Қарапайым гетероциклді қосылыстар

Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі

Академик Е. А. Бөкетов атындағы Қарағанды университеті

А. Қ. Атеева, Ж. Ө. Арыстанова, Н. Д. Нұртаза, А. Д. Рахымбай

Гетероциклді қосылыстар негізінде полимерлерді синтездеу және қасиеттерін зерттеу

ДИПЛОМДЫҚ ЖОБА

5В074800 - «Фармацевтикалық өндіріс технологиясы» мамандығы

Қарағанды 2022

Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі

Академик Е. А. Бөкетов атындағыҚарағанды университеті

«Қорғауға жіберілді»

Органикалық химия және полимерлер

кафедрасының меңгерушісі

х. ғ. к., профессор Жумагалиева Т. С.

«___» 2022 ж.

5В074800-«Фармацевтикалық өндіріс технологиясы» мамандығы бойынша

«Гетероциклді қосылыстар негізінде полимерлерді синтездеу және қасиеттерін зерттеу» тақырыбындағы

ДИПЛОМДЫҚ ЖОБА

Ізденетін дәреже: бакалавр

Орындаған студенттер: А. Қ. Атеева,

Ж. Ө. Арыстанова,

Н. Д. Нұртаза,

А. Д. Рахымбай

Ғылыми жетекші:

х. ғ. к., профессор А. В. Омашева

Қарағанды 2022

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі

Академик Е. А. Бөкетов атындағы Қарағанды университеті

Химия факультеті

5В074800-«Фармацевтикалық өндіріс технологиясы» мамандығы

Органикалық химия және полимерлер кафедрасы

БЕКІТЕМІН

Органикалық химия және полимерлер кафедрасының меңгерушісі

х. ғ. к. профессор Жумагалиева Т. С.

2021 ж. «»

Дипломдық жобаны орындауға тапсырма

Студент

аты-жөні

1. Дипломдық жобаның тақырыбы

«Академик Е. А. Бөкетов атындағы Қарағанды университеті» КЕАҚ Басқарма төрағасы -ректорының 20 ж . « » № бұйрығымен бекітілді.

2. Студенттің аяқталған жұмысты тапсыру мерзімі 20___ ж. «___ »

3. Жұмысқа бастапқы мәліметтер (заңдар, әдеби көздер, зертханалық - өндірістік мәліметтер)

4. Дипломдық жобада өңдеуге жататын мәселелер тізбесі

5. Графикалық материалдар тізбесі (сызбалар, кестелер, диаграммалар және т. б. )

6. Негізгі ұсынылатын әдебиеттер тізімі

7. Дипломдық жобаны орындау кестесі

Тапсырманың берілген күні 2021ж. « » қыркүйек

Ғылыми жетекші ОмашеваА. В. х. ғ. к., профессор

Тапсырманы қабылдады: студенттерА. Қ. Атеева ,

Ж. Ө. Арыстанова,

Н. Д. Нұртаза,

А. Д. Рахымбай.

МАЗМҰНЫ

ШАРТТЫ БЕЛГІЛЕНУЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР

ББЗ- биологиялық белсенді заттар

ГМДС ‒ гексаметилдисилан

ДЗ - дәрілік зат

ДП - дәрілік препарат

ЖҚХ - жұқа қабатты хроматография

ЖМҚ - жоғары молекулалық қосылыс

ИҚ ‒ инфра қызыл

м. ү. - миллиондық үлес

мг/кг ‒ миллиграмм/килограмм

ММ - молекулалық масса

Н ‒ конкурентті емес

ПП - полипропилен

С ‒ аралас

см ˗ сантиметр

ССӘК ‒ спин-спинді әрекеттесу константалары

ТМҚ - төмен молекулалық қосылыстар

ЯМР-ядролық магниттік резонанс

БТД-Бис(5-амино 1, 3, 4-тиадиазол 2-ил) этан

ДХА- дихлорангидрид

АҚ-адипин қышқылы

т. б. - тағы басқа

КІРІСПЕ

Қазіргі таңда әлемде ғылым мен техниканың, медицинаның және фармацевтиканың дамуының нәтижесінде химия саласының рөлі арта түсуде. Сондықтан, біздің еліміз осы саланың дамуына үлкен үлес қосып келеді.

Қазақстан Республикасының Президенті Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев Қазақстан халқына Жолдауында айтылғандай: «Біз алдымызға биік мақсаттар қойып отырмыз. Өздеріңізбен бірге Жаңа Қазақстанды құруға кірістік.

Баршаңызға мәлім, былтыр егемендіктің маңызды белесіне жеттік. Тарихи өлшеммен қарағанда 30 жыл тым көп уақыт емес.

Соңғы жылдары біз Қазақстанды түбегейлі жаңғыртуға, трансформациялауға көштік. Түрлі салада ауқымды өзгерістер басталды. Атап айтқанда: экономика, қорғаныс, фармацевтика, медицина салаларының дамуына бағытталған».

Үкіметке қазір химия, фармацевтика, медицина өнеркәсібін жетілдірумен мықтап айналысуды қатты тапсырды. Ал бұл сөз, химия өнімдерін арттырудың маңыздылығы ескеріле басталғанын аңғартады. Сондықтан жаңа химия жаңа Қазақстанның жаңа халқының игілігіне жұмыс істеп, еліміздің экономикалық және әлеуметтік жағдайын жаңа белеске көтереді деуге сенім бар.

Химия ғылымының дамып келе жатқан басым бағыттарының бірі - гетероциклді қосылыстар негізінде полимерлерді синтездеу, яғни жоғары молекулалық қосылыстар химиясы.

Жоғары молекулалық қосылыстар химия ғылымының бір саласы ретінде өткен ғасырдың 30 - жылдарында қалыптасып, бұл күнде дамудың жоғары сатысына көтерілуде.

Полимерлер қазіргі әлемде кең мағынаға ие. Олар біздің планетада бұрыннан бар. Тіпті адамдар, жануарлар мен өсімдіктер полимерлерден тұрады -ақуыздар, ДНҚ, РНҚ, целлюлоза және т. б. тірі организмдердің барлық тіндері жоғары молекулалық қосылыстар - полимерлерден тұрады. Алайда, дәл қазір адамдар жасанды полимерлер жасауды үйренді, бұл құрылыс, өндіріс және өмір сүру мүмкіндіктерін едәуір кеңейтті. Барлық полимерлер полимерлеу және поликонденсация реакциясы арқылы алынады.

Полимер тізбегінің мөлшері мен құрылымын реттеу мақсатында макромолекуланың өсу реакцияларын басқаруды ескере отырып, поликонденсация заңдылықтарын зерттеу мәселесі үлкен ғылыми маңызға ие.

Әр түрлі полимерлердің пайда болуына әкелетін қалыптан тыс байланыстардың пайда болу процесін басқару өте маңызды. Бұл алынған полимерлердің қасиеттерін неғұрлым нәзік реттеуге мүмкіндік береді. Поликонденсация арқылы полимер синтезінің жаңа реакцияларын іздеу осы саладағы маңызды мәселелердің бірі болып табылады. Мономерлер шеңберін кеңейту және пайда болатын құрылымдардың алуан түрлілігі әсіресе маңызды.

Қосылыстарды құрудағы ең перспективалы және қарқынды дамып келе жатқан бағыттардың бірі синтетикалық гетероциклді қосылыстарды синтездеу және модификациялау болып табылады, олардың көпшілігі табиғи нуклеотидтердің аналогтары болып табылады. Бұл тұрғыда ауыл шаруашылығында, ветеринарияда және басқа салаларда кеңінен қолданылатын азот және күкірт бар гетероциклді қосылыстар ерекше қызығушылық тудырады.

Соңғы уақытта полимерлік материалдар өндірісі қарқынды өсуде. Соның ішінде кең қолданыс табатыны - полиамидтік қосылыстар.

Гетероциклді қосылыстар табиғатта кең таралған. Олардың көпшілігі тірі жүйелер үшін өте маңызды: гетероциклді қосылыстар биологиялық процестердің негізгі компоненттері ретінде қаншалықты жиі қолданылатыны таңқаларлық. Мысалы, репликация механизміне жауап беретін пиримидин мен пурин циклдік жүйелерінің туындылары болып табылатын нуклеин қышқылдары. Порфирин сақиналық жүйесінің туындылары болып табылатын хлорофилл мен гемпорфирин фотосинтезге және жоғары өсімдіктер мен жануарларда оттегінің тасымалдануына қажетті компоненттер болып табылады. Тиамин (В1 дәрумені), рибофлавин (В2 дәрумені), пиридоксин (В6 дәрумені), никотинамид (В3 дәрумені) және аскорбин қышқылы (С дәрумені) сияқты негізгі диеталық ингредиенттер гетероциклді қосылыстарға жатады [1] .

Осыған байланысты дәрілік заттардың арасында гетероциклді қосылыстар маңызды орын алатыны таңқаларлық емес. Көптеген дәрілік заттар табиғи шикізаттан алынады, бірақ олардың салыстырмалы түрде көп мөлшері синтетикалық немесе жартылай синтетикалық жолмен алынады. Синтетикалық химикаттардың өте бай арсеналында гетероциклді қосылыстардың алуан түрін алуға, олардың құрылымы мен қасиеттерін мұқият өзгертуге, алдын-ала анықталған немесе қалаған сипаттамалары бар заттарды синтездеуге мүмкіндік беретін әдістер бар.

Гетероциклді қосылыстар, сондай-ақ гетероциклдер деп аталатын органикалық химиялық қосылыстардың негізгі кластарының бірі болып табылады, олардың молекулаларындағы кейбірі немесе барлық атомдары көміртек болып табылмайтын қандай да бір элементтің кем дегенде бір атомы сақинада байланысуымен сипатталады. Гетероциклді құрылымның циклдік бөлігі (грек тілінде «шеңбер» дегенді білдіреді) мұндай байланыста кем дегенде бір сақина құрылымының бар екенін білдіреді, ал гетеро префиксі (грек hеtеrоs, бұл "басқа" немесе "өзгеше" дегенді білдіреді) сақинадағы көміртегі емес атомдарға немесе гетероатомдарға жатады.

Гетероциклді қосылыстардың құрамына өмірге қажетті биохимиялық материалдардың көпшілігі кіреді. Мысалы, нуклеин қышқылдары, генетикалық ақпарат беретін, тұқым қуалауды бақылайтын химиялық заттар материалдардың басқа түрлерімен бірге ұсталатын гетероциклді бірліктердің ұзын тізбектерінен тұрады. Көптеген табиғи пигменттер, витаминдер мен антибиотиктер галлюциногендердің көпшілігі сияқты гетероциклді қосылыстар болып табылады. Қазіргі қоғам дәрі-дәрмектер, пестицидтер, бояғыштар және пластмасса ретінде қолданылатын синтетикалық гетероциклдерге тәуелді.

Гетероциклді қосылыстар негізіндегі жоғары молекулалық қосылыстар поликонденсация реакциясы арқылы алынады. Поликонденсация, поликонденсаттау (поли . . . және лат. соndеnsаtіо - қоюландыру) - мономерлерден төмен молекулалы заттардың (су, спирт, галогенсутек, сутек, т. б. ) бөлінумен қатар жүретін полимерлер алу процесі. Поликонденсация -сатылап жүретін процесс. Реакцияның бірінші кезеңі циклдің басталуымен және алынған иондардың біреуінің нәтижесінде пайда болатын белсенді дипольге қосылуымен сипатталады. Процестің бұл кезеңі синхронды түрде жүреді. Қалыптасқан ионның сипатына қарай тізбектің өсу механизмі анионды немесе катионды болуы мүмкін, алайда ол әрдайым сатылы болып қалады; Осылайша, полимердің молекулалық массасы негізінен бастапқы мономердің концентрациясымен анықталады. Осы типтегі реакцияларға иондардың қосылуы көптеген жағдайларда процестің бірінші кезеңінде ғана қажет (циклдің ашылуы) . Болашақта түзілген тіпті макромолекулалық, ион да осындай ионның рөлін атқараалады. Гидролитикалық полимеризация реакциялары полимерлеу процестері мен поликонденсация процестері арасында өтпелі болып табылады.

Осы полиамидтік қосылыстардың арқасында медицинада үлкен серпіліс болды. Полиамидтерді медицинада протездер, жасанды қан тамырларын жасау үшін және хирургиялық жіптер алу үшін қолданады.

Осыған сәйкес дипломдық жобаның мақсаты - гетероциклді қосылыстар негізінде полимерлерді синтездеу және қасиеттерін зерттеу болып табылады.

Осы мақсатқа жету жолында келесі міндеттер алдыма қойылды:

-бис (5-амино-1, 3, 4 тиадиазол-2ил) этанның негізінде әртүрлі әдістермен жаңа полиамидтерді синтездеп,

-олардың физика-химиялық қасиеттерін анықтау болып табылады.

Зерттеудің ғылыми жаңалығы орындалған ғылыми-зерттеу жұмысының нәтижесінде алғаш рет поликонденсация жолымен жаңа гетероциклді мүше негізінде полимерлерді синтездеу мүмкіндігі көрсетілгендігімен айқындалады.

Синтезделген гетероциклді мономерлер мен полимерлер талдаудың физика-химиялық әдістерімен зерттелді.

1. ӘДЕБИЕТТІК ШОЛУ

Соңғы жылдары жоғары төзімді полимерге деген қызығушылық артты, осыған байланысты полиамид полимерлердің перспективалы кластарынан шығуы мүмкін. Полиамидтер әдетте диаминдер мен дикарбон қышқылдарының дихлорангидридтерінен ерітіндіде немесе екі араласпайтын еріткіштердің шекарасында, яғни екі фазаға бөлінген кезде поликонденсация арқылы алынады.

Полиамидтің жақсартылған қасиеттерімен қатар бірқатар кемшіліктері бар, олардың негізгісі жоғары, су сіңіру және осыған байланысты олардың негізінде жасалған өнімдердің физика- механикалық қасиеттерінің едәуір нашарлауы. Үлгіні 24 сағат қайнатқаннан кейін су сіңіру әр түрлі полиамидтер үшін 0. 5-тен 9. 0% - ға дейін болады.

Полиамидтер негізінен кескіш, пластик, талшық, қағаз, электр оқшаулағыш материалдар және т. б. өндірісінде қолданылады.

Полиамидтердің пайдалану қасиеттері негізінен полимердің негізгі тізбегіне кіретін көмірсутек фрагментінің табиғатына байланысты. Бірқатар көрсеткіштерге сәйкес, атап айтқанда, жылу тұрақтылығы, механикалық беріктік, электрлік және басқа да сипаттамаларға сәйкес, ароматикалық қатардағы полиамидтер өндірілген өнеркәсіптік полимерлер арасында жетекші орын алады. Бұл полимерлердің аз уыттылығы олардан күнделікті өмірде қолданылатын бұйымдарды жасауға мүмкіндік береді.

1. 1 Бес мүшелі гетероциклді қосылыстардың қолданылуы

Бес мүшелі гетероциклді қосылыстар дәрілік құрылымдардың кең спектрінде кездесетін нысандар болып табылады және бүкіл әлемдегі медициналық химиктердің қызығушылығын тудырады.

Статистикаға сәйкес, гетероцикл барлық биологиялық белсенді химиялық қосылыстардың 85%-дан астамын құрайды. Гетероатомдардың санына, табиғаты мен орналасуына байланысты бес мүшелі гетероциклдер имидазолдар, оксадиазолдар, пиразолдар, тиадиазолдар, триазолдар, тетразолдар және басқалары ретінде жіктеледі. Олар көптеген фармацевтикалық препараттардағы маңызды құрылымдық бірліктері болып табылады. Олар оқшауланған сақина түрінде немесе біріктірілген сақина түрінде пайда болуы мүмкін [2] .

Бес мүшелі гетероциклді қосылыстар әр түрлі салаларда қолданылады. Олардың көпшілігі тірі жүйелер үшін өте маңызды: гетероциклді қосылыстар биологиялық процестердің негізгі компоненттері ретінде жиі қолданылады. Бес мүшелі гетероциклдер гетероатомдардың санына, табиғаты мен орналасуына байланысты имидазолдар, оксадиазолдар, пиразолдар, тиадиазолдар, триазолдар, тетразолдар және т. б. жіктеледі. Олар көптеген фармацевтикалық препараттардағы маңызды құрылымдық бірліктері. Оларды оқшауланған сақина немесе конденсацияланған сақина түрінде табуға болады (мысалы, бензимидазол, бензизоксазол және т. б. ) [3] .

Алғашқы өкілі фурацилин болып табылатын нитрофуран қатары қосылыстарының тобы теріс бактерияларға (стрептококктар, стафилококктар, шигеллалар, сальмонеллалар және т. б. ), сондай-ақ лептоспираға, трихомонадтарға, кокцидияларға, лямблияларға және антибиотиктерге және сульфаниламидтерге төзімді штаммдарды қоса алғанда, басқа микроорганизмдерге тиімді.

Төмен концентрацияда мұндай дәрі-дәрмектер олар бактериостатикалық белсенділікті, ал жоғары концентрацияда - бактерицидті қасиет көрсетеді. Бактериостатикалық әсер нитрофурандардың туындылары нуклеин қышқылдары бар кешендердің пайда болуына байланысты пайда болады, нәтижесінде патогеннің ДНҚ бұзылып, бактериялардың мембраналық және энергетикалық ақуыздарының синтезі тежеледі. Бактерицидтік әсер нитро тобын қалпына келтіргеннен кейін қоздырғыштың жасушалық құрылымдарынан протондар байланады, тыныс алу тізбегінің ферменттері тежеледі, Кребс циклі тежеледі және қоздырғыш микробтық жасушаның ыдырауына байланысты өледі. Нитрофуран қатарындағы бактерияға қарсы биологиялық белсенді заттарды синтездеуге жалпы тәсіл 5-нитрофурфуролдың гидразидті немесе 1-аминогетерилді фрагменттің белсенді амин тобымен өзара әрекеттесуінен тұрады.

Фурацилин (Нитрофурал) жараларды, теріні, шырышты қабықтарды емдеуге, серозды және артикулярлы қуыстарды жууға арналған ерітінді мен жақпа түрінде қолданылады. Сондай-ақ, ол жараларды емдеуге ықпал етеді және тіндердің тітіркенуін тудырмайды.

Фуразолидон-3 - (5-нитрофурфурилиден) амин-2 оксазолидинон-син 5-нитрофурфуролдан және 3-бензилиденамин-2-оксазолидоннан тұрады. Фуразолидон ішек инфекцияларында, генитурарлы жүйенің ауруларында, сондай-ақ асқынулардың алдын алу үшін терінің жаппай зақымдануында қолданылады.

Фурадонин (Нитрофурантоин) - (Е) -1-[(5-нитро-2 фуранил) мети зығыр] амин-2, 4-имидазолидиндион. Фурадонин зәр шығару жолдарының инфекцияларында сәтті қолданылады.

Фуразидин (Фурагин) - 1-[3-(5-нитро-2-фуранил) -2-пропенилиден] - 2, 4-имидазолидиндион-зәр шығару жолдарының инфекциялық-қабыну ауруларында (пиелонефрит, цистит, уретрит), әйел жыныс мүшелерінің инфекцияларында, урологиялық операцияларда, цистоскопияда, катетеризацияда инфекциялардың алдын алу үшін қолданылады. Фуразонал-1-(5-нитро-2 фурфурилиденамин) -1, 3, 4- триазол, оны 5-нитрофурфуролдан және 1-амин-1, 3, 4-триазолдан синтездеуге болады, бактериялық дизентериямен қолданылады.

Фуросемид-4-хлор-N - фурфурил-5 сульфамоилантранил қышқылы-тез, күшті және қысқа мерзімді диурезді тудырады. Фуросемидтің синтез схемасы өте қарапайым және 2, 4-дихлорбензой қышқылының сульфохлорлануын және хлор атомының амин тобына кейінгі нуклеофильді ауыстырылуын қамтиды.

Аскорбин қышқылы (С дәрумені) - γ-лактон 2, 3-дегидро-L-гулон қышқылы - дәнекер және сүйек тіндерінің қалыпты жұмыс істеуі үшін қажет. Ол антиоксидант болып табылады, пролин мен лизиннің гидроксилденуіне қатысады (коллаген түзілгенде), тиоглюкозидаза ферментінің құрамында кофермент функцияларын орындайды. С витаминінің қатысуымен темір тасымалданады және оның ферритин тіндерінің құрамына қосылады.

Пирацетам (Ноотропил, Миокалм, Диноген) - 2-оксо-1-пирролидинил ацетамид немесе сірке қышқылының амиді (2-оксопирролидин-1-ил) - ми қыртысындағы алмасу процестерін жақсарту үшін пайдаланылатын ноотропты биологиялық белсенді зат [4] .

Полиамидтер сонымен қатар пленкаларды, машиналардың бөлшектері - мойынтірек, втулка және т. б. жасау үшін қолданылады.

Өнеркәсіптік масштабта өндірілетін ең көп таралған полиамидтерге мыналар жатады: , полигексаметилен себацинамид, поли-ε-капроамид, поли-ω-энантоамид, поли-ω-ундеканамид және полидодеканамид, полимерленген қанықпаған май қышқылдарынан және әртүрлі полиамин қосылыстарынан алынған салыстырмалы түрде төмен молекулалы полиамидтер.

Төмен молекулалы полиамидтер эпоксидті шайырлар үшін қатайтқыш ретінде қолданылады; эпоксидті шайырлы композицияда- құю қосылыстарын жасау үшін, шыны талшықтары үшін, желім және байланыстырғыш ретінде. Мысал ретінде кабель, химия және авиация өнеркәсібінде қолданылатын төсеу материалдары мен бұйымдарын жасау үшін қолданылатын ε-капролактам (50%) бар сополимерін (50%) келтіруге болады және де медицина саласында қолданылады (сурет 1) .

Протездер жасау үшін Хирургиялық жіптер алу үшін

Жасанды қан тамырларын жасау үшін

1 - сурет. Полиамидтердің медицинада қолданылуы схемасы

Полиамидтер негізінен полиамидті талшықтарды, полимерлі және пластикалық массаларды өндіру үшін қолданылады. Сонымен қатар гетероциклді қосылыстар медициналық химия саласында әртүрлі фармакологиялық қасиеттерімен байланысты үлкен рөл атқарады. Медицинада қолданылатын фармацевтикалық препараттардың көпшілігінде гетероциклдi ядролардың кең спектрi бар. Әдеби зерттеулерге сүйене отырып, микротолқындар, нанокатализ, жасыл синтез, нұқу реакциясы және көп компонентті әдістер сияқты әртүрлі синтетикалық хаттамаларды өнімнің тазалығын, селективтілігін және өнімнің жақсы шығуын жақсарту үшін қолдануға болатындығы туралы анықталды [5] .

Полиамид пластмассаны өңдеудің кез-келген әдісімен өнім өндіруде қолданылады. Ең көп тарағаны-құю және экструзия. Полиамид синтетикалық талшықтар, жасанды терілер мен былғары, пленка, пластмасса бұйымдарын жасау үшін қолданылады.

Өнеркәсіптің барлық салаларында полиамидті қолдануды тапты. Ол электр, автомобиль, авиация, мұнай өндіру, аспап жасау, медицина өнеркәсібінде қолданылады. Табиғи түрде кездесетін коллаген немесе жібек сияқты ақуыздарды полиамидтер санатына жатқызуға болады. Ең көп таралған синтетикалық полиамид - бұл нейлон, ол созылу беріктігімен танымал және тігістер, баллондар (ангиография) және катетерлер жасау үшін қолданылады [6] .

1. 2 Гетероциклді қосылыстар туралы жалпы мағлұмат

Органикалық химия тарихының әрбір кезеңінде ғалымдар әр түрлі химиялық қосылыстарды белгілі бір сипаты бойынша топшылап, бірегей жүйеге келтіруге ұмтылып отырған. Органикалық қосылыстардың қазіргі кездегі жіктелуі, жүйеленуі негізінде әрбір жекелеген химиялық қосылысты тек оның өзіне ғана тән бірақ, химиялық формуламен өрнектеуге болады деген тұжырымға негізделген А. М. Бутлеровтың химиялық құрылым теориясы алынған. Демек, органикалық қосылыстарды жіктеудегі басты белгі олардың құрамындағы көміртек атомынан тұратын тізбек пен функционалды топтардың табиғаты екен. Органикалық қосылыстар көміртектік тізбектің құрылысына қарай ациклді және циклді болып бөлінеді. Ациклді немесе ашық циклді қосылыстар - көміртектік (тұйықталмаған) ашық тізбектен тұратын қосылыстар. Циклді қосылыстарға көміртектік атомнан тұратын тізбек тұйықталып, сақина тәрізді тұйық тізбек құрайтын органикалық қосылыстарды жатқызады. Мұндағы цикл деген сөз гректің «хухlоs» (киклос) -дөңгелек деген сөзінен шыққан. Циклді қосылыстар оны құрайтын тізбек құрамына енетін атомдарының түріне қарай карбоциклді және гетероциклді болып екіге бөлінеді [7] . Гетероциклді қосылыстар-органикалық қосылыстардың ең көп таралған кластарының бірі, көмірсутек циклінің құрамында бір немесе бірнеше гетероатомдар бар: О, N, S (сурет 2) .

2 - сурет. Қарапайым гетероциклді қосылыстар

... жалғасы

Гетероциклді қосылыстар. бес мүшелі гетероциклдер

Органикалық химия пәнінен дәрістер кешені

Алициклді қосылыстардың қасиеттері

Гетероциклды қосылыстардың номенклатурасы

Химиялық қосылыстар, химиялық заттар -- бір немесе бірнеше элемент атомдарының химиялық байланысу нәтижесінде құралған заттар

ОРГАНИКАЛЫҚ ХИМИЯ - ПӘННІҢ ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ

Гетероциклды қосылыстар. Алкалоидтар

Органикалық химияның теориялық негіздері

Органикалық заттар және олардың жіктелуі

Ароматты жүйелердің диамагнитті қасиеттері

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс