Мұнай базасының топтастырылуы
І. ЖАЛПЫ БӨЛІМ
0.1. Мұнай базасы құрылысының техника-экономикалық негізі, алаңды таңдау және жоспарлау
Дипломдық жобада Жаңтас қаласында орналасқан ЖарасЖШС-не қарайтын мұнай базасына есептер жүргізілді, оларды бастапқы параметрлері:
1) Мұнай базасының жылдық жүкайналымы -56600т;
2) Мұнай өнімдерінің түрлері мен мөлшері жылдық жүкайналымынан - ДЛ дизельді отын -75%, бензин Аи-93 - 25%;
3) Мұнай өнімдерін қабылдау мен жіберу теміржолмен және автотранспортпен;
Мұнай өнімдерін қабылдау, сақтау, жіберу және есептеуге арналған арнайы ғимараттар, құрылыс және коммуникация кешенінен тұратын қойма кәсіпорыны - мұнай өнімдерінің көтерме және бөлшектік сатудың технологиялық тізбесінің қажетті буыны болып табылады.
Мұнай базасының негізгі міндеттері болып ең алдымен мұнай өнімдерін қажетті көлемде және ассортиментте қамтамасыз ету, сондай-ақ мұнай өнімдері сапасын сақтаудың кепілдігі және оларды қабылдау, сақтау және жіберу барысында олардың шығынын ең төменгі мөлшерге дейін қысқарту.
Мұнай өнімдерін базаға жеткізу мұнай база жобасына қатысты автокөлік, темір жол және құбыр тасымал көлігімен жүзеге асырылады екен. Мұнай базасы кез келген жұмыс орындары байланыс телефондарымен жабдықталған, апаттық жағдайларды болдырмауға, жоюға арналған, оның ішінде мұнай өнімдерінің апаттық төгілуін болдырмайтын арнайы материалдар және құралдармен жинақталған. Сондай-ақ мұнай сақтау қоймасын пайдалану қоршаған ортаны (ауаны, сыртқы суды, топырақты) рұқсат етілетін нормалардан жоғары зиянды заттармен ластануына жол бермейді.
Мұнда сонымен қатар химиялық талдау жасайтын сараптамалық зертхана да бар. Осы жерде мұ - най, бензин және дизельді жанар - май секілді мұнай өнімдеріне тал - дау жасалады. Зертхананың мате - риалдық-техникалық базасы Ин - дустрия және сауда министрлігінің талабы бойынша қолданысқа ен - гізілген халықаралық стандартта - ғы құрал-жабдықтармен қамтама - сыз етілген. Олар Ре - сей елінің жетекші компания - лары шығарған заманауи қондыр - ғылары.
Өндіріс және ауыл шаруашылығының дамуына байланысты перспективті жоспарға сәйкес аталмыш ауданда мұнай базасының құрылысын жүргізу техника-экономикалық көрсеткіштерді талдау негізінде жүзеге асырылады, соның ішінде тауар айналымы және мұнай өнімдерін сату көлемі капиталды және пайдалану шығындары, айналым коэффициенті, жұмыс өнімділігі мен капиталды шығынның өзін-өзі ақтау мерзімі болып табылады.
Асулардағы мұнай базаларында өндіріс күштерін оңтайлы орналастыру мен ауданаралық байланыстарды ескере отырып, мұнай және мұнай өнімдерін алмастыру бойынша дайындалған сызба тауар айналымының негізі болып табылады.
Бөлуші мұнай базаларының жүк айналымы мұнай өніміне деген сұраныс пен соларды талап ететін аудандар және тұтынушыларды мұнай базалары мен транзит арқылы қамтамасыз етудің оңтайлы қатынасымен анықталады. Жүк айналымының көлемі маусымдық және жеткізу мен тұтынудың бірқалыпты болмауына байланысты өзгеріп отырады. Осыған байланысты бір айлық жүк тасымалдауды анықтауда бір айлық максималды жүк айналымының орта айлық жүк айналымына қатысын белгілейтін түзету коэффииценті енгізіледі.
Жүк айналымын талдауда мұнай өнімдерінің сорттарының саны, тасу кһзі, бөлу пункттер және соған дейінгі қашықтық, жеткізу жиілігі мен бірқалыптылығы, тасымалдау жылдамдығы мен ұзақтығы, ағызу-толтыру операциялары анықталады. Жүк айналымының болуы мен мұнай базасы паркіндегі резервуарлардың сыйымдылығы қолданыстағы ірілендірілген көрсеткіштердің капиталдық шығынының көлемін анықтайды.
Резервуарлы парктердегі өндірістік бағыттағы объектілерге салынған ең ірі капитал (30-40%), технологиялық құбыр желісі (7-10%), сорғы станциялары (5-10%). Мұнай базасының жалпы қуатының өсуімен капитал салу 1т жүк айналымына азаяды. Пайдалану шығындарының сомасы негізінде 1 тонна мұнай өнімі шығындар сметасымен анықталады, оған амортизациялық есептеулер, еңбек ақы, ағымды жөндеу жұмыстарына кеткен шығындар, жанар-жағармай, электр қуат және басқа да шығындар жатады. Ірілендірілген көрсеткіш бойынша алынған мұнайдың өзіндік құңы осындай жағдайлардағы мұнай базаларының прогрессивтік жобаларымен салыстырылады.
Резервуардың пайдалану толықтылығының көлемі мен толтыру деңгейін сипаттайтын қайтып айналу коэффициенті k жылдық жүк айналымының мұнай базасының резервуар паркінің жалпы көлеміне қатынасы ретінде анықталады және кең көлемде өзгере алады: 0,5 тен 60-қа дейін.
k және есепткі кезеңдегі күндер саны t белгілі болған жағдайда мұнай өнімдерінің сақталу мерзімін келесі формула бойынша анықтайды:
Τ=tk
Мұнай базасы арқылы мұнай өнімін тасымалдау құны қайта айналым коэффициентінің ұлғаюына қарай төмендейді. Қайта айналым коэффициентінің артуы мұнай базасының өндірістік көрсеткіштерінің төмендеуіне әкеліп соғады.
1.2. Мұнай базасының құрылысын жүргізу үшін алаңды таңдау
Мұнай өнімдерін тасымалдау бойынша транспорт шығындарының минималды жиынтығына қатысты экономикалық талаптардан басқа мына жағдай ескеріледі: мұнай базасын салуға арналған алаң белгілі талаптарға, яғни гидрогеологиялық жағдайларға сәйкес келуі тиіс.
Мұнай базасын салуға арналған жердегі учаскелермен көрші қондырғылар арасындағы шекара ҚНжәнеЕ ІІ-106-79 сәйкес болуы тиіс. Мұнай базасын салатын алаң елді мекендер мен көрші құрылымдардың ығында, мұнай буы тұрғын үйге және ашық оты бар нысандарға бармайтындай жерде орналасуы керек. Бұл үшін метерологиялық станцияларының мәліметтері негізінде желдің қайталануын көрсететін желдер раушаны румбалар талаптары ескерілуі тиіс. Жанып жатқан мұнай өнімінің су бетімен от тарауына жол бермеу үшін және санитарлық талаптарға сәйкес өзендегі мұнай базаларын жақын маңайдағы елді мекендерден, өндіріс кәсіпорындарынан, айлақтардан, көпірлерден және т.б. төмен ағым бойынша орналастыру керек.
Алаң таңдаудағы ең маңызды талап - осы жер телімінің транспорт магистраліне ыңғайлы қосыла алуы. Алаңның өзінде немесе оның жақын маңайына шаруашылық, өндірістік әрі өртке қарсы қажеттіліктер үшін сумен және энергиямен қамтамасыз ету қажет. Таңдап алынған жер нөсер жауынның және кәріз суларының қоршаған ортаға зиян келтірмей ағып кетуіне ыңғайлы болуы тиіс.
Гидрогеологиялық жағдайлар бойынша 0,1МПа-дан кем емес үлестік күшті көтере алатындай алаң жергілікті құрылыс материалдарынан салынуы тиіс. Батпақ сазды және су жиналатын жер мұнай базасын салуға жарамайды, өйткені: біріншіден өте қымбат тұратын әрі дренаждау жұмысын жүргізу қажет болады, екіншіден мұнай базасы алаңының айналасында судан қорғайтын дамба салу қажет. Судың жер асты және жерүсті құйылуы болады. Жер астындағы су көздерінен, бұлақтардан және грунтты сулардың кезеңдік пен толқуынан болатын жерасты су құйылуы аса қауіпті.
Жерасты суларының деңгейінің күрт өзгеруі жыл маусымына байланысты ең жоғарғы деңгей көктемде қар еруі мен жаңбырға байланысты байқалады, салыстырмалы төмен деңгей жазда және қыста, ал күзде су деңгейі сәл көтіреді. Жоғары тұрған жерасты сулары агрессивті болмауы тиіс, ал оның қозғалыс жылдамдығы грунтты шайып кетпес үшін және қатты ағыстар болмас үшін шамалы болу керек. Жобаланып отырған мұнай базасын салатын жерді әбден таңдап құрылысын жүргізу үшін сол ауданға зерттеу жұмыстарын жүргізетін барлау тобы жолданады. Олар алаңның топографиялық суретін, сол жердің рекогносцировкасын жасап, жер телімінің шекарасын тиісті ұйымдармен келісу керек.
Таңдап алынған алаңды белгілері бар бірнеше бағандармен қоршайды. Содан соң алаңның темір жолдарына, басқа да объектілеріне байланысы көрсетілген ситуациялық плацтың сызбанұсқасы және алдын ала алаңды бөлу актісі жасалады (ал соңғы акті алаңның берілгені бектілген соң барлық зерттеу жұмыстарынан кейін жасалады). Алаңның көлемі барлық объектілер орналастырғанда бектіліген бөлулер сақтала отырып таңдалады.
Кесте 1.1.
Резервуар паркінің көлеміне қарай мұнай базасы жер телімінің болжаулы алаңы
Резервуар паркінің көлемі
Мұнай базасының алаңы, га
Резервуар паркінің көлемі, м3
Мұнай базасының көлемі, га
1500
1,5-2
20000
15-19
4000
3,5-4
25000
20-21
6000
4,5-6
30000
22-24
10000
8,5-10,5
40000
25-27
15000
10-12
50000
27-29
1.3. Мұнай базасының бас жоспары
Мұнай базасының бас жоспарын жобалауға арналған тапсырмаға және технологиялық сызбаға сәйкес, сондай-ақ жергілікті жердің барлық жағдайын ескере отырып, жер бедері, алаңның геологиялық және гидрогеологиялық ерекшеліктері, авто және темір жолдарының шешімдері, пайдаланудың кейбір ерекше жағдайлары және ҚНжЕ 11-М.1-71 жасалады.
Бас жоспар құрылысына бөлінген жердегі әр түрлі объектілерден тұрады, оның дұрыс шешімі мұнай базасы құрылысының құнын азайтады, оны пайдалануды жақсартуға ықпал етеді және арзандатады, сондай - ақ өрт қауіпсіздігін арттырады.
Негізгі жоспарды жобалау кезінде жоспарды, территорияның жобалық рельефін таңдау және барлық қондырғылар мен коммуникацияларды вертикальді белгілерін көрсету керек. Негізгі жоспарды дайындауда масштабы М-1:50000 немесе М-1:10000 мұнай базасының алаңы орналасқан ауданның ситуациялық жоспары топографиялық негіз болып табылады, оған салынып тұрған және жобаланған объектілер: (кәсіпорындар, елді мекендер, теміржолдар, электр жүйелері) сондай-ақ мұнай базасы алаңының топографиялық жоспары енгізілген.
Мұнай базасының транспорттық және технологиялық магистральдары ситуациялық жоспардың көмегімен ауданның осыларға сәйкес коммуникацияларымен жалғайды және оларды жалғау кезінде учаскелерінің ұзындығы ең аз көлемде болуын қамтамасыз ету керек, ал желілер бір-біріне ыңғайлы байланысып тұру керек. Темір жол бөліктері және тұйықтамалары қисықтықтың қажетті радиустарымен өткізіледі.
Белгілі объектілерді топографиялық жоспар алаңына орналастыруды жеңілдету үшін елімізде бар топографиялық желімен желдер раушаны және жан-жағы 100х100м немесе 50х50м, болатын координат торы байланысып тұру. Тордың сызықтарын горизонталь бағытына А әрпімен, ал вертикаль бағытында Б әрпімен белгілейді, олардың алдында координат басында арақашықтығы (м) белгіленеді, (мұндай арақашықтық үшін реперлік нүкте қабылданады). Алаңның оң жақ төменгі бұрышы координаттары мынадай: 44А+47,007Б+81,50
Бұл белгіленген алаң бұрышының арақашықтығы координат торының индексі 44А болып есептелетін вертикальды сызық координатынан 81,50 болып табылады. Сақтау аймағы өрт жағдайларына байланысты өте қауіпті, сондықтан бұл алаңға оқшау орналастырады және оған кіруге шектеулі адам санына ғана рұқсат етіледі.
Тұтынушылар үшін бөлшектеп өткізу аймағына кіріп-шығуға және база маңында көп кідірмес үшін ыңғайлы жерге орналастырады. І және ІІ категориялы мұнай базаларында бөлшектеп сату аймағына арнап арнайы көлік кіріп-шығатын және жалпы ортақ жолға шығып кетуге ыңғайлы алаң бөлінеді. Ашық отпен жұмыс жасайтын болғандықтан қосалқы ғимараттар мен қондырғылар объектілері аймағын басқа аймақтардан бөліп қояды. Тазарту құралдарының зонасы жауын суы мен өндіріс қалдығы өз ағынымен тазарту қондырғыларына түсу үшін жердің неғұрлым төмен бөлігінде орналастырылған.
Зонаның ішінде және мұнай базасында әлемнің бағыты мен болатын жел ескеріле отырып тұтас алғанда дұрыс бағдар болуы аса маңызды. Мысалы, қазандық, жөндеу цехы және басқа ашық отпен жұмыс жасайтын объектілерді желдің түтін мен отты резервуар парктеріне, құю және темір жол тұйықтарына апармайтын жерге орналастыру керек. Аймақтарды және жекеленген ғимараттарды ықшамдауда технологиялық құбыр желісі мен инженерлік желілердің ұзақтығын максималды қысқарту мүмкіндігіне қол жеткізу керек.
Жоспардағы объектілердің орналасуына мұнай базасының барлық аумағының горизонтальдық жоспарлануы мұрындық болуы керек. Бас жоспардағы барлық құрылыстар мен ғимараттардың ауқымды көлемдері мен бір бұрыштың координаты көрсетілуі керек.
Мұнай базасының тік жоспарлау алаңы келесі талаптарға сай жасалады:
Сорғыштардың соруы үшін тиісті жағдайлар тудыру керек, сондықтан сорғыштарды алаңның неғұрлым төмен жерінде орналастыру керек.
Мүмкіндігінше өзі ағып тұратын және транспорт ыдыстары мен резервуарларға құйылатын мүмкіндік болуы тиіс.
Құбыр желісі және басқа коммуникациялар айдалып жатқан сұйықтықтың жиналып қалуына жол бермейтіндей жоғарыдан төмен ылдиланып жасалуы керек.
Орын алып отырған рельефті өлшеу үшін жүргізілетін жер жұмыстары мейлінше қысқа әрі барлық алаңда алу мен себу жұмысының көлеміне тепе-тең болуын қамтамасыз ету керек.
Тік жоспарлау ең кең тараған, бұл жоспарлау бойынша тек қана мұнай базасы объектілерінің тікелей орналасқан учаскелері ғана жоспарланады, ал аумақтың басқа бөлігінде жердің табиғи рельефі сақталады. Алайда үлкен құрылыс алаңы бар ұсақ мұнай базалары үшін барлық алаң тұтас жоспарлануы мүмкін.
Көлденең жоспарлаудан басқа техникалық жоба рельефті ұйымдастырудың бас жоспарынан тұрады. Бұл негізгі жоспарда жергілікті жердің рельефіне байланысты алаң бетінің өзгеруі көрсетіледі және объектілер орналастырылады. Сонымен қатар, сол жерде жекелеген учаскелердің жоспары немесе ылдиланған белгілер бойынша жолдар көрсетіледі. Олардың мағынасы мынадай: транспорт қозғалысының ұзындықтағы және көлденеңіндегі ылдилары сәйкесінше 0,07 және 0,04-тен артық емес, аумақтың су ағынына арналған минималды ылдиы - 0,05, жазықтық және төбелі жердегі максималды ылдиы - 0,06-0,10. Аумақтың бас жоспарындағы тік жоспардың жобалау рельефін қызыл белгі және көлденең арқылы көрсетеді.
Қызыл (жобалау) белгілері бағыттың өзгеру нүктелерінде немесе жобалау рельефінің ылдиының көлеміне байланысты ғимараттар мен үй-жайлардың жекелеген сипаттағы нүктелерінде бұрыштарда, рельс басы мен нивелирді тордың шыңындағы квадраттарда белгіленеді. Қызыл жобалы белгілер арасы беткі су ағынының бағытын көрсетеді, олардың астында өзгеру нүктелерінің арасы жобалау рельефінің ылдиын көрсетеді, ал бағдарлама үстінде - промилмен алынған ылдидың мағынасы беріледі. Қызыл (жобалық) горизонтальды тік жоспарлау жобасына қара горизонтальмен енгізеді, масштабы 1:1000-1:2000, жобалау ылдидың сақтаған адымы - 0,1- 0,5м.
Қызыл белгінің қара белгіден асуы (+) жердің себілгендігін көрсетеді, ал қара горизонтальды (-) белгінің қызылдан асуы жердің алынғанын көрсетеді. Сонымен темір бетонды лотоктың №31 қызыл белгісі 300,95-ке тең болса, ал қара белгі 299,75-ке тең болса, онда жерді себу биіктігі h 300,95-299,75 1,20м. Жер жұмыстарының көлемін анықтау тік жоспарлардың құрамдас бөлігі болып табылады, ол жұмыс ұйымдастыру жобасы мен құныңың техника-экономикалық жағын бағалауға мүмкіндік береді.
1.4. Мұнай базаларының жалпы сипаттамасы. Мұнай базасының топтастырылуы
Мұнай базалары деп мұнай өнімдерін қабылдауға, сақтауға және оларды тұтынушыларға жіберуге арналған құрылғылар мен қондырғылардың кешенінен құрылған кәсіпорындарды айтады.
Мұнай базаларының негізгі қызметі - мұнай өнімін қажетті мөлшерде және түрлерде өндірістерді, тасымалдаушыларды, ауыл шаруашылығын және басқа тұтынушыларды үздіксіз қамтамасыз ету; мұнай өнімдерінің сапасын сақтау және оларды қабылдау, сақтау, тұтынушыларға жіберу барысында шығындарын минималға дейін қысқарту;
Мұнай базалары келесі ретпен топтастырылады:
1) Тасымалдау байланыстары бойынша - темір жол, құбыр, су, автокөлік, аралас;
2) Қойма алаңының көлемі және бір қойманың максималды көлемі бойынша:
oo 1 категориялы мұнай базалары (қоймалардың жалпы көлемі 100000м3-ден асады);
oo 2 категориялы мұнай базалары (қоймалардың жалпы көлемі 20000-100000м3);
oo 3 категориялы мұнай базалары (қоймалардың жалпы көлемі 10000-5000м3, 1 қойманың максималды көлемі 5000м3 - ге дейін);
oo 3б категориялы мұнай базалары (қоймалардың жалпы көлемі 2000-10000м3 , 1 қойманың максималды көлемі 5000м3 - ге дейін);
oo 3в категориялы мұнай базалары (қоймалардың жалпы көлемі 2000м3 дейін, 1 қойманың максималды көлемі 700м3 - ге дейін);
3) Сақтау өнімінің тізімі бойынша тек қана ашық мұнай өнімдеріне, тек қана қара мұнай өнімдерге, жеңіл тез жанғыш мұнай өнімдерге арналған жалпы сақтау мұнай базалары;
4) Жылдық жүкайналымы бойынша 5 топқа бөлінеді:
oo 1 топ (жүк айналымы 500000тжылдан асады)
oo 2 топ (жүк айналымы 100000 - 500000тжыл)
oo 3 топ (жүк айналымы 50000- 100000тжыл)
oo 4 топ (жүк айналымы 20000- 50000тжыл)
oo 5 топ (жүк айналымы 20000тжыл-ға дейін
5) Қызметіне қарай: оперативтік, сақтау, азамат қорлары
6) Жұмыс істеу қызметіне қарай: ауыстырғыш, таратқыш, ауыстырғыш-таратқыш;
Ауыстырғыш мұнай базалары мұнай өнімдерін тасымалдаудың бір түрінен екінші түріне ауыстырға арналған. Мұнда мұнай өнім сақтау мерзімі ұзақ емес. Ауыстырмалы мұнай базалары сумен, темір жолмен құбырмен, аралас болады.
Таратқыш мұнай базалары тұтынушыларды мұнай өніммен қамтамасыз етуге арналған. Бұл мұнай базалары алаңдарының көлемі ауыстырмалы мұнай базаларымен салыстырғанда аз болып келеді. Таратқыш мұнай базалары тасымалдау түріне қарай сумен, желілі (темір жолдарда) құбырмен деп бөлінеді, олар: оперативтік - жергілікті тұтынушыларға қызмет ету үшін, маусымдық сақтау - жергілікті тұтынушыға қызмет етуге арналған және оперативті мұнай базасына мұнай өнімдерін жіберудің біркелкі еместігін орнына келтіруге арналған.
Ауыстырғыш - таратқыш мұнай базалары ауыстырғыш және тарату мұнай базаларының функцияларын орындайды.
Зауыт іші мұнай базалары шикі мұнайды және мұнай өнімдерін қабылдап, сақтап және жіберуге арналған. Соған сәйкес олар шикізатты және тауарлы деп аталады. Мұнай өңдеу зауыттарының қойма алаңдарында мұнай өнім сапасын мемлекеттік стандарттарының талаптарына дейін сәйкес жеткізу жүргізіледі.
6.5. Мұнай базасында орындалатын операциялар
Мұнай базасында жүргізілетін барлық операциялар негізгі және көмекші болып бөлінеді.
Негізгі операцияларға келесілер жатады:
1) Базаға теміржолмен, өзенмен, автокөлікпен, құбырмен немесе әуе арқылы жеткізетін мұнай өнімдерін қабылдау;
2) Мұнай өнімдерін қоймаларда сақтау;
3) Мұнай өнімдерді үлкен партиямен теміржол цистерналарына және маршруттарға, мұнай кемелеріне немесе құбырларға жіберу;
4) Мұнай өнімдерін аз партиямен автотолтыру станциясы, ыдыс қоймалары арқылы жіберу;
Көмекші операцияларға келесілер жатады:
1) Майларды және басқа тұтқырлы мұнай өнімдерін сусыздандырып, тазалау;
2) Отын және майларды араластыру;
3) Істен шыққан майларды қайта қалпына келтіру;
4) Құрылыстарды және техникалық жабдықтарын жөндеу;
5) Бу қазандарды, тасымалдауды және энергетикалық қондырғыларды пайдалану;
Қосымша операциялар барлық мұнай базаларында жүргізілмейді, олар тек қана қажетті өндірістік қуаттары бар мұнай базаларында жүргізіледі.
5.5. Мұнай базасының негізгі объектілері мен олардың орналастырылуы
Мұнай базасының аумағында құрылғы мен объектілердің тиімді орналастырылуы барлық операциялардың үздіксіздігін қамтамасыз ететін қолайлы жағдайларды туғызады, санитарлы-гигиеналық және өртке қарсы талаптарды сақтайды және барлық құрылғы кещен жұмысының экономикалық тиімділігін анықтайды.
Мұнай базасы объектілерін қызметіне қарай біріктірген дұрыс және зоналар бойынша аумаққа орналастыру керек.
Жалпы мұнай базасында 7 зона бар:
1) Темір жолмен қабылдап жіберу зонасы, олар темір жол толтырып- босату қондырғыларынан, сорғы және компрессор станциялардан, сұйықты ыдыстарда сақтағыштардан, көтермелі-түсіру алаңдарынан, зертханалардан, түрлі қызметті техникалық құбырлардан, оператор бөлімінен және т.б. құрылады.
2) Сумен қабылдап жіберу зонасы теңіз немесе өзен пирстарымен, айлақтармен, сорғы станцияларымен, технологиялық құбырлармен, оператор бөлмелерімен, манифольдтармен және басқа құрылғылармен анықталады, олар тасымалдау ыдыстарына мұнай өнімін толтыру-құю операцияларын қамтамасыз етеді;
3) Қоймалық сақтау зонасына қоймалар, технологиялық құбырлар, газ жинағыштар, газдық байланыстар, сорғы цехтары, оператор бөлмелері, манифольдтары мен басқалары кіреді.
4) Мұнай өнімдерін жекелеп жіберу зонасына автоэстакадалар, автоцистернаға мұнай өнімдерін толтыру қондырғылары, мұнай өнімдерінің түрлі сақтағыштары, істен шыққан майларды қайта орнына келтіру цехы, таза және лас ыдыстардың оперативті алаңдары, автошеккелері, зертханалар және т.б. кіреді;
5) Тазалау құрылғыларының зонасы буферлі қоймалар, топырақұстағыштар, мұнайұстағыштар, флотаторлар, фильтрлер, биофильтрлер, тоған-тұндырғыштар, тоған-буландырғыштар, шлакжинағыштар;
6) Қарапайым қызмет ғимараттары мен құрылыстардың зонасы - жөндеу-механикалық шеберханалар, буландыру қондырғылары, бу қазандары, сырлау бөлмесі, электр және трансформатор станциялары, тарату пункттері, су құбырлары, ыздыс және материалдар қоймасы бөлмелері, жабдықтарды жөндеу цехтары;
7) Әкімшілік-шаруашылық зонасы - өртке қарсы қызмет объектілері, ғимараттары, асханалар, кіріс-шығыс бөлмелері, гараждар, күзет объектілері т.б.
Теміржол операциялары зонасында теміржолмен мұнай өнімдерін қабылдап жіберуге арналған құрылыстар орналасады. Осы зонаның құрамына келесі объектілер жатады.
1) Теміржол тұйықтары
2) Мұнай өнімдерін қабылдап жіберуге арналған толтырып-босатқыш эстакадалар;
3) Нөлдік қоймалары, олар темір жолдарынан төмен орналасады;
4) Мұнай өнімдерін ыдыста сақтағыштары;
5) Мұнай зерттеу зертханалары;
6) Толтырып-босатқыш қызметшілердің дем алуға арналған бөлмелері;
7) Мұнай өнімдерін ыдыста сақтағыштары;
8) Мұнай өнімдерін ыдыстарда қабылдап-жіберуге арналған алаңдар;
Су операциялары зонасында мұнай өнімін баржа немесе кемелермен қабылдап-жіберу құрылғылары орналасқан. Оларға келесі құрылғылар жатады: мұнай толтыру кемелерінің айлақтары; стационарлы және тұрақты сораптар; зертханалар; толтырып босату қызметшілерінің бөлмесі
Мұнай өнімдерін сақтау зонасында келесі құрылғылар орналасады:
1) Ашық және қою мұнай өнімдеріне арналған қойма алаңдары;
2) Мұнай өнімдерін аз партиялармен жіберуге арналған аз көлемді қоймалар;
3) Үйінділер - қойма алаңдар айналасындағы өртке қарсы қоршаулары, олар қоймалар бүлінуі кезінде мұнай өнімдерінің төгілуіне кедергі болады.
Оперативті зонда мұнай өнімдерін автоцистерна, контейнер, бөшкелер және бидондарға, яғни аз партиямен жіберуге арналған. Бұл зонада келесі құрылғылар орналасқан:
1) Мұнай өнімдерін автоцистернаға жіберуге арналған автоэстакадалар және автоколонкалар;
2) Мұнай өнімдерін бөшкелерге және бидондарға толтыруға арналған толтырғыштар
3) Мұнай өнімдерін түрлеріне қарай бөліп сақтауға арналған сақтағыш бөлмелері;
4) Ыдыстарға арналған сақтағыш бөлмелері;
5) Автотасымалдауға арналған толтыру алаңдары;
Тазалау қондырғылары зонасында құрамында майы бар суларды мұнай өнімддерінен тазалауға арналған объектілер кіреді. Оларға мұнай-ұстағыштар, флотаторлар, тұндырғыш көлдері, тұнба алаңдары, шламжинағыштары, сорғы бөлмелері жатады.
Көмекші құрылғылар зонасында мұнай базасының негізгі объектілерінің жұмысын қамтамасыз ететін құрылғылар кіреді:
1) Бу сораптарын, мұнай өнімдерін қыздыру жүйесін және жылыту жүйесін бумен қамтамасыз ететін бу қазандары;
2) Мұнай базасын электрқуатымен қамтамасыз ететін трансформатор станциясы;
3) Су сорғы бөлмесі;
4) Механикалық шеберханалар;
5) Материалдар және жабдықтарды сақтау бөлмелері.
Әкімшілік-шаруашылық зонасында мұнай базасының кеңсе, кіріс-шығыс бөлмелері, гараждар, өрт қызметі, күзет ғимараты орналасады
5.5. Әртүрлі транспорт түрінде мұнай базаларында мұнай және мұнай өнімдерін қабылдау және жіберу
Мұнай және мұнай өнімдерін қабылдау, жіберу, тасымалдау және сақтау Мұнай және мұнай өнімдері. Даярлау және маркировка. Сақтау және тасымалдау 1510-70 МемСТ сәйкес қатаң жүргізіледі.
Мұнай базаларында мұнай және мұнай өнімдерін қабылдау, түсіру арнайы ағызу-құю құрылғылары арқылы жүзеге асырылады. Оңайжанғыш сұйықтары үшін ағызу-құю құрылғыларын дизель отынын ағызу және құю үшін пайдалануға болады. Олар жабық және ашық салынады. Буының тұтану температурасы 1200С және одан төмен мұнай өнімдері үшін жабық, ал буларының тұтану температурасы 1200С-тан жоғары мұнай өнімдері мен мазуттар үшін ашық ағызу-құю құрылғылары қолданылады. Құбыржелелер және науалар мен жаймаларды жабуға арналған тақталар толықтай мұнай өткізбейтін, жанбайтын материалдардан жасалынуы тиіс.
Жабық және ашық ағыщуларда темір жол эстакадалары мен ағызу резервуарлары арасындағы құбыр желілерінде гидравликалық ысырма болады. Саңылаусыз каналдар арқылы жауып ағызуда гидравликалық ысырманы цистерна мен канал арасына немесе каналдың өзіне орнату керек. Мұнай және мұнай өнімдерін ағызу және құюға арналған құбыржелілерінде ағызу құю эстакадалардан 10-15м қашықтықта апаттық ысырмалар орнатылуы тиіс. Ағызу құю қондырғыларында оларды өнім қалдығынан босатуға арналған астаптың болуы керек. Мазут үшін жерасты ағызу сыйымдылықтарын теміржол ағызу-құю жолдарының сыртқы жағынан, дәл солай цистерналардан мазуттың ағуы жүретін, темір жол үйіндісінің астында орналастыруға рұқсат етіледі.
Төгу-құю эстакадаларында ені кем дегенде 0,75 метр төсемі қатты жаяу жүргіншілер жолы қарастырылады. Жаяу жүргіншілердің жолдары әрбір эстакаданың бүйір жағында болады, ал теміржол жолдарымен қиылысатын жерлерде - рельстердің бүркеншіктерімен бір деңгейдегі тұтас төсемдер болады. Төгу-құю эстакадасы немесе жеке төгу-құю құрылғылары тұрған алаңның периметрі бойынша биіктігі 200 миллиметр ернеушемен қоршалған, су өткізбейтін қатты жабыны және науаларға қарай кемінде 2 процент еңісі болады, ал науалар 50 метрден аспайтын қашықтықта орналасқан жинауыш құдықтарына қарай 0,5 процент еңіспен жасалады. Науалар темір жолдардың сыртқы жағына орналастырылады, жанбайтын материалдардан жасалады және алмалы-салмалы металл торлармен жабылады.
Төгу-құю эстакадаларының жанбайтын материалдардан жасалған, эстакада бойымен 100 метрден аспайтын қашықтықта шет жағынан орналасқан баспалдақтары болады. Баспалдақтардың ені кемінде 0,7 метр және кемінде 45 градустық еңістікте болады. Эстакадаларда төгу-құю құрылғыларына қызмет көрсетуге арналған сүйеніштері бар алаңдар қарастырылады. Баспалдақтарда, эстакадалардағы қызмет көрсету алаңдарында және эстакадаларда тұтас қапталған, биіктігі 1 метр сүйеніш болады. Құюға арналған теміржол вагон-цистерналары итерусіз және жұлқусыз ақырын беріледі және шығарылады.
Теміржол төгу-құю эстакадаларының аумағында теміржол вагон-цистерналарын металл табандықтармен тежеуге жол берілмейді. Осы мақсатта ағаш төсеніштер немесе ұшқын қаупі жоқ тежеуіш табандықтар қолданылады. Төгу-құю эстакадасының қайырмалы көпіршелерінде жасырын болттары бар ағаш жастықшалар немесе резеңке төсеніштер болады. Эстакаданың қызмет көрсету алаңынан ысырмалардың маховиктеріне, шүмектердің саптарына, құю шлангілерінің көтергіш механизмдеріне дейінгі қашықтық 1,5м-ден аспайды. Эстакадалар прожекторлармен жарықтандырылады. Жергілікті жарықтандыруға ылғал мен жарылыстан қорғалып жасалған тұрақты шамдар және тасымалданатын аккумуляторлы шамдар қолданылған жағдайда жол беріледі.
Құбыр желісінің тағандары, шлангілері, тығыздамалары, ернемектік қосылыстары саңылаусыз, тағандар нөмірленген болады. Құю шлангілері цистернаның мойнына соғылуы кезінде ұшқын шығармайтын материалдардан жасалатын ұштықтармен жабдықталады. Цистерналардағы люктердің қақпақтарын ашу және жабу кезінде олардың соғылуына жол берілмейді.
Мұнай өнімдері және жанғыш сұйықтықтар төгілген цистерналармен төгу-құю операцияларын жүргізуге жол берілмейді. Төгу-құю операциялары мен вагон-цистернадағы мұнай өнімінің деңгейін өлшеу орындалғаннан кейін люктердің қақпақтары саңылаусыз етіп жабылады. Эстакада жұмыс жүргізу барысында ұшқын шығармайтын құрал-саймандар қолданылады. Құю операциялары кезінде цистерналарды асыра толтыруға жол берілмейді. Цистерналарға тез тұтанатын сұйықтықтарды құю жұмысы сұйықтық деңгейіне сай бірқалыпты ағыспен жүргізіледі.
Эстакаданың аумағында мұнай өнімдерінің төгілуіне жол берілмейді. Мұнай өнімі бар цистерна люгінің қақпағын ашу кезінде қызметкер люкке қатысты жел жағында тұрады. Электрлендірілген теміржол тұйықтарында түйіспе желіні ажыратпайынша теміржол цистерналарында төгу мен құю жұмыстарын, олардағы мұнай өнімдерінің деңгейін өлшеуге жол берілмейді. Түйіспе желіні ажырату мен қосуды ұйымның өтінімі бойынша теміржолдың тиісті қызметі жүргізеді.
Төгу-құю эстакадаларының аумағында цистерналарды жөндеуге жол берілмейді. Эстакада және оның аумағы тазалықта ұсталады. Эстакадаларды бөгде заттармен бөгеуге жол берілмейді. Құбырларды, ысырмаларды және түсіру құрылғыларын ашық от көзімен жылытуға жол берілмейді; ол үшін бу немесе ыстық су қолданылады. Өнім құю кезінде эстакаданың айналасында 100 метр радиуста жүргізіліп жатқан жөндеу жұмыстарының барлығы тоқтатылады.
Эстакада аумағында: вагон-цистерналарды профилактикалық жөндеу және тазалау жұмыстарын жүргізуге жалпы өнеркәсіптік мақсатта жасалған шамдарды, тасымалданатын шамдарды қолдануға; найзағай кезінде тез тұтанатын мұнай өнімдерін төгу-құю жұмыстарын жүргізуге; мұнай өнімдерін ақаулы цистерналарға құюға; эстакадалар мен цистерналардан құрал-саймандарды, бөлшектерді және басқа да нәрселерді лақтыруға жол берілмейді. Эстакадаларда теміржол цистерналарын кез келген түрде жылжыту мұнай өнімдерін төгу-құю операторымен келісіледі.
Көктайғақ кезінде алаңдар мен басқыштар қар мен мұздан тазартылады. Этилдендірілген бензин құюға жеке коллекторлар мен тағандар бөлінеді: этилдендірілген бензин құю құрылғылары орналасқан алаңдар және теміржол жолдары бетондалған, цементпен тегістелген және кәрізге құятын ағындысы жалпы ағындылардан оқшау болады. Теміржол цистернасынан сынама алуға оны толтырудан кейін кемінде 10 минут өткен соң рұқсат етіледі. Сынама алушы этилдендірілген бензиннің сынамаларын алуды нормативтік құжаттарға сәйкес май мен бензинге төзімді материалдан жасалған қолғаптармен және қорғаныш киім киіп орындайды. Сынама алушы мұнай өнімінің сынамасын қадағалаушының қатысуымен алады.
Ағызу-құю құрылғыларының алаңдары сұйықтықтардың ағуы үшін еңіс жоспарлануы керек, гидравликалық немесе басқа типті ысырмалар арқылы қосылған арнайы жаймаларға, құбырларға ағады. Ағызу-құю эстакадаларының бүйір жағында, сонымен бірге эстакада ұзындығы бойынша бір-бірінен 100м қашықтықта жанбайтын баспалар салыну тиіс. Ағызу-құюға темір жол цистерналарын өткізудің тәуліктік есебі мұнай өнімінің әр сорты үшін мұнай өнімін әкелу-әкету графигіне сәйкес жүргізіледі.
5.6. Мұнай және мұнай өнімдерін сақтауға арналған қойма алаңдары
Қоймалар түрлі материалдардан салынған әртүрлі формалы және мөлшерлі стационарлы және жылжымалы сыйымдылықтар. Қоймаларда үлкен мөлшерде құнды сұйықтықтар сақталады, олардың бұзылмай сақталуы қоймалардың түрі мен техникалық күйіне байланысты. Мұнай өнімдерінің сақтау жағдайлары бір-бірінен ерекшеленеді: номенклатура бойынша ашық және қою мұнай өнімдерін сақтауға арналған қоймаларға бөлінеді. Дайындау материалы бойынша қоймалар екі негізгі топқа бөлінеді: металды және металды емес. Металды қоймаларды болат, кейбір кезде алюминийден дайындайды. Металды емес қоймаларға темірбетонды және түрлі синтетикалық материалдан дайындалған пластикалық қоймалар жатады. Әр топтың қоймаларын форма бойынша бөледі: олар тік цилиндрлік, көлденең цилиндрлік, тік бұрышты, тамшы тәрізді және басқа формалы болады.
Резервуарлар жер асты, жер үстi немесе жартылай көмiлген болып келедi. Тауарлық парктерiнде жазық немесе конустық жамылғысы бар, сыйымдылығы 1000-5000м3 болатын резервуарлар тұрғызылады, резервуарлардың ортасына жамылғы қалқандары тірелетін орталық тiрек орнатылады. Резервуарлардың конус тәрiздес болып келген төбесі жиналған қардың салмағын, яғни сыртқы күштерді, ұстап қалады, ал резервуар ішінде вакуум пайда болған кезде оған қарсы әсер етеді, және қалыңдығы 2,5мм-ден аспайтын болат жапырақтардан жасалады.
Қоймалар түрлі көлемді болып салынады: 5000-120000м3. Ашық түсті мұнай өнімдерін сақтауға болатты және темірбетонды қоймалар қолданады. Мұнай және қою мұнай өнімдеріне темірбетонды қоймалар қолданады. Майлар болатты қоймаларда сақталады. Өрт қауіпсіздігі бойынша жерасты қоймалары сенімді болады, себебі апатты жағдайда қоршаған аумаққа мұнай өнімі төгілуі пайда болады.
Бір топта орналасқан шет бетті тік және көлденең қоймалардың қабырғааралық арақашықтықтары мынаған тең болуы керек: қалқымалы қақпақты қоймалар үшін - 0,5 диаметрі, бірақ 20м-ден аспау қажет; понтонды және стационарлы қақпақты қоймалар үшін 0,65 диаметрі, бірақ 30м-ден аспау қажет, стационарлы қақпақты понтонсыз қоймалар үшін 0,75 диаметрі, бірақ 30м-ден аспау керек. Бір топтағы жерасты қоймаларының қабырғааралық арақашықтығы 1м-ден кем болмайды. Көршілес топтрада орналасқан жер бетті қоймаларының қабырғааралық арақышықтықтары 40м-ге тең, ал жерасты қоймалар арақашықтығы 15м. Жер беті қоймаларының әр топтағы үйінділермен қоршалған.
Тiк цилиндрлi резервуарлар былай жіктеледі: төменгі қысымдағы резервуарлар; понтондары бар резервуарлар; төбелері қалқымалы келген резервуарлар;
Кесте 1.2.
Тiк болат резервуарлардың негiзгi мәлiметтерi
Резервуар түрі
Нақты көлемі, м3
Ішкі белбеу диаметрі, м
Биіктігі, м
Металдың меншікті шығыны, кгм3
РВС - 1000
РВС - 2000
РВС - 3000
РВС - 5000
РВС - 10000
1056
2135
3340
4832
10950
12,330
15,180
18,980
22,790
34,200
8,845
11,805
11,825
11,845
11,920
23,8
20,1
18,9
18,7
19,8
Атмосфералық типтi резервуарлардың газ кеңiстiгiндегі iшкi қысымы атмосфералық қысымға жақын, оларға төбесі конус тәрiздес болып келген резервуарлар жатады. Болаттан жасалған резервуаларды зауытта жасалған элементтер мен дайын рулондық дайындамаларды пайдалана отырып индустриялық құрастыру әдiстерiн қолданып пісіріп-жабыстыру арқылы тұрғызады. Резервуардың корпусы сұйықтың гидростатикалық қысымына шыдайтындай етіп есептелген цилиндрлi қап тәрізді болып келеді.
Резервуардың іргесi мен табаны құрылғаннан кейін зауыттан дайын түрде жасалып әкелінген резервуар түбі салынады. Содан соң резервуардың бiрiншi белбеуі пісіріліп-құрастырыла бастайды. Құрастыру жұмыстары жүргізілген кезде шеңбер ұзындығына және геометриялық пiшiнiне тұрақты бақылау жасалып отырады. Резервуардың бiрiншi белбеуінің тік қосылған жерін ультрадыбыспен және гамма - сәулелерін түсіріп тексереді.
5.7. Болаттан жасалынған резервуарлардың жабдықтары
Шикi және тауарлық мұнайды қабылдап алу, сақтау және өткiзу шараларын жүргiзу үшiн резервуарлар арнайы арматуралармен және жабдықтармен жабдықталады. Резервуарлардың жабдықтары мыналарды қамтамасыз етедi: резервуарлардың толуын және босауын; мұнай деңгейiн өлшеуді; мұнай сынамасын алуды; резервуарлардың тазалануын және жөнделуін; мұнайдың тұнуын және тауарлы мұнайдың астындағы судың жойылуын; резервуардағы қысымды қауiпсiздік шегінде ұстап тұруды.
Жер үстінде орналасқан тiк цилиндрлі резервуардағы жабдықтардың орналасу сұлбасы 1.1суретте көрсетiлген.
Резервуар төбесіне қабылдау-тарату құбыршасының үстiне жарық люгі 1 орнатылады. Төбесі ашық тұрған кезде ол арқылы резервуар iшiне жарық өтедi және тазалау немесе жөндеу жұмыстарын жүргізер алдында резервуарды желдетіп ауасын тазартады.
Гидравликалық сақтандырғыш клапан 2 тыныс алу клапаны жұмыс істемей қалған кезде резервуардың газ кеңiстiгіндегі артық қысымды немесе вакуумды шектеуге, сонымен қатар, тыныс алу клапанының қимасы жеткiлiксiз болған кезде тез арада газ немесе ауаны шығаруға арналған. Сақтандырушы клапандар тыныс алу клапандарына қарағанда жоғары қысымға және вакуумға есептелген. Сақтандырушы клапанға гидравликалық тығын түзетiн қатпайтын, буланбайтын тұтқырлығы аз сұйықтар құяды (глицерин, этиленгликол ерiтiндiсi және т.б )
Өрттік сақтандырғыш 3 резервуарда тыныс алу және гидравликалық сақтандыру клапандарымен бiрге жинақталған түрде тұтас орнатылады, ол гидравликалық және тыныс алу клапандары арқылы резервуардың газ кеңiстiгiне жалынның кiрiп кетпеуін қамтамасыз етеді. Оның жұмыс iстеу принципi мынадай: жалын өрттiк сақтандырғышқа түсе отырып, қимасы кiші каналдар жүйесінен өтедi, нәтижесiнде жалын күші жекелеген ұсақ ағындарға ыдырайды да өшiп қалады. Өрттiк сақтандырғыштардың негiзгi бөлшектері - түстi металдардан жасалған спиралдi ленталы кассета.
Тыныс алу клапаны 4 резервуарды толтыру және босату кезінде, немесе сыртқы температураның өзгеруі нәтижесiнде резервуар ішіндегі қысым шектен асқан кезде немесе вакуум туындаған кезде резервуардың газды кеңiстiгiн автоматты түрде атмосферамен байланыстырады. Ол екi клапаннан тұрады: қысым клапаны және вакуум клапаны. Тынысалу клапаны келесi түрде жұмыс жасайды: резервуар iшiндегi қысым жоғарылаған кезде қысым клапаны көтерiлiп, артық газ атмосфераға шығарылады, ал резервуар iшiндегi қысым төмендеген кезде вакуумдық клапаны ашылып, резервуарға ауа кiредi. Қысым клапаны мен вакуум клапаны белгiлi бiр қысыммен реттелiп отырылады және резервуар iшiндегi қысымның ұлғаюы немесе азаюы белгілі бір шамаға жеткенде ғана ашылады. Тыныс алу клапандарының өлшемдері олардың өткiзгіштiк қабiлеттеріне байланысты таңдап алынады. Тоттанбас үшiн тыныс алу клапанының тұлғасы мен клапан отырғызылатын ершігі алюминий қорытпасынан жасалады.
Өлшегіш люк 5 резервуардағы мұнай деңгейiн және тауарлы мұнай астындағы суды өлшеу үшін, сонымен қатар, сынама алғыш аспаппен мұнайдан сынама алу үшiн қызмет етедi. Өлшегіш люктiң iшiнде бағыттаушы колодка орналасқан, ол арқылы резервуарға лоты бар өлшегіш лентаны түсiруге болады. Колодканы ұшқын шығармас үшiн мыс немесе алюминийден жасайды.
Резервуардағы мұнай деңгейiн өлшеу және мұнай мөлшерін жедел есептеу үшiн УДУ деңгей көрсеткiшiн қолданады. Аспап саңылаусыз қапта орналасқан қалтқыма мен өлшегіш лентадан тұрады. Деңгей өзгерген кезде қалтқыма бағыттауыш арқан арқылы қозғалады, ал өлшеуiш лента болса, бақылап отыратын аспап қорабындағы блокқа оралады. Аспапқа диспетчерлік пунктке мәлімет беретін құрылғыны қосуға болады. Кіру люгі 7 резервуардың төменгi белдiгiне орнатылады және резервуарды тазалау мен жөндеу кезiнде резервуар iшiне адамдардың кiруiне, сонымен қатар, осы жұмыстарды жургiзу кезiнде оны желдетуге арналған.
Сифондық кран 8 резервуардың төменгi жақ бөлiгiнде жиналған қабат суларын мұнайұстағышқа қарай ағызу үшін сифондық құралды қосу кезiнде пайдаланылады.
Дыбыстық жапқыш 9 ысырмалардың істен шығуы кезінде немесе құбырлардың апаттық жағдайында мұнайдың резервуардан ағып кетпеуін қамтамасыз етеді. Дыбыстық жапқыштар басқарылатын және басқарылмайтын болып келедi. Резервуарға мұнай құйып жатқан кезде мұнай ағымының қысым күшінен дыбыстық жапқыштың қақпағы ашылады, ал мұнай айдауды тоқтатқан кезде дыбыстық жапқыштың қақпағы өзінің салмағы әсерiнен орнына қайта түседi де, құбырды жабады. Резервуардан мұнайды ағызған кезде дыбыстық жапқыштың қақпағын арнайы лебедкамен ашады, ал лебедканың өзі айналатын барабаннан және оған оралатын болат арқаннан тұрады.
Қабылдау-өткізу құбыршасы 10 резервуарға сұйықты беру және резервуардан сұйықты шығару үшін қолданылады, оған резервуардың ішінен дыбыстық жапқыш пен көтерілмелі құбырдың топсасы бекітілген. Қабылдау-өткізу құбыршасының диаметрлерi айдалатын мұнайдың берілген өнiмдiлiгiмен анықталады және 150-700 мм аралығында өзгерiп отырады. Қабылдау-өткізу құбыршасының диаметрiн таңдау барысында сұйқтың қозғалу жылдамдығы 0,5-2,5 мс аралығында өзгереді деп қабылдайды.
Кері қосу құрылғысы 11 дыбыстық жапқыш қақпағының екi жағындағы мұнай қысымын теңестіріп отыру үшін қажет, яғни мұнайды резервуардан қабылдау - өткізу құбыршасына қарай кері жібереді. Кері қосу құрылғысы биiктiгi 6 метр болатын барлық резервуарларда орнатылады. Көтерілмелі құбыр 14 резервуардың iшiнде топсаға 15 орнатылады, ол қажеттi биiктiктен мұнайды алуға арналған және роликтi блок1 16 арқылы лебедкамен 13 қозғалысқа келтiрiледi.
Сурет 1.1. Тiк цилиндрлі резервуардағы жабдықтардың орналасу сұлбасы.
1-жарық люгі; 2-гидравликалық сақтандырғыш клапаны; 3-өрттік сақтандырғыш; 4-тыныс алу клапаны; 5-өлшегіш люк; 6-деңгей көрсеткiшi; 7-кіру люгі; 8-сифондық кран; 9-дыбыстық жапқыш; 10-қабылдау-өткізу құбыршасы; 11-кері қосу құрылғысы; 12- дыбыстық жапқышты басқару; 13-лебедка; 14-көтерілмелі құбыр; 15-көтерілмелі құбырдың топсасы; 16- роликтi блок
ІІ. ТЕХНИКА-ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМІ
2.1. Бастапқы мәліметтерді анықтау
Мұнай өнімдерінің есептік температурасы. Есептік мәліметтерді анықтау үшін мұнай өнімдерінің қажетті температурасын есептеу қажет. Сұйықтықтың температурасы оны қоршаған ортаның температурасына, яғни ауаның температурасына жақын температурада болады. Тараз қаласы үшін жобалау тапсырмасына сәйкес ҚНжЕ 23-01-99 Құрылыстық климатология бойынша ең салқын бескүндік және абсолютты максимальды мәні сәйкес қабылданады.
;
Есептік тұтқырлықты анықтау. Жобалау ауданның қоршаған ор максимальды температурасы кезінде тұтқырлықтың есебі жүргізіледі [8].
Мұндағы:
- Т есептік температура кезіндегі кинематикалық тұтқырлық, м[2]с;
- Т* белгілі температура кезіндегі кинематикалық тұтқырлық, м[2]с;
- тәуелділік бойынша вискограмма қисығының коэффициенті:
Мұндағы:
- Т1 температура кезіндегі мұнай тұтқырлығының белгілі мәні, м2с;
- Т2 температура кезіндегі мұнай тұтқырлығының белгілі мәні, м2с.
ДЛ дизельді отын үшін:
қабылданды:
м[2]с·104
м[2]с·104
табылады:
1°С
Киниматкалық тұтқырлықтың есептік мәні:
м[2]с·104
м[2]с·104
Аи-93 тұтқырлығының есебі:
қабылданды:
м[2]с·104
м[2]с·104
табылады:
1°С
Киниматикалық тұтқырлықтың есептік мәні:
м[2]с·104
. м[2]с·104
Есептік тығыздықты анықтау.
Мұнай өнімдерінің тығыздығы температура мен химиялық құрамына байланысты 700-1100кгм3 аралығында өзгереді. Бір температурадан екіншісіне тығыздықты қайта есептеу үшін Менделеева [8] формуласын қолданамыз:
Мұндағы:
- Т температура кезінде мұнайөнімдерін тығыздығы, кгм3;
- 293К температура кезіндегі тығыздық, кгм[3];
- көлемдік кеңею коэффициент, 1К.
ДЛ дизельді отыны үшін есептік температурасы кезінде тығыздығын анықтаймыз.
кезінде 1К
Сонда тығыздықтың есептік ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
0.1. Мұнай базасы құрылысының техника-экономикалық негізі, алаңды таңдау және жоспарлау
Дипломдық жобада Жаңтас қаласында орналасқан ЖарасЖШС-не қарайтын мұнай базасына есептер жүргізілді, оларды бастапқы параметрлері:
1) Мұнай базасының жылдық жүкайналымы -56600т;
2) Мұнай өнімдерінің түрлері мен мөлшері жылдық жүкайналымынан - ДЛ дизельді отын -75%, бензин Аи-93 - 25%;
3) Мұнай өнімдерін қабылдау мен жіберу теміржолмен және автотранспортпен;
Мұнай өнімдерін қабылдау, сақтау, жіберу және есептеуге арналған арнайы ғимараттар, құрылыс және коммуникация кешенінен тұратын қойма кәсіпорыны - мұнай өнімдерінің көтерме және бөлшектік сатудың технологиялық тізбесінің қажетті буыны болып табылады.
Мұнай базасының негізгі міндеттері болып ең алдымен мұнай өнімдерін қажетті көлемде және ассортиментте қамтамасыз ету, сондай-ақ мұнай өнімдері сапасын сақтаудың кепілдігі және оларды қабылдау, сақтау және жіберу барысында олардың шығынын ең төменгі мөлшерге дейін қысқарту.
Мұнай өнімдерін базаға жеткізу мұнай база жобасына қатысты автокөлік, темір жол және құбыр тасымал көлігімен жүзеге асырылады екен. Мұнай базасы кез келген жұмыс орындары байланыс телефондарымен жабдықталған, апаттық жағдайларды болдырмауға, жоюға арналған, оның ішінде мұнай өнімдерінің апаттық төгілуін болдырмайтын арнайы материалдар және құралдармен жинақталған. Сондай-ақ мұнай сақтау қоймасын пайдалану қоршаған ортаны (ауаны, сыртқы суды, топырақты) рұқсат етілетін нормалардан жоғары зиянды заттармен ластануына жол бермейді.
Мұнда сонымен қатар химиялық талдау жасайтын сараптамалық зертхана да бар. Осы жерде мұ - най, бензин және дизельді жанар - май секілді мұнай өнімдеріне тал - дау жасалады. Зертхананың мате - риалдық-техникалық базасы Ин - дустрия және сауда министрлігінің талабы бойынша қолданысқа ен - гізілген халықаралық стандартта - ғы құрал-жабдықтармен қамтама - сыз етілген. Олар Ре - сей елінің жетекші компания - лары шығарған заманауи қондыр - ғылары.
Өндіріс және ауыл шаруашылығының дамуына байланысты перспективті жоспарға сәйкес аталмыш ауданда мұнай базасының құрылысын жүргізу техника-экономикалық көрсеткіштерді талдау негізінде жүзеге асырылады, соның ішінде тауар айналымы және мұнай өнімдерін сату көлемі капиталды және пайдалану шығындары, айналым коэффициенті, жұмыс өнімділігі мен капиталды шығынның өзін-өзі ақтау мерзімі болып табылады.
Асулардағы мұнай базаларында өндіріс күштерін оңтайлы орналастыру мен ауданаралық байланыстарды ескере отырып, мұнай және мұнай өнімдерін алмастыру бойынша дайындалған сызба тауар айналымының негізі болып табылады.
Бөлуші мұнай базаларының жүк айналымы мұнай өніміне деген сұраныс пен соларды талап ететін аудандар және тұтынушыларды мұнай базалары мен транзит арқылы қамтамасыз етудің оңтайлы қатынасымен анықталады. Жүк айналымының көлемі маусымдық және жеткізу мен тұтынудың бірқалыпты болмауына байланысты өзгеріп отырады. Осыған байланысты бір айлық жүк тасымалдауды анықтауда бір айлық максималды жүк айналымының орта айлық жүк айналымына қатысын белгілейтін түзету коэффииценті енгізіледі.
Жүк айналымын талдауда мұнай өнімдерінің сорттарының саны, тасу кһзі, бөлу пункттер және соған дейінгі қашықтық, жеткізу жиілігі мен бірқалыптылығы, тасымалдау жылдамдығы мен ұзақтығы, ағызу-толтыру операциялары анықталады. Жүк айналымының болуы мен мұнай базасы паркіндегі резервуарлардың сыйымдылығы қолданыстағы ірілендірілген көрсеткіштердің капиталдық шығынының көлемін анықтайды.
Резервуарлы парктердегі өндірістік бағыттағы объектілерге салынған ең ірі капитал (30-40%), технологиялық құбыр желісі (7-10%), сорғы станциялары (5-10%). Мұнай базасының жалпы қуатының өсуімен капитал салу 1т жүк айналымына азаяды. Пайдалану шығындарының сомасы негізінде 1 тонна мұнай өнімі шығындар сметасымен анықталады, оған амортизациялық есептеулер, еңбек ақы, ағымды жөндеу жұмыстарына кеткен шығындар, жанар-жағармай, электр қуат және басқа да шығындар жатады. Ірілендірілген көрсеткіш бойынша алынған мұнайдың өзіндік құңы осындай жағдайлардағы мұнай базаларының прогрессивтік жобаларымен салыстырылады.
Резервуардың пайдалану толықтылығының көлемі мен толтыру деңгейін сипаттайтын қайтып айналу коэффициенті k жылдық жүк айналымының мұнай базасының резервуар паркінің жалпы көлеміне қатынасы ретінде анықталады және кең көлемде өзгере алады: 0,5 тен 60-қа дейін.
k және есепткі кезеңдегі күндер саны t белгілі болған жағдайда мұнай өнімдерінің сақталу мерзімін келесі формула бойынша анықтайды:
Τ=tk
Мұнай базасы арқылы мұнай өнімін тасымалдау құны қайта айналым коэффициентінің ұлғаюына қарай төмендейді. Қайта айналым коэффициентінің артуы мұнай базасының өндірістік көрсеткіштерінің төмендеуіне әкеліп соғады.
1.2. Мұнай базасының құрылысын жүргізу үшін алаңды таңдау
Мұнай өнімдерін тасымалдау бойынша транспорт шығындарының минималды жиынтығына қатысты экономикалық талаптардан басқа мына жағдай ескеріледі: мұнай базасын салуға арналған алаң белгілі талаптарға, яғни гидрогеологиялық жағдайларға сәйкес келуі тиіс.
Мұнай базасын салуға арналған жердегі учаскелермен көрші қондырғылар арасындағы шекара ҚНжәнеЕ ІІ-106-79 сәйкес болуы тиіс. Мұнай базасын салатын алаң елді мекендер мен көрші құрылымдардың ығында, мұнай буы тұрғын үйге және ашық оты бар нысандарға бармайтындай жерде орналасуы керек. Бұл үшін метерологиялық станцияларының мәліметтері негізінде желдің қайталануын көрсететін желдер раушаны румбалар талаптары ескерілуі тиіс. Жанып жатқан мұнай өнімінің су бетімен от тарауына жол бермеу үшін және санитарлық талаптарға сәйкес өзендегі мұнай базаларын жақын маңайдағы елді мекендерден, өндіріс кәсіпорындарынан, айлақтардан, көпірлерден және т.б. төмен ағым бойынша орналастыру керек.
Алаң таңдаудағы ең маңызды талап - осы жер телімінің транспорт магистраліне ыңғайлы қосыла алуы. Алаңның өзінде немесе оның жақын маңайына шаруашылық, өндірістік әрі өртке қарсы қажеттіліктер үшін сумен және энергиямен қамтамасыз ету қажет. Таңдап алынған жер нөсер жауынның және кәріз суларының қоршаған ортаға зиян келтірмей ағып кетуіне ыңғайлы болуы тиіс.
Гидрогеологиялық жағдайлар бойынша 0,1МПа-дан кем емес үлестік күшті көтере алатындай алаң жергілікті құрылыс материалдарынан салынуы тиіс. Батпақ сазды және су жиналатын жер мұнай базасын салуға жарамайды, өйткені: біріншіден өте қымбат тұратын әрі дренаждау жұмысын жүргізу қажет болады, екіншіден мұнай базасы алаңының айналасында судан қорғайтын дамба салу қажет. Судың жер асты және жерүсті құйылуы болады. Жер астындағы су көздерінен, бұлақтардан және грунтты сулардың кезеңдік пен толқуынан болатын жерасты су құйылуы аса қауіпті.
Жерасты суларының деңгейінің күрт өзгеруі жыл маусымына байланысты ең жоғарғы деңгей көктемде қар еруі мен жаңбырға байланысты байқалады, салыстырмалы төмен деңгей жазда және қыста, ал күзде су деңгейі сәл көтіреді. Жоғары тұрған жерасты сулары агрессивті болмауы тиіс, ал оның қозғалыс жылдамдығы грунтты шайып кетпес үшін және қатты ағыстар болмас үшін шамалы болу керек. Жобаланып отырған мұнай базасын салатын жерді әбден таңдап құрылысын жүргізу үшін сол ауданға зерттеу жұмыстарын жүргізетін барлау тобы жолданады. Олар алаңның топографиялық суретін, сол жердің рекогносцировкасын жасап, жер телімінің шекарасын тиісті ұйымдармен келісу керек.
Таңдап алынған алаңды белгілері бар бірнеше бағандармен қоршайды. Содан соң алаңның темір жолдарына, басқа да объектілеріне байланысы көрсетілген ситуациялық плацтың сызбанұсқасы және алдын ала алаңды бөлу актісі жасалады (ал соңғы акті алаңның берілгені бектілген соң барлық зерттеу жұмыстарынан кейін жасалады). Алаңның көлемі барлық объектілер орналастырғанда бектіліген бөлулер сақтала отырып таңдалады.
Кесте 1.1.
Резервуар паркінің көлеміне қарай мұнай базасы жер телімінің болжаулы алаңы
Резервуар паркінің көлемі
Мұнай базасының алаңы, га
Резервуар паркінің көлемі, м3
Мұнай базасының көлемі, га
1500
1,5-2
20000
15-19
4000
3,5-4
25000
20-21
6000
4,5-6
30000
22-24
10000
8,5-10,5
40000
25-27
15000
10-12
50000
27-29
1.3. Мұнай базасының бас жоспары
Мұнай базасының бас жоспарын жобалауға арналған тапсырмаға және технологиялық сызбаға сәйкес, сондай-ақ жергілікті жердің барлық жағдайын ескере отырып, жер бедері, алаңның геологиялық және гидрогеологиялық ерекшеліктері, авто және темір жолдарының шешімдері, пайдаланудың кейбір ерекше жағдайлары және ҚНжЕ 11-М.1-71 жасалады.
Бас жоспар құрылысына бөлінген жердегі әр түрлі объектілерден тұрады, оның дұрыс шешімі мұнай базасы құрылысының құнын азайтады, оны пайдалануды жақсартуға ықпал етеді және арзандатады, сондай - ақ өрт қауіпсіздігін арттырады.
Негізгі жоспарды жобалау кезінде жоспарды, территорияның жобалық рельефін таңдау және барлық қондырғылар мен коммуникацияларды вертикальді белгілерін көрсету керек. Негізгі жоспарды дайындауда масштабы М-1:50000 немесе М-1:10000 мұнай базасының алаңы орналасқан ауданның ситуациялық жоспары топографиялық негіз болып табылады, оған салынып тұрған және жобаланған объектілер: (кәсіпорындар, елді мекендер, теміржолдар, электр жүйелері) сондай-ақ мұнай базасы алаңының топографиялық жоспары енгізілген.
Мұнай базасының транспорттық және технологиялық магистральдары ситуациялық жоспардың көмегімен ауданның осыларға сәйкес коммуникацияларымен жалғайды және оларды жалғау кезінде учаскелерінің ұзындығы ең аз көлемде болуын қамтамасыз ету керек, ал желілер бір-біріне ыңғайлы байланысып тұру керек. Темір жол бөліктері және тұйықтамалары қисықтықтың қажетті радиустарымен өткізіледі.
Белгілі объектілерді топографиялық жоспар алаңына орналастыруды жеңілдету үшін елімізде бар топографиялық желімен желдер раушаны және жан-жағы 100х100м немесе 50х50м, болатын координат торы байланысып тұру. Тордың сызықтарын горизонталь бағытына А әрпімен, ал вертикаль бағытында Б әрпімен белгілейді, олардың алдында координат басында арақашықтығы (м) белгіленеді, (мұндай арақашықтық үшін реперлік нүкте қабылданады). Алаңның оң жақ төменгі бұрышы координаттары мынадай: 44А+47,007Б+81,50
Бұл белгіленген алаң бұрышының арақашықтығы координат торының индексі 44А болып есептелетін вертикальды сызық координатынан 81,50 болып табылады. Сақтау аймағы өрт жағдайларына байланысты өте қауіпті, сондықтан бұл алаңға оқшау орналастырады және оған кіруге шектеулі адам санына ғана рұқсат етіледі.
Тұтынушылар үшін бөлшектеп өткізу аймағына кіріп-шығуға және база маңында көп кідірмес үшін ыңғайлы жерге орналастырады. І және ІІ категориялы мұнай базаларында бөлшектеп сату аймағына арнап арнайы көлік кіріп-шығатын және жалпы ортақ жолға шығып кетуге ыңғайлы алаң бөлінеді. Ашық отпен жұмыс жасайтын болғандықтан қосалқы ғимараттар мен қондырғылар объектілері аймағын басқа аймақтардан бөліп қояды. Тазарту құралдарының зонасы жауын суы мен өндіріс қалдығы өз ағынымен тазарту қондырғыларына түсу үшін жердің неғұрлым төмен бөлігінде орналастырылған.
Зонаның ішінде және мұнай базасында әлемнің бағыты мен болатын жел ескеріле отырып тұтас алғанда дұрыс бағдар болуы аса маңызды. Мысалы, қазандық, жөндеу цехы және басқа ашық отпен жұмыс жасайтын объектілерді желдің түтін мен отты резервуар парктеріне, құю және темір жол тұйықтарына апармайтын жерге орналастыру керек. Аймақтарды және жекеленген ғимараттарды ықшамдауда технологиялық құбыр желісі мен инженерлік желілердің ұзақтығын максималды қысқарту мүмкіндігіне қол жеткізу керек.
Жоспардағы объектілердің орналасуына мұнай базасының барлық аумағының горизонтальдық жоспарлануы мұрындық болуы керек. Бас жоспардағы барлық құрылыстар мен ғимараттардың ауқымды көлемдері мен бір бұрыштың координаты көрсетілуі керек.
Мұнай базасының тік жоспарлау алаңы келесі талаптарға сай жасалады:
Сорғыштардың соруы үшін тиісті жағдайлар тудыру керек, сондықтан сорғыштарды алаңның неғұрлым төмен жерінде орналастыру керек.
Мүмкіндігінше өзі ағып тұратын және транспорт ыдыстары мен резервуарларға құйылатын мүмкіндік болуы тиіс.
Құбыр желісі және басқа коммуникациялар айдалып жатқан сұйықтықтың жиналып қалуына жол бермейтіндей жоғарыдан төмен ылдиланып жасалуы керек.
Орын алып отырған рельефті өлшеу үшін жүргізілетін жер жұмыстары мейлінше қысқа әрі барлық алаңда алу мен себу жұмысының көлеміне тепе-тең болуын қамтамасыз ету керек.
Тік жоспарлау ең кең тараған, бұл жоспарлау бойынша тек қана мұнай базасы объектілерінің тікелей орналасқан учаскелері ғана жоспарланады, ал аумақтың басқа бөлігінде жердің табиғи рельефі сақталады. Алайда үлкен құрылыс алаңы бар ұсақ мұнай базалары үшін барлық алаң тұтас жоспарлануы мүмкін.
Көлденең жоспарлаудан басқа техникалық жоба рельефті ұйымдастырудың бас жоспарынан тұрады. Бұл негізгі жоспарда жергілікті жердің рельефіне байланысты алаң бетінің өзгеруі көрсетіледі және объектілер орналастырылады. Сонымен қатар, сол жерде жекелеген учаскелердің жоспары немесе ылдиланған белгілер бойынша жолдар көрсетіледі. Олардың мағынасы мынадай: транспорт қозғалысының ұзындықтағы және көлденеңіндегі ылдилары сәйкесінше 0,07 және 0,04-тен артық емес, аумақтың су ағынына арналған минималды ылдиы - 0,05, жазықтық және төбелі жердегі максималды ылдиы - 0,06-0,10. Аумақтың бас жоспарындағы тік жоспардың жобалау рельефін қызыл белгі және көлденең арқылы көрсетеді.
Қызыл (жобалау) белгілері бағыттың өзгеру нүктелерінде немесе жобалау рельефінің ылдиының көлеміне байланысты ғимараттар мен үй-жайлардың жекелеген сипаттағы нүктелерінде бұрыштарда, рельс басы мен нивелирді тордың шыңындағы квадраттарда белгіленеді. Қызыл жобалы белгілер арасы беткі су ағынының бағытын көрсетеді, олардың астында өзгеру нүктелерінің арасы жобалау рельефінің ылдиын көрсетеді, ал бағдарлама үстінде - промилмен алынған ылдидың мағынасы беріледі. Қызыл (жобалық) горизонтальды тік жоспарлау жобасына қара горизонтальмен енгізеді, масштабы 1:1000-1:2000, жобалау ылдидың сақтаған адымы - 0,1- 0,5м.
Қызыл белгінің қара белгіден асуы (+) жердің себілгендігін көрсетеді, ал қара горизонтальды (-) белгінің қызылдан асуы жердің алынғанын көрсетеді. Сонымен темір бетонды лотоктың №31 қызыл белгісі 300,95-ке тең болса, ал қара белгі 299,75-ке тең болса, онда жерді себу биіктігі h 300,95-299,75 1,20м. Жер жұмыстарының көлемін анықтау тік жоспарлардың құрамдас бөлігі болып табылады, ол жұмыс ұйымдастыру жобасы мен құныңың техника-экономикалық жағын бағалауға мүмкіндік береді.
1.4. Мұнай базаларының жалпы сипаттамасы. Мұнай базасының топтастырылуы
Мұнай базалары деп мұнай өнімдерін қабылдауға, сақтауға және оларды тұтынушыларға жіберуге арналған құрылғылар мен қондырғылардың кешенінен құрылған кәсіпорындарды айтады.
Мұнай базаларының негізгі қызметі - мұнай өнімін қажетті мөлшерде және түрлерде өндірістерді, тасымалдаушыларды, ауыл шаруашылығын және басқа тұтынушыларды үздіксіз қамтамасыз ету; мұнай өнімдерінің сапасын сақтау және оларды қабылдау, сақтау, тұтынушыларға жіберу барысында шығындарын минималға дейін қысқарту;
Мұнай базалары келесі ретпен топтастырылады:
1) Тасымалдау байланыстары бойынша - темір жол, құбыр, су, автокөлік, аралас;
2) Қойма алаңының көлемі және бір қойманың максималды көлемі бойынша:
oo 1 категориялы мұнай базалары (қоймалардың жалпы көлемі 100000м3-ден асады);
oo 2 категориялы мұнай базалары (қоймалардың жалпы көлемі 20000-100000м3);
oo 3 категориялы мұнай базалары (қоймалардың жалпы көлемі 10000-5000м3, 1 қойманың максималды көлемі 5000м3 - ге дейін);
oo 3б категориялы мұнай базалары (қоймалардың жалпы көлемі 2000-10000м3 , 1 қойманың максималды көлемі 5000м3 - ге дейін);
oo 3в категориялы мұнай базалары (қоймалардың жалпы көлемі 2000м3 дейін, 1 қойманың максималды көлемі 700м3 - ге дейін);
3) Сақтау өнімінің тізімі бойынша тек қана ашық мұнай өнімдеріне, тек қана қара мұнай өнімдерге, жеңіл тез жанғыш мұнай өнімдерге арналған жалпы сақтау мұнай базалары;
4) Жылдық жүкайналымы бойынша 5 топқа бөлінеді:
oo 1 топ (жүк айналымы 500000тжылдан асады)
oo 2 топ (жүк айналымы 100000 - 500000тжыл)
oo 3 топ (жүк айналымы 50000- 100000тжыл)
oo 4 топ (жүк айналымы 20000- 50000тжыл)
oo 5 топ (жүк айналымы 20000тжыл-ға дейін
5) Қызметіне қарай: оперативтік, сақтау, азамат қорлары
6) Жұмыс істеу қызметіне қарай: ауыстырғыш, таратқыш, ауыстырғыш-таратқыш;
Ауыстырғыш мұнай базалары мұнай өнімдерін тасымалдаудың бір түрінен екінші түріне ауыстырға арналған. Мұнда мұнай өнім сақтау мерзімі ұзақ емес. Ауыстырмалы мұнай базалары сумен, темір жолмен құбырмен, аралас болады.
Таратқыш мұнай базалары тұтынушыларды мұнай өніммен қамтамасыз етуге арналған. Бұл мұнай базалары алаңдарының көлемі ауыстырмалы мұнай базаларымен салыстырғанда аз болып келеді. Таратқыш мұнай базалары тасымалдау түріне қарай сумен, желілі (темір жолдарда) құбырмен деп бөлінеді, олар: оперативтік - жергілікті тұтынушыларға қызмет ету үшін, маусымдық сақтау - жергілікті тұтынушыға қызмет етуге арналған және оперативті мұнай базасына мұнай өнімдерін жіберудің біркелкі еместігін орнына келтіруге арналған.
Ауыстырғыш - таратқыш мұнай базалары ауыстырғыш және тарату мұнай базаларының функцияларын орындайды.
Зауыт іші мұнай базалары шикі мұнайды және мұнай өнімдерін қабылдап, сақтап және жіберуге арналған. Соған сәйкес олар шикізатты және тауарлы деп аталады. Мұнай өңдеу зауыттарының қойма алаңдарында мұнай өнім сапасын мемлекеттік стандарттарының талаптарына дейін сәйкес жеткізу жүргізіледі.
6.5. Мұнай базасында орындалатын операциялар
Мұнай базасында жүргізілетін барлық операциялар негізгі және көмекші болып бөлінеді.
Негізгі операцияларға келесілер жатады:
1) Базаға теміржолмен, өзенмен, автокөлікпен, құбырмен немесе әуе арқылы жеткізетін мұнай өнімдерін қабылдау;
2) Мұнай өнімдерін қоймаларда сақтау;
3) Мұнай өнімдерді үлкен партиямен теміржол цистерналарына және маршруттарға, мұнай кемелеріне немесе құбырларға жіберу;
4) Мұнай өнімдерін аз партиямен автотолтыру станциясы, ыдыс қоймалары арқылы жіберу;
Көмекші операцияларға келесілер жатады:
1) Майларды және басқа тұтқырлы мұнай өнімдерін сусыздандырып, тазалау;
2) Отын және майларды араластыру;
3) Істен шыққан майларды қайта қалпына келтіру;
4) Құрылыстарды және техникалық жабдықтарын жөндеу;
5) Бу қазандарды, тасымалдауды және энергетикалық қондырғыларды пайдалану;
Қосымша операциялар барлық мұнай базаларында жүргізілмейді, олар тек қана қажетті өндірістік қуаттары бар мұнай базаларында жүргізіледі.
5.5. Мұнай базасының негізгі объектілері мен олардың орналастырылуы
Мұнай базасының аумағында құрылғы мен объектілердің тиімді орналастырылуы барлық операциялардың үздіксіздігін қамтамасыз ететін қолайлы жағдайларды туғызады, санитарлы-гигиеналық және өртке қарсы талаптарды сақтайды және барлық құрылғы кещен жұмысының экономикалық тиімділігін анықтайды.
Мұнай базасы объектілерін қызметіне қарай біріктірген дұрыс және зоналар бойынша аумаққа орналастыру керек.
Жалпы мұнай базасында 7 зона бар:
1) Темір жолмен қабылдап жіберу зонасы, олар темір жол толтырып- босату қондырғыларынан, сорғы және компрессор станциялардан, сұйықты ыдыстарда сақтағыштардан, көтермелі-түсіру алаңдарынан, зертханалардан, түрлі қызметті техникалық құбырлардан, оператор бөлімінен және т.б. құрылады.
2) Сумен қабылдап жіберу зонасы теңіз немесе өзен пирстарымен, айлақтармен, сорғы станцияларымен, технологиялық құбырлармен, оператор бөлмелерімен, манифольдтармен және басқа құрылғылармен анықталады, олар тасымалдау ыдыстарына мұнай өнімін толтыру-құю операцияларын қамтамасыз етеді;
3) Қоймалық сақтау зонасына қоймалар, технологиялық құбырлар, газ жинағыштар, газдық байланыстар, сорғы цехтары, оператор бөлмелері, манифольдтары мен басқалары кіреді.
4) Мұнай өнімдерін жекелеп жіберу зонасына автоэстакадалар, автоцистернаға мұнай өнімдерін толтыру қондырғылары, мұнай өнімдерінің түрлі сақтағыштары, істен шыққан майларды қайта орнына келтіру цехы, таза және лас ыдыстардың оперативті алаңдары, автошеккелері, зертханалар және т.б. кіреді;
5) Тазалау құрылғыларының зонасы буферлі қоймалар, топырақұстағыштар, мұнайұстағыштар, флотаторлар, фильтрлер, биофильтрлер, тоған-тұндырғыштар, тоған-буландырғыштар, шлакжинағыштар;
6) Қарапайым қызмет ғимараттары мен құрылыстардың зонасы - жөндеу-механикалық шеберханалар, буландыру қондырғылары, бу қазандары, сырлау бөлмесі, электр және трансформатор станциялары, тарату пункттері, су құбырлары, ыздыс және материалдар қоймасы бөлмелері, жабдықтарды жөндеу цехтары;
7) Әкімшілік-шаруашылық зонасы - өртке қарсы қызмет объектілері, ғимараттары, асханалар, кіріс-шығыс бөлмелері, гараждар, күзет объектілері т.б.
Теміржол операциялары зонасында теміржолмен мұнай өнімдерін қабылдап жіберуге арналған құрылыстар орналасады. Осы зонаның құрамына келесі объектілер жатады.
1) Теміржол тұйықтары
2) Мұнай өнімдерін қабылдап жіберуге арналған толтырып-босатқыш эстакадалар;
3) Нөлдік қоймалары, олар темір жолдарынан төмен орналасады;
4) Мұнай өнімдерін ыдыста сақтағыштары;
5) Мұнай зерттеу зертханалары;
6) Толтырып-босатқыш қызметшілердің дем алуға арналған бөлмелері;
7) Мұнай өнімдерін ыдыста сақтағыштары;
8) Мұнай өнімдерін ыдыстарда қабылдап-жіберуге арналған алаңдар;
Су операциялары зонасында мұнай өнімін баржа немесе кемелермен қабылдап-жіберу құрылғылары орналасқан. Оларға келесі құрылғылар жатады: мұнай толтыру кемелерінің айлақтары; стационарлы және тұрақты сораптар; зертханалар; толтырып босату қызметшілерінің бөлмесі
Мұнай өнімдерін сақтау зонасында келесі құрылғылар орналасады:
1) Ашық және қою мұнай өнімдеріне арналған қойма алаңдары;
2) Мұнай өнімдерін аз партиялармен жіберуге арналған аз көлемді қоймалар;
3) Үйінділер - қойма алаңдар айналасындағы өртке қарсы қоршаулары, олар қоймалар бүлінуі кезінде мұнай өнімдерінің төгілуіне кедергі болады.
Оперативті зонда мұнай өнімдерін автоцистерна, контейнер, бөшкелер және бидондарға, яғни аз партиямен жіберуге арналған. Бұл зонада келесі құрылғылар орналасқан:
1) Мұнай өнімдерін автоцистернаға жіберуге арналған автоэстакадалар және автоколонкалар;
2) Мұнай өнімдерін бөшкелерге және бидондарға толтыруға арналған толтырғыштар
3) Мұнай өнімдерін түрлеріне қарай бөліп сақтауға арналған сақтағыш бөлмелері;
4) Ыдыстарға арналған сақтағыш бөлмелері;
5) Автотасымалдауға арналған толтыру алаңдары;
Тазалау қондырғылары зонасында құрамында майы бар суларды мұнай өнімддерінен тазалауға арналған объектілер кіреді. Оларға мұнай-ұстағыштар, флотаторлар, тұндырғыш көлдері, тұнба алаңдары, шламжинағыштары, сорғы бөлмелері жатады.
Көмекші құрылғылар зонасында мұнай базасының негізгі объектілерінің жұмысын қамтамасыз ететін құрылғылар кіреді:
1) Бу сораптарын, мұнай өнімдерін қыздыру жүйесін және жылыту жүйесін бумен қамтамасыз ететін бу қазандары;
2) Мұнай базасын электрқуатымен қамтамасыз ететін трансформатор станциясы;
3) Су сорғы бөлмесі;
4) Механикалық шеберханалар;
5) Материалдар және жабдықтарды сақтау бөлмелері.
Әкімшілік-шаруашылық зонасында мұнай базасының кеңсе, кіріс-шығыс бөлмелері, гараждар, өрт қызметі, күзет ғимараты орналасады
5.5. Әртүрлі транспорт түрінде мұнай базаларында мұнай және мұнай өнімдерін қабылдау және жіберу
Мұнай және мұнай өнімдерін қабылдау, жіберу, тасымалдау және сақтау Мұнай және мұнай өнімдері. Даярлау және маркировка. Сақтау және тасымалдау 1510-70 МемСТ сәйкес қатаң жүргізіледі.
Мұнай базаларында мұнай және мұнай өнімдерін қабылдау, түсіру арнайы ағызу-құю құрылғылары арқылы жүзеге асырылады. Оңайжанғыш сұйықтары үшін ағызу-құю құрылғыларын дизель отынын ағызу және құю үшін пайдалануға болады. Олар жабық және ашық салынады. Буының тұтану температурасы 1200С және одан төмен мұнай өнімдері үшін жабық, ал буларының тұтану температурасы 1200С-тан жоғары мұнай өнімдері мен мазуттар үшін ашық ағызу-құю құрылғылары қолданылады. Құбыржелелер және науалар мен жаймаларды жабуға арналған тақталар толықтай мұнай өткізбейтін, жанбайтын материалдардан жасалынуы тиіс.
Жабық және ашық ағыщуларда темір жол эстакадалары мен ағызу резервуарлары арасындағы құбыр желілерінде гидравликалық ысырма болады. Саңылаусыз каналдар арқылы жауып ағызуда гидравликалық ысырманы цистерна мен канал арасына немесе каналдың өзіне орнату керек. Мұнай және мұнай өнімдерін ағызу және құюға арналған құбыржелілерінде ағызу құю эстакадалардан 10-15м қашықтықта апаттық ысырмалар орнатылуы тиіс. Ағызу құю қондырғыларында оларды өнім қалдығынан босатуға арналған астаптың болуы керек. Мазут үшін жерасты ағызу сыйымдылықтарын теміржол ағызу-құю жолдарының сыртқы жағынан, дәл солай цистерналардан мазуттың ағуы жүретін, темір жол үйіндісінің астында орналастыруға рұқсат етіледі.
Төгу-құю эстакадаларында ені кем дегенде 0,75 метр төсемі қатты жаяу жүргіншілер жолы қарастырылады. Жаяу жүргіншілердің жолдары әрбір эстакаданың бүйір жағында болады, ал теміржол жолдарымен қиылысатын жерлерде - рельстердің бүркеншіктерімен бір деңгейдегі тұтас төсемдер болады. Төгу-құю эстакадасы немесе жеке төгу-құю құрылғылары тұрған алаңның периметрі бойынша биіктігі 200 миллиметр ернеушемен қоршалған, су өткізбейтін қатты жабыны және науаларға қарай кемінде 2 процент еңісі болады, ал науалар 50 метрден аспайтын қашықтықта орналасқан жинауыш құдықтарына қарай 0,5 процент еңіспен жасалады. Науалар темір жолдардың сыртқы жағына орналастырылады, жанбайтын материалдардан жасалады және алмалы-салмалы металл торлармен жабылады.
Төгу-құю эстакадаларының жанбайтын материалдардан жасалған, эстакада бойымен 100 метрден аспайтын қашықтықта шет жағынан орналасқан баспалдақтары болады. Баспалдақтардың ені кемінде 0,7 метр және кемінде 45 градустық еңістікте болады. Эстакадаларда төгу-құю құрылғыларына қызмет көрсетуге арналған сүйеніштері бар алаңдар қарастырылады. Баспалдақтарда, эстакадалардағы қызмет көрсету алаңдарында және эстакадаларда тұтас қапталған, биіктігі 1 метр сүйеніш болады. Құюға арналған теміржол вагон-цистерналары итерусіз және жұлқусыз ақырын беріледі және шығарылады.
Теміржол төгу-құю эстакадаларының аумағында теміржол вагон-цистерналарын металл табандықтармен тежеуге жол берілмейді. Осы мақсатта ағаш төсеніштер немесе ұшқын қаупі жоқ тежеуіш табандықтар қолданылады. Төгу-құю эстакадасының қайырмалы көпіршелерінде жасырын болттары бар ағаш жастықшалар немесе резеңке төсеніштер болады. Эстакаданың қызмет көрсету алаңынан ысырмалардың маховиктеріне, шүмектердің саптарына, құю шлангілерінің көтергіш механизмдеріне дейінгі қашықтық 1,5м-ден аспайды. Эстакадалар прожекторлармен жарықтандырылады. Жергілікті жарықтандыруға ылғал мен жарылыстан қорғалып жасалған тұрақты шамдар және тасымалданатын аккумуляторлы шамдар қолданылған жағдайда жол беріледі.
Құбыр желісінің тағандары, шлангілері, тығыздамалары, ернемектік қосылыстары саңылаусыз, тағандар нөмірленген болады. Құю шлангілері цистернаның мойнына соғылуы кезінде ұшқын шығармайтын материалдардан жасалатын ұштықтармен жабдықталады. Цистерналардағы люктердің қақпақтарын ашу және жабу кезінде олардың соғылуына жол берілмейді.
Мұнай өнімдері және жанғыш сұйықтықтар төгілген цистерналармен төгу-құю операцияларын жүргізуге жол берілмейді. Төгу-құю операциялары мен вагон-цистернадағы мұнай өнімінің деңгейін өлшеу орындалғаннан кейін люктердің қақпақтары саңылаусыз етіп жабылады. Эстакада жұмыс жүргізу барысында ұшқын шығармайтын құрал-саймандар қолданылады. Құю операциялары кезінде цистерналарды асыра толтыруға жол берілмейді. Цистерналарға тез тұтанатын сұйықтықтарды құю жұмысы сұйықтық деңгейіне сай бірқалыпты ағыспен жүргізіледі.
Эстакаданың аумағында мұнай өнімдерінің төгілуіне жол берілмейді. Мұнай өнімі бар цистерна люгінің қақпағын ашу кезінде қызметкер люкке қатысты жел жағында тұрады. Электрлендірілген теміржол тұйықтарында түйіспе желіні ажыратпайынша теміржол цистерналарында төгу мен құю жұмыстарын, олардағы мұнай өнімдерінің деңгейін өлшеуге жол берілмейді. Түйіспе желіні ажырату мен қосуды ұйымның өтінімі бойынша теміржолдың тиісті қызметі жүргізеді.
Төгу-құю эстакадаларының аумағында цистерналарды жөндеуге жол берілмейді. Эстакада және оның аумағы тазалықта ұсталады. Эстакадаларды бөгде заттармен бөгеуге жол берілмейді. Құбырларды, ысырмаларды және түсіру құрылғыларын ашық от көзімен жылытуға жол берілмейді; ол үшін бу немесе ыстық су қолданылады. Өнім құю кезінде эстакаданың айналасында 100 метр радиуста жүргізіліп жатқан жөндеу жұмыстарының барлығы тоқтатылады.
Эстакада аумағында: вагон-цистерналарды профилактикалық жөндеу және тазалау жұмыстарын жүргізуге жалпы өнеркәсіптік мақсатта жасалған шамдарды, тасымалданатын шамдарды қолдануға; найзағай кезінде тез тұтанатын мұнай өнімдерін төгу-құю жұмыстарын жүргізуге; мұнай өнімдерін ақаулы цистерналарға құюға; эстакадалар мен цистерналардан құрал-саймандарды, бөлшектерді және басқа да нәрселерді лақтыруға жол берілмейді. Эстакадаларда теміржол цистерналарын кез келген түрде жылжыту мұнай өнімдерін төгу-құю операторымен келісіледі.
Көктайғақ кезінде алаңдар мен басқыштар қар мен мұздан тазартылады. Этилдендірілген бензин құюға жеке коллекторлар мен тағандар бөлінеді: этилдендірілген бензин құю құрылғылары орналасқан алаңдар және теміржол жолдары бетондалған, цементпен тегістелген және кәрізге құятын ағындысы жалпы ағындылардан оқшау болады. Теміржол цистернасынан сынама алуға оны толтырудан кейін кемінде 10 минут өткен соң рұқсат етіледі. Сынама алушы этилдендірілген бензиннің сынамаларын алуды нормативтік құжаттарға сәйкес май мен бензинге төзімді материалдан жасалған қолғаптармен және қорғаныш киім киіп орындайды. Сынама алушы мұнай өнімінің сынамасын қадағалаушының қатысуымен алады.
Ағызу-құю құрылғыларының алаңдары сұйықтықтардың ағуы үшін еңіс жоспарлануы керек, гидравликалық немесе басқа типті ысырмалар арқылы қосылған арнайы жаймаларға, құбырларға ағады. Ағызу-құю эстакадаларының бүйір жағында, сонымен бірге эстакада ұзындығы бойынша бір-бірінен 100м қашықтықта жанбайтын баспалар салыну тиіс. Ағызу-құюға темір жол цистерналарын өткізудің тәуліктік есебі мұнай өнімінің әр сорты үшін мұнай өнімін әкелу-әкету графигіне сәйкес жүргізіледі.
5.6. Мұнай және мұнай өнімдерін сақтауға арналған қойма алаңдары
Қоймалар түрлі материалдардан салынған әртүрлі формалы және мөлшерлі стационарлы және жылжымалы сыйымдылықтар. Қоймаларда үлкен мөлшерде құнды сұйықтықтар сақталады, олардың бұзылмай сақталуы қоймалардың түрі мен техникалық күйіне байланысты. Мұнай өнімдерінің сақтау жағдайлары бір-бірінен ерекшеленеді: номенклатура бойынша ашық және қою мұнай өнімдерін сақтауға арналған қоймаларға бөлінеді. Дайындау материалы бойынша қоймалар екі негізгі топқа бөлінеді: металды және металды емес. Металды қоймаларды болат, кейбір кезде алюминийден дайындайды. Металды емес қоймаларға темірбетонды және түрлі синтетикалық материалдан дайындалған пластикалық қоймалар жатады. Әр топтың қоймаларын форма бойынша бөледі: олар тік цилиндрлік, көлденең цилиндрлік, тік бұрышты, тамшы тәрізді және басқа формалы болады.
Резервуарлар жер асты, жер үстi немесе жартылай көмiлген болып келедi. Тауарлық парктерiнде жазық немесе конустық жамылғысы бар, сыйымдылығы 1000-5000м3 болатын резервуарлар тұрғызылады, резервуарлардың ортасына жамылғы қалқандары тірелетін орталық тiрек орнатылады. Резервуарлардың конус тәрiздес болып келген төбесі жиналған қардың салмағын, яғни сыртқы күштерді, ұстап қалады, ал резервуар ішінде вакуум пайда болған кезде оған қарсы әсер етеді, және қалыңдығы 2,5мм-ден аспайтын болат жапырақтардан жасалады.
Қоймалар түрлі көлемді болып салынады: 5000-120000м3. Ашық түсті мұнай өнімдерін сақтауға болатты және темірбетонды қоймалар қолданады. Мұнай және қою мұнай өнімдеріне темірбетонды қоймалар қолданады. Майлар болатты қоймаларда сақталады. Өрт қауіпсіздігі бойынша жерасты қоймалары сенімді болады, себебі апатты жағдайда қоршаған аумаққа мұнай өнімі төгілуі пайда болады.
Бір топта орналасқан шет бетті тік және көлденең қоймалардың қабырғааралық арақашықтықтары мынаған тең болуы керек: қалқымалы қақпақты қоймалар үшін - 0,5 диаметрі, бірақ 20м-ден аспау қажет; понтонды және стационарлы қақпақты қоймалар үшін 0,65 диаметрі, бірақ 30м-ден аспау қажет, стационарлы қақпақты понтонсыз қоймалар үшін 0,75 диаметрі, бірақ 30м-ден аспау керек. Бір топтағы жерасты қоймаларының қабырғааралық арақашықтығы 1м-ден кем болмайды. Көршілес топтрада орналасқан жер бетті қоймаларының қабырғааралық арақышықтықтары 40м-ге тең, ал жерасты қоймалар арақашықтығы 15м. Жер беті қоймаларының әр топтағы үйінділермен қоршалған.
Тiк цилиндрлi резервуарлар былай жіктеледі: төменгі қысымдағы резервуарлар; понтондары бар резервуарлар; төбелері қалқымалы келген резервуарлар;
Кесте 1.2.
Тiк болат резервуарлардың негiзгi мәлiметтерi
Резервуар түрі
Нақты көлемі, м3
Ішкі белбеу диаметрі, м
Биіктігі, м
Металдың меншікті шығыны, кгм3
РВС - 1000
РВС - 2000
РВС - 3000
РВС - 5000
РВС - 10000
1056
2135
3340
4832
10950
12,330
15,180
18,980
22,790
34,200
8,845
11,805
11,825
11,845
11,920
23,8
20,1
18,9
18,7
19,8
Атмосфералық типтi резервуарлардың газ кеңiстiгiндегі iшкi қысымы атмосфералық қысымға жақын, оларға төбесі конус тәрiздес болып келген резервуарлар жатады. Болаттан жасалған резервуаларды зауытта жасалған элементтер мен дайын рулондық дайындамаларды пайдалана отырып индустриялық құрастыру әдiстерiн қолданып пісіріп-жабыстыру арқылы тұрғызады. Резервуардың корпусы сұйықтың гидростатикалық қысымына шыдайтындай етіп есептелген цилиндрлi қап тәрізді болып келеді.
Резервуардың іргесi мен табаны құрылғаннан кейін зауыттан дайын түрде жасалып әкелінген резервуар түбі салынады. Содан соң резервуардың бiрiншi белбеуі пісіріліп-құрастырыла бастайды. Құрастыру жұмыстары жүргізілген кезде шеңбер ұзындығына және геометриялық пiшiнiне тұрақты бақылау жасалып отырады. Резервуардың бiрiншi белбеуінің тік қосылған жерін ультрадыбыспен және гамма - сәулелерін түсіріп тексереді.
5.7. Болаттан жасалынған резервуарлардың жабдықтары
Шикi және тауарлық мұнайды қабылдап алу, сақтау және өткiзу шараларын жүргiзу үшiн резервуарлар арнайы арматуралармен және жабдықтармен жабдықталады. Резервуарлардың жабдықтары мыналарды қамтамасыз етедi: резервуарлардың толуын және босауын; мұнай деңгейiн өлшеуді; мұнай сынамасын алуды; резервуарлардың тазалануын және жөнделуін; мұнайдың тұнуын және тауарлы мұнайдың астындағы судың жойылуын; резервуардағы қысымды қауiпсiздік шегінде ұстап тұруды.
Жер үстінде орналасқан тiк цилиндрлі резервуардағы жабдықтардың орналасу сұлбасы 1.1суретте көрсетiлген.
Резервуар төбесіне қабылдау-тарату құбыршасының үстiне жарық люгі 1 орнатылады. Төбесі ашық тұрған кезде ол арқылы резервуар iшiне жарық өтедi және тазалау немесе жөндеу жұмыстарын жүргізер алдында резервуарды желдетіп ауасын тазартады.
Гидравликалық сақтандырғыш клапан 2 тыныс алу клапаны жұмыс істемей қалған кезде резервуардың газ кеңiстiгіндегі артық қысымды немесе вакуумды шектеуге, сонымен қатар, тыныс алу клапанының қимасы жеткiлiксiз болған кезде тез арада газ немесе ауаны шығаруға арналған. Сақтандырушы клапандар тыныс алу клапандарына қарағанда жоғары қысымға және вакуумға есептелген. Сақтандырушы клапанға гидравликалық тығын түзетiн қатпайтын, буланбайтын тұтқырлығы аз сұйықтар құяды (глицерин, этиленгликол ерiтiндiсi және т.б )
Өрттік сақтандырғыш 3 резервуарда тыныс алу және гидравликалық сақтандыру клапандарымен бiрге жинақталған түрде тұтас орнатылады, ол гидравликалық және тыныс алу клапандары арқылы резервуардың газ кеңiстiгiне жалынның кiрiп кетпеуін қамтамасыз етеді. Оның жұмыс iстеу принципi мынадай: жалын өрттiк сақтандырғышқа түсе отырып, қимасы кiші каналдар жүйесінен өтедi, нәтижесiнде жалын күші жекелеген ұсақ ағындарға ыдырайды да өшiп қалады. Өрттiк сақтандырғыштардың негiзгi бөлшектері - түстi металдардан жасалған спиралдi ленталы кассета.
Тыныс алу клапаны 4 резервуарды толтыру және босату кезінде, немесе сыртқы температураның өзгеруі нәтижесiнде резервуар ішіндегі қысым шектен асқан кезде немесе вакуум туындаған кезде резервуардың газды кеңiстiгiн автоматты түрде атмосферамен байланыстырады. Ол екi клапаннан тұрады: қысым клапаны және вакуум клапаны. Тынысалу клапаны келесi түрде жұмыс жасайды: резервуар iшiндегi қысым жоғарылаған кезде қысым клапаны көтерiлiп, артық газ атмосфераға шығарылады, ал резервуар iшiндегi қысым төмендеген кезде вакуумдық клапаны ашылып, резервуарға ауа кiредi. Қысым клапаны мен вакуум клапаны белгiлi бiр қысыммен реттелiп отырылады және резервуар iшiндегi қысымның ұлғаюы немесе азаюы белгілі бір шамаға жеткенде ғана ашылады. Тыныс алу клапандарының өлшемдері олардың өткiзгіштiк қабiлеттеріне байланысты таңдап алынады. Тоттанбас үшiн тыныс алу клапанының тұлғасы мен клапан отырғызылатын ершігі алюминий қорытпасынан жасалады.
Өлшегіш люк 5 резервуардағы мұнай деңгейiн және тауарлы мұнай астындағы суды өлшеу үшін, сонымен қатар, сынама алғыш аспаппен мұнайдан сынама алу үшiн қызмет етедi. Өлшегіш люктiң iшiнде бағыттаушы колодка орналасқан, ол арқылы резервуарға лоты бар өлшегіш лентаны түсiруге болады. Колодканы ұшқын шығармас үшiн мыс немесе алюминийден жасайды.
Резервуардағы мұнай деңгейiн өлшеу және мұнай мөлшерін жедел есептеу үшiн УДУ деңгей көрсеткiшiн қолданады. Аспап саңылаусыз қапта орналасқан қалтқыма мен өлшегіш лентадан тұрады. Деңгей өзгерген кезде қалтқыма бағыттауыш арқан арқылы қозғалады, ал өлшеуiш лента болса, бақылап отыратын аспап қорабындағы блокқа оралады. Аспапқа диспетчерлік пунктке мәлімет беретін құрылғыны қосуға болады. Кіру люгі 7 резервуардың төменгi белдiгiне орнатылады және резервуарды тазалау мен жөндеу кезiнде резервуар iшiне адамдардың кiруiне, сонымен қатар, осы жұмыстарды жургiзу кезiнде оны желдетуге арналған.
Сифондық кран 8 резервуардың төменгi жақ бөлiгiнде жиналған қабат суларын мұнайұстағышқа қарай ағызу үшін сифондық құралды қосу кезiнде пайдаланылады.
Дыбыстық жапқыш 9 ысырмалардың істен шығуы кезінде немесе құбырлардың апаттық жағдайында мұнайдың резервуардан ағып кетпеуін қамтамасыз етеді. Дыбыстық жапқыштар басқарылатын және басқарылмайтын болып келедi. Резервуарға мұнай құйып жатқан кезде мұнай ағымының қысым күшінен дыбыстық жапқыштың қақпағы ашылады, ал мұнай айдауды тоқтатқан кезде дыбыстық жапқыштың қақпағы өзінің салмағы әсерiнен орнына қайта түседi де, құбырды жабады. Резервуардан мұнайды ағызған кезде дыбыстық жапқыштың қақпағын арнайы лебедкамен ашады, ал лебедканың өзі айналатын барабаннан және оған оралатын болат арқаннан тұрады.
Қабылдау-өткізу құбыршасы 10 резервуарға сұйықты беру және резервуардан сұйықты шығару үшін қолданылады, оған резервуардың ішінен дыбыстық жапқыш пен көтерілмелі құбырдың топсасы бекітілген. Қабылдау-өткізу құбыршасының диаметрлерi айдалатын мұнайдың берілген өнiмдiлiгiмен анықталады және 150-700 мм аралығында өзгерiп отырады. Қабылдау-өткізу құбыршасының диаметрiн таңдау барысында сұйқтың қозғалу жылдамдығы 0,5-2,5 мс аралығында өзгереді деп қабылдайды.
Кері қосу құрылғысы 11 дыбыстық жапқыш қақпағының екi жағындағы мұнай қысымын теңестіріп отыру үшін қажет, яғни мұнайды резервуардан қабылдау - өткізу құбыршасына қарай кері жібереді. Кері қосу құрылғысы биiктiгi 6 метр болатын барлық резервуарларда орнатылады. Көтерілмелі құбыр 14 резервуардың iшiнде топсаға 15 орнатылады, ол қажеттi биiктiктен мұнайды алуға арналған және роликтi блок1 16 арқылы лебедкамен 13 қозғалысқа келтiрiледi.
Сурет 1.1. Тiк цилиндрлі резервуардағы жабдықтардың орналасу сұлбасы.
1-жарық люгі; 2-гидравликалық сақтандырғыш клапаны; 3-өрттік сақтандырғыш; 4-тыныс алу клапаны; 5-өлшегіш люк; 6-деңгей көрсеткiшi; 7-кіру люгі; 8-сифондық кран; 9-дыбыстық жапқыш; 10-қабылдау-өткізу құбыршасы; 11-кері қосу құрылғысы; 12- дыбыстық жапқышты басқару; 13-лебедка; 14-көтерілмелі құбыр; 15-көтерілмелі құбырдың топсасы; 16- роликтi блок
ІІ. ТЕХНИКА-ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМІ
2.1. Бастапқы мәліметтерді анықтау
Мұнай өнімдерінің есептік температурасы. Есептік мәліметтерді анықтау үшін мұнай өнімдерінің қажетті температурасын есептеу қажет. Сұйықтықтың температурасы оны қоршаған ортаның температурасына, яғни ауаның температурасына жақын температурада болады. Тараз қаласы үшін жобалау тапсырмасына сәйкес ҚНжЕ 23-01-99 Құрылыстық климатология бойынша ең салқын бескүндік және абсолютты максимальды мәні сәйкес қабылданады.
;
Есептік тұтқырлықты анықтау. Жобалау ауданның қоршаған ор максимальды температурасы кезінде тұтқырлықтың есебі жүргізіледі [8].
Мұндағы:
- Т есептік температура кезіндегі кинематикалық тұтқырлық, м[2]с;
- Т* белгілі температура кезіндегі кинематикалық тұтқырлық, м[2]с;
- тәуелділік бойынша вискограмма қисығының коэффициенті:
Мұндағы:
- Т1 температура кезіндегі мұнай тұтқырлығының белгілі мәні, м2с;
- Т2 температура кезіндегі мұнай тұтқырлығының белгілі мәні, м2с.
ДЛ дизельді отын үшін:
қабылданды:
м[2]с·104
м[2]с·104
табылады:
1°С
Киниматкалық тұтқырлықтың есептік мәні:
м[2]с·104
м[2]с·104
Аи-93 тұтқырлығының есебі:
қабылданды:
м[2]с·104
м[2]с·104
табылады:
1°С
Киниматикалық тұтқырлықтың есептік мәні:
м[2]с·104
. м[2]с·104
Есептік тығыздықты анықтау.
Мұнай өнімдерінің тығыздығы температура мен химиялық құрамына байланысты 700-1100кгм3 аралығында өзгереді. Бір температурадан екіншісіне тығыздықты қайта есептеу үшін Менделеева [8] формуласын қолданамыз:
Мұндағы:
- Т температура кезінде мұнайөнімдерін тығыздығы, кгм3;
- 293К температура кезіндегі тығыздық, кгм[3];
- көлемдік кеңею коэффициент, 1К.
ДЛ дизельді отыны үшін есептік температурасы кезінде тығыздығын анықтаймыз.
кезінде 1К
Сонда тығыздықтың есептік ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz