Тест тапсырмаларын сынақтан өткізу
КІРІСПЕ
Дипломдық жұмыстың көкейкестілігі 2003‒2004 оқу жылында Қазақстан Республикасында бірінші рет біріңғай ұлттық тест (БҰТ) жүргізілді. Осыған байланысты мектеп мұғалімдерінің алдында көптеген түсініксіз сұрақтар, зерттелмеген мәселелер туындады. Мектеп ұстаздары өз беттерінше тестік сұрақтар құрып, бағалау жүйесін ойластырып, дайындық жұмыстарын жүргізіп жүрді .
Соңғы жылдары оқушы білімін тексерудің тиімді бір жолы, тест әдісі кеңінен қолданылып жүр. Тест оқушы білімінің деңгейін ғана анықтап қоймайды, оның ойын жүйелеп, жылдам есептеуіне, логикалық ойлау, есептеу дағдыларының қалыптасуына, тез шешім қабылдау қасиетінің дамуына тиімді әсер етеді [2].
Тестік бақылаудың түрлері өте ерте заманнан басталады. Б.э.д III ғасырда Ертедегі Вавилонда мектеп оқушыларының жазу дағдысын тексеру үшін алғашқы емтихандар жүргізілген. Осы сынақты өткен адам 2‒ші кезеңге әңгімелесуге шақырылған. Осындай сынақтар Ежелгі Грецияда жүргізілген.
Сынақтардың түрлері Қытайда чань ‒ буддизм мектептерінде кең қолданылған, онда жұмбақтар, ребустар, психологиялық жағдайлар арқылы сынақтар жүргізілген. Бұл мектепте ойлануға уақыт бермей қолма ‒ қол жауап беру қолданылған.
XIX ғасырда жалпы білім беру жүйесінде көптеген жаңалықтар, өзгерістер пайда болды. Тестік бақылаудың негізін салушы белгілі ағылшын ғалымы Френсис Гальтон. Ол өзінің бақылау ізденіс жұмыстарын 1884‒1885 жылдарында жүргізді. Сынаққа 5‒80 жас аралығындағы адамдар қатысты. Ф.Гальтон тестің қорытындысын жасау үшін бақылау жүйесін жасады. Жалпы білімді бағалаудың тестік жүйесі Англия, АҚШ‒та жақсы дамыған. 1930 жылдары Кеңестер Одағында алғашқы сынақ тестер жүргізіле басталды. Бұл салада М.Я. Басов, М.С. Бернштейн, П.П. Блонский, А.П. Болтунов т.б. ғалымдар жұмыс істеді. 1936 жылы тест буржуазиялық қалдықтар деп аталып тиым салынды. Тек 1978 жылы совет ғалымы Аванесов В.С. Психологиялық тестердің мәселелері деген еңбегін жазды.1960 жылдардан бастап советтік оқу системасында шет тілдерін оқутуға үлкен мән беріле бастады және сонымен қатар алған білімді тексеру үшін түрлі әдіс ‒ тәсілдері қолданыла бастады [1].
Соңғы он жылда Республикамыздағы білім беру жүйесінде демократияландыру мен ізгілендірудің стратегиялық бағыттары қалыптаса бастады. Осының нәтижесінде оқушылардың оқу іс‒әрекетін бағалаудың жаңа критерийлері пайда бола бастады. Бұл үрдіс оқу жоспарлары мен бағдарламаларының әр алуандылығын көздейтін жаңа білім беру жағдайында жүзеге асырылуда.
Оқыту мен білімді бағалаудың жаңа технологияларын ендіру педагог қауымның тесттерге деген қызығушылығын арттыруда. Көптеген педагогикалық жаңалықтардың бірі болып табылатын тестік жүйе оқушылардың білім, білік, дағды дейгейін объективті бағалауға, оқушыларды даярлау талаптарының берілген стандарттарға сәйкестігін тексеруге, оқушылар даярлығындағы қиын мәселелерді анықтауға жол ашады.
Кейінгі жылдарда студенттер мен оқушылардың білімін бақылауды ғылыми ұйымдастырудың жалпы мәселелеріне, педагогика теориясы мен әдістемесі, оқу үрдісін басқару мәселелеріне қызығу арта түсті. Бұл мәселелермен жемісті шұғылданған авторлар қатарында ‒ В.С.Аванесов, Ш.Ш.Артыгалин, Т.О.Балыкбаев, С.А.Ирсалиев, А.Н.Майоров, Г.М.Мутанов, М.Б.Челышкова, Ю.М.Нейман, В.А.Хлебников, Г.Сакса, Т.Д.Тасбулатов, М.М.Левин, И.Я.Лернер, В.П.Мизинцев, Н.Д.Никандров, В.М.Полонский, Л.И.Рувинский, М.Н.Скаткин, В.А.Сластенин, В.А.Якунин, т.б. көптеген ғалымдар болды.
Қазіргі уақытта талапкерлер мен студенттерді аттестациялық сынақтан өткізуде бақылаудың тестік түрлері неғұрлым объективті әдіс ретінде кеңірек қолданыла түсуде. Сонымен қоса, тесттерді оқушылар білімін бақылау мақсатында ғана емес, оқыту мен дамыту мақсатында да пайдалану бағыттары қарқынды іздестірілуде. Сондай зерттеулердің қатарына И.Б.Бекбоев, В.Г. Болтянский, Д.Г.Глейзер, Б.В.Гнеденко, В.А.Далингер, Ә.К.Қағазбаева, Д.Кудрявцев, А.М.Мүбәраков, А.А.Столяр, Л.Т.Искакова, және т.б. еңбектерін қосуға болады. Бұл ғалымдар өз еңбектерінде білімді тексеру мен бағалаудың нақты тәсілдерін қарастырып қана қоймай, оқушылардың педагогикалық ой-өрісін кеңейту, оқу қызметін ұйымдастыру түрлері мен әдістерінің жалпы қағидаларын да айқындап көрсетті [2].
Жалпы педагогикада тестік бақылау бір ‒ бірімен тығыз байланысты Ол үш функцияны орындайды:
Диагностикалық ; Оқыту; Тәрбиелеу
Диагностикалық функция: негізгі функция оқушының білім деңгейін, тілдік бірліктерді қалай меңгергенін анықтайды. Объективтілігі жағынан тест педагогикада үлкен орын алады.
Оқыту функциясы: оқушылардың оқу материалдарын меңгеруге деген белсенделігін арттыру. Оқыту функциясының ролін арттыру үшін қосымша сұрақтар қайталауға арналған, өз бетімен оқуға арналған тақырыптарды, ұқсас тестердің, орындалған тестің қорытындысын талдау.
Тәрбиелік функция оқушылардың есте сақтау, қайталау, белгілі уақытқа оқып, үлгеру қасиеттерін тәрбиелейді. Тесті талдау кезінде оқушы өз біліміне сын көзбен қарауға үйренеді.
Зерттеудің нысаны. Білім беру жүйесін тестілеу мәселесі
Дипломдық жұмыстың мақсаты: сонғы жылдарда қолданылып жүрген тестік бақылау технологиясының тиімді жақтарын қарастырып, тест жасау әдістемесін құрастыру.
Дипломдық жұмыстың міндеті:
1. Тест түрлері бойынша жұмыс жасау
2. Тест түрлері бойынша Ispring Quiz Maker9 программасында тесттің типтері бойынша түрлерін құрастыру.
Дипломдық жұмыстың жетекші идеясы. Мектепте физика пәні бойынша тест түрлерін құрасыруда Ispring Quiz Maker9 программасы көмегімен жаңа жағдай жасап, үлкен мүмкіншіліктер туғызуда. Бұл білім беру жүйесіндегі оқытудың тиімділігін арттырып, білім дәрежесін жоғарылатуға жағдай жасайды.
Дипломдық жұмыстың практикалық құндылығы:
oo Оқыту процесін жетілдірудің сапасы мен тиімділігін арттыру үшін тесттің түрлерін пайдалану;
oo Жаңа ақпараттық технологияны парасаттылық ортасын ұйымдастыру құралы ретінде пайдалану;
oo Физика пәні бойынша оқушылардың білімін бақылауын қазіргі заманға сәйкес зерттеу.
Дипломдық жұмыстың құрылымы:
Дипломдық жұмыстың бірінші бөлімінде: мектеп оқушыларына арналған тестілеу тапсырмаларының мәселесін шешудің моделі мен әдістері, оқу орындарында оқушы жастар білімін бағалауда тесттік бақылау жүйесінің қолданылуы, білімді бағалаудың басқа түрлеріндей тестік бақылаудың ерекшелігі мен кемшілігі, тестілеу - оқушылардың білім, білік, дағдысын бақылаудың бір түрі тақырыптары қарастырылды.
Дипломдық жұмыстың екінші бөлімінде: қазіргі кездегі оқыту жүйесіндегі білімді тексеру, бақылау және бағалаудың жаңа технологиясы, тестің түрлеріне сипаттама берілді, тест құрастыру тәсілі мен тест түрінде білім беру әдістері, информатика пәнінен бағалауда тестілеу әдісін сабақта пайдалану әдістері қарастырылды.
Дипломдық жұмыстың үшінші бөлімінде: Ispring Quiz Maker көмегімен бағалау және анкеталық сұрақтардың типтерімен тест жасау әдістері, Ispring Quiz Maker - де жасалған тест түрлерін публикациялау, тест нәтижесін шығару мәселелері қарастырылды.
1. ОҚУШЫЛАРДЫҢ ФИЗИКАДАН ТЕСТТІК БАҚЫЛАУ ТӘСІЛДЕРІН ПАЙДАЛАНУДЫҢ ДИДАКТИКАЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Мектеп оқушыларына арналған тестілеу тапсырмаларының мәселесін шешудің моделі мен әдістері
Білім мен техника дамыған бүгінгі заманда білім беру мекемелерінде, арнайы тестілеу орталықтарында оқушылардың алған білімдерін сараптау тұрғысында тестілеу тәсілі күннен күнге кеңінен етек алып келеді. Бұл тәсіл білім алушының немесе сынақтан өтушінің білім денгейін тексеруде бүгінгі күнде ең қолайлы әдіс болып отыр. Өйткені тестілеу қортындысы мұғалімге білім алушының оқу материалын қалай меңгергенін, қаншалықты түсінгенін анықтауға мүмкіндік береді.
Екінші жағынан сапалы білім берудің көрсеткіші болып саналады. Бір сөзбен айтқанда, тестілеу әдісі оқушының материалды қалай меңгергені мен мұғалімнің білім беру денгейін анықтауға мүмкіндік береді. Сөйте тұра бүгінгі күнге дейін тесті дайындау мен оның нәтижесін талдау жөнінде белгілі бір заңдылыққа негізделген тұжырым жоқ. Бұл өз кезеңінде оқушылардың білімін тексеру барысында тестілеу әдісін әлі де болса сенімділігі мен дәлдігі туралы тұжырымның берік қалыптаспағанын көрсетіп отыр.
Дей тұрғанымен ақпараттық оқыту технологияларының және модульдік оқыту әдісінің үрдісіне кеңінен ене бастауына байланысты оқу мен білім сапасын бақылап, бағалаудың негізгі тармағы ретінде тестілеу кең қолданыс табуда. Әсіресе арнайы тестілеу орталықтарында, жоғары білім беру,әсіресе қашықтықтан оқыту салаларында бақылау жұмыстарын түгелдей тест әдісімен өткізіліп жүр, онда да тестілеудің жабық формасы таңдалып, көбірек мән берілуде.
Дегенмен әр нәрсенің екі жағы болатыны секілді, бұл әдістің де күмәнді тұстары ара ‒ тұра бой көрсетіп жүр. Тестілеу - педагогикалық білім модульдерінің сәйкестігін анықтау әдісі. Тестілеу әдісінің мақсаты - сынақ тапсырушы мен тексерушінің арасында қатынас орнату. Әрине бұл өте қиын процесс. Мектеп оқушыларына арналған тестілеу тапсырмаларының мәселесін шешудің моделі мен әдістерін жасауда жоспарланған бағыт бағдары анықталған іс - шаралар қарастырылуда. Тестік тапсырмалар жинағынан тұратын арнайы тестер көмегімен жүргізіледі. Тестік тапсырма деп нақты пән облысынан анық және түсінікті етіп берілетін сұраққа бір мәнді жауапты немесе нақты алгоритмді орындауды талап ететін тасырманы айтады. Тест дегеніміз ‒ оқушының білімі мен эксперттік білім моделі сәйкестігін нақты ‒ дәл бағалауға тест арқылы мүмкіндік беретін өзара байланысқан тапсырмалар болып табылады. Тестілеу - өзіндік және педагогикалық білім модельдерінің сәйкестігін бағалау процесі. Тестілеудің негізгі мақсаты - оқушының білім денгейінің модельдерінің бір ‒ бірімен сәйкес келу ‒ келмеуінің деңгейін бағалау. Сабақ кезіңде мұғалімнің оқушыларды тестке дұрыстап ұйымдастыра білуі көптеген жағдайда оқу ‒ тәрбие процесінде атқаратын ролі үлкен және соған байланысты сауаттылығын арттыруда оқыту үрдісін жеңілдетеді.
Мұғалім сондықтан оқушының оқыған білім сапасының деңгейін анықтап, үнемі қадағалап отыруы қажет. Білімнің сапасын осы бағытта оқушылардың дәрісті жүйелі білім мен біліктілікті қалыптастыру арқылы дағдыларын есепке алу, бақылау мен бағалаудың тиімділігі ерекше болып келеді. Тестілеудің көмегімен теориялық алған білімдерінің меңгеру сапасы және біліктілік пен дағдының қалыптасу деңгейі белгіленеді. Сонымен қатар тестік тапсырмаларды дұрыстап, қойылатын мақсатқа сай деңгейлеп дайындайтын болсақ, онда тестілеуді негізгі тексеру және бақылау қызметімен қатар оқушыны оқыту, үйрету, оның алған білімін бекіту және жүйелеудің тиімді құралы ретінде де пайдалануға болады. Сол үшін оқу үрдісінде тестілеудің тек бір формасын ғана емес, оның әртүрлі формаларын және типтерін пайдаланған жөн. Тест оқушының білімін, жан ‒ жақтылығын біліктілігі мен дағдысын анықтаудың немесе оқушы білімінің бір сапалық қасиеті бар‒ жоғын тексерудің ерекше түрі болып табылады. Жалпы Тест (ағылшынша Test - байқау, зерттеу, сынау)‒ психология мен педагогикада сыналушының білімін, біліктілігін және дағдысын, сонымен қатар психофизиологиялық және өзіндік мінездемелерін стандартталған тапсырмалардың орындалу қорытындысы бойынша өлшеу дегенді білдіреді. Психологиялық - педагогикалық және әдістемелік әдебиеттерде тестілеуді және тест түріндегі тапсырманы оқушының білімін және біліктілігін бақылау құралы ретінде қолдануға талдау жасалынуы тегін емес, өйткені тестік тапсырмалардың бірқатар жағымды, ұтымды жақтары бар.
Тестілеу оқушының тақырыпты меңгеру деңгейін айқындауға, сонымен қатар оқыту қорытындысының қойылған мақсатқа сәйкестігін көруге мүмкіндік береді. Егер оқушылардың көпшілігі бірдей бір тапсырманы орындамаса, онда мұғалімге оқытқанда кеткен кемшіліктері бар деген белгі береді. Тестік тапсырмалар оқу қорытындысын бақылауда оқушылардың жекеше ерекшеліктерін және тақырыпты бүтіндей сыныптың және жекеше әрбір оқушының меңгеру деңгейіне көңіл қоюға мүмкіндік береді, сабақ уақытын үнемдейді. Тестік тапсырмалар бүкіл сынып оқушыларының сабаққа белгілі бір уақыт өткеннен кейін емес, жүйелі түрде, үнемі дайындалуға мәжбүр етеді. Тестік тапсырмалардың осындай жақсы жағымен қатар олардың кейбір кемшіліктері де бар. Педагогикалық және әдістемелік әдебиеттерде атап көрсетілгендей, тестің және тестік тапсырмалардың мынадай кемшіліктерін айтуға болады: ‒ оқушылар дұрыс емес, қате жауаптардың көп санын оқып және талдап оларды есте сақтап қалып, біраз уақыт өткеннен кейін оны дұрыс сияқты еске түсіруі мүмкін. Оқушылар дайын тұжырымдармен жұмыс істеп үйреніп алып, алған білімін сауатты және қисынды жауаптармен толық құрай алмай, айтып бере алмауы мүмкін. оқушылар дұрыс жауапты болжаммен табуы мүмкін. Оқушылар дұрыс жауапты сұрақтың мәнімен байланыспай, ұқсастығы, жауаптағы сөздер саны және т.б. дұрыс емес жауаптан шартты белгілері арқылы айыра алуы мүмкін. В.В. Хубулашвили, тестің кемшіліктерін қарастыра отырып, оларды екіге бөлді:
1. тестік тапсырманың жауабын таңдап алуына;
2 тестің сапасына байланысты.
Кездейсоқ алынған тапсырмалар жиынтығын тест деп қарастыруға болмайды, тест оқушы білімін нақты өлшеу құралы ретінде қолданып, қатал және нақты әдістемелік талаптарды анықтау өзекті мәселелердің бірі екені даусыз. Физика курсы бойынша оқушылардың білімін бақылау барысында тестің жабық түрімен қатар басқа да түрлерін араластыра қолдану оқушылардың білімін сапасын жан ‒ жақты және толық тексеруге мүмкіндік береді, сонымен қатар оқушылардың пәнге деген қызығушылығын арттыра түседі. Ғылыми негізделіп, дұрыс құрастырылған тестік тапсырмаларды жүйелі пайдалану оқыту сапасын жақсартуға, оқушының бойында уақытты үнемдей білу, тез ойлау, жинақты болу және ұтымды шешім қабылдау, ойын дұрыс тиянақтау, өз бетінше жұмыс істей білу қасиеттерін жетілдіруге көмектеседі.
Қазіргі кезде еліміздің сапалы білім беру мәселесіне үлкен мән беріліп отыр. Оған білім саласына бөлініп жатқан қаржының жыл сайын артып отырғаны дәлел бола алады. Сондықтан да заман талаптарына сай оқушылардың білім сапасын бақылау және бақылауды жетілдіріп отыру іргелі мәселелердің бірі болып табылады. Оқыту үрдісінің міндетті компоненттерінің бірі оқыту нәтижелерін тексеру мен бақылау болып табылады. Физика пәні бойынша білім беру стандартын енгізуде оқыту сапасын көтеруге бағытталған оқушылардың білімін, біліктілігін бағалау және тексеру әдістемесіне бірқатар өзгерістер енгізілгенін айта кету керек. Осыларды ескере келе, білім беру стандартына сәйкес білімділіктің қажетті ең аз деңгейін мөлшерлеу, атап айтқанда, онсыз тұлғаның дамуы, білім алуды жалғастырудың мүмкін еместігі, мұнда оқушылар білуі тиіс оқытудың нәтижесіне біртіндеп жақындайтын төрт деңгей іске асырылады:
1. Білім беру аймағы немесе оқу пәнінің жалпы сипаттамасы;
2. Оқушыға оқу материалын ұсыну деңгейінде курстың мазмұнын сипаттау;
3. Оқушылардың оқу даярлығына қажетті ең төменгі деңгейіне қойылатын талаптарды сипаттау;
4. Оқушылардың міндетті дайындықтары өлшеуіш деңгейін, яғни олардың орындаған тексеру жұмыстары және жекеше тапсырмалар арқылы қажетті талаптар деңгейінің жетістіктерін байқап көру [4].
Сонымен қатар, физика пәнінің бір ерекшелігі пәнді оқыту әдістемесінің маңызды элементінде оқушылардың білімін бақылау мен бағалау тікелей көрініп тұруы керек. Оқу ақпаратын қабылдау мен түсіну және оны меңгеру процесінде меңгерілген білім сапасының бағасын бақылау, таным процесінің жалпы құрылымының өзгермейтініне қарай заңды болып табылады. Осы мақсатта физиканы оқыту процесінде білім бақылауды ұйымдастырудың тиімді тәсілдерін анықтап алу қажет және осыған байланысты мынадай мәселелерді шешу керек: ‒ физика курсы мазмұнының ерекшелігіне сәйкес бақылау түрі мен әдістемесін бөліп алу; ‒ физикадан білім бақылауды тиімді іске асыру үшін бақылау түрінің ерекшелігін есепке алу және анықтау; ‒ білім бақылауда нормативті‒ технологиялық және жеке тұлғаға бағдарланған әдістің бірдейлігін қамтамасыз ету; Физикадан оқыту нәтижелерін бағалау үшін тест тапсырмаларын жасау және қорытынды тестерді құру мәселелері туындайды.
1.2 Оқу орындарында оқушы жастар білімін бағалауда тесттік бақылау жүйесінің қолданылуы
Соңғы уақытта оқу орындарында оқушы жастар білімін бағалауда тесттік бақылау жүйесі қолданылуда. Үкімет шешімімен біздің Республикада жалпы орта білім беретін мектеп түлектері мен орта және жоғары оқу орындарының студенттерін тестілеу орталығы құрылды.
Қазіргі білім беру саласына талдау жасасақ, қоғамның сапалы білімге деген сұранысының өсу мен оған объективті бақылаусыз қол жеткізу мүмкін еместігі арасында қарама - қайшылық туындайды. Осы туындап отырған қарама - қайшылықты шешу мақсатына сәйкес психологиялық - педагогикалық әдебиеттерге талдау жасалды. Оқу тапсырмаларын орындау үрдісінде жүретін ойлау операцияларын тексеру мақсатында жасалған зерттеу нәтижелері көрсеткендей, тесттерді жіктеуді екі топқа бөлуге болатынын көрсетті. Бірінші топқа, факторларды, терминдерді, ұстанымдарды білуді, жадында қайта жаңғыртуды тексеру тапсырмаларын жатқызуға болады. Тапсырмалардың екінші тобы оқыған материалды оқушының түсінуін (қабылдауын) бағалайды. Түрлендіру, қайтадан кодтау, анықтаманы интерпретациялау, нақты жағдайды жинақтау, немесе абстракциялау, талдау т.б. арналған тапсырмалар ерекше топ құрайды.
Кейбір әдістемелік еңбектерде мамандар жалпы тексеру тапсырмаларын барынша аз пайдалана отырып, оқушылардың білімі, біліктілігі және дағдысы туралы барынша мол ақпарат алынатындай етіп құрады.
Бақылаудың ең маңызды мақсаты ‒ оқушыларды өз білімдеріндегі кемшіліктерді дер кезінде анықтап, оны уақытылы жойып отыруға ынталандыру болып табылады. Біздің байқауымызша, оқушылар жұмысының қарқындылығы бақылау өткізудің жиілігімен және тұрақтылығымен реттеледі. Оның үстіне, бақылау жиі болған сайын, оқушылар да бақылау процедурасына жақсы бейімделіп, жүрексіну деңгейі төмендейді.
Мұғалім жұмысының маңызды аспектісі оқушылардың білім, білік, дағдыны меңгеруін бақылау, оқушылардың өзін - өзі тексеру және өз жұмысын бағалау мақсатында пайдалануы болып табылады [2].
Бақылау процедурасы мен нәтижелері оқытушылардың өздерінің және білім мекемесіндегі әдістемелік және жетекші қызметкерлердің күмәнін тудырмасы үшін төмендегідей талаптарға сәйкес жүзеге асуы қажет:
1
13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23
ІІІ.Жұмыс реті
(кезеңдері)
2
3
4
5
6 7 8 9 10 11 12
I. Граф элементтері
ІІ. Толтыру ережесі
Сурет 1. Оқу ақпаратының граф түріндегі құрылымы
1. Бақылау нәтижелерінің жедел алынуы.
2. Бақылау операциялары оқушылар тобының бәрін немесе басым бөлігін қамтуы.
3. Бақылау операциялары өтілген материалдардың бәрін (немесе басым бөлігін) қамтуы.
4. Жұмыс уақытын тиімді пайдалану, яғни, аз уақыт ішінде көп оқушының білім мен білікті меңгеруін бақылау мүмкіндігінің болуы.
5. Бақылау нәтижелерін анықтауға (тексеруге) уақыт аз жұмсалды.
6. Бақылау нәтижелерін анықтау кезінде білікті мұғалімді ауыстыру мүмкіндігі. Айта кеткен жөн, бұл талапты ауызша жауап алу да, бақылау жұмысы да қанағаттандырмайды.
7. Бақылаудың объективтілігі ‒ оның процедурасының, жұмысты бақылау мен нәтижені анықтаудың объективтілігі, бұлар оқушылардың тұрақты, әрі шын көңілден жұмыс істеуіне ынталандырудың маңызды шарты болып табылады.
8. Бақылаудың сенімділігі, яғни, тақырып ақпаратының салыстармалы түрдегі аз ғана бөлігін бақылай отырып, бүкіл тақырып көлемі меңгерілгенін білу мүмкіндігі.
9. Оқушыларға мұғалімнің даярлыққа қояр талабын түсінуге мүмкіндік жасауы.
10. Өтілген ақпаратты қайталау (бекіту) және оқушылардың тілін, өз ойларын қисынды әрі рет - ретімен жеткізу қабілеттерін дамыту мүмкіндігі.
11. Барлық оқушылардың білімін белсендіру және бекіту.
12. Оқушылар жұмысының дербестігін қамтамасыз ету, көмектесуді, жетекші сұрақтар беруді болдырмау және т.б.
Оқу ақпаратын оқу элементтеріне бөлу және олардың құрылымдық байланыстарын граф көмегімен қолайлы түрде айқындау қажет (Сурет 1).
Мұндағы графтың төбелері оқу элементтерін білдіреді, ал қабырғаралы олардың байланыстары мен бір‒біріне бағыныштылығын көрсетеді [2].
4.3 Тесттің артықшылықтары мен жасау кезеңдері
Зерттеу барысында алынған нәтижелерге сүйеніп, тесттердің мынадай артықшылықтарын айтуға болады.
Біріншіден, тесттер‒бағалаудың неғұрлым сапалы тәсілі. Тесттердің объективтілігіне оны өткізу процедурасын, тестік тапсырмалардың сапа көрсеткіштерін тұтасымен стандарттау және тексеру жолымен қол жеткізіледі.
Екіншіден, тесттер - неғұрлым сыйымды құрал. Тест көрсеткіштері оқушыларды белгілі бір меңгерілген білім жиынтығы бар екенін білуге емес, оқу бағдарламасының тақырыптары мен бөлімдерінің негізгі ұғымдарын, білік, дағдыларды т.б. меңгеру деңгейін анықтауға бағдарлаған.
Үшіншіден, тесттер ‒ неғұрлым ауқымды құрал. Тест жұмысын орындай отырып, әрбір оқушы бағдарламада көзделген барлық тақырыптар бойынша тапсырма орындайды.
Төртінші, тесттердің бақылау жұмыстарынан маңызды айырмашылығы оның жабдықталғандығы яғни, тест өткізушілер мен оқушылардың өзара қатынасын, оқушылардың тестілеу кезіндегі іс ‒ әрекетін, нәтижелерді өңдеу және мәліметтерді түсіндіру процедурасын реттейтін қатаң ереженің болуы.
Бесінші, тесттердің айырмашылығы, олар баға критерийлерінің бірліктерін пайдаланып және өткізудің стандарттық шарттарын көздеп, барлық оқушыларды тең жағдайға қояды.
Осылайша, тесттер дәстүрлі бағалау құралдарына қарағанда оқушылардың қандай да бір саладағы жетістіктерін неғұрлым объективті, және ауқымды түрде анықтауға жол ашады деуге болады.
Тесттердің осы айтылған басымдықтарға ие болуының негізгі себебі, оларды әзірлеу, қолдану және нәтижелерді түсіндіруден тұратын стандартталған процедурасының болуында.
Әдебиеттерді талдау негізінде тест әзірлеу процедураларына қойылатын талаптарды жүйеге келтірдік. Әзірленген модель тест жасау кезеңдерін саралауға негізделген. Ол мынадай 16 кезеңнен тұрады.
1) Тестілеу мақсаттарын анықтау;
2) Әзірлеушілердің ресурстық мүмкіндіктерін анықтау;
3) Оқу материалының мазмұнын таңдау;
4) Технологиялық матрица құрастыру;
5) Тест тапсырмаларын құрастыру;
6) Тапсырмаларды және тесттерді сынақтан өткізу үшін тандама құру (сұрыптау);
7) Сынақтан өткізу үшін тапсырмаларды тұтастыру;
8) Тест тапсырмаларын сынақтан өткізу;
9) Тест тапсырмаларының сапа көрсеткіштерін анықтау және есептеу;
10) Тапсырманы өңдеу және тест құрастыру;
11) Тестті сынақтан өткізу;
12) Тест сапасының көрсеткіштерін анықтау және есептеу;
13) Тесттің соңғы нұсқасын құрастыру;
14) Тестті стандарттау;
15) Тестті нормалау;
16) Тестті жабдықтау.
Жұмыстың әрбір кезеңі іске асыру уақыты ғана емес, оларды қандай мамандар жүзеге асыратыны бойыншада ерекшеленеді. Аталған кезеңдер тізімі жалпы және толық. Жалпы себебі, кезеңдер әзірлеушілердің шынайы әрекеттеріне дейін нақтыланбаған, толық себебі, мақсатының бағыты және соған сәйкес классификациялау сипаттамасы әр түрлі тесттер үшін бірқатар кезеңдер орындалмай кетуі мүмкін.
Төмендегі 1‒кестеде мақсаттық бағыттары әр түрлі кейбір кезеңдерді орындаудың міндеттілігі көрсетілген.
Тестілеу нәтижелері бойынша білім мен дағдының өсуі ғана емес, тұрмыстық деңгейде алынған білім, әрекет тәсілдері, материалдың белгілі бір бөлігін баланың қабылдау ерекшеліктері де анықталуы мүмкін. Осының нәтижесінде оқушының жеке даму бағдарламасының жобасын жасауға болады.
Тесттерді нормаға келтіру өте маңызды, өйткені нормалардың болуы шкалаларға тән ерекшеліктерді анықтауға, берілген тест үшін әрбір сыналушының басқаларға қатысты алғандағы орнын белгілеуге, бір немесе әр түрлі тесттер бойынша сыналушылардың немесе сыналушылар болады [13].
Кесте 1
Тест құрастыру кезеңдерін орындаудың әр түрлі мақсаттағы тесттерге арналған сызба нұсқасы
Мақсатты
бағыт.
Тест әзірлеу кезеңдері
1.Оқушылардың белгілі бір кезеңде жеке тақырыптарды меңгерудегі жетістіктерін анықтау. Педагогтар кәсіби қажеттіліктеріне пайдаланылады.
2.Жеке тақырыптарды, пәндерді білім беру бағдарламаларын меңгеру деңгейін анықтау. Педагогтар әкімшілік ішкі қажеттіліктерге пайдалануы мүмкін.
3.Оқушыларды оқытудағы жетістіктері, даярлық нәтижесі бойынша саралау, ранжирлеу.
Оқуға түсу емтихандарын өткізуге және әкімшілік тұрғыда пайдаланады.
4.Оқушылардың білімін кешенді бағалау, оқушыларды қорытынды аттестациялау үшін пайдаланылады.
1.Тестілеу мақсаттарын анықтау.
Иә
Иә
Иә
Иә
2.Тест әзірлеушілердің ресурстық мүмкіндіктерін анықтау.
Қалауынша
Иә
Иә
3.Оқу материалының мазмұнын таңдау
Иә
Иә
Иә
Иә
4.Технологиялық матрица құрастыру.
Қалауынша
Иә
Иә
Иә
5.Тест тапсырмаларын құрастыру.
Иә
Иә
Иә
Иә
6.Тапсырмаларды және тесттерді сынақтан өткізу үшін тандама құрау.
Иә
Иә
Иә
7.Сынақтан өткізу үшін тапсырмаларды ықшамдау.
Иә
Иә
Иә
Иә
8.Тест тапсырмаларын сынақтан өткізу.
Иә
Иә
Иә
Иә
9.Тест тапсырмаларының сапа көрсеткіштерін анықтау және есептеу.
Иә
Иә
Иә
Иә
10.Тапсырманы өндеу және тест құрастыру.
Иә
Иә
Иә
Иә
11.Тестті сынақтан өткізу.
мүмкіндігінше
Иә
Иә
12.Тест сапасының көрсеткіштерін анықтау және есептеу.
Иә
Иә
13.Тесттің соңғы нұсқасын құрастыру.
Иә
Иә
Иә
Иә
14.Тестті стандарттау.
Иә
Иә
Иә
15.Тестті нормалау.
Иә
16.Тестті жабдықтау.
мүмкіндігінше
Иә
Иә
Топтарының арасындағы статистикалық маңызды ұқсастықтар мен айырмашылықтарды белгілеуге жол ашады.
Оқушылардың ең басты жетістігі - олардың оқу әрекетінің нәтижесі. Оқушылардың жетістігін бағалау үшін оларды педагогикалық мақсаттармен қатар қою керек, ал қатар қою үшін мақсаттардың өзі соған сәйкес технологиялық формамен берілуі тиіс. Егер осындай алға қойылған мақсатты технологиялық аяқталған алгоритм түрінде қалыптастыру мүмкіндігі пайдаланылса, білім беру әрекеті нәтижелерінің моделін іс жүзінде көп аспектілі сипатталатын және әр түрлі бөліктерден тұратын тест құрастыруға жарамды формада жасауға айқын мүмкіндік туады.
Кез келген тесттің психологиялық немесе педагогикалық маңызды белгілеріне мыналар жатады [15]:
Тестің біртұтастығы:
oo Метрологиялық негізделген болуы керек.
oo Сапа көрсеткіштеріне - валидтілік пен сенімділікке сәйкес келетін, болуы қажет.
oo Салыстыруға арналған өзге негіздер ретіндегі нормалары бар болуы тиіс.
Тестік тапсырмалар мынадай болуы тиіс:
oo белгілі бір ережелер бойынша құрастырылған;
oo тестілеу мақсаттарына және оны әзірлеушілердің ресурстық әлеуметіне сәйкес келетін;
oo практикада тексерілген;
oo есептеулі сапа көрсеткіштері ‒ күрделілігі және дискриминативтілігі бар.
Жабдықтау мынадай болуы тиіс:
oo барлық сыналушылар үшін бірдей жағдайды қамтамасыз ететін;
oo өткізу уақытын шектейтін;
oo нұсқауларының бәрі бірдей, әрі сыналушыларға не істеу керектігін айқын түсіндіретін;
oo нәтижелерді статистикалық талдауды және оларды түсіндіруді алдын ‒ ала қарастыратын.
Білім беру стандарттары Білім туралы заңның міндеттерін атқару үшін, біріншіден оның мазмұнының құрылымын іріктеу, екіншіден білімді игерудің сапасын анықтап алу керек, яғни дидактикалық бірліктердің дұрыс таңдалуын қамтамасыз ету керек. Одан кейін бұл талаптардың оқушылар үшін емес, мектеп бітірушілерге арналғанын ескеру керек. Ал алынған ақпараттар негізгі мектепте берілген жағдайда, оны он бірінші сыныпқа дейін ұмытпай сақтау мүмкіндігі қандай екендігін анықтау қажет? Бұл жағдайларда көптеген проблемаларды шешуге тура келеді.
Біріншіден, оқу пәндеріндегі дидактикалық бірліктердің құрылымын дәл анықтап алу керек және оларды сапалы игерудің жолдарын дұрыс ұйымдастыру керек.
Екіншіден, есте сақтау үшін емес, түсінуге қажетті іріктеп алынған дидактикалық бірліктердің мығым түрде қалыптасуын қамтамасыз ету қажет.
Үшіншіден, оқу үрдісі алдыңғы өтілген материалды түбегейлі түрде қайталауды қамтамасыз ететіндей болуы тиіс, яғни бұл кезде пән аралық байланыстар мен олардың қолданбалы жағы арта түседі деген сөз.
Осы айтылғандардан мемлекттік білім беру стандарттары талаптарын қанағаттандыруға байланысты бақылау әдістерін жетілдіру проблемасы ғана емес, білімнің тиянақты болу проблемасы да өткір түрде қойыла бастайды. Оларды шешудің бір бағыты ретінде комплекстік тестілеуді алуға болады, ал ол біріншіден, бақылау процедураларының объективті болуын, екіншіден, білімді игерудің деңгейін көтеруді, үшіншіден, жүйелі түрдегі қайталауды, яғни әр пән ішінде және пән аралық байланыстар түріндегі дидактикалық қайталаудың деңгейін көтереді, ал бұдан білімнің тиянақты болуы туындайды [15].
1.4 Білімді бағалаудың басқа түрлеріндей тестік бақылаудың ерекшелігі мен кемшілігі
Білімді бағалаудың басқа түрлеріндей тестік бақылаудың ерекшелігі де, кемшілігі де болады.
Ерекшелігі:
1 Сапалы, объективті, өткізілуі стандартты түрде, жалпы білім тексеріледі.
2 Әділетті, оқушылар бірдей жағдайға қойылады, тікелей сабақ беретін мұғалім қатыспайды, оқушының мектебі, тұратын орыны ешқандай ерекшелік белгісін алмайды.
3 Тестік бақылау кең көлемді оқу материалын қамтиды. Мысалы, ауызша емтихан 2 ‒ 4 тақырып, жазбаша емтихан 3 ‒ 5 тақырып қамтылады.
4 Бағалауы нақты.
5 Экономикалық жағынан тиімді (тексеретін адамдар саны, уақыты)
Кемшілігі:
1 Тестік сұрақтарды құрастыру, топтастыру ұзақ үрдіс. Барлық пәндер бойынша стандартты тестер жоқ, бар болған да сапасы дұрыс емес.
2 Тест қорытындысында кемшіліктер анықталады, бірақ оның негізгі себебін біле алмаймыз.
3 Тестік бақылауда оқушылардың шығармашылық қабілетін бағалай алмаймыз.
4 Тесте көп сұрақтардың қамтылуы уақыттың жетпеуіне, асығуына байланысты кемшілік болады.
5 Тесте кездей соқтық болуы әбден мүмкін. Жауап беру кезінде.
6 Орыс мектептеріндегі қазақ тіліндегі кемшіліктің болуы оқушының тілдік бірлік аудармасын дұрыс білмеуінен болады.
7 Сұрақты аяғына дейін оқымау.
Қазіргі оқыту үрдісінде өте жиі кездесетін оқыту тесті және бақылау тесті.
Оқыту тестінің мақсаты белгілі бір модульды, тақырыпты меңгертуге арналады, оқытушы негізгі рольді атқарады. Сұрақ қою, жауап беру, есте сақтаймыз, жазып аламыз, үйден ауызша қайталаймыз, қайтадан жалпы сұрақ ‒ жауап тұрінде тексереміз.
Бақылау тесті осыдан кейін жүргізіледі. Мысалы 9 сыныпта 23 оқушы МАБ дайындық барысында оқыту тестін сабақта жүргізбей бірден бақылау тестін алдым. 23 баланың 64% орындады. Ал келесіде 89% орындады. Бұл тестердің тагы бір тиімділігі егер ол әр модуль сайын өтсе оқушылардың дайындалуын тәртіпке келтіреді. Нәтиже сабақ. 15‒20 минут тест, 15‒20 сұрақ жеткілікті. Барлық мұғалімдер өз жұмыстарында:
1 Жабық тест түрін жиі қолданады
2 Балама тест
3 Анықтау тест. Осы екі түрін ережені жаттамайтын, есте сақтауға талпынбайтын оқушылармен жүргізген тиімді.
4 Тіке жауап тест. Мұғалім - оқушы. Көп жағдайда әдебиет сабағында қолдануға болады. Мысалы Абай шығармашылығы бойынша
5 Ашық тест. Білім деңгейі жоғары, шығармашылық қабілетін толықтыруға талпынатын оқушыларға арнаймын
6 Сәйкестік тест. Бағанаға қарап дұрыс жауабын тап. Модуль бойынша сөздік жұмысын тексеруге өте тиімді. Жақсы есте сақтаған сөзіңді басқа (жасыл) бояумен көрсет.
7 Толықтыру тест. Сөздерді жақсы есте сақтау үшін бастауыш сыныпта, ережені есте сақтау үшін 9 сыныптарда жүргізу тиімді [8].
Әр тестен кейін түзету жұмысын жүргізу міндетті түрде қажет. Арнайы дәптерге оқушы қате сұрақты белгілейді, сұраймыз неге ол жауапты алды, оқушы түсіндіреді, келесі оқушы дұрыс жауабын айтады, мұғалім толықтырады. Осындай түзету жұмыстарын жүргізу нәтижесінде оқушылардың пәнге байланысты терминдердің нақты баламасын білмейтіңдерін анықтадым және жою мақсатында 140 сөз бен сөз тіркесін жазып, жаттап, тексердік. Оқушылар бір тапсырманы әртүрлі сөзбен берген жағдайда шатасады.
Кесте 2
Ашық тест
Тапсырма
Жауабы
1. Молекулалық-кинетикалық теорияның негізгі қағидалары қалай тұжырымдалады.?
2. Жылулық қозғалыс деп қандай қозғалыстарды айтамыз?:
3. Броундық қозғалыс деп қандай қозғалыс деп айтады?
4. Диффузия деп қандай құбылысты атайды?
Кесте 3
Анықтау тест
Тапсырма
Жауап
1. Теңісерлі күш (Денеге әсер ететін күштер бір бағытта болған жағдайда)
Fт.ә.=F2-F1
2. Теңісерлі күш (Денеге әсер ететін күштер қарама-қарсы болған жағдайда)
Fт.ә.=F2+F1
3. Теңісерлі күш (Денеге әсер ететін күштер перпендикуляр болған жағдайда)
Fт.ә.=0 болған жағдайда, =0 немесе =const
4. Теңісерлі күш (Денеге әсер ететін күштер бір-бірімен бұрыш жасағанда)
Fт.ә=F12+F22 +2*Ғ1*Ғ2*cos
5. Ньютонның 1 заңы
Fт.ә=F12+F22
Кесте 4
Балама тест
Тапсырма
Жауабы
1. Кинеткалық энергияма?
ИЯ
2. Потенциалдық энергияма?
ИЯ
3. Қуаттың формуласыма?
Жоқ
4. Пайдалы әсер коэффициенті
Жоқ
5. Тербеліс периоды?
ИЯ
6. Тербеліс жилігіме?
ИЯ
7. Серіппелі маятниктің периоды?
Жоқ
8. Математикалық маятниктің периоды?
Жоқ
Толықтыру тест
1. Кинематика.
Ден...рдің қозғ ... ын, ол..ды ..дыр..н се...тер.. қ..астыр..май зе...лейтін м ... ..ика..ң ..лі..і.
2. Үдеу - ж..да...қ в..тор...ң ө..еру шап..ды..н с..ат..тын ..ма
3. Лездік жылдамдық -бе..ген уақ.. ме ... нд..і д..ен.. ж...амд..ы.
4. Тангенциал үдеу д.п ж..д..д..тың ш..асы бо..ша өз...іс шап..ығы. си...тай..н то..қ ү..у..ң қ..уш..ы ре..нде т..не..з, ол әр..ш.. т...кто..ның к.з к..ген н..те...е ж..а.а б..ы..н бағ..та..ды.
Жабық тест
1. Физика қандай ғылым саласына жатады?
А) жаратылыстану.
B) әлеуметтік.
C) гуманитарлық.
D) қолданбалы.
E) техникалық
2. E=mc2 формуласындағы Е шамасы нені көрсетеді?
А) кинетикалық энергия.
B) тыныштық энергиясы.
C) потенциальдықэнергия.
D) энергияның барлық ықтимал түрлері.
E) ішкі энергия.
3. Гравитация -...
А) тартылыс өрісін құрайтын бүкіләлемдік тартылыс күші.
B) күшті өзара әрекеттесуге ұшырайтын элементар бөлшектерінің жалпы атауы.
C) ағзалардың қызметі мен құрылысын тіршілік ету жағдайына бейімдеу.
D) зерттеу әдісі.
E) антибөлшектерден түзілген зат.
4. Микроөлшектердің толқындық қасиеттері туралы гипотезаны кім айтты?
А) Луй де Бройль.
B) М. Планк.
C) А. Эйнштейн.
D) Э.Шредингер.
E) Н. Бор.
5. Жарық квантының энергиясы тең:
А) mv[2]
B) h
C) mg
D) mc
E) qu
6. Механиканың негізін қалаушы:
А) И. Ньютон.
B) Аристотель.
C) А. Эйнштейн.
D) Пифагор.
E) Ж.Ж. Руссо.
Тізбектелген тест
Кодтаудың түрлерін өсу ретімен орналастыр:
Оналтылық
Екілік
Ондық
Сегіздік
Жауабы: 2,4,3,1
Ақпараттың өлшем бірліктерін ең кішісінен бастап орналастыр:
Байт
Бит
Гбайт
Мбайт
Жауабы: 2,1,4,3
Ақпараттың өлшем бірліктерін ен үлкенінен бастап орналастыр:
Байт
Бит
Гбайт
Мбайт
Жауабы: 3,4,1,2
Соңғы кезде қолданылып жүрген өлшем бірліктерді кезеңімен орналастыр:
Мегабайт‒Килобайт
Гегабайт‒Мегабайт
Терабайт‒Петабайт
Бит‒Байт
Жауабы: 4,1,2,3
Компьютерде есеп шығару технологиясын кезеңдермен көрсет:
Есепті шығарудың таңдау әдісі
Есептің қойылымы
Математикалық модел
Алгоритмін құру
Жауабы: 2,3,1,4
Компьютерде есеп шығару технологиясын кезеңдермен көрсет:
Компьютер түсінетін тілде программасын жазу
Есепті ЭЕМ ге салу
Қателермен жұмыс
Есепке талдау жүргізу
Жауабы: 1,2,3,4
Алгоритмнің қасиеттерін ретіменен көрсет:
Нәтижелілік
Дискреттілік
Анықтылық
Жалпыламалық
Жауабы: 3,4,2,1
1.5 Тестілеу - оқушылардың білім, білік, дағдысын бақылаудың бір түрі
Әлемде тестік тапсырмалар арқылы білім сапасы мен деңгейін тексеру, жоғары технологиялар қатарына жатқызылады.
Тестілеу әдісі көптеген дамыған елдерде қазіргі білімінің ажырамас бөлігіне айналған жастардың дайындық деңгейін және жалпы білім сапасын болжаудың тиімді құралы ретінде пайдаланылады.
Оқушылардың білімнің мемлекеттік стандарт талаптарына сәйкестігін бақылауды ұйымдастырудың бір түрі - тесттік бақылау жүйесі. Ол оқушылардың өз бетінше жұмыс әрекетін арттырып, оқытудың тиімділігіне қол жеткізіп, ойлау қабілетін шығармашылық әрекетін белсендіреді. Осыларға қоса оқушылардың білімдеріндегі оқулықтар анықталып, уақытты тиімді пайдалануға мүмкіндік береді. Тест тапсырмаларын мұғалім өз қалауынша тақырып, тарау бойынша құрайды. Бірақ тесттердің көмегімен оқушылардың шығармашылық дәрежесін бақылау мүмкін емес. Толық педагогикалық мақсатқа жету үшін оқу үрдісінде тесттерді тексерудің барлық басқа түрлері мен тәжірибелік, семенар сабақтар, реферат, баяндама әзірлеу арқылы оқушылардың нақты даярлық дәрежесін көре аламыз.
Соңғы жылдары тестік әдіс оқу білімге қатысты барлық үйымдарда кеңінен қолданып жүр. Тест дегеніміз не?
Тест арқылы сынауда қандай жаңалық бар? Оның сұрақтары қалай дайындалады, оны қалай өткізеді, тест арқылы сұраққа қалай дайындалу керек?
Тест ‒ ағылшын сөзі, сынақ, байқау деген мағынаны білдіреді. Ең алғаш рет оқушылардың білімін тексеру үшін тестіні ағылшын педагогы Дж. Фишер 1864 жылы қолданған.
Бүгінде тест қолдану оқытушылармен қатар оқушылар үшін де көп тиімді екенін өмірдің өзі дәлелдеп отыр. Нәтижесі тікелей белгілі болады. Тестік әдіс талапкердің білім дәрежесін анықтауда көп уақыт алмайды.
Тест - оқушылардың білімін және дағдыларын тексеретін құрал болып табылады [2].
Педагогикалық тест деп белгілі мазмұны бар, ерекше формадағы тапсырмалардың жүйесін атайды. Тест сынаққа түскендердің бір пән бойынша білімінің құрамы мен құрылымын анықтайды. Басқа сынақ жұмыстарымен салыстырғанда, тестің артықшылығы оның объективті, сенімді, көп варианттылығы болып табылады. Тестің міндетті түрде бірнеше варианты болуы керек. Бұл тексеру кезіндегі тиімділікті арттырады, өйткені мұнша тапсырманың барлығын жаттап алу, есте ұстау немесе көшіріп алу мүмкін емес. Тест тапсырмалары тек бақылау ретінде емес, оқушыларды үйрету,машықтандыру үшін де тиімді. Педагогикалық тест арқылы әрбір оқушының білім деңгейін нақты және тез анықтауға болады.
Педагогикалық тест нәтижелі болу үшін оның қорытындысын міндетті түрде статистикалық өңдеуден өткізу керек.
Педагогикалық тестіні құрастыру күрделі іс болып табылады, бірақ мектеп мұғалімі тест тапсырмаларының комплектісін жасай алады. Ал, тест тапсырмалары сабақ барысында оқушылардың білімін тексерудің қатаң формасын машықтандырады [15].
Тест тапсырмасына қойылатын негізгі талаптар мыналар:
oo Тест жұмысын өткізуде белгілі бір уақыттың болуы;
oo Тапсырмаларды орындау үшін берілген нұсқаулардың түсінікті, айқын болуы;
Тестілеу ‒ белгілі бір мәндер шкаласы бар стандартталған сұрақтар мен есептер пайдаланатын психологиялық диагностика әдісі.
Тестілеу процесін 3 кезеңге бөлуге болады:
1 тестіні таңдау (тестілеудің мақсатымен және тестілеудің дұрыстығымен сенімділік дәрежесімен анықталады)
2 оны өткізу (тестіге берілген нұсқамен анықталады)
3 нәтижелерді пайымдау (тестілеудің пәніне қатысты теориялық тарауалылықтар жүйесімен анықталады)
Үш кезеңнің үшеуінде де білікті психологтың қатысуы қажет.
Тестілер - жеке тұлғалардың даралық психологиялық қасиеттерін, сондай - ақ білімін, білігі мен машығын салыстырмалы шаралармен өлшеуге арналған стандартталған тапсырмалар: психологиялық диагностиканың негізгі әдістерінің бірі.
Тестілеу - модельдік жағдайлар болып табылады, олар арқылы индивидтің тән сипатты реакциясы анықталып, зерделенетін нышан көрсеткіштерінің жиынтығы деп есептелінеді.
Тестілер төмендегідей ерекшеліктерімен сипатталады:
1 қажетті жабдықтау және өткізу рәсімінің қарапайымдылығы
2 нәтиженің тікелей анықталуы
3 жеке және топтық жағдайда қолданылуы
4 математикалық өңдеуге қолайлылығы
5 қысқа мерзілімділігі
6 белгіленген стандарттың (норманың) болуы
7 ақиқаттылығы
Дегенмен дәстүрлі әдіспен салыстырғанда оқушылардың білім,білік, дағды деңгейін тест арқылы тексерудің өзіндік кемшіліктері де бар:
1 Нысапсы іріктеу арқылы жауапты кездейсоқ табудың басым мүмкіндігі
2 Әрекет нәтижесінің тек соңын тексеру
3 Мұғалімнің қиын жағдайда тап болуы, көбінесе оқушының логикалық ойлау деңгейін анықтауға мүмкіндіктің болмауы [17].
Яғни, тестік бақылау жұмыстары оқушылардың білім сапасын тексеруде негізгі нысаны болып қала алмайды, керісінше ол оқушылардың білім, білік, дағдысын анықтауда басқа да бақылау әдістерімен және нысандарымен үйлесіп қолданылуы керек. Сөйтсе де тестік тапсырманы орындату арқылы оқушылардың өткен тақырыптар бойынша жинақтаған білім сапасын анықтауға нақты мүмкіндік туады. Тестілік тапсырмаларды орындату барысында мұғалімнің оқушыларға тест туралы қарапайым ұғымдарды түсіндіре отырып, тапсырманы орындау әдісімен таныстырып кеткені де абзал.
Мысалы, берілген белгілі бір уақытта үлгеру үшін оқушылар №1 сұрақпен танысып, егер сұрақтың нақты жауабын білетін болса бірден белгілеп келесі сұраққа көшіп отырады, ал егер сұрақтың жауабын бірден есіне түсіре алмаса, уақытын жауап іздеп жоғалтпай, бірден екінші сұраққа көшкені дұрыс. Осы әдіспен тестің аяғына шыққан оқушы жауабын таба алмаған сұрақтарға басынан бастап қайта оралып, нақты жауапты іздеуге алғашқыдан сәл көбірек уақыт бөлу арқылы шешуін тауып, тағы да келесі сұрақтарға көшіп отырады. Міне, осылай тестілік тапсырманы бас аяғына дейін екі - үш рет айналып шыққан оқушы берілген уақытта тапсырманы толық әрі сапалы орындауға мүмкіндік алады.
Бір пән бойынша берілген тестілік тапсырманы орындауға бір академиялық сағат (45минут) бөлінеді. Тестілік тапсырмаларды сыныптың барлық оқушылары бір мезгілде әр оқушы дербес орындайды. Тестілік тапсырмалар жазбаша түрде (компьютерлік нұсқада) теріліп әр оқушыға беріледі.
ҚР ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Дипломдық жұмыстың көкейкестілігі 2003‒2004 оқу жылында Қазақстан Республикасында бірінші рет біріңғай ұлттық тест (БҰТ) жүргізілді. Осыған байланысты мектеп мұғалімдерінің алдында көптеген түсініксіз сұрақтар, зерттелмеген мәселелер туындады. Мектеп ұстаздары өз беттерінше тестік сұрақтар құрып, бағалау жүйесін ойластырып, дайындық жұмыстарын жүргізіп жүрді .
Соңғы жылдары оқушы білімін тексерудің тиімді бір жолы, тест әдісі кеңінен қолданылып жүр. Тест оқушы білімінің деңгейін ғана анықтап қоймайды, оның ойын жүйелеп, жылдам есептеуіне, логикалық ойлау, есептеу дағдыларының қалыптасуына, тез шешім қабылдау қасиетінің дамуына тиімді әсер етеді [2].
Тестік бақылаудың түрлері өте ерте заманнан басталады. Б.э.д III ғасырда Ертедегі Вавилонда мектеп оқушыларының жазу дағдысын тексеру үшін алғашқы емтихандар жүргізілген. Осы сынақты өткен адам 2‒ші кезеңге әңгімелесуге шақырылған. Осындай сынақтар Ежелгі Грецияда жүргізілген.
Сынақтардың түрлері Қытайда чань ‒ буддизм мектептерінде кең қолданылған, онда жұмбақтар, ребустар, психологиялық жағдайлар арқылы сынақтар жүргізілген. Бұл мектепте ойлануға уақыт бермей қолма ‒ қол жауап беру қолданылған.
XIX ғасырда жалпы білім беру жүйесінде көптеген жаңалықтар, өзгерістер пайда болды. Тестік бақылаудың негізін салушы белгілі ағылшын ғалымы Френсис Гальтон. Ол өзінің бақылау ізденіс жұмыстарын 1884‒1885 жылдарында жүргізді. Сынаққа 5‒80 жас аралығындағы адамдар қатысты. Ф.Гальтон тестің қорытындысын жасау үшін бақылау жүйесін жасады. Жалпы білімді бағалаудың тестік жүйесі Англия, АҚШ‒та жақсы дамыған. 1930 жылдары Кеңестер Одағында алғашқы сынақ тестер жүргізіле басталды. Бұл салада М.Я. Басов, М.С. Бернштейн, П.П. Блонский, А.П. Болтунов т.б. ғалымдар жұмыс істеді. 1936 жылы тест буржуазиялық қалдықтар деп аталып тиым салынды. Тек 1978 жылы совет ғалымы Аванесов В.С. Психологиялық тестердің мәселелері деген еңбегін жазды.1960 жылдардан бастап советтік оқу системасында шет тілдерін оқутуға үлкен мән беріле бастады және сонымен қатар алған білімді тексеру үшін түрлі әдіс ‒ тәсілдері қолданыла бастады [1].
Соңғы он жылда Республикамыздағы білім беру жүйесінде демократияландыру мен ізгілендірудің стратегиялық бағыттары қалыптаса бастады. Осының нәтижесінде оқушылардың оқу іс‒әрекетін бағалаудың жаңа критерийлері пайда бола бастады. Бұл үрдіс оқу жоспарлары мен бағдарламаларының әр алуандылығын көздейтін жаңа білім беру жағдайында жүзеге асырылуда.
Оқыту мен білімді бағалаудың жаңа технологияларын ендіру педагог қауымның тесттерге деген қызығушылығын арттыруда. Көптеген педагогикалық жаңалықтардың бірі болып табылатын тестік жүйе оқушылардың білім, білік, дағды дейгейін объективті бағалауға, оқушыларды даярлау талаптарының берілген стандарттарға сәйкестігін тексеруге, оқушылар даярлығындағы қиын мәселелерді анықтауға жол ашады.
Кейінгі жылдарда студенттер мен оқушылардың білімін бақылауды ғылыми ұйымдастырудың жалпы мәселелеріне, педагогика теориясы мен әдістемесі, оқу үрдісін басқару мәселелеріне қызығу арта түсті. Бұл мәселелермен жемісті шұғылданған авторлар қатарында ‒ В.С.Аванесов, Ш.Ш.Артыгалин, Т.О.Балыкбаев, С.А.Ирсалиев, А.Н.Майоров, Г.М.Мутанов, М.Б.Челышкова, Ю.М.Нейман, В.А.Хлебников, Г.Сакса, Т.Д.Тасбулатов, М.М.Левин, И.Я.Лернер, В.П.Мизинцев, Н.Д.Никандров, В.М.Полонский, Л.И.Рувинский, М.Н.Скаткин, В.А.Сластенин, В.А.Якунин, т.б. көптеген ғалымдар болды.
Қазіргі уақытта талапкерлер мен студенттерді аттестациялық сынақтан өткізуде бақылаудың тестік түрлері неғұрлым объективті әдіс ретінде кеңірек қолданыла түсуде. Сонымен қоса, тесттерді оқушылар білімін бақылау мақсатында ғана емес, оқыту мен дамыту мақсатында да пайдалану бағыттары қарқынды іздестірілуде. Сондай зерттеулердің қатарына И.Б.Бекбоев, В.Г. Болтянский, Д.Г.Глейзер, Б.В.Гнеденко, В.А.Далингер, Ә.К.Қағазбаева, Д.Кудрявцев, А.М.Мүбәраков, А.А.Столяр, Л.Т.Искакова, және т.б. еңбектерін қосуға болады. Бұл ғалымдар өз еңбектерінде білімді тексеру мен бағалаудың нақты тәсілдерін қарастырып қана қоймай, оқушылардың педагогикалық ой-өрісін кеңейту, оқу қызметін ұйымдастыру түрлері мен әдістерінің жалпы қағидаларын да айқындап көрсетті [2].
Жалпы педагогикада тестік бақылау бір ‒ бірімен тығыз байланысты Ол үш функцияны орындайды:
Диагностикалық ; Оқыту; Тәрбиелеу
Диагностикалық функция: негізгі функция оқушының білім деңгейін, тілдік бірліктерді қалай меңгергенін анықтайды. Объективтілігі жағынан тест педагогикада үлкен орын алады.
Оқыту функциясы: оқушылардың оқу материалдарын меңгеруге деген белсенделігін арттыру. Оқыту функциясының ролін арттыру үшін қосымша сұрақтар қайталауға арналған, өз бетімен оқуға арналған тақырыптарды, ұқсас тестердің, орындалған тестің қорытындысын талдау.
Тәрбиелік функция оқушылардың есте сақтау, қайталау, белгілі уақытқа оқып, үлгеру қасиеттерін тәрбиелейді. Тесті талдау кезінде оқушы өз біліміне сын көзбен қарауға үйренеді.
Зерттеудің нысаны. Білім беру жүйесін тестілеу мәселесі
Дипломдық жұмыстың мақсаты: сонғы жылдарда қолданылып жүрген тестік бақылау технологиясының тиімді жақтарын қарастырып, тест жасау әдістемесін құрастыру.
Дипломдық жұмыстың міндеті:
1. Тест түрлері бойынша жұмыс жасау
2. Тест түрлері бойынша Ispring Quiz Maker9 программасында тесттің типтері бойынша түрлерін құрастыру.
Дипломдық жұмыстың жетекші идеясы. Мектепте физика пәні бойынша тест түрлерін құрасыруда Ispring Quiz Maker9 программасы көмегімен жаңа жағдай жасап, үлкен мүмкіншіліктер туғызуда. Бұл білім беру жүйесіндегі оқытудың тиімділігін арттырып, білім дәрежесін жоғарылатуға жағдай жасайды.
Дипломдық жұмыстың практикалық құндылығы:
oo Оқыту процесін жетілдірудің сапасы мен тиімділігін арттыру үшін тесттің түрлерін пайдалану;
oo Жаңа ақпараттық технологияны парасаттылық ортасын ұйымдастыру құралы ретінде пайдалану;
oo Физика пәні бойынша оқушылардың білімін бақылауын қазіргі заманға сәйкес зерттеу.
Дипломдық жұмыстың құрылымы:
Дипломдық жұмыстың бірінші бөлімінде: мектеп оқушыларына арналған тестілеу тапсырмаларының мәселесін шешудің моделі мен әдістері, оқу орындарында оқушы жастар білімін бағалауда тесттік бақылау жүйесінің қолданылуы, білімді бағалаудың басқа түрлеріндей тестік бақылаудың ерекшелігі мен кемшілігі, тестілеу - оқушылардың білім, білік, дағдысын бақылаудың бір түрі тақырыптары қарастырылды.
Дипломдық жұмыстың екінші бөлімінде: қазіргі кездегі оқыту жүйесіндегі білімді тексеру, бақылау және бағалаудың жаңа технологиясы, тестің түрлеріне сипаттама берілді, тест құрастыру тәсілі мен тест түрінде білім беру әдістері, информатика пәнінен бағалауда тестілеу әдісін сабақта пайдалану әдістері қарастырылды.
Дипломдық жұмыстың үшінші бөлімінде: Ispring Quiz Maker көмегімен бағалау және анкеталық сұрақтардың типтерімен тест жасау әдістері, Ispring Quiz Maker - де жасалған тест түрлерін публикациялау, тест нәтижесін шығару мәселелері қарастырылды.
1. ОҚУШЫЛАРДЫҢ ФИЗИКАДАН ТЕСТТІК БАҚЫЛАУ ТӘСІЛДЕРІН ПАЙДАЛАНУДЫҢ ДИДАКТИКАЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Мектеп оқушыларына арналған тестілеу тапсырмаларының мәселесін шешудің моделі мен әдістері
Білім мен техника дамыған бүгінгі заманда білім беру мекемелерінде, арнайы тестілеу орталықтарында оқушылардың алған білімдерін сараптау тұрғысында тестілеу тәсілі күннен күнге кеңінен етек алып келеді. Бұл тәсіл білім алушының немесе сынақтан өтушінің білім денгейін тексеруде бүгінгі күнде ең қолайлы әдіс болып отыр. Өйткені тестілеу қортындысы мұғалімге білім алушының оқу материалын қалай меңгергенін, қаншалықты түсінгенін анықтауға мүмкіндік береді.
Екінші жағынан сапалы білім берудің көрсеткіші болып саналады. Бір сөзбен айтқанда, тестілеу әдісі оқушының материалды қалай меңгергені мен мұғалімнің білім беру денгейін анықтауға мүмкіндік береді. Сөйте тұра бүгінгі күнге дейін тесті дайындау мен оның нәтижесін талдау жөнінде белгілі бір заңдылыққа негізделген тұжырым жоқ. Бұл өз кезеңінде оқушылардың білімін тексеру барысында тестілеу әдісін әлі де болса сенімділігі мен дәлдігі туралы тұжырымның берік қалыптаспағанын көрсетіп отыр.
Дей тұрғанымен ақпараттық оқыту технологияларының және модульдік оқыту әдісінің үрдісіне кеңінен ене бастауына байланысты оқу мен білім сапасын бақылап, бағалаудың негізгі тармағы ретінде тестілеу кең қолданыс табуда. Әсіресе арнайы тестілеу орталықтарында, жоғары білім беру,әсіресе қашықтықтан оқыту салаларында бақылау жұмыстарын түгелдей тест әдісімен өткізіліп жүр, онда да тестілеудің жабық формасы таңдалып, көбірек мән берілуде.
Дегенмен әр нәрсенің екі жағы болатыны секілді, бұл әдістің де күмәнді тұстары ара ‒ тұра бой көрсетіп жүр. Тестілеу - педагогикалық білім модульдерінің сәйкестігін анықтау әдісі. Тестілеу әдісінің мақсаты - сынақ тапсырушы мен тексерушінің арасында қатынас орнату. Әрине бұл өте қиын процесс. Мектеп оқушыларына арналған тестілеу тапсырмаларының мәселесін шешудің моделі мен әдістерін жасауда жоспарланған бағыт бағдары анықталған іс - шаралар қарастырылуда. Тестік тапсырмалар жинағынан тұратын арнайы тестер көмегімен жүргізіледі. Тестік тапсырма деп нақты пән облысынан анық және түсінікті етіп берілетін сұраққа бір мәнді жауапты немесе нақты алгоритмді орындауды талап ететін тасырманы айтады. Тест дегеніміз ‒ оқушының білімі мен эксперттік білім моделі сәйкестігін нақты ‒ дәл бағалауға тест арқылы мүмкіндік беретін өзара байланысқан тапсырмалар болып табылады. Тестілеу - өзіндік және педагогикалық білім модельдерінің сәйкестігін бағалау процесі. Тестілеудің негізгі мақсаты - оқушының білім денгейінің модельдерінің бір ‒ бірімен сәйкес келу ‒ келмеуінің деңгейін бағалау. Сабақ кезіңде мұғалімнің оқушыларды тестке дұрыстап ұйымдастыра білуі көптеген жағдайда оқу ‒ тәрбие процесінде атқаратын ролі үлкен және соған байланысты сауаттылығын арттыруда оқыту үрдісін жеңілдетеді.
Мұғалім сондықтан оқушының оқыған білім сапасының деңгейін анықтап, үнемі қадағалап отыруы қажет. Білімнің сапасын осы бағытта оқушылардың дәрісті жүйелі білім мен біліктілікті қалыптастыру арқылы дағдыларын есепке алу, бақылау мен бағалаудың тиімділігі ерекше болып келеді. Тестілеудің көмегімен теориялық алған білімдерінің меңгеру сапасы және біліктілік пен дағдының қалыптасу деңгейі белгіленеді. Сонымен қатар тестік тапсырмаларды дұрыстап, қойылатын мақсатқа сай деңгейлеп дайындайтын болсақ, онда тестілеуді негізгі тексеру және бақылау қызметімен қатар оқушыны оқыту, үйрету, оның алған білімін бекіту және жүйелеудің тиімді құралы ретінде де пайдалануға болады. Сол үшін оқу үрдісінде тестілеудің тек бір формасын ғана емес, оның әртүрлі формаларын және типтерін пайдаланған жөн. Тест оқушының білімін, жан ‒ жақтылығын біліктілігі мен дағдысын анықтаудың немесе оқушы білімінің бір сапалық қасиеті бар‒ жоғын тексерудің ерекше түрі болып табылады. Жалпы Тест (ағылшынша Test - байқау, зерттеу, сынау)‒ психология мен педагогикада сыналушының білімін, біліктілігін және дағдысын, сонымен қатар психофизиологиялық және өзіндік мінездемелерін стандартталған тапсырмалардың орындалу қорытындысы бойынша өлшеу дегенді білдіреді. Психологиялық - педагогикалық және әдістемелік әдебиеттерде тестілеуді және тест түріндегі тапсырманы оқушының білімін және біліктілігін бақылау құралы ретінде қолдануға талдау жасалынуы тегін емес, өйткені тестік тапсырмалардың бірқатар жағымды, ұтымды жақтары бар.
Тестілеу оқушының тақырыпты меңгеру деңгейін айқындауға, сонымен қатар оқыту қорытындысының қойылған мақсатқа сәйкестігін көруге мүмкіндік береді. Егер оқушылардың көпшілігі бірдей бір тапсырманы орындамаса, онда мұғалімге оқытқанда кеткен кемшіліктері бар деген белгі береді. Тестік тапсырмалар оқу қорытындысын бақылауда оқушылардың жекеше ерекшеліктерін және тақырыпты бүтіндей сыныптың және жекеше әрбір оқушының меңгеру деңгейіне көңіл қоюға мүмкіндік береді, сабақ уақытын үнемдейді. Тестік тапсырмалар бүкіл сынып оқушыларының сабаққа белгілі бір уақыт өткеннен кейін емес, жүйелі түрде, үнемі дайындалуға мәжбүр етеді. Тестік тапсырмалардың осындай жақсы жағымен қатар олардың кейбір кемшіліктері де бар. Педагогикалық және әдістемелік әдебиеттерде атап көрсетілгендей, тестің және тестік тапсырмалардың мынадай кемшіліктерін айтуға болады: ‒ оқушылар дұрыс емес, қате жауаптардың көп санын оқып және талдап оларды есте сақтап қалып, біраз уақыт өткеннен кейін оны дұрыс сияқты еске түсіруі мүмкін. Оқушылар дайын тұжырымдармен жұмыс істеп үйреніп алып, алған білімін сауатты және қисынды жауаптармен толық құрай алмай, айтып бере алмауы мүмкін. оқушылар дұрыс жауапты болжаммен табуы мүмкін. Оқушылар дұрыс жауапты сұрақтың мәнімен байланыспай, ұқсастығы, жауаптағы сөздер саны және т.б. дұрыс емес жауаптан шартты белгілері арқылы айыра алуы мүмкін. В.В. Хубулашвили, тестің кемшіліктерін қарастыра отырып, оларды екіге бөлді:
1. тестік тапсырманың жауабын таңдап алуына;
2 тестің сапасына байланысты.
Кездейсоқ алынған тапсырмалар жиынтығын тест деп қарастыруға болмайды, тест оқушы білімін нақты өлшеу құралы ретінде қолданып, қатал және нақты әдістемелік талаптарды анықтау өзекті мәселелердің бірі екені даусыз. Физика курсы бойынша оқушылардың білімін бақылау барысында тестің жабық түрімен қатар басқа да түрлерін араластыра қолдану оқушылардың білімін сапасын жан ‒ жақты және толық тексеруге мүмкіндік береді, сонымен қатар оқушылардың пәнге деген қызығушылығын арттыра түседі. Ғылыми негізделіп, дұрыс құрастырылған тестік тапсырмаларды жүйелі пайдалану оқыту сапасын жақсартуға, оқушының бойында уақытты үнемдей білу, тез ойлау, жинақты болу және ұтымды шешім қабылдау, ойын дұрыс тиянақтау, өз бетінше жұмыс істей білу қасиеттерін жетілдіруге көмектеседі.
Қазіргі кезде еліміздің сапалы білім беру мәселесіне үлкен мән беріліп отыр. Оған білім саласына бөлініп жатқан қаржының жыл сайын артып отырғаны дәлел бола алады. Сондықтан да заман талаптарына сай оқушылардың білім сапасын бақылау және бақылауды жетілдіріп отыру іргелі мәселелердің бірі болып табылады. Оқыту үрдісінің міндетті компоненттерінің бірі оқыту нәтижелерін тексеру мен бақылау болып табылады. Физика пәні бойынша білім беру стандартын енгізуде оқыту сапасын көтеруге бағытталған оқушылардың білімін, біліктілігін бағалау және тексеру әдістемесіне бірқатар өзгерістер енгізілгенін айта кету керек. Осыларды ескере келе, білім беру стандартына сәйкес білімділіктің қажетті ең аз деңгейін мөлшерлеу, атап айтқанда, онсыз тұлғаның дамуы, білім алуды жалғастырудың мүмкін еместігі, мұнда оқушылар білуі тиіс оқытудың нәтижесіне біртіндеп жақындайтын төрт деңгей іске асырылады:
1. Білім беру аймағы немесе оқу пәнінің жалпы сипаттамасы;
2. Оқушыға оқу материалын ұсыну деңгейінде курстың мазмұнын сипаттау;
3. Оқушылардың оқу даярлығына қажетті ең төменгі деңгейіне қойылатын талаптарды сипаттау;
4. Оқушылардың міндетті дайындықтары өлшеуіш деңгейін, яғни олардың орындаған тексеру жұмыстары және жекеше тапсырмалар арқылы қажетті талаптар деңгейінің жетістіктерін байқап көру [4].
Сонымен қатар, физика пәнінің бір ерекшелігі пәнді оқыту әдістемесінің маңызды элементінде оқушылардың білімін бақылау мен бағалау тікелей көрініп тұруы керек. Оқу ақпаратын қабылдау мен түсіну және оны меңгеру процесінде меңгерілген білім сапасының бағасын бақылау, таным процесінің жалпы құрылымының өзгермейтініне қарай заңды болып табылады. Осы мақсатта физиканы оқыту процесінде білім бақылауды ұйымдастырудың тиімді тәсілдерін анықтап алу қажет және осыған байланысты мынадай мәселелерді шешу керек: ‒ физика курсы мазмұнының ерекшелігіне сәйкес бақылау түрі мен әдістемесін бөліп алу; ‒ физикадан білім бақылауды тиімді іске асыру үшін бақылау түрінің ерекшелігін есепке алу және анықтау; ‒ білім бақылауда нормативті‒ технологиялық және жеке тұлғаға бағдарланған әдістің бірдейлігін қамтамасыз ету; Физикадан оқыту нәтижелерін бағалау үшін тест тапсырмаларын жасау және қорытынды тестерді құру мәселелері туындайды.
1.2 Оқу орындарында оқушы жастар білімін бағалауда тесттік бақылау жүйесінің қолданылуы
Соңғы уақытта оқу орындарында оқушы жастар білімін бағалауда тесттік бақылау жүйесі қолданылуда. Үкімет шешімімен біздің Республикада жалпы орта білім беретін мектеп түлектері мен орта және жоғары оқу орындарының студенттерін тестілеу орталығы құрылды.
Қазіргі білім беру саласына талдау жасасақ, қоғамның сапалы білімге деген сұранысының өсу мен оған объективті бақылаусыз қол жеткізу мүмкін еместігі арасында қарама - қайшылық туындайды. Осы туындап отырған қарама - қайшылықты шешу мақсатына сәйкес психологиялық - педагогикалық әдебиеттерге талдау жасалды. Оқу тапсырмаларын орындау үрдісінде жүретін ойлау операцияларын тексеру мақсатында жасалған зерттеу нәтижелері көрсеткендей, тесттерді жіктеуді екі топқа бөлуге болатынын көрсетті. Бірінші топқа, факторларды, терминдерді, ұстанымдарды білуді, жадында қайта жаңғыртуды тексеру тапсырмаларын жатқызуға болады. Тапсырмалардың екінші тобы оқыған материалды оқушының түсінуін (қабылдауын) бағалайды. Түрлендіру, қайтадан кодтау, анықтаманы интерпретациялау, нақты жағдайды жинақтау, немесе абстракциялау, талдау т.б. арналған тапсырмалар ерекше топ құрайды.
Кейбір әдістемелік еңбектерде мамандар жалпы тексеру тапсырмаларын барынша аз пайдалана отырып, оқушылардың білімі, біліктілігі және дағдысы туралы барынша мол ақпарат алынатындай етіп құрады.
Бақылаудың ең маңызды мақсаты ‒ оқушыларды өз білімдеріндегі кемшіліктерді дер кезінде анықтап, оны уақытылы жойып отыруға ынталандыру болып табылады. Біздің байқауымызша, оқушылар жұмысының қарқындылығы бақылау өткізудің жиілігімен және тұрақтылығымен реттеледі. Оның үстіне, бақылау жиі болған сайын, оқушылар да бақылау процедурасына жақсы бейімделіп, жүрексіну деңгейі төмендейді.
Мұғалім жұмысының маңызды аспектісі оқушылардың білім, білік, дағдыны меңгеруін бақылау, оқушылардың өзін - өзі тексеру және өз жұмысын бағалау мақсатында пайдалануы болып табылады [2].
Бақылау процедурасы мен нәтижелері оқытушылардың өздерінің және білім мекемесіндегі әдістемелік және жетекші қызметкерлердің күмәнін тудырмасы үшін төмендегідей талаптарға сәйкес жүзеге асуы қажет:
1
13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23
ІІІ.Жұмыс реті
(кезеңдері)
2
3
4
5
6 7 8 9 10 11 12
I. Граф элементтері
ІІ. Толтыру ережесі
Сурет 1. Оқу ақпаратының граф түріндегі құрылымы
1. Бақылау нәтижелерінің жедел алынуы.
2. Бақылау операциялары оқушылар тобының бәрін немесе басым бөлігін қамтуы.
3. Бақылау операциялары өтілген материалдардың бәрін (немесе басым бөлігін) қамтуы.
4. Жұмыс уақытын тиімді пайдалану, яғни, аз уақыт ішінде көп оқушының білім мен білікті меңгеруін бақылау мүмкіндігінің болуы.
5. Бақылау нәтижелерін анықтауға (тексеруге) уақыт аз жұмсалды.
6. Бақылау нәтижелерін анықтау кезінде білікті мұғалімді ауыстыру мүмкіндігі. Айта кеткен жөн, бұл талапты ауызша жауап алу да, бақылау жұмысы да қанағаттандырмайды.
7. Бақылаудың объективтілігі ‒ оның процедурасының, жұмысты бақылау мен нәтижені анықтаудың объективтілігі, бұлар оқушылардың тұрақты, әрі шын көңілден жұмыс істеуіне ынталандырудың маңызды шарты болып табылады.
8. Бақылаудың сенімділігі, яғни, тақырып ақпаратының салыстармалы түрдегі аз ғана бөлігін бақылай отырып, бүкіл тақырып көлемі меңгерілгенін білу мүмкіндігі.
9. Оқушыларға мұғалімнің даярлыққа қояр талабын түсінуге мүмкіндік жасауы.
10. Өтілген ақпаратты қайталау (бекіту) және оқушылардың тілін, өз ойларын қисынды әрі рет - ретімен жеткізу қабілеттерін дамыту мүмкіндігі.
11. Барлық оқушылардың білімін белсендіру және бекіту.
12. Оқушылар жұмысының дербестігін қамтамасыз ету, көмектесуді, жетекші сұрақтар беруді болдырмау және т.б.
Оқу ақпаратын оқу элементтеріне бөлу және олардың құрылымдық байланыстарын граф көмегімен қолайлы түрде айқындау қажет (Сурет 1).
Мұндағы графтың төбелері оқу элементтерін білдіреді, ал қабырғаралы олардың байланыстары мен бір‒біріне бағыныштылығын көрсетеді [2].
4.3 Тесттің артықшылықтары мен жасау кезеңдері
Зерттеу барысында алынған нәтижелерге сүйеніп, тесттердің мынадай артықшылықтарын айтуға болады.
Біріншіден, тесттер‒бағалаудың неғұрлым сапалы тәсілі. Тесттердің объективтілігіне оны өткізу процедурасын, тестік тапсырмалардың сапа көрсеткіштерін тұтасымен стандарттау және тексеру жолымен қол жеткізіледі.
Екіншіден, тесттер - неғұрлым сыйымды құрал. Тест көрсеткіштері оқушыларды белгілі бір меңгерілген білім жиынтығы бар екенін білуге емес, оқу бағдарламасының тақырыптары мен бөлімдерінің негізгі ұғымдарын, білік, дағдыларды т.б. меңгеру деңгейін анықтауға бағдарлаған.
Үшіншіден, тесттер ‒ неғұрлым ауқымды құрал. Тест жұмысын орындай отырып, әрбір оқушы бағдарламада көзделген барлық тақырыптар бойынша тапсырма орындайды.
Төртінші, тесттердің бақылау жұмыстарынан маңызды айырмашылығы оның жабдықталғандығы яғни, тест өткізушілер мен оқушылардың өзара қатынасын, оқушылардың тестілеу кезіндегі іс ‒ әрекетін, нәтижелерді өңдеу және мәліметтерді түсіндіру процедурасын реттейтін қатаң ереженің болуы.
Бесінші, тесттердің айырмашылығы, олар баға критерийлерінің бірліктерін пайдаланып және өткізудің стандарттық шарттарын көздеп, барлық оқушыларды тең жағдайға қояды.
Осылайша, тесттер дәстүрлі бағалау құралдарына қарағанда оқушылардың қандай да бір саладағы жетістіктерін неғұрлым объективті, және ауқымды түрде анықтауға жол ашады деуге болады.
Тесттердің осы айтылған басымдықтарға ие болуының негізгі себебі, оларды әзірлеу, қолдану және нәтижелерді түсіндіруден тұратын стандартталған процедурасының болуында.
Әдебиеттерді талдау негізінде тест әзірлеу процедураларына қойылатын талаптарды жүйеге келтірдік. Әзірленген модель тест жасау кезеңдерін саралауға негізделген. Ол мынадай 16 кезеңнен тұрады.
1) Тестілеу мақсаттарын анықтау;
2) Әзірлеушілердің ресурстық мүмкіндіктерін анықтау;
3) Оқу материалының мазмұнын таңдау;
4) Технологиялық матрица құрастыру;
5) Тест тапсырмаларын құрастыру;
6) Тапсырмаларды және тесттерді сынақтан өткізу үшін тандама құру (сұрыптау);
7) Сынақтан өткізу үшін тапсырмаларды тұтастыру;
8) Тест тапсырмаларын сынақтан өткізу;
9) Тест тапсырмаларының сапа көрсеткіштерін анықтау және есептеу;
10) Тапсырманы өңдеу және тест құрастыру;
11) Тестті сынақтан өткізу;
12) Тест сапасының көрсеткіштерін анықтау және есептеу;
13) Тесттің соңғы нұсқасын құрастыру;
14) Тестті стандарттау;
15) Тестті нормалау;
16) Тестті жабдықтау.
Жұмыстың әрбір кезеңі іске асыру уақыты ғана емес, оларды қандай мамандар жүзеге асыратыны бойыншада ерекшеленеді. Аталған кезеңдер тізімі жалпы және толық. Жалпы себебі, кезеңдер әзірлеушілердің шынайы әрекеттеріне дейін нақтыланбаған, толық себебі, мақсатының бағыты және соған сәйкес классификациялау сипаттамасы әр түрлі тесттер үшін бірқатар кезеңдер орындалмай кетуі мүмкін.
Төмендегі 1‒кестеде мақсаттық бағыттары әр түрлі кейбір кезеңдерді орындаудың міндеттілігі көрсетілген.
Тестілеу нәтижелері бойынша білім мен дағдының өсуі ғана емес, тұрмыстық деңгейде алынған білім, әрекет тәсілдері, материалдың белгілі бір бөлігін баланың қабылдау ерекшеліктері де анықталуы мүмкін. Осының нәтижесінде оқушының жеке даму бағдарламасының жобасын жасауға болады.
Тесттерді нормаға келтіру өте маңызды, өйткені нормалардың болуы шкалаларға тән ерекшеліктерді анықтауға, берілген тест үшін әрбір сыналушының басқаларға қатысты алғандағы орнын белгілеуге, бір немесе әр түрлі тесттер бойынша сыналушылардың немесе сыналушылар болады [13].
Кесте 1
Тест құрастыру кезеңдерін орындаудың әр түрлі мақсаттағы тесттерге арналған сызба нұсқасы
Мақсатты
бағыт.
Тест әзірлеу кезеңдері
1.Оқушылардың белгілі бір кезеңде жеке тақырыптарды меңгерудегі жетістіктерін анықтау. Педагогтар кәсіби қажеттіліктеріне пайдаланылады.
2.Жеке тақырыптарды, пәндерді білім беру бағдарламаларын меңгеру деңгейін анықтау. Педагогтар әкімшілік ішкі қажеттіліктерге пайдалануы мүмкін.
3.Оқушыларды оқытудағы жетістіктері, даярлық нәтижесі бойынша саралау, ранжирлеу.
Оқуға түсу емтихандарын өткізуге және әкімшілік тұрғыда пайдаланады.
4.Оқушылардың білімін кешенді бағалау, оқушыларды қорытынды аттестациялау үшін пайдаланылады.
1.Тестілеу мақсаттарын анықтау.
Иә
Иә
Иә
Иә
2.Тест әзірлеушілердің ресурстық мүмкіндіктерін анықтау.
Қалауынша
Иә
Иә
3.Оқу материалының мазмұнын таңдау
Иә
Иә
Иә
Иә
4.Технологиялық матрица құрастыру.
Қалауынша
Иә
Иә
Иә
5.Тест тапсырмаларын құрастыру.
Иә
Иә
Иә
Иә
6.Тапсырмаларды және тесттерді сынақтан өткізу үшін тандама құрау.
Иә
Иә
Иә
7.Сынақтан өткізу үшін тапсырмаларды ықшамдау.
Иә
Иә
Иә
Иә
8.Тест тапсырмаларын сынақтан өткізу.
Иә
Иә
Иә
Иә
9.Тест тапсырмаларының сапа көрсеткіштерін анықтау және есептеу.
Иә
Иә
Иә
Иә
10.Тапсырманы өндеу және тест құрастыру.
Иә
Иә
Иә
Иә
11.Тестті сынақтан өткізу.
мүмкіндігінше
Иә
Иә
12.Тест сапасының көрсеткіштерін анықтау және есептеу.
Иә
Иә
13.Тесттің соңғы нұсқасын құрастыру.
Иә
Иә
Иә
Иә
14.Тестті стандарттау.
Иә
Иә
Иә
15.Тестті нормалау.
Иә
16.Тестті жабдықтау.
мүмкіндігінше
Иә
Иә
Топтарының арасындағы статистикалық маңызды ұқсастықтар мен айырмашылықтарды белгілеуге жол ашады.
Оқушылардың ең басты жетістігі - олардың оқу әрекетінің нәтижесі. Оқушылардың жетістігін бағалау үшін оларды педагогикалық мақсаттармен қатар қою керек, ал қатар қою үшін мақсаттардың өзі соған сәйкес технологиялық формамен берілуі тиіс. Егер осындай алға қойылған мақсатты технологиялық аяқталған алгоритм түрінде қалыптастыру мүмкіндігі пайдаланылса, білім беру әрекеті нәтижелерінің моделін іс жүзінде көп аспектілі сипатталатын және әр түрлі бөліктерден тұратын тест құрастыруға жарамды формада жасауға айқын мүмкіндік туады.
Кез келген тесттің психологиялық немесе педагогикалық маңызды белгілеріне мыналар жатады [15]:
Тестің біртұтастығы:
oo Метрологиялық негізделген болуы керек.
oo Сапа көрсеткіштеріне - валидтілік пен сенімділікке сәйкес келетін, болуы қажет.
oo Салыстыруға арналған өзге негіздер ретіндегі нормалары бар болуы тиіс.
Тестік тапсырмалар мынадай болуы тиіс:
oo белгілі бір ережелер бойынша құрастырылған;
oo тестілеу мақсаттарына және оны әзірлеушілердің ресурстық әлеуметіне сәйкес келетін;
oo практикада тексерілген;
oo есептеулі сапа көрсеткіштері ‒ күрделілігі және дискриминативтілігі бар.
Жабдықтау мынадай болуы тиіс:
oo барлық сыналушылар үшін бірдей жағдайды қамтамасыз ететін;
oo өткізу уақытын шектейтін;
oo нұсқауларының бәрі бірдей, әрі сыналушыларға не істеу керектігін айқын түсіндіретін;
oo нәтижелерді статистикалық талдауды және оларды түсіндіруді алдын ‒ ала қарастыратын.
Білім беру стандарттары Білім туралы заңның міндеттерін атқару үшін, біріншіден оның мазмұнының құрылымын іріктеу, екіншіден білімді игерудің сапасын анықтап алу керек, яғни дидактикалық бірліктердің дұрыс таңдалуын қамтамасыз ету керек. Одан кейін бұл талаптардың оқушылар үшін емес, мектеп бітірушілерге арналғанын ескеру керек. Ал алынған ақпараттар негізгі мектепте берілген жағдайда, оны он бірінші сыныпқа дейін ұмытпай сақтау мүмкіндігі қандай екендігін анықтау қажет? Бұл жағдайларда көптеген проблемаларды шешуге тура келеді.
Біріншіден, оқу пәндеріндегі дидактикалық бірліктердің құрылымын дәл анықтап алу керек және оларды сапалы игерудің жолдарын дұрыс ұйымдастыру керек.
Екіншіден, есте сақтау үшін емес, түсінуге қажетті іріктеп алынған дидактикалық бірліктердің мығым түрде қалыптасуын қамтамасыз ету қажет.
Үшіншіден, оқу үрдісі алдыңғы өтілген материалды түбегейлі түрде қайталауды қамтамасыз ететіндей болуы тиіс, яғни бұл кезде пән аралық байланыстар мен олардың қолданбалы жағы арта түседі деген сөз.
Осы айтылғандардан мемлекттік білім беру стандарттары талаптарын қанағаттандыруға байланысты бақылау әдістерін жетілдіру проблемасы ғана емес, білімнің тиянақты болу проблемасы да өткір түрде қойыла бастайды. Оларды шешудің бір бағыты ретінде комплекстік тестілеуді алуға болады, ал ол біріншіден, бақылау процедураларының объективті болуын, екіншіден, білімді игерудің деңгейін көтеруді, үшіншіден, жүйелі түрдегі қайталауды, яғни әр пән ішінде және пән аралық байланыстар түріндегі дидактикалық қайталаудың деңгейін көтереді, ал бұдан білімнің тиянақты болуы туындайды [15].
1.4 Білімді бағалаудың басқа түрлеріндей тестік бақылаудың ерекшелігі мен кемшілігі
Білімді бағалаудың басқа түрлеріндей тестік бақылаудың ерекшелігі де, кемшілігі де болады.
Ерекшелігі:
1 Сапалы, объективті, өткізілуі стандартты түрде, жалпы білім тексеріледі.
2 Әділетті, оқушылар бірдей жағдайға қойылады, тікелей сабақ беретін мұғалім қатыспайды, оқушының мектебі, тұратын орыны ешқандай ерекшелік белгісін алмайды.
3 Тестік бақылау кең көлемді оқу материалын қамтиды. Мысалы, ауызша емтихан 2 ‒ 4 тақырып, жазбаша емтихан 3 ‒ 5 тақырып қамтылады.
4 Бағалауы нақты.
5 Экономикалық жағынан тиімді (тексеретін адамдар саны, уақыты)
Кемшілігі:
1 Тестік сұрақтарды құрастыру, топтастыру ұзақ үрдіс. Барлық пәндер бойынша стандартты тестер жоқ, бар болған да сапасы дұрыс емес.
2 Тест қорытындысында кемшіліктер анықталады, бірақ оның негізгі себебін біле алмаймыз.
3 Тестік бақылауда оқушылардың шығармашылық қабілетін бағалай алмаймыз.
4 Тесте көп сұрақтардың қамтылуы уақыттың жетпеуіне, асығуына байланысты кемшілік болады.
5 Тесте кездей соқтық болуы әбден мүмкін. Жауап беру кезінде.
6 Орыс мектептеріндегі қазақ тіліндегі кемшіліктің болуы оқушының тілдік бірлік аудармасын дұрыс білмеуінен болады.
7 Сұрақты аяғына дейін оқымау.
Қазіргі оқыту үрдісінде өте жиі кездесетін оқыту тесті және бақылау тесті.
Оқыту тестінің мақсаты белгілі бір модульды, тақырыпты меңгертуге арналады, оқытушы негізгі рольді атқарады. Сұрақ қою, жауап беру, есте сақтаймыз, жазып аламыз, үйден ауызша қайталаймыз, қайтадан жалпы сұрақ ‒ жауап тұрінде тексереміз.
Бақылау тесті осыдан кейін жүргізіледі. Мысалы 9 сыныпта 23 оқушы МАБ дайындық барысында оқыту тестін сабақта жүргізбей бірден бақылау тестін алдым. 23 баланың 64% орындады. Ал келесіде 89% орындады. Бұл тестердің тагы бір тиімділігі егер ол әр модуль сайын өтсе оқушылардың дайындалуын тәртіпке келтіреді. Нәтиже сабақ. 15‒20 минут тест, 15‒20 сұрақ жеткілікті. Барлық мұғалімдер өз жұмыстарында:
1 Жабық тест түрін жиі қолданады
2 Балама тест
3 Анықтау тест. Осы екі түрін ережені жаттамайтын, есте сақтауға талпынбайтын оқушылармен жүргізген тиімді.
4 Тіке жауап тест. Мұғалім - оқушы. Көп жағдайда әдебиет сабағында қолдануға болады. Мысалы Абай шығармашылығы бойынша
5 Ашық тест. Білім деңгейі жоғары, шығармашылық қабілетін толықтыруға талпынатын оқушыларға арнаймын
6 Сәйкестік тест. Бағанаға қарап дұрыс жауабын тап. Модуль бойынша сөздік жұмысын тексеруге өте тиімді. Жақсы есте сақтаған сөзіңді басқа (жасыл) бояумен көрсет.
7 Толықтыру тест. Сөздерді жақсы есте сақтау үшін бастауыш сыныпта, ережені есте сақтау үшін 9 сыныптарда жүргізу тиімді [8].
Әр тестен кейін түзету жұмысын жүргізу міндетті түрде қажет. Арнайы дәптерге оқушы қате сұрақты белгілейді, сұраймыз неге ол жауапты алды, оқушы түсіндіреді, келесі оқушы дұрыс жауабын айтады, мұғалім толықтырады. Осындай түзету жұмыстарын жүргізу нәтижесінде оқушылардың пәнге байланысты терминдердің нақты баламасын білмейтіңдерін анықтадым және жою мақсатында 140 сөз бен сөз тіркесін жазып, жаттап, тексердік. Оқушылар бір тапсырманы әртүрлі сөзбен берген жағдайда шатасады.
Кесте 2
Ашық тест
Тапсырма
Жауабы
1. Молекулалық-кинетикалық теорияның негізгі қағидалары қалай тұжырымдалады.?
2. Жылулық қозғалыс деп қандай қозғалыстарды айтамыз?:
3. Броундық қозғалыс деп қандай қозғалыс деп айтады?
4. Диффузия деп қандай құбылысты атайды?
Кесте 3
Анықтау тест
Тапсырма
Жауап
1. Теңісерлі күш (Денеге әсер ететін күштер бір бағытта болған жағдайда)
Fт.ә.=F2-F1
2. Теңісерлі күш (Денеге әсер ететін күштер қарама-қарсы болған жағдайда)
Fт.ә.=F2+F1
3. Теңісерлі күш (Денеге әсер ететін күштер перпендикуляр болған жағдайда)
Fт.ә.=0 болған жағдайда, =0 немесе =const
4. Теңісерлі күш (Денеге әсер ететін күштер бір-бірімен бұрыш жасағанда)
Fт.ә=F12+F22 +2*Ғ1*Ғ2*cos
5. Ньютонның 1 заңы
Fт.ә=F12+F22
Кесте 4
Балама тест
Тапсырма
Жауабы
1. Кинеткалық энергияма?
ИЯ
2. Потенциалдық энергияма?
ИЯ
3. Қуаттың формуласыма?
Жоқ
4. Пайдалы әсер коэффициенті
Жоқ
5. Тербеліс периоды?
ИЯ
6. Тербеліс жилігіме?
ИЯ
7. Серіппелі маятниктің периоды?
Жоқ
8. Математикалық маятниктің периоды?
Жоқ
Толықтыру тест
1. Кинематика.
Ден...рдің қозғ ... ын, ол..ды ..дыр..н се...тер.. қ..астыр..май зе...лейтін м ... ..ика..ң ..лі..і.
2. Үдеу - ж..да...қ в..тор...ң ө..еру шап..ды..н с..ат..тын ..ма
3. Лездік жылдамдық -бе..ген уақ.. ме ... нд..і д..ен.. ж...амд..ы.
4. Тангенциал үдеу д.п ж..д..д..тың ш..асы бо..ша өз...іс шап..ығы. си...тай..н то..қ ү..у..ң қ..уш..ы ре..нде т..не..з, ол әр..ш.. т...кто..ның к.з к..ген н..те...е ж..а.а б..ы..н бағ..та..ды.
Жабық тест
1. Физика қандай ғылым саласына жатады?
А) жаратылыстану.
B) әлеуметтік.
C) гуманитарлық.
D) қолданбалы.
E) техникалық
2. E=mc2 формуласындағы Е шамасы нені көрсетеді?
А) кинетикалық энергия.
B) тыныштық энергиясы.
C) потенциальдықэнергия.
D) энергияның барлық ықтимал түрлері.
E) ішкі энергия.
3. Гравитация -...
А) тартылыс өрісін құрайтын бүкіләлемдік тартылыс күші.
B) күшті өзара әрекеттесуге ұшырайтын элементар бөлшектерінің жалпы атауы.
C) ағзалардың қызметі мен құрылысын тіршілік ету жағдайына бейімдеу.
D) зерттеу әдісі.
E) антибөлшектерден түзілген зат.
4. Микроөлшектердің толқындық қасиеттері туралы гипотезаны кім айтты?
А) Луй де Бройль.
B) М. Планк.
C) А. Эйнштейн.
D) Э.Шредингер.
E) Н. Бор.
5. Жарық квантының энергиясы тең:
А) mv[2]
B) h
C) mg
D) mc
E) qu
6. Механиканың негізін қалаушы:
А) И. Ньютон.
B) Аристотель.
C) А. Эйнштейн.
D) Пифагор.
E) Ж.Ж. Руссо.
Тізбектелген тест
Кодтаудың түрлерін өсу ретімен орналастыр:
Оналтылық
Екілік
Ондық
Сегіздік
Жауабы: 2,4,3,1
Ақпараттың өлшем бірліктерін ең кішісінен бастап орналастыр:
Байт
Бит
Гбайт
Мбайт
Жауабы: 2,1,4,3
Ақпараттың өлшем бірліктерін ен үлкенінен бастап орналастыр:
Байт
Бит
Гбайт
Мбайт
Жауабы: 3,4,1,2
Соңғы кезде қолданылып жүрген өлшем бірліктерді кезеңімен орналастыр:
Мегабайт‒Килобайт
Гегабайт‒Мегабайт
Терабайт‒Петабайт
Бит‒Байт
Жауабы: 4,1,2,3
Компьютерде есеп шығару технологиясын кезеңдермен көрсет:
Есепті шығарудың таңдау әдісі
Есептің қойылымы
Математикалық модел
Алгоритмін құру
Жауабы: 2,3,1,4
Компьютерде есеп шығару технологиясын кезеңдермен көрсет:
Компьютер түсінетін тілде программасын жазу
Есепті ЭЕМ ге салу
Қателермен жұмыс
Есепке талдау жүргізу
Жауабы: 1,2,3,4
Алгоритмнің қасиеттерін ретіменен көрсет:
Нәтижелілік
Дискреттілік
Анықтылық
Жалпыламалық
Жауабы: 3,4,2,1
1.5 Тестілеу - оқушылардың білім, білік, дағдысын бақылаудың бір түрі
Әлемде тестік тапсырмалар арқылы білім сапасы мен деңгейін тексеру, жоғары технологиялар қатарына жатқызылады.
Тестілеу әдісі көптеген дамыған елдерде қазіргі білімінің ажырамас бөлігіне айналған жастардың дайындық деңгейін және жалпы білім сапасын болжаудың тиімді құралы ретінде пайдаланылады.
Оқушылардың білімнің мемлекеттік стандарт талаптарына сәйкестігін бақылауды ұйымдастырудың бір түрі - тесттік бақылау жүйесі. Ол оқушылардың өз бетінше жұмыс әрекетін арттырып, оқытудың тиімділігіне қол жеткізіп, ойлау қабілетін шығармашылық әрекетін белсендіреді. Осыларға қоса оқушылардың білімдеріндегі оқулықтар анықталып, уақытты тиімді пайдалануға мүмкіндік береді. Тест тапсырмаларын мұғалім өз қалауынша тақырып, тарау бойынша құрайды. Бірақ тесттердің көмегімен оқушылардың шығармашылық дәрежесін бақылау мүмкін емес. Толық педагогикалық мақсатқа жету үшін оқу үрдісінде тесттерді тексерудің барлық басқа түрлері мен тәжірибелік, семенар сабақтар, реферат, баяндама әзірлеу арқылы оқушылардың нақты даярлық дәрежесін көре аламыз.
Соңғы жылдары тестік әдіс оқу білімге қатысты барлық үйымдарда кеңінен қолданып жүр. Тест дегеніміз не?
Тест арқылы сынауда қандай жаңалық бар? Оның сұрақтары қалай дайындалады, оны қалай өткізеді, тест арқылы сұраққа қалай дайындалу керек?
Тест ‒ ағылшын сөзі, сынақ, байқау деген мағынаны білдіреді. Ең алғаш рет оқушылардың білімін тексеру үшін тестіні ағылшын педагогы Дж. Фишер 1864 жылы қолданған.
Бүгінде тест қолдану оқытушылармен қатар оқушылар үшін де көп тиімді екенін өмірдің өзі дәлелдеп отыр. Нәтижесі тікелей белгілі болады. Тестік әдіс талапкердің білім дәрежесін анықтауда көп уақыт алмайды.
Тест - оқушылардың білімін және дағдыларын тексеретін құрал болып табылады [2].
Педагогикалық тест деп белгілі мазмұны бар, ерекше формадағы тапсырмалардың жүйесін атайды. Тест сынаққа түскендердің бір пән бойынша білімінің құрамы мен құрылымын анықтайды. Басқа сынақ жұмыстарымен салыстырғанда, тестің артықшылығы оның объективті, сенімді, көп варианттылығы болып табылады. Тестің міндетті түрде бірнеше варианты болуы керек. Бұл тексеру кезіндегі тиімділікті арттырады, өйткені мұнша тапсырманың барлығын жаттап алу, есте ұстау немесе көшіріп алу мүмкін емес. Тест тапсырмалары тек бақылау ретінде емес, оқушыларды үйрету,машықтандыру үшін де тиімді. Педагогикалық тест арқылы әрбір оқушының білім деңгейін нақты және тез анықтауға болады.
Педагогикалық тест нәтижелі болу үшін оның қорытындысын міндетті түрде статистикалық өңдеуден өткізу керек.
Педагогикалық тестіні құрастыру күрделі іс болып табылады, бірақ мектеп мұғалімі тест тапсырмаларының комплектісін жасай алады. Ал, тест тапсырмалары сабақ барысында оқушылардың білімін тексерудің қатаң формасын машықтандырады [15].
Тест тапсырмасына қойылатын негізгі талаптар мыналар:
oo Тест жұмысын өткізуде белгілі бір уақыттың болуы;
oo Тапсырмаларды орындау үшін берілген нұсқаулардың түсінікті, айқын болуы;
Тестілеу ‒ белгілі бір мәндер шкаласы бар стандартталған сұрақтар мен есептер пайдаланатын психологиялық диагностика әдісі.
Тестілеу процесін 3 кезеңге бөлуге болады:
1 тестіні таңдау (тестілеудің мақсатымен және тестілеудің дұрыстығымен сенімділік дәрежесімен анықталады)
2 оны өткізу (тестіге берілген нұсқамен анықталады)
3 нәтижелерді пайымдау (тестілеудің пәніне қатысты теориялық тарауалылықтар жүйесімен анықталады)
Үш кезеңнің үшеуінде де білікті психологтың қатысуы қажет.
Тестілер - жеке тұлғалардың даралық психологиялық қасиеттерін, сондай - ақ білімін, білігі мен машығын салыстырмалы шаралармен өлшеуге арналған стандартталған тапсырмалар: психологиялық диагностиканың негізгі әдістерінің бірі.
Тестілеу - модельдік жағдайлар болып табылады, олар арқылы индивидтің тән сипатты реакциясы анықталып, зерделенетін нышан көрсеткіштерінің жиынтығы деп есептелінеді.
Тестілер төмендегідей ерекшеліктерімен сипатталады:
1 қажетті жабдықтау және өткізу рәсімінің қарапайымдылығы
2 нәтиженің тікелей анықталуы
3 жеке және топтық жағдайда қолданылуы
4 математикалық өңдеуге қолайлылығы
5 қысқа мерзілімділігі
6 белгіленген стандарттың (норманың) болуы
7 ақиқаттылығы
Дегенмен дәстүрлі әдіспен салыстырғанда оқушылардың білім,білік, дағды деңгейін тест арқылы тексерудің өзіндік кемшіліктері де бар:
1 Нысапсы іріктеу арқылы жауапты кездейсоқ табудың басым мүмкіндігі
2 Әрекет нәтижесінің тек соңын тексеру
3 Мұғалімнің қиын жағдайда тап болуы, көбінесе оқушының логикалық ойлау деңгейін анықтауға мүмкіндіктің болмауы [17].
Яғни, тестік бақылау жұмыстары оқушылардың білім сапасын тексеруде негізгі нысаны болып қала алмайды, керісінше ол оқушылардың білім, білік, дағдысын анықтауда басқа да бақылау әдістерімен және нысандарымен үйлесіп қолданылуы керек. Сөйтсе де тестік тапсырманы орындату арқылы оқушылардың өткен тақырыптар бойынша жинақтаған білім сапасын анықтауға нақты мүмкіндік туады. Тестілік тапсырмаларды орындату барысында мұғалімнің оқушыларға тест туралы қарапайым ұғымдарды түсіндіре отырып, тапсырманы орындау әдісімен таныстырып кеткені де абзал.
Мысалы, берілген белгілі бір уақытта үлгеру үшін оқушылар №1 сұрақпен танысып, егер сұрақтың нақты жауабын білетін болса бірден белгілеп келесі сұраққа көшіп отырады, ал егер сұрақтың жауабын бірден есіне түсіре алмаса, уақытын жауап іздеп жоғалтпай, бірден екінші сұраққа көшкені дұрыс. Осы әдіспен тестің аяғына шыққан оқушы жауабын таба алмаған сұрақтарға басынан бастап қайта оралып, нақты жауапты іздеуге алғашқыдан сәл көбірек уақыт бөлу арқылы шешуін тауып, тағы да келесі сұрақтарға көшіп отырады. Міне, осылай тестілік тапсырманы бас аяғына дейін екі - үш рет айналып шыққан оқушы берілген уақытта тапсырманы толық әрі сапалы орындауға мүмкіндік алады.
Бір пән бойынша берілген тестілік тапсырманы орындауға бір академиялық сағат (45минут) бөлінеді. Тестілік тапсырмаларды сыныптың барлық оқушылары бір мезгілде әр оқушы дербес орындайды. Тестілік тапсырмалар жазбаша түрде (компьютерлік нұсқада) теріліп әр оқушыға беріледі.
ҚР ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz