Девиация, қылмыскерлік және әлеуметтік бақылау

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 4 бет
Таңдаулыға:

Орындаған:Оразақұл Аида
Тобы:ХБ-19-1
Девиация,қылмыскерлік және әлеуметтік бақылау
Девиация сөзі латын тілінен аударғанда deviate деген сөзден шыққан. Deviate ауытқу дегенді білдіреді. Девиантты мінез құлық бұл адамның қоғамдық, топтық нормалардан ауытқыған мінез құлқы. Адамның іс әрекеті, мінез құлқы қоғамдағы нормаларға, ережелерге және одан күтілетін әрекеттерге, құндылықтарға сәйкес келмеуі.
Девиантты мінез құлықтың мәнін ашу "норма" түсінігімен байланысты. Өйткені норманы бұзған, яғни нормадан ауытқыған адамның мінез құлқы девиантты мінез құлық болып табылады.
Әлеуметтік норма бұл нақты қоғамда тарихи түрде пайда болған тұлғаның, әлеуметтік топтың немесе ұйымның шектелген іс әрекеті. Норма мінез құлықтың реттелуін қамтамасыз етеді және мінез құлыққа әлеуметтік қадағалау жасайды.
ХІХ ғасырдың соңында ХХ ғасырдың басында девиатты мінез құлықтың биологиялық және психологиялық себептерін түсіндіретін трактаттар шыға бастады. Итальяндық дәрігер Ч.Ломброзо қылмыстық әрекет пен адамның биологиялық ерекшеліктері тікелей байланысты деп түсіндіреді. Американдық психолог В.Шелдон да адамның дене бітімінің маңыздылығын атап көрсетеді.
Девиантты мінез құлықты әлеуметтанулық тұрғыдан ең алғаш болып Э.Дюркгейм түсіндірді. Ол әлеумееттік және мәдени факторлардың мәнін ашатын "аномия" түсінігін ұсынды. Аномия бұл реттіліктің, заңдылықтың болмауы.
Сонымен қатар, девиантты мінез құлықты зерттеген Р.Мертон болып табылады. Р.Мертон девиацияның себебі қоғамның мәдени мақсаттары мен оған қол жеткізудің әлеуметтік қолдау тапқан құралдары арасындағы алшақтықта деп санайды. Р.Мертонның пікірі бойынша адамдар алдына мақсат қояды, сол мақсатқа жету үшін түрлі жолдарды таңдайды. Мәселен, жақсы немесе жаман жолдар. Жақсы жолмен мақсатына жете алмаған адам жаман жолмен жетуі мүмкін, бұны да девиацияның бір түріне жатқызуға болады.
Көптеген әлеуметтанушылар қоғам қақтығыссыз өмір сүре алмайды деп есептейді. Қақтығыс әлеуметтік өмірдің қажетті элементі, ол әлеуметтік қысымға ерік береді, қоғамның барлық саласындағы әлеуметтік өзгерістерге ықпал етеді.
Қақтығыстар теориясын К.Маркс, Г.Зиммель, П.Сорокин, Л.Козер, Р.Дарендорф қақтығыс табиғатын былай түсіндіреді: кез келген қоғамда тұрақты өзгеріс ұрдісі жұріп отырады. Онда әрқашан қақтығыс тудыратын келіспеушіліктер элементі өмір сүреді. Қоғамның немесе топтың бір мүшелері басқаларға кұш көрсетіп отырады. Соңғылары барлық кезде қаналуға қарсы күрес жұргізеді. Қақтығыстың пайда болуы мен дамуының қажетті шарты-топтардың өз жағдайы мен тұпкілікті мақсаттарын білуі. Қақтығыс, күрес арқылы әлеуметтік даму мен өзгеріс жүзеге асады, адамзат тарихы алға.
Басқарушылардан тұратын қоғам (билік пен беделдің қайта бөлінуін қалайды) белгілі бір жағдайда келісімге келе алмайды, қарым-қатынасы шиелініседі. Олар өзара күреске шығады. Ақыр соңында қақтығыс әлеуметтік жүйедегі өзгерістердің қайнар көзі болып қалады.
Р.Дарендорф қоғам деңгейінде және мемлекетаралық деңгейде, әлеуметтік топтар ішінде, олардың арасында билікке қатысты қақтығыстар типологиясын жасады. Оның ойынша қақтығыстарды реттеу мүмкін және қажетті, олардың қуатын қоғам дамуына жақсы ықпал ететін бағытқа бұру керек.
Американ әлеуметтанушысы Л.Козер қақтығыстардың себебін әлеуметтік теңсіздіктен, мәңгі психологиялық қанағаттанбаудан көрді. Мұның бәрі түрлі тектегі қақтығыстар арқылы шешілді. Козердің айтуынша, қақатығыс-бұл құндылық үшін күрес немесе статустардың шексіз саны, билік және ресурсқа кінә тағу. Бұл күресте оппоненттердің мақсаты-бейтараптандыру, шығын келтіру немесе қарсыласты жою. Л.Козердің өз ойы бойынша қоғам жағдайына жақсы әсер беретін, дамуына ықпал ететін мынадай негізгі міндеттерді көрсетеді: топтардың біліміді болуы, топтардың шекара белгілеуі мен оны сақтауы; топтар ішіндегі және топтар арасындағы қатынастардың салыстырмалы тұрақтылығын сақтауы; индивидтерді, топтарды әлеуметтендіру. Сонымен, Л.Козер қоғам типіне байланысты әлеуметтік қақтығыстар классификациясын жасады. Жабық қоғамдарда қақтығыстар әлеуметтік ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.