотель мен Квентилиядан басталатын метафораның тарихын көптеген лингвистикалық басылымдардан табуға болады. Метафораны зерттеу Аристотельден бастау алатынына қарамастан, бұл құбылысқа көзқарастардың түпкілікті жүйесі бар деп әлі де айтуға болмайды. Оның үстіне соңғы 20 жылда екі мың жылдан астам өмір сүрген ұғым - метафораға деген қызығушылық артты
Метафораны зерттеуге тек лингвистер ғана емес, философтар мен психологтар да бет бұрады. Метафораға арналған әдебиеттердің көптігі іргелі ғылымның жаңа кезеңге аяқ басқанын көрсетеді.
Арнольдтың, Арутюнованың, Барановтың, Бахтиннің, Блэктің, Виноградовтың, Никитиннің, Вовктың және т.б. еңбектерінде келтірілген метафора теориясы бойынша әдебиеттерге шолу барлық негізгі мәселелер бойынша пікірлердің қаншалықты кең таралғанын көрсетеді. теорияның тармақтары. Бірден айта кету керек, тәсілдердегі бар айырмашылықтар мәселенің мәнін қате түсінудің нәтижесі емес. Әрине, көптеген зерттеушілердің ұстанымдарында даулы ережелер бар, бірақ пікірлердегі түбегейлі айырмашылықтарды анықтайтын ең бастысы - зерттеу пәнінің өзінің күрделілігі.
Қазіргі теориялық плюрализм, зерттеушілердің бірінің сөзімен айтқанда, метафора көзқарастары тіл білімінің дамуындағы өтпелі немесе бетбұрыс кезеңі деп атауға болатын нәрсенің нәтижесі емес. Бұл зерттеушілердің негізгі назарының тілді тұрақты тілдік мағыналары бар тұрақты жүйе ретінде зерттеуден тілдің қарым-қатынас процесінде мағына тудыратын шығармашылық процесс ретіндегі ұстанымына бірте-бірте ауысуымен байланысты [12, 85-99].
Соңғы үш онжылдықтағы лингвистикалық зерттеулердің кезегі тілдің сөйлеудегі қызметі, сөйлемдегі мағынаны қалыптастыру және беру мәселелері бұрыннан зерттеліп келе жатқан көптеген құбылыстардың жаңа қырларын ашты, оған метафора да қатысты. тиесілі. Бұған психология мен әлеуметтанудың лингвистикалық мәселелеріне кіру ықпал етті, бұл сөйлеу әрекетін және оның адамның ойлау және танымдық қабілеттерімен байланысын зерттеудің бірқатар пәнаралық бағыттарын туғызды
Метафораға арналған заманауи еңбектерде И.В. Толочин оның лингвистикалық табиғаты туралы 3 негізгі көзқарасты анықтайды:
- метафора сөз мағынасының өмір сүру тәсілі ретінде;
- метафора синтаксистік семантиканың құбылысы ретінде;
- метафора коммуникативті әрекеттегі мағынаны беру тәсілі ретінде.
Бірінші жағдайда метафора лексикологиялық құбылыс ретінде қарастырылады. Бұл тәсіл ең дәстүрлі болып табылады, өйткені ол сөйлеу әрекетінен салыстырмалы түрде автономды және тұрақты жүйе ретінде тіл түсінігімен тығыз байланысты. Осыған сәйкес бұл тәсілдің өкілдері метафора сөздің тілдік мағынасының құрылымында жүзеге асады деп есептейді.
Екінші тәсіл сөз тіркесі мен сөйлем құрылымындағы сөздердің өзара әрекеттесуінен туындайтын метафоралық мағынаға тоқталады. Ол ең кең тараған: ол үшін метафораның шекарасы кеңірек - сөздердің синтаксистік үйлесімділігі деңгейінде қарастырылады.
Үшінші тәсіл ең жаңашыл болып табылады, өйткені ол бейнелі салыстыруды сөйлеудің әртүрлі функционалдық түрлерінде айтылым мағынасын қалыптастыру механизмі ретінде қарастырады. Бұл тәсіл үшін бұл мәлімдемедемәтінде жүзеге асатын функционалдық-коммуникативтік құбылыс.
1.3 Қытай тіліндегі метафоралық зерттеулер
Фэн Гуаньидің (2002) пікірінше, қытай тілінде сөйлеу мәнерінің тілдік құбылыс ретінде зерттелуі Цин әулетіне дейінгі (б.з.б. 21 ғасыр - б.з.б. 221 ж.) дәуірінен бастау алады. Ежелгі дәуірде зерттеудің негізгі бағыты аналогия түрі ретінде контекстте сөйлеу тұлғаларын қолдану функциясы болды. Көптеген ғалымдардың ішінде Конфуций егер ұқсастық табылса, көркем сөзді қолдануға болады деген идеяны ұсынды. Ертедегі зерттеулерде қытай ғалымдары метафора мен басқа сөз тұлғаларының арасында нақты айырмашылықтар жасамаған. Олар метафора мен теңеуді сипаттау үшін 辟 , 比 , 依 сияқты сөздерді қолданды. Соғысушы мемлекеттерде (б.з.б. 403-221 жж.) өмір сүрген атақты философтардың бірі Сюнь Цзының айтуынша, 故比方之疑似而通 тропа мағынасы үстірт түсініксіз болып көрінгенімен, адамдар үшін шын мәнінде мағынасы бар. Лю Сян сондай-ақ троптарды қолдану туралы негізгі қорытынды жасады: 以其所知喻其所不知而使人知之 Сөйлеу фигурасын қолдану - белгісіз нәрселерді басқа адамдарға белгілі ету (Лян, 2004, 1 б.; Ху, 2004, 219 б.). Хань әулеті кезінде (б.з.б. 206 ж.-б. 220 ж.) ғалымдар метафора мен басқа сөз тұлғаларының арасында әлі де нақты айырмашылықтар жасаған жоқ. Бірақ Лю Ань 取偶 метафораны алу идеясын ұсынды, яғни метафораны қолданушылар метафора жасау үшін әртүрлі объектілерге сәйкес ұқсастықтарды іздеу керек. Одан әрі ол метафорада салыстырылатын екі нысанның әртүрлі категориялардан тұруы және табиғаты бойынша әртүрлі қасиеттерге ие болуы қажет екенін түсіндірді (цитата Ху, 2004, 208 бет; Фэн, 2002). Нан Сун әулетінде 陈骙қытай метафорасын зерттеуде серпіліс жасады. Ол a - b формуласын қолдана отырып, метафораның нақты анықтамасын ұсынды.
Чэнь Вандао (193219752005) өзінің Риторика туралы идеялар атты әйгілі кітабында сөз тұлғалары, әсіресе метафора туралы кең және терең талқылауларды ұсынады. Ол позитивті риторика мен теріс риторика арасындағы анықтаманы ұсынады. Теріс риторикалық сөздерде мағыналары анық, ешқандай, бұрмаланусыз айтылады және әдетте дерексіз болады. Ал позитивті шешендік сөздерде мағыналар жанды, нақты болуы қажет түрлі шығармашылық риторикалық құралдар арқылы беріледі. Ол троптар позитивті риторикаға жатады деп есептейді. Сөйлеу фигураларының (троп) әртүрлі түрлерін жіктеу үшін ол үш негізгі элементті ұсынады: тақырып, көлік және байланыстырушылар. Тақырып - сипатталған нәрсе; көлік - тақырыпты сипаттау үшін қолданылатын нәрсе; ал байланыстырушы тақырып пен көлікті байланыстыру үшін қолданылады. Содан кейін үш құрамдас бөліктің сыртқы түрі, ұқсастығы мен айырмашылығына қарай тропты теңеу, метафора және метонимия деп үш түрлі түрге бөледі [13, 268]. Тан Ион Сиан (1981) Чен Вандаоның үш негізгі элементі теңеу мен метафораны ажыратудың жалғыз және жалғыз стандарты болуы керек деп санайды. Егер барлық үш элемент пайда болса, ол ұқсастық болып саналады. Тек тақырып пен көлік пайда болса, бұл метафора. Ол ұқсату мен метафораны ажыратудың стандарты ретінде 是 ши 'is' және 像 xiang 'like' сияқты байланыстырушының ерте критерийі адекватты емес деп мәлімдейді [14, 216]. Ху бұл жіктеу жүйесімен келіседі және оны да батыстық жіктеу жүйесін ұстанады деп есептейді. Чен Линсенг (1987) жаңа метафора жасау үшін көлік жаңа болуы керек деп мәлімдейді. Біздің өмірлік тәжірибемізге жақын және біздің уақытымызға сәйкес келетін нәрсені іздеу және пайдалану керек; көлік те ойдан шығарылуы мүмкін. Сонымен қатар, көлік құралы автордың өмірінен немесе жұмыс ортасынан келуі керек. Басқа ғалымдар жаңа және креативті 40 метафора адамдардың назарын аударуға шақырылады деп ұсынады. Метафораның жандылығы мен креативтілігі метафораны жасаушыдан жаңа және батыл көліктерді қолдануды талап етеді [15, 197-199]. Жоғарыда аталған зерттеу қытай тіліндегі метафораларды пайдалану туралы нұсқамалық талқылауды қамтиды, бірақ қытай метафораларына сипаттамалық талдау жетіспейді. 80-жылдары қытай ғалымдары метафораның грамматикалық құрылымдары мен функцияларын талқылай бастады. Yuan Hui (1982) метафораны анықтау үшін белгілі бір негізгі формуланы пайдаланады: метафоралық сөйлем = тақырып (тақырып) + етістік (байланыстырушы) + нысан (көлік). Сонымен қатар, метафораны сөйлеудің басқа түрлерінен анықтаудың дәстүрлі тәсілі - 是 shi 'is' немесе 像 xiang 'like' сөздерінің болуы.
Алайда Юань метафораны байланыстырғыштардың үш түрінің анықтамаларына сүйене отырып анықтайды. Бірінші түрі түсіндіру түрі деп аталады, онда тақырып пен көлік құралының арасында сызықша қолданылады.
Мысалы, 美丽 的 南 海 之 花-- 鼓浪屿 - әдемі оңтүстік теңіз гүлі -- Гулангю (арал атауы). Оңтүстік теңіздің әсем гүлі -- Гулангю аралы, он қырлы сұлулық десек, теңіздегі осынау ақ желкендерге үш ұпай беру керек.柳杞 "夫妻船" (Ерлі-зайыптылардың қайығы). Екінші түрі леп түрі деп аталады, онда тақырып пен көлік құралын ажырату үшін үтір қойылады. Мысалы, 骆驼你 沙漠 的 船 - түйе, сен шөлді қайық. Үшінші түрі бір позиция типі деп аталады, онда тақырып пен көлік арасында байланыстырушы жоқ бір-бірінің қасында орналасады. 还 需要 时间 来 证明 他 有 出息 - әлі оның әлеуетінің бар екенін дәлелдеуге уақыт керек. Дегенмен, зерттеудің бұл тармағы тек метафораның лингвистикалық жүзеге асуын қозғайды; ол үстіңгі синтаксистік құрылым мен тыныс белгілерінің шеңберінен шықпайды. Ю зерттеуі (1998) метафоралардың синтаксистік формасынан тысқары қарайды. Ю (1998) қытай газеттеріндегі метафоралар бойынша зерттеу жүргізді. Ол белгілі бір кескіндерді қытай тілінде табуға болады ма, жоқ па, соған назар аударады; қытай мен ағылшынның қандай ұқсастықтары мен айырмашылықтары бар; және қандай себептер ұқсастықтар мен айырмашылықтарды түсіндіре алады. Ол қытай тіліндегі эмоцияның метафораларын, кеңістік ретінде уақытты және оқиға құрылымын зерттейді. Ол деректерді негізінен Қытайдың материктік ресми газеті People's Daily, сондай-ақ басқа басылымдар мен кейбір қытай сөздіктерінен жинады. Ю Метафора - абстрактілі ұғымдарды ұғынып, абстрактілі пайымдауларды жүзеге асыратын негізгі механизм деген пікірді қолдайды (237-238 б.). Ол ағылшын және қытай тілдерінде бір орталық концептуалды метафора ANGER IS HEAT екенін көрсетеді. Екі тіл де бақыт туралы түсініктерін білдіру үшін UP, LIGHT және CONTAINER метафораларын пайдаланады. Qi газ асқазан, жүрек және көкбауыр сияқты дененің әртүрлі жерлерінде болатындықтан қолданылады. Ол сондай-ақ температурасы анықталмаған газ ретінде қарастырылады, ал ағылшын тілінде ашу - бұл ыстық сұйықтықтың бір түрі. Осылайша, қытай тілінде She was steamed сияқты ағылшын тілінен айырмашылығы, оның ашуланғанын білдіретін бу шығарылу идеясын қамтитын ешқандай түсінік жоқ. Сондай-ақ, қытай мәдениеті Циді жинақтауы денеде немесе белгілі бір дене мүшесінде қысым жасайтын газ ретінде қарастырады; жинақтау қысымды жарылысқа әкеледі, бұл ашуды бақылауды жоғалтуға сәйкес келеді [16, 168-169]. Ғарыштық метафора ретіндегі уақыт тұрғысынан Ю қытай тіліндегі уақытты кеңістік пен қозғалыс тұрғысынан концептуализациялаудың ағылшын тілі үшін Лакофф ұсынған екі жағдайлық модельге де сәйкес келетінін көрсетеді. Екі тілде де уақытты кеңістіктеудің бір принципін ұстануда үлкен ұқсастық бар. Соңғы метафорада Ю екі тіл арасында да ұқсастық бар екенін көрсетеді. Қытай тілінде оқиғалар құрылымының күй, өзгерістер, себептер, әрекеттер, мақсаттар, құралдар және қиындықтар сияқты әртүрлі аспектілері кеңістік, қозғалыс және күш тұрғысынан метафоралық түрде концептуализацияланады . Жалпы, метафоралық жүйенің жоғары иерархиялық деңгейіндегі концептуалды бейнелеулер ағылшын және қытай тілдерінде бірдей болып табылады, ал бұл концептуалды салыстырулардың нақты лингвистикалық инстанциясы екі тіл арасында ұқсас немесе әртүрлі болуы мүмкін [17, 9].
Лю (2002) Ю-ның зерттеу бағытын жалғастырып, американдық ағылшын және қытай тілдерінде қолданылатын метафораларды салыстырады. Американдық ағылшын тіліндегі спорт және іскерлік метафораларды, ал қытай тіліндегі тамақтану және отбасы метафораларын қарастыра отырып, ол екі тілде қолданылатын метафоралардың әртүрлі жиынтығы өмірге әртүрлі мәдени көзқарастарды көрсетеді деген қорытындыға келеді. Америкалықтар өмірді бәсекелестік ойындар мен бизнес тұрғысынан қарастырса, қытайлықтар өмірді отбасылық тамақтану оқиғалары ретінде қарастырады [17, 119]. Мысалы, американдық қоғамдағы бизнесте Үш ереуіл, сен сырттасың сияқты спорттық метафоралар кеңінен қолданылады. Саясат туралы сөйлескенде, американдық ағылшын тілінде күн тәртібін сату метафорасы жиі кездеседі. Қытай тілінде тамақтанудың мәдени маңызы зор болғандықтан, мысалы, 吃苦 chiku ащы жеу метафорасы өмірдің белгісіздігін сипаттау үшін қолданылады. Сондай-ақ, тікелей тамақтану метафоралары күнделікті тілде жиі кездеседі, мысалы, 吃官司 сот мәселесін жеу - сот процесіне қатысу, 吃惊 жеу, тан қалу - таң қалу және 吃香 хош иісті жеу - танымал болу. Оның тұжырымдары метафораны қолдану әмбебап болғанымен, әлемді түсіндіру үшін нақты метафораларды таңдау көбінесе мәдениетке тән идеясын қолдайды. Біз әлемді түсінуге және бейнелеуге көмектесу үшін қандай метафораларды таңдаймыз, көбінесе біздің өмірлік тәжірибемізбен анықталады. Осылайша, бір қалыптасқан әлемде немесе сөйлеу қауымдастығында өмір сүрмейтін адамдар кейде біршама әртүрлі концептуалды жүйелерге ие болады және өз кезегінде бір-бірінің метафораларын кейде түсіну қиынға соғады [18, 5].
Бо Хуа (2006) бірнеше қытайлық газеттердегі жаңалықтар мақалаларының тақырыптарын талдап, тақырыптарда қолданылатын метафоралардың құрылымдық жағынан қарапайым екенін көрсетеді. Хан Ган (2001) көпшілік алдында сөйлеген сөздерінде метафораның ағылшын тілінен қытай тіліне және қытай тілінен ағылшын тіліне аудармасын талқылайды. Метафораның ерекше құрылымдық-функционалдық ерекшеліктеріне және көпшілік алдында сөйлеудің тілдік ерекшеліктеріне сүйене отырып, ол метафораны жалпы ситуациялық контексте әлеуметтік, мәдени және тілдік астарға назар аудармай түсіну керек деп тұжырымдайды.
Қытайдың саяси метафораларын зерттеу барысында 21 ғасыр бастап адамдар жаңа мүмкіндіктер мен қиындықтарға тап бола бастады. Осы себептен адамдар жиі метафораларды қолдануға мәжбүр болды, өйткені біз белгісіз нәрсені түсіну үшін әрқашан таныс нәрселерге сүйенеміз. Осыған байланысты Қытай ғалымдардың саяси метафораларды зерттеуге деген қызығушылығы артып, көптеген аспектілер бойынша зерттеулер жүргізді.
1. Метафораның саяси дискурс ретіндегі қызметін зерттеу
Ву Цзянвэй (2012) саяси метафоралардың шындыққа әсерін талдайды; 仝品生(2015) батыстық саяси тілді зерттеуге түсініктеме берді; 吴丹苹және 庞继贤(2011) корпусқа негізделген саяси дискурстағы метафоралардың сендіру функциясы мен дискурстық стратегиясын талдайды; 郝景东(2014) қытай және американдық саяси жаңалықтар дискурстарындағы метафоралардың прагматикалық функцияларына салыстырмалы зерттеу жүргізді.
2. Саяси дискурс ретіндегі концептуалды метафораларды зерттеу
文旭 (2014) когнитивтік лингвистиканың концептуалды метафора теориясынан басталады және саяси дискурсты, саяси метафораны және метафораның артындағы идеологияны зерттеу арқылы саясаткерлердің саясат туралы сөйлескенде қалай ойлайтыны мен сөйлейтіні туралы түсінікке ие болады; 汪少华 (2011) американдық саяси дискурсты метафора тұрғысынан талдау үшін Буш пен Обаманың сөздерін мысалға алады; 谢艳杰 阿拉坦 (2014) Си Цзиньпиннің сөзіндегі басқарушы идеяны концептуалды метафора тұрғысынан талдайды; 甘露 (2015) Қытай-АҚШ саяси баяндамаларындағы концептуалды метафора Салыстырмалы зерттеу жасаңыз.
3. ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz