Бағдарламамен қамтамасыздандыруды өңдеу технологиясы

Жоспар

Теориялық бөлім
I.Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
II. Негізгі бөлім: ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..5
2.1 Утилиттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..5
2.1.1 Антивирустік бағдарламалар ... ... ... ... ... ... ... ... .. 5
2.1.2 Архивтік бағдарламалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .7
2.1.3 Totol Commander бағдарламасының
мүмкіншіліктері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..9
2.2 Қолданбалы бағдарламалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..14
2.2.1 Microsoft Word бағдарламасның мүмкіншіліктері ... ..14
2.2.2 Microsoft Access. те кесте құру ... ... ... ... ... ... ... 17
2.2.3 Microsoft Excel бағдарламасы туралы түсінік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 20
2.3 Арнайы бағдарламалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .22
2.3.1 Corel Draw векторлық графикалық
редакторы туралы түсінік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 22
2.3.2 Photoshop графикалық бағдарламасы ... ... ... ... ... ..26
2.4 Мәліметтер қорымен жұмыс ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...30
Тәжірибелік бөлім
Видеотека мәліметтер қоры ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..32
III. Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..38
IV. Пайдаланған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 39

Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 37 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым министірлігі
Ш.Есенов атындағы Каспий мемлекеттік технологиялар және инжиниринг
университетінің колледжі

“Бағдарламамен қамтамасыздандыруды өңдеу технологиясы” оқу-тәжірибесі
бойынша

Есеп

Орындаған: ВТ- 10-01 тобының
студенті Баймухаммедов А. Т.
Тексерген: оқытушы Қалиева С.А.

Ақтау-2012

Жоспар

Теориялық бөлім
I.Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
II. Негізгі бөлім: ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5
2.1 Утилиттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... 5
2.1.1 Антивирустік бағдарламалар ... ... ... ... ... ... ... ... .. 5
2.1.2 Архивтік бағдарламалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .7
2.1.3 Totol Commander бағдарламасының
мүмкіншіліктері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... .9
2.2 Қолданбалы бағдарламалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 14
2.2.1 Microsoft Word бағдарламасның мүмкіншіліктері ... ..14
2.2.2 Microsoft Access- те кесте құру ... ... ... ... ... ... ... 17
2.2.3 Microsoft Excel бағдарламасы туралы
түсінік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ...20
2.3 Арнайы бағдарламалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ...22
2.3.1 Corel Draw векторлық графикалық
редакторы туралы
түсінік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
...22
2.3.2 Photoshop графикалық бағдарламасы ... ... ... ... ... ..26
2.4 Мәліметтер қорымен жұмыс ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. .30
Тәжірибелік бөлім
Видеотека мәліметтер қоры ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...32
III. Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..38
IV. Пайдаланған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ...39

Кіріспе

Операциялық жүйе – компьютер іске қосылған кезде бірден жұмыс жасайтын
программа. Операциялық жүйе қолданушымен сұхбат ұйымдастырады, компьютермен
және оның ресурстарымен (оперативті жад, дискіде орынды, т.б.) басқару
жұмыстарын, орындауға басқа қолданбалы программаларды іске қосу жұмыстарын
орындайды. Операциялық жүйе қолданушымен, қолданбалы программалармен және
компьютер құрылғыларымен байланыс түрін (интерфейс) орнатуды қамтамасыз
етеді. Ол адамға программаларды іске қосуға, барлық мүмкін деректерді
оларға беруге және олардан алуға, программаның жұмысын басқаруға,
компьютердің параметрлерін және оған қосылған құрылғыларды өзгертуге,
ресурстарды қайта бөлуге мүмкіндік береді.
ОЖ-ның екі негізгі қызметін атап айту керек, олар:
1) Барлық қолданбалы және жүйелік программалардың жұмысын, оларды бір-
бірімен және аппаратық жабдықтармен байланыстыра отырып, қамтамасыз ету;
2) Әрбір адамға ЭЕМ-ді жалпы басқару мүмкіншілігін беру;
Компьютерді басқару ОЖ-нің командалық тілі арқылы жүргізіледі, ол дискіні
басқару, мәліметтерді көшіру, файлдарды баспаға шығару, кез-келген
программаны іске қосу, қажетті жұмыс режимін орнату сияқты әр түрлі
әрекеттерден тұрады.
Кез келген операциялық жүйе сияқты Windows ортасының негізгі ядросы,
жедел жадты басқаратын ішкі жүйесі, файлдық жүйесі, енгізу-шығару
құрылғыларымен жұмыс істейтін драйверлері, т.б. жүйелері бар. Ол жұмыс
кезінде мынадай мәселелердің орындалуын қамтамасыз етуі тиіс:
-компьютердің барлық аппараттық құрал-жабдықтарын басқару;
-файылдық жүйемен жұмыс істеуді қамтамасыз ету;
-қолданбалы программаларды іске қосу.
Бұған қоса WINDOWS жүйесі:
-бір уақытта бірнеше программалардың жұмыс істеуін;
-әр түрлі программалар арасында мәліметтер алмасуын;
-масштабталатын шрифтерді сүймелдеуді;
-мультимедия мүмкіндіктерін пайдалануды;
-біріңғай анықтамалық жүйе жұмысын қамтамасыз ете алады
WINDOWS жүесінің негізгі ұғымдары
Терезе экранның төртбұрышты қоршаулы аймағы. Онда әр түрлі программалар
орындалады. Кез келген мәліметтер өңделіп түзетіледі және басқару
әрекеттері жүргізіледі. Терезе шекаралары- бұл терезенің периметр бойынша
өтетін тік және көлденең сызықтар. Қолданбалы программа терезесі-бұл
терезеде негізгі қолданбалы программалар жұмысы атқарылады. Ол экранның
бөлігін немесе оны толық алып тұра алады. Экран бетінде бір мезетте бірнеше
терезе орналаса береді. Мұнда кез келген қолданбалы программаның өзіне тән
жұмыс істеу терезесі болады, бірақ олардың негізгі элементтері бірдей болып
жасалған. Егер терезені жбатын болсақ, дәл сол уақытқа дейін екпінді күйде
болып жұмыс істеп тұрған программаың жұмысы да аяқталады.
Кез келген терезенің белгілі бір шектеулі мөлшері болады,
сондықтан информация көп болса, ол терезеге симай қалады. Мұндай жағдайда
терезенің оң жақ шетінде (төменгі шетінде) айналу сызықтары деп аталатын
элемент пайда болады. Бұл элементтің пайда болуы осы мезетте терезе ішіне
симай сыртта орналасқан информацияның бар екенін көрсетеді.
Экран бетіндегі программалар мен құжаттар орналасатын терезелер үш
түрлі болады:
-толық экранды терезе, яғни терезе экранды толығымен алып тұрады;
-қалыпты күйдегі терезе, яғни терезе экранның белгілі бір бөлігін
алып тұрады.

2.1 Утилиттер

Утилиттер – программалау ортасында белгілі бір қызмет атқаруға
пайдаланылатын қосымша программалар. Мұндай программалар берілгендер қорын
басқарушы жүйелерде түрлі программаның тілдерінде жиі кездеседі.
Мәліметтерді қысатын (архивтейтін) компьютерді вирустан тексеретін
программалар.

2.1.1 Антивирустік бағдарламалар

Компьютерлік вирус — арнайы жазылған шағын көлемді (кішігірім)
программа. Ол өздігінен басқа программалар соңына немесе алдына қосымша
жазылады да, оларды "бүлдіруге" кіріседі, сондай-ақ компьютерде тағы басқа
келеңсіз әрекеттерді істеуі мүмкін. Ішінен осындай вирус табылған программа
"ауру жұққан" немесе "бүлінген" деп аталады. Мұндай программаны іске
қосқанда алдымен вирус жұмысқа кірісіп, оның негізгі функциясы орындалмайды
немесе қате орындалады. Вирус іске қосылған программаларға да кері әсер
етіп, оларға да "жұғады" және басқа да зиянды іс-әрекеттер жасай бастайды
(мысалы, файлдарды немесе дискідегі файлдардың орналасу кестесін бүлдіреді,
жедел жадтағы бос орынды жайлап алады және т. с. с.).
Соңғы кезде компьютерлік вирустармен күресуде үлкен тәжірибе
жинақталды, антивирустық программалар жасалды, программалар мен деректерді
қорғау шаралары айқындалды. Вирус табылған кезеңнен бастап қысқа уақыт
ішінде қайта пайда болатын вирустарды жеңетін антивирустық құралдар үнемі
жетілдіріліп және дамытылып отырады. Вирустарды табуға және жоюға мүмкіндік
беретін программалар антивирустық программалар деп аталады.
Белгілі антивирустық программаларды бірнеше типтерге бөлуге болады.
Детектор-программалар белгілі вирустардың бірімен зақымдалған
файлдарды табады, мұндай программалар жеке түрде сирек кездеседі.
Фагтар немесе доктор-программалар, сондай-ақ вакцина-программалар
вируспен зақымдалған файлдарды тауып қана қоймай, оларды емдейді де,
программаны вируспен зақымдалғанға дейінгі қалпына келтіре отырып,
файлдардан вирус программасының тәнін жояды. Фагтар өз жұмысының басында
вирустарды жедел жадтан іздейді, оларды жояды, тек содан кейін ғана
файлдарды емдеуге кіріседі. Фагтардың ішінде полифагтар, яғни
вирустардың көп мөлшерін жоятын доктор-программалары ерекше. Ең кең
таралған полифагтар Aidstest жасаушысы – Д.Лозинский, Scan, Norton
AntiVirus және Doctor Web жасаушысы – И.Данилов программалары болып
табылады.
Ревизор-программалар вирустрдан қорғайтын құралдардың ең сенімдісі.
Ревизор программалардың алғашқы қалпын, яғни компьютердің вируспен
зақымдалмаған кезін есте сақтайды, содан кейін ағымдағы жағдайды алғашқы
жағдаймен салыстырып отырады. Егер өзгеріс табылса, онда дисплейдің
экранына хабарлама шығарады. Ресейде Д.Мостов жасаған ADinf ревизор-
программасы кең таралған. Бұл программаны барлық оқу орындарындағы
компьютерлерге орнату ұсынылған. Ол тек вирустардың белсенділігін ғана
емес, кейбір оқушылардың зиянды әрекеттерін де (оқушылардың тиісуіне
болмайтын файлдар мен қапшықтарды жылжытуын, өшіруін, жазуын) бақылауға
мүмкіндік береді.
Фильтр-программалар немесе күзетшілер - үнемі компьютер жадында
болатын шағын резидентті программалар. Олар компьютердің операцияларын
бақылайды және компьютер жұмысының барысында вирустарға тән күмәнді
әрекеттерді табады. Қандай да бір программа осындай әрекеттерді
орындамақшы болғанда, күзетші хабарлама жібереді, ал пайдаланушы тиісті
операцияны орындауға рұқсат береді немесе тыйым салады. Пайдаланушылар,
әдетте күзетшіні қолданбайды, өйткені әрдайым берілетін ескерту жұмысқа
кедергі келтіреді. Фильтр-программалар вирусты көбеймей тұрып, оның
өмірінің ең алғашқы сатысында табуға мүмкіндік береді, бірақ олар файлдар
мен дискілерді емдемейді, сондықтан вирустарды жою үшін фагтарды қолдану
қажет болады.
Вирустардан қорғайтын программалық құралдардан басқа винчестердің
белгілі бөлімдерін сенімді қорғауды қамтамасыздандыратын тағы арнайы
қосымша құрылғылар болады. Мұндай құрылғыға Ю.Фомин жасаған Sheriff
платасы мысал болып табылады.
Антивирустық программаларды қолдану ақпараттың толық қорғалуын
қамтамасыз етпейді. Профилактикалық алдын алу шараларын қолдану керек,
мысалы төмендегідей:
1. резервтік көшірме жасау – ақпаратты архивтеу;
2. зақымдануы ықтимал кездейсоқ заңды өнім болып табылмайтын ұрлық
программаларды қолданбау;
3. дискеттерден файлдарды шығарып оқымай тұрып, оларды вирусқа
тексеру;
4. антивирустық программа дискетте сақталуы керек, өйткені
винчестерде болса, ол да зақымдануы мүмкін;
5. компьютерді үнемі вирусқа тексеріп отыру керек!
Вирустар үнемі өзгереді және олардың саны күн сайын көбеюде, антивирустық
программалар да жаңарып отырады, сондықтан әрқашан антивирустардың жаңа
нұқсаларының шығуын қадағалап жүру қажет. Егер антивирустардың ескі нұсқасы
тексеруден кейін бәрі таза деп хабарласа да, сақ болу керек, өйткені ол
бүркемеленудің басқа әдісін қолданған жаңа вирусты байқамауы да мүмкін.

2.1.1 Архивтеу

Файлдарды ұзақ сақтау үшін немесе компьютер желісі арқылы оңай әрі
тез тасымалдау үшін файлдар арнайы файлдық менеджерлер және арнайы архивтеу
программалары көмегімен архивтеледі (сығылады).
Архивтеу алгоритмдері мен әдістері. Мәліметтерді еш нұқсансыз (жоғалусыз)
архивтейтін әртүрлі архивтеу алгоритмдері бар. Мәліметтерді қайтадан
қалпына келтіргенде ол бастапқы күйге келеді. Мәліметтерді сығудың ең
қарапайым алгоритмі (мәтінде бірдей символдар тізбегі, ал графикалық
редакторда – бір түспен боялған облыс және т.б болуы мүмкін) қайталанатын
биттерді алмастыруға негізделген. Мысалы, мәтінде 10 байт болатын 10 бос
орын тізбегі қатар келеді. Архивтеу барысында ол 3 байтпен (бірінші байт –
алмастырылатын символды кодтайды; екінші байт – архивтеу жалаушасын
көрсететін арнайы байт, ол бірінші байттағы байттарды архивтен тізбек
түрінде ашу қажеттілігін көрсетеді; үшінші байт – қайталанатын байттар
санын көрсетеді) алмастырылады . Файлдарды архивтейтін көптеген арнайы
программалар – архиваторлар (WinZip, WinRAR, PowerArchiver жѕне т.б.) бар.
Ең көп тараған архивтеу және оларды басқару құрылғыларының бірі – MS-DOS,
Windows, Linux жѕне т.б. жүйелерде жұмыс істей алатын, толық орысшаланған
WinRAR архиваторы болып табылады. WinRAR RAR және ZIP архивтерімен жұмыс
істеуге, сонымен бірге мәліметтерді сығудың тиімді алгоритмдерін қолданып
көптомды және өзі ашылатын архивтер және сол сияқтыларды құруға мүмкіндік
береді. Файлдарды архивтеу. WinRAR архиваторының көмегімен файлдардарды
архивтеуді, және файлдарды архивтен қайтадан алуды ұйымдастыруға болады.
1. WinRAR архиваторын іске қосыңыз.
2. Файлдарды белгілеңіз және Командалар-Архивке файл қосу командасын
енгізіңіз

1-сурет. WinRAR архиваторының терезесі.
Жаңа архив құру барысында архивтеу параметрлерін беру керек. Ең
алдымен архивтік файл атын және дискідегі оның сақталынатын орнын беру
қажет. Одан кейін архивтеудің RAR немесе ZIP форматын таңдау қажет.
WAV форматындағы дыбыстың және BMP форматындағы графикалық файлдарды
архивтеу үшін қосымша сығу дәрежесі кәдімгі әдістен 30 %-ға жоғары арнайы
мультимедиа-сығу әдісін қолдануға болады. Ол үшін:
1. Архив аты және параметрі тақтасында төмендегі архивтеу параметрлерін
беру керек:

- архивтік файл аты;
- архивтің дискідегі сақталатын орны;
- архив пішімі;
- сығу ѕдісі;
- сљөдік өлшемі;
- том өлшемі;
- жағалау әдісі;
- архивтеу параметрі.

2-сурет. Архив атын және параметрін көрсету терезесі.
2. Файлдарды архивтен шығару үшін алдымен архивтік файлдарды таңдап алып,
[Командалар-Таңдалған архивтен шығару] командасын енгізу қажет.
2.1.3 Totol Commander программасының мінездемесі.

Totol Commander – бұл файлдық менеджер, яғни программа Windows
ортасында файл мен жұмыс жасау үшін арналған. Өз мүмкіншілігіне қарай ол
Сілтеуіш программасындағы файлдық менеджерден жақсырақ тұрғызылған және
оның сыртқы көрінісі мен интерфейсі Norton Commander-дағы MS-DOS
программасына ұқсас, осы программаның ең жақсыларын қосып атқарады.
Totol Commander-дың мүмкіншілігі:
• Totol Commander көп командаларын қарапайым пернелерді басу арқылы
орындауға болады, Norton Commander-ге ұқсас;
• Drag & Drop қолдауы, сілтемеге ұқсас (бар объектіні тышқан сілтемесі
арқылы апару);
• көшірімді кеңейту, ауыстырушылық, атын өзгерту және файл мен ағаш
каталогын жою;
• файлдық архивпен жай директория сияқты жұмыс жасау, файлды тез арада
архивке көшіруге болады немесе архивті дискке және файлды архивтен жоюға
болады (ішіндегі архивті модификациялау);
• Totol Commander меню командасына өз программасын жіберіп қосуға болады;
• программа жіберу үшін командалық жолға MS DOS-тағыдай әр түрлі
параметрлер көрсетіледі;
• файл іздеудегі функцияның кеңеюі;
• текстегі файл тұрғызуын қарау (F3 пернесімен шақырылады) және он алтылық
форматтағы DOS кодының мүмкіншілігін Windows-тағыдай;
• ZIP форматындағы файлды орамдау;
• сыртқы программа жіберу үшін панель аспабын күйге келтіру және Totol
Commander-дың орындалуы;
• Totol Commander программасындағы негізгі меню программасын жөнге
келтіру;
• ZIP, ARJ, LZH, GZ, TAR, RAR және ACE архиві сыртқы программа үшін
қосылуы;
• желілік, локальдық және Интернет ресурстарымен сізді компьютеріндегі диск
секілді жұмыс.

Totol Commander – ОЖ-гі Windows-тың жұмыс аспабы.

Totol Commander интерфейсі, атап өткендей Norton Commander
программасының интерфейсіне ұқсас. Терезенің жоғарғы жағында тақырып
жолының астында Totol Commander-дің мәзір қатары орналасқан, мұнда келесі
бөлімдер бар: Files (Файл), Mark (бөліктеу), Commands (Командалар), Net
(Желі), Show (Көрініс), Configuration (Конфигурация), Start (Бастау).
Start–Change Main Menu команда көмегімен мәзір құрамын қолданушылар
қалаулары бойынша өзгерте алады.

3-сурет. Total Commander.
File бөлімі файлдармен жұмыс жасауға арналған командалардан тұрады, бұл
командалар көмегімен файл атрибуттарын өзгерту, файлдарды орау немесе шашу,
оны бірнеше бөлікке бөлу және қайта жинақтау әрекеттерін орындай аласыздар.
Mark бөлімі файлдарды ерекшелеу командаларынан тұрады.
Commands бөлімі Totol Commander-дің қосымша командаларынан тұрады.
Net бөлімі желі мен желілік ресурстармен жұмыс жасауға арналған
командалардан тұрады.
Show бөлімі ағымдағы жұмыс терезесін күйге келтіру командаларынан тұрады.
Бұл бөлімдегі командалардың көмегімен файлдар бейнеленетін терезе
түрінөзгертуге, оларды сұрыптау тәсілін (мысалы, кеңеймесі, мерзімі және
уақыты бойынша) бере аласыз.
Configuration бөлімі Totol Commander-ді күйге келтіру командаларынан
тұрады.
Мәзір қатарының астыңғы жағында саймандар панелі орналасқан.
Саймандар панелін Configuration→Button Bar мәзір командасының көмегімен
күйге келтіруге болады.
Саймандар панелінен төменірек диск таңдау терезесі орналасқан.
Одан төменірек сіздің компьютеріңіздегі дисктер құрамын бейнелейтін
терезелер орналасқан.
Totol Commander-дің жұмыс терезесі Norton Commander-дегідей екі терезеге
бөлінген.
Жұмыс терезелерінің жоғарғы жағында ағымдағы каталогқа бару жолы
көрсетілген. Тақырыпқа екі рет шерте отырып, ағымдағы каталогты жиі
қолданатын ресурстар тізіміне қосып, керек каталогқа оның тақырыбына екі
рет шерту арқылы тез көше аласыз.
Төменде Name, Ext, Size, Date батырмалары орналасқан. Оларға тышқан
көрсеткішін шерте отырып терезе құрамын сәйкесінше файлдың аты, кеңеймесі,
өлшемі және құрылу мерзімі бойынша сұрыптай аласыз.
Жұмыс терезесінің төменгі жағында ағымдағы каталогтың файлдарының саны және
өлшемі туралы мәліметтерден тұратын қалып-күй қатары бейнеленеді. Жұмыс
терезесінің астында командалық жол орналасқан. Пернелерді басқан кезде
мәтін командалық жолда бейнеленеді, Enter пернесін басқанда терілген
команда орындауға жіберіледі, Ctrl және ↓ пернелер комбинациясын басқан
кезде бұрын орындалған командалар тізімі ашылады.
Ең астында Totol Commander-дің кейбір пернелерінің қолданылуын еске
түсіретін жол орналасқан.

Totol Commander-дегі пернелердің қысқа комбинацияларының қолданылуы.

Totol Commander-дағы көптеген әрекеттерді Norton Commander-дағыдай
клавиатураның белгілі бір пернелер комбинациясын басу арқылы орындауға
болады.

Totol Commander-де келесі пернелер комбинациялары қолданылады:

Перне Амалдар
F1 Анықтаманы шақыру.
F2 Терезе құрамын жаңарту.
F3 Файлды қарау.
F4 Файлды редакциялау.
F5 Көшіру.
F6 Файлдардың атын өзгерту немесе тасымалдау.
F7 Каталогты (буманы) құру.
F8 Файлды немесе каталогты жою.
F9, F10 Totol Commander мәзірін активтеу.
ALT+F1 Сол жақ терезедегі дисктің атын өзгерту.
ALT+F2 Оң жақ терезедегі дисктің атын өзгерту.
ALT+F3 Сыртқы программа қараушының көмегімен файлды
қарау.
ALT+F4 Программадан шығу.
ALT+F5 Файлды орамдау.
ALT+SHIFT+F5 Келесі жою арқылы файлды орамдау.
ALT+F7 Файлды іздеу.
ALT+F8 Командалық жолда алдын-ала орындалған командалар
орналасқан терезені ашу.
ALT+F9 Файлды ашу.
ALT+F10 Ағымдағы диск ағашының терезесін ашу.
SHIFT+F2 Екі терезе құрамын салыстыру.
SHIFT+F3 Бірнеше файл таңдалған кезде сілтеме астындағы
файлды қарау.
SHIFT+F4 Текстік файл құру және оны редакторда ашу.
SHIFT+F5 Осы директорияда файл көшірмесін жасау.
SHIFT+F10 Контекстік менюді көрсету.
SHIFT+CTRL+F5 Ерекшеленген файлдарға жарлық құру.
SHIFT+F6 Файл атын өзгерту.
SHIFT+ESC Totol Commander-ді тапсырмалық жолға бүктеу.
ALT+leftright Алдыңғы каталогтарға өту.
ALT+down Алдыңғы каталогтан тізімді ашу.
NUM + Ағымдағы файлды немесе каталогты бөліктеу.
NUM - Бөліктенген ағымдағы файла немесе каталогты
жою.
NUM * Бөлікті шақыру.
NUM restore selection
CTRL+NUM + Барлығын бөліктеу.
CTRL+NUM - Бөлікті алып тастау.
ALT+NUM + Файлды берілген кеңейтулермен бөліктеу.
CTRL+PgUp, BackspaceАталық каталогқа көшу. (cd ..)
CTRL+\ Түбірлі каталогты дискке көшу.
CTRL+PgDn Каталогты немесе архивті ашу.
CTRL+F1 Ағымдық терезедегі файл турлы ақпаратты қысқаша
форматта беру.
CTRL+F2 Ағымдық терезедегі файл туралы ақпаратты толық
форматта беру.
CTRL+F3 Аттарымен сорттау.
CTRL+F4 Кеңеитілуді сорттау.
CTRL+F5 Мерзімімен сорттау.
CTRL+F6 Көлемімен сорттау.
CTRL+F7 Сорталусыз.
CTRL+F8 Ағаш каталогын көрсету.
CTRL+F9 Сілтеме көмегімен файлдағы программаны өңдеу
және басып шығару.
CTRL+F10 Баолық файл көрсету.
CTRL+F11 Тек қана программны көрсету.
CTRL+F12 Анықталған тұтынушыға файлды көрсету.
TAB Программалар арасындағы терезелерге көшу.
Любая Буква Сілтеме командалық жолға көшеді, ал сонда
белгіленеді.
INSERT Файл немесе каталогты бөлу.
SPACE Файл немесе каталогты бөліктеу, егер каталогты
бөліктесе ондағы каталог және жалпы объем
ішіндегі жолдар бейнеленеді.
ENTER Каталог ішін ашу программаны орындауға жіберу
программаны сілтеме астындағы файлды үшін
жіберу командалық жолда комада орындау архив
ішіндегі файл көрсету.
SHIFT+ENTER 1. Командалық жолға команда жіберу немесе MS
DOS программасының терезесіне сілтемені апару
жұмыс біткеннен кейін программа терезесі ашық
қалады ( жұмыс жасайды егер Windows каталогында
NOCLOSE.PIF файл болса. ).
2. Архивтермен басқа терезеде ашады.
ALT+SHIFT+ENTER Каталог пен подкаталогмәні өлшенеді,нәтежиесі
толық режимде бейнеленеді.
ALT+ENTER Объект қасиетін шығарады.
CTRL+B Бір терезеде каталогтың барлық файлын көрсетеді
және оның подкаталогындада.
CTRL+D Жие қолданатын каталог терезесін ашу.
CTRL+F FTP серверімен қосылу.
CTRL+SHIFT+F FTP серверімен үзілу.
CTRL+I Терезелер арасына алмасу.
CTRL+L Таңдалған файлдар және оның алатын орны.
CTRL+M FTP қосылу режимін өзгерту .
CTRL+N Жаңа FTP қосылуы.
CTRL+P Командалық жолға ағымдық жолды көшіру.
CTRL+Q Панелдің тез көрсетілуі.
CTRL+R Ағымдағы каталогішін жаңарту.
CTRL+T Группалық ауыстыру.
CTRL+U Терезе орнын ауыстыру.
CTRL+C (32 bit) Буфер ауыстырудағы файлды көшіру.
CTRL+X (32 bit) Буфер алмастыру файылын қию.
CTRL+V (32 bit) Буфер алмасу файлын қою.

2.2 Қолданбалы бағдарламалар

Қазіргі кезде түрлі типті бағдарламалар компьютерлерге арнап,
дайындалған программалар жеткілікті. Олар негізінен мынадай класстарға
бөлінеді:
- Жүйелік программалар ;
- Қолданбалы программалар;
Қолданбалы программалар – белгілі бір мамандық сапасында берілген нақты
есептерді шығара алатын әмбебеп программалар жиынтығы. Қолданбалы
программалар пайдаланушының нақты есептерін шешеді. Сол есепке байланысты
келесі ең кең тараған және көп қолданылатын программалар түрлерін
келтірейік, олар:
мәтіндік редактор
графикалық редакторлар
кестелік процессор
мәліметтер қорлары
баспа жүйесі
ойындар
аудармашы-программа
автоматтандырылған проект жүйесі
оқыту-үйрету программалар т.б.

2.2.1 Microsoft Word Бағдарламасының мүмкіншіліктері

MS WORD - мәтіндік құжаттарды дайындауға, түзетуге және қағазға басып
шығаруға арналған Windows жүйесінің қосымша программасы.Ол-мәтіндік және
графикалық информацияларды өңдеу барсында жүзден аса операциялды орындай
алатын ең кең тараған мәтін редакторының бірі.
Қазіргі компьютерлік технологияларда орындауға болатын кез келген
операция бұл ортада жүзеге асырыла береді. Мысалы, басқа ортада дайындалған
мәтіндік фрагменттер, кестелер, суреттер сияқты неше түрлі объектілерді
байланыстыра отырып осы ортаға енгізуге болады. Жалпы, Word редакторында
типография жұмысына керекті баспа материялдарын теруден бастап, олардың
оригинал – макетін толық жасауға дейінгі барлық жұмыс орындалады. Мұндай
құжаттар мен кестелерді көрікті етіп , безендіруге қажет көптеген дайын
шаблондар , стильдер , жазылып бірден орындалатын ішкі макропрограмалар
тілі , қарапайым графиктік бейнелерді салатын аспаптар және т. с. с. жетіп
артылады.
WORD редакторын тағайндау, іске қосу және онымен жұмыс істеуді
аяқтау.
WORD-пен жұмыс істеуді бастау үшін Windows жүйесінің басқа программалары
сияқты оны бастапқы нұсқалық (инсталляциялық) дискеттерден немесе компакт-
дискіден компьютерге жазып орналастыру қажет.
Орналастырылған WORD редакторын іске қосу бірнеше тәсілмен жүзеге
асырлады:
1. Басқару тақтасындағы Іске қосу (Пуск) менюінің Орындау (Выполнить)
командасының көмегімен, бұл тәсіл редактордың қосымша параметрлерін іске
қосуға арналған.
2. Программалардың Microsoft Office тобындағы WORD шартбелгісінде
тышқанды екі рет шерту арқылы.
3. Windows жүйесінің Сілтеуіш (Проводник) терезесін пайдалану арқылы.
4. WORD редакторына дайындалған құжаттың шартбелгісіне тышқан курсорын
жеткізіп, оны екі рет шерту арқылы т.б.
Редактормен жұмысты аяқтау кез келген стандартты тәсілдермен жүргізіледі:
- Файл→Шығу (Выход) меню командасын таңдау арқылы;
- WORD негізгі терезесінің жүйелік менюіндегі Жабу (Закрыть) командасын
таңдау;
- тышқан курсоры терезе тақырыбы аумағында тұрғанда курсорды сол жақ
шеттегі жүйелік меню белгісіне алып барып, тышқанды екі рет шерту немесе
батырманы бір рет басып, менюдің Жабу (Закрыть) командасын таңдау;
- редактор терезесінің тақырыб жолының оң жақ жоғарғы бұрышындағы Жабу
батырмасын (Х) басу;
- Тікелей Alt+F4 пернелерін басу.
Егер программамен жұмысты аяқтау барысында мұның алдында өзгертіліп,
бірақ дискіге жазылмаған құжат бар болса, онда редактор экранға қосымша
сұхбаттасу терезесін шығарып, өзгертілген құжатты дискіге жазу (Иә-Да)
керектігін, ал жазбасаңыз (Жоқ-Нет) оны да растап беруіңізді өтінеді.
Қалауңыз бойынша, редакторда әрі қарай жұмыс істей беруіңізге де (Болдырмау-
Отмена) болады.
Word редакторына тән қосымша элементтер.
Терезеде Widows жүесінде кездесуге тиіс стандартты көптеген элементтер бар.

Қалып жолында мұнан басқа қара түске боялып белгілі бір режимнің
іске қосылып тұрғанын, ал сұр түсті болса - іске қосылмағанын білдіріп
тұратын жұмыс режимі индикаторлары бар:
ЗАП - макрокомандаларды жазу (записать) режимі іске қосылған екпінді
күйде екенін көрсетеді;
ИСПР - түзелетулерді (исправления) белгілеу режимі екпінді күйде,
олар құжаттың соңғы ңұсқасына қандай өзгерістер енгізілгенін білдіреді;
ВДЛ - белгілеулерді кеңейтетін ( Расширить выделения) F8 пернесі
екпінді күйде, яғни фрагментті ерекшелеп алып, оны кеңейту режимі іске
қосылған, бұл режим ерекшелеу мөлшелерін F8 арқылы кеңейтуге болатынын (бір
символға, сөзге, сөйлемге т.б.) көрсетіп тұрады. Ерекшеленген мөлшерді
кішірейту - Shift + F8 арқылы, ал ерекшелеуді тоқтату - Esc арқылы
орындалады;
ЗАМ - символдарды аустыру режимі екпінді күйде, символдарды
ығыстырып енгізу режимі орындалса, ол сұр түске боялады. Бір режимнен
екіншісіне ауысу - INSERT пернесін басу арқылы жүргізіледі.
Сонымен, жоғардағы режимдерді іске қосу немесе қоспау режимдері
белгілі бір пернелік командалармен орындалады. Оған қосымша, сол режимді
қарама – қарсы күйге ауыстыру қалып жолына жалғаса орналасқан қажетті
индикаторға тышқан курсорын жеткізіп, оны екі рет шертумен де орындалатынын
білген дұрыс.
Цифорлық таңбалары бар көлденең және тік жылжу белдеулері мәтін
ішіндегі курсор тұрған орынды бағдарлау мүмкіндігін береді.Бірақ бұл жылжу
белдеулері Word редакторында бұрынғыдан маңыздырақ қосымша функциялар
атқарады.
Көлденең орналасқан сызғыш (белдеу) арқылы тышқан көмегімен:
- абзац алдындағы жаңа жол басын;
- беттің сол жақ және оң жақ шеттерінде қалдырылуға тиіс бос
орындар ( поле) аумағын;
- мәтін аралықтарындағы кесте бағаналарының енін;
- көлденең табуляция позицияларын өзгертуге, олардың жаңа мәнін
бекітуге болады.
Тышқан курсорымен осы шамалардың мәндерін өзгерткенде олардың тек
сол абзацқа қатысты екенін естен шығармаған абзал.
Ал енді тік орналасқан сызғыш, терезенің сол жақ жақтау бойында
орналасқан.Оның көмегімен беттің жоғарғы және төменгі жақтарында
қалдырылатын бос орындар алмағын және де кестелер жолдары биіктігін
өзгертуге болады. Тік сызғышты көрсетпей, алып тастауға болады, онда сіздің
мәтіндеріңізде берелетін орын ұлғаяды. Дегенмен ол бейнеленіп тұрса,
мәтінді форматтау жұмыстары жылдамырақ орындалады.
Қарап шығу режимдерінің батырмалары қалып-күй қатары маңындағы
көлденең жылжу алабының сол жақ шетінде орналасады да, олар мыналардан
тұрады:
- кәдімгі режим батырмасы – бұл қарап шығу режимі келісім бойынша
редакторға кіргенде бірден қабылданады. Ол мәтінді форматтау элементтерін
қарапйым түрде көрсете отырып, беттерді бөлу шекараларын пунктир –
сызықшамен бейнелеп, символдарды тексеру, түзету және қарап шығу процесін
жылдам орындайды.
- беттерді белгілеу режимі мәтін қағазда қалай орналаса, айнытпай
солай бейнелейтін режим болып есептеледі, мұнда форматтау, мәтінді түзету
өте ыңғайлы, өйткені қағаз шеттері айқын көрініп тұрады.
- құрылым режимі, құжатты толық бейнелемей, теқ тақыраптарын
көрсете алады, сол себепті мәтін тақыраптарын бастан аяқ қарап отырып, оны
бақылау мүмкіндіктерін береді. Ал оны т үйіндемей, ашылған күйде
бейнелесек, өте көлемді мәтін өңделгенде, оның белгілі бір бөліктерін
түгелдей аустыруға, көшіруге және оның құрылымын байқап отыруға ыңғайлы
режим болып саналады.
Аспаптар тақтасы командалар мен іс - әрікеттерді жылдам орындау
үшін ең ыңғайлы жағдай жасайды. Оны пайдалану тышқан қолтетігінің немесе
соған ұқсас басқа құрылғының көмегімен жүргізіледі. Аспаптар тақтасының
белгілі бір командасын орындау сол командаға сәйкес батырманы тышқанмен
шерту арқылы орындалады. Бұл тақтаны әрқашанда пайдалануға болады,
өйткені,қалауымыз бойынша, ол құжат терезесінің жоғарғы жағында тұрақты
көрініп тұрады.
Меню жолының төменгі жағында Стандарты және Форматтау әрікеттерін ғана
атқаруға арналған Аспаптар тақтасы орналасқан. Бұл екі тақтадан басқа Word
редакторында бірсыпыра әрекеттерді атқаратын тақталар (Сурет салу, Көмек
алу және т.б.) бар. Нақты тақталар мен олардың әр түрлі батырмаларының
атқаратын қызметі жұмыс барысында түсіндіріледі.

2.2.2 MS Accesss бағдарламасы

MS Access ақпаратты көрсету және сақтау үшін пайдаланылатын жеке
компоненттерден тұрады. Олар: кесте, форма, есеп беру, сұраныстар,
деректерге мүмкіндік беретін беттер, макростар және модульдер. Формалар мен
есептерді құру үшін конструкторлар қолданылады, сондықтан бұл компоненттер
конструкторлық объектілер деп аталады. Конструкторлық объектілер басқару
элементтері деп аталатын едәуір кіші объектілерден тұрады (олар: өріс,
батырмалар, диаграммалар, жақтаулар, және т.б.).
Кесте деректер қорының негізі болып табылады. MS Access-те бүкіл ақпарат
кестелерде беріледі.
Формалар- форма терезесінде кестелерді енгізу мен көру үшін қолданылады.
Олар экранда бейнеленген ақпараттың көлемін шектеуге мүмкіндік береді және
оны тиісті түрде көрсетеді. Шебердің көмегімен форманы, оған алдын-ала
құрылған шаблонның біріне сәйкес орналастырып берілген кестенің өрістерін
енгізе отырып, құруыңызға болады. Форманың конструкторы көмегімен кез-
келген күрделі дәрежедегі формаларды құрасыз.
Есеп берулер деректер қорында бар ақпаратты бейнелеу үшін қолданылады.
Есеп берулер конструкторының көмегімен деректер тобын, өрістер тобын және
есептелінетін өрістерді, оларды сәйкес жасайтын өз есеп беруіңізді
дайындайсыз.
Сұраныс деректер қорынан ақпаратты алады, әрі мұнда деректер бірнеше кесте
арасында бөлінген болуы мүмкін. MS Access-те сұранысты пішімдеу үшін үлгі
бойынша сұрату деген әдіс қолданылады. Визуалды ақпарат негізінде бұл
әдісті қолдана отырып бір немесе бірнеше кестелерден қажетті деректерді
аласыз.
Деректерге қатынау беті MS Access немесе Microsoft SQL Server деректер
қорында сақталған Интернет немесе Интернет арқылы жұмыс істеуге және оларды
көруге арналған Web парақтың арнайы түрін ұсынады.
Макростар жиі орындалатын операцияларды автоматтандыруға арналған. Әрбір
макрос бір немесе бірнеше макрокомандалардан тұрады, олардың әрқайсысының
белгілі бір қызметі бар, мысалы, формаларды немесе есептерді баспаға
жібереді.
Біз MS Access 2000-мен жұмысты бастаймыз. Егер Windows ортасында жұмыс
істеген болсаңыз, онда меню, саймандар тақтасы, диалог терезесі ұғымдарымен
таныс боларсыз. MS Access-ті іске қосу ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.