Миф пен мифологияның функциясы

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі

Академик Е. А. Бөкетов атындағы Қарағанды университеті

Мұрат Ғ. Б.

Ежелгі Қытай өнеріндегі мифологиялық сюжеттер, бейнелер мен символдар

5В0201000 - «Қытай филологиясы» мамандығы

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі

Академик Е. А. Бөкетов атындағы Қарағанды университеті

«Қорғауға жіберілді» 00. 00. 2022

ж.

Кафедра меңгерушісі Омарова А. М.

Тақырыбы: «Ежелгі Қытай өнеріндегі мифологиялық сюжеттер, бейнелер мен символдар»

5В0201000 -«Шетел филологиясы (қытай тілі) » мамандығы

Орындады: Мұрат Ғ. Б.

Ғылыми жетекшісі Сарбалакова Г. Б.

Е. А. Бөкетов атындағы Қарағанды мемлекеттік университеті Факультет Шет тілдер

Мамандық 5В0201000

Кафедра Шет тілдер кафедрасы

«Бекітемін»

Кафедра меңгерушісі

« » 2022 ж.

Дипломдық жұмысты (жобаны) орындауға ТАПСЫРМА

Студент Мұрат Ғалым Бекболатұлы

аты-жөні

4 курс, ККФ-41, қытай филологиясы, күндізгі

курсы, тобы, мамандығы, оқу түрі

1. Дипломдық жұмыстың (жобаның) тақырыбы Ежелгі Қытай өнеріндегі мифологиялық сюжеттер, бейнелер мен символдар

университет бойынша «_ » 2021 ж. № _ бұйрықпен бекітілді.

2. Студенттің аяқталған жұмысты тапсыру мерзімі « » 2022_ ж.
3. Жұмысқа бастапқы мәліметтер (әдеби көздер, зертханалық-өндірістік мәліметтер)

_деректер, ғылыми зерттеулер, ғылыми мақалалар, жазба деректер, мәліметтер, монографиялар.

4. Дипломдық жұмыста (жобада) өңдеуге жататын мәселелер тізімі Ежелгі Қытай өнеріндегі мифологиялық сюжеттер, бейнелер мен символдар.
5. Графикалық материалдар тізімі (сызбалар, кестелер, және т. б. ) суреттер
6. Негізгі ұсынылатын әдебиеттер тізімі
7. Жұмыс бойынша консультациялар (оларға қатысты жұмыс бөлімдерін көрсетумен)

8. Дипломдық жұмысты (жобаны) орындау кестесі

Тапсырманың берілген күні « 08 » 09 2021 ж.

Ғылыми жетекшісі . Сарбалакова Г. Б. _аға оқытушы__

қолы аты-жөні, ғылыми атағы, қызметі

Тапсырманы қабылдады: студент Мұрат Ғ. Б.

МАЗМҰНЫ

Кіріспе. 6

1. Мифология ұғымының этимологиясы . . . 10

Қытай мифологиясы бойынша зерттеу жұмыстарын шолу . . . 17

Ежелгі Қытай мифолгиялық шығармалары . . . 24

2. Қабылданған ақпараттың негізінде жалпы тұжырым . . . 35

Көне қытай мифологиясының сюжеттері мен образдарын талдау . . . 40

Космогониялық мифтерді талдау . . . 46

Қорытынды . . . 60

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі . . . 63

Қосымшалар . . . 65

Кіріспе

1. Тақырыптың өзектілігі.

Қытай мифологиясын зерттеу барысында классикалық Қытай құдайлары (б. з. 220 жылы Хань әулетінің құлауымен аяқталады) мен классикалықтан кейінгі дәуір құдайлары арасында үлкен айырмашылық бар екенін байқаймыз. Соңғылары саны бойынша басым, олар шығу тегі бойынша әртүрлі (буддисттік, даостық және көптеген жергілікті культтерден), толығымен белгілі антропоморфтық көрініске ие және градациясы бойынша жердегі иерархияны еске түсіретін рухтар иерархиясына жатады. Бұл құдайлар көркем шығармаларда бейнеленген және көркем әдебиетте өз орынын тапқан болатын. Бір қызығы, осы кейінгі құдайлар біз классикалық кезең деп атайтын уақытта көп кездеседі. Бұл «Қытай мифологиясы» деген перспективті атаумен жарық көрген көптеген оқу құралдарының ежелгі қытай мифтерін зерттеуде пайдасы шамалы екенін білдіреді: олардың атауларына қарамастан, олар кейінгі құдайлармен шектеледі. Басты мәселе - мифологиялық материалдардың толық шоғырланған, дамыған жүйесінің болмауында. Ежелгі қытай мифологиялық материалдары, әдетте, үзік-үзік және кездейсоқ болғаны сонша, тіпті жеке мифтерді олардың негізінде қайта құру өте күрделі мәселе. Мифтердің өзі туралы айтуды бастамас бұрын, біз осы әдеттен тыс жағдайға жарық түсіретін бірқатар фактілерді мұқият талдаймыз. Бірақ, ең алдымен, кейбір анықтамалар мен түсініктемелер қажет.

Хронологиялық тұрғыда біздің назарымыз көбінесе империяға дейінгі қытайлық «феодализм» дәуірінде немесе басқаша айтқанда, Чжоу дәуірінде (шамамен б. з. б. 1027-221 жж. ) болған деп есептейтін мифтерге аударылады. Алдыңғы Шан әулетіне келетін болсақ (дәстүр бойынша, б. з. д. 1766-1027 жж. ) сақталған эпиграфиялық материал, өкінішке орай, бұл салада пайдалы болу үшін тым шектеулі. Бұл біз мүмкіндігінше Чжоу әулетіне қатысты мәтіндерге негізделетінімізді білдіреді. Алайда, олар жиі жеткіліксіз болатындықтан, біз оларды Хань династиясы (б. з. б. 206 - 220 ж. ) - империяның бір бөлігін құрайтын кезіндегі бай дереккөздермен толықтырамыз. Императорға дейінгі классикалық кезең, Чжоу әулетінен көп жағынан ерекшеленеді. Бұл даталар кейінгі қытай тарихшылары құрастырған дәстүрлі хронологиядан алынған және осылайша біз қажетті уақытта айтатын эвгемеризацияның бар екенін көрсетеді. Осылайша, біз осы ақпаратты қытай тарихшыларының өздерінің ежелгі дәстүрлерін хронологиялық шеңберге қалай кіргізуге тырысқанын көрсету үшін келтіреміз. Ежелгі қытай мифтерін Батыс пен Шығыстың ең атақты ғалымдары зерттегенімен, қолда бар деректер тіпті жалпы қабылданған тұжырымдардың немесе бірауыздылықтың пайда болуына жол бермеді. Оның орнына бізде әртүрлі теориялар бар, бірақ, әдетте, толық сипатқа ие емес, кейде мүлдем фантастикалық. Сондықтан, біз бірден шешілмейтін мәселеге тап боламыз: мұндай операцияның қандай да бір негізі жоқ нәрсені қалай жалпылау және оңайлату керек? Егжей-тегжейлі талдаулар мен түсініктемелермен толық көлемді қажет ететін тақырыпты ең болмағанда бірнеше бетке қалай жинауға болады? Бұл жағдайға әкелген әртүрлі факторларды үш негізгі тақырып бойынша жинақтауға болады: эвгемеризация, фрагментация және тіл, хронология.

1. 2. Эвгемеризация мәселелері

Эвгемер өз есімін берген Теория - мифтердің шығу тегі нақты тарихтан ізделуі керек және мифологиялық құдайлар мен демигодтар бастапқыда нақты адамдар болған деп тұжырымдайды. Алайда, әдетте, Қытай мифологиясы туралы жазатындар эвгемеризация ұғымын диаметрлі қарама-қарсы процесс деп түсінеді: бастапқыда миф болған нәрсенің тарихи жайтқа айналуы және құдайлардың адамға айналуы.

Ерте Қытай тарихында қабылданған материалдың жеткілікті мөлшері осындай эвгемеризация процесіне ұшырағаны және осы материалды көптеген адамдар осы күнге дейін тура түсінуі Қытай өркениетінің пайда болуы туралы үлкен түсініспеушіліктерге әкелетініне күмән жоқ. Анри Масперо өзінің керемет зерттеуінің бірінші абзацында ("Шу цзиндегі мифологиялық дәстүрлер " 1924) бұл жағдай өте айқын сипатталады: "Қытай ғалымдары ешқашан эвгемеризациядан басқа аңызға айналған әңгімелерді түсіндірудің басқа жолын білмеген. Олардың тарихи мәнін қалпына келтіру сылтауымен олар қолайсыз болып көрінетін табиғаттан тыс элементтерді жоққа шығарады және құдайлар мен батырлар - дана императорлар мен министрлерге, ал құбыжықтар - бүлікшіл князьдер мен зұлым министрлерге айналатын түссіз әңгімені сақтайды. Бұл әр түрлі метафизикалық теорияларды, әсіресе бес элемент теорияларын қолдана отырып, хронологиялық ретпен үздіксіз тізбекте орналасқан және қытайлардың шығу тарихы деп аталатын туындылар. Шын мәнінде, бұл жерде тарихи ештеңе жоқ: бұл тек аңыздар, кейде мифологиялық, кейде асыл фамилиялардың ата - бабаларының ғибадатханаларынан, кейде жергілікті діни орталықтардан шыққан, кейде белгілі бір рәсімдерді түсіндіру үшін жасалған әңгімелер, кейде фольклордан алынған қарапайым сюжеттер және т. б. Бұл елестердің бәрі Қытай тарихынан жоғалып кетуі керек, олар тек оның шығу тегін жасырады. Аңызға айналған әңгімелердің арасынан тарихи базисті іздеудің орнына, жалған тарихи әңгімелердің ішінен мифологиялық базисті немесе халықтық әңгімелерді ашуға тырысуымыз керек".

1. 3 Фрагментация және тіл мәселелері.

Хань дәуіріне дейінгі әдебиетте миф деп атауға болатын ерекше жанр ғана емес, сонымен қатар дәйекті және толық жазылған мифті кездестіруге болатын бірде-бір әдеби шығарма жоқ. Бізде бар болғаны әртүрлі уақыттағы және әртүрлі идеологиялық бағыттағы мәтіндер бойынша шашыраңқы кездейсоқ сілтемелер мен үзінділер бар. Ғалымдар бұл бөліктерді тұтас бір шығармаға біріктіру туралы жалпы келісімге сирек жағдайларда ғана қол жеткізе алатыны таңқаларлық емес.

Мұндай бөлшектену тіпті Чжоу мифологиялық материалының бетке ұстар қазынасы болып көрінетін шығармаларына тән: Чу Цзы немесе Чу әндері деп аталатын бейнелі және эмоционалды поэзия антологиясы. Бұған жарқын мысал «Аспан сұрақтары» поэмасы (мүмкін, б. з. б. 4 ғасыр) . Мәтіндердің бөлшектенуінен туындайтын қиыншылықтар көне қытай тілінің ерекшеліктеріне байланысты тілдік ерекшеліктерімен асқынады. Ең басты мәселе, бір-бірімен оңай алмасатын омонимдер мен иероглифтердің көптігі. Мұның бәрі ауыспалы сөздер мен иероглифтерді қолдануға тәслінің жиі қолданылуына себепкер болады. Сонымен қатар, егер жоғарыда атап айтылған тәсіл жиі қолданылса, онда мифтерді реконструкциялау барысында ғалымдар мүлдем сенімсіз нәтижелерге тап болады. Бұл кеңірек түсіндірме контекст табылмайынша аудармалардың қайсысы дұрыс екеніне көз жеткізе алмай бір мәтін бөлігінің қайта қайта әртүрлі жолдармен аударылуына әкеліп соқтырады.

1. 4. Хронология

Біздің эрамызға дейінгі 221 жыл ежелгі Қытай тарихындағы маңызды кезең болды, өйткені «феодалдық» Қытай толық орталықтандырылған империяға айналған болатын. Осы уақытқа дейін ел бітімге келмейтін тәуелсіз мемлекеттерге бөлініп, олардың әрқайсысын ақсүйектер үйлері басқарды және өз кезегінде кішігірім иеліктерге бөлінді, сонымен бірге текті отбасылар да болды. Саяси тұрғыда бұл империяға дейінгі ғасырлардың барлығы дерлік Чжоу әулеті (шамамен б. з. б. 1027 жылдан 221 жылға дейін) қамтыды. 221 жылдан кейінгі бірнеше ғасырларда, керісінше, Чжоу дәуіріндегі билеуші ақсүйектердің орнын мұрагерлік емес, орталықпен тағайындалған деп сипатталды. Содан кейін империялық тәртіп біздің ғасырға дейін сақталды, бірақ Қытай тарихының классикалық кезеңі Хань династиясының құлауымен аяқталды (б. з. д. 206 - 220 ж. ) . Мәдени жағынан Чжоу әулеті Қытайдың ұлы философиялық - классикалық әдебиеті деп те аталады, ал өз туындылары болған Хань әулеті сонымен бірге өткен ғасырлардағы жазбалар пайда болған алғашқы кезеңде болды. Жүйелі түрде жинақталып, жарияланып, түсініктеме берілді. Сонымен қатар, Хань Қытайдың алғашқы «жалпы» тарихы пайда болған дәуір (б. з. б. 100 ж. ) . Хань ғалымдары өздері жариялаған мәтіндерді қаншалықты өзгертті, оларға кейде өз дәуірінің жағдайын көрсететін идеяларды енгізді, тіптен олар кейінірек Чжоуға және бұрынғы дәуірге жатқызылған мәтіндерді қаншалықты қолдан жасады - мұның бәрі әлі күнге дейін үлкен дау-дамай тақырыбы болып қала береді. Бақытымызға орай, Қытай мен Батыс ғалымдары соңғы онжылдықтарда бұл жағдайды түсіндіру үшін көп жұмыс жасады. Бірақ әлі де көп нәрсе белгісіз.

Тиісінше, екі әулет арасында мифология саласында күрт айырмашылықтар бар. Чжоу әдебиетінде көбіне үзінділер түрінде және күшті эвгемеризацияланған шығармалар Хань дәуірінде өзгертілген болатын, мифтердің кейіпкерлері өзгеріссіз қалғанымен, олар туралы әңгімелер мүлдем жаңа болуы мүмкін. Көптеген жағдайларда ханзу жазушылары тірі халықтық хабарда жаңа дереккөздерді пайдаланды деп ойлауға болады, ал Чжоу жазушылары көбіне аристократиялық бағыттағы дереккөздерді пайдаланды. Сол сияқты бірінші кезеңде бедердегі бейнелерде мифологиялық тұлғалар өте аз кездеседі. Дүниені бейнелі түсінудегі жаңа бағыттың көрнекті мысалы - Шан Хай Цзинь немесе «Таулар мен теңіздер кітабы» (кейбір жерлерде ол дәстүрлі түрде Чжоуға жатқызылады, бірақ оның бәрі Хань дәуірінде жазылған болуы мүмкін), онда тек Қытай ғана емес, сонымен бірге жердің қиыр шетіне дейін созылған аймақтарда оғаш жаңа құдайлар мен құбыжықтар қоныстанған. Бұл кітапта кездесетін жаратылыстардың көптігі сонша, олар шынымен де халықтық нанымдардан алынған ба немесе олардың көпшілігі кітап авторының (немесе авторларының) таңқаларлық туындысы ма деп сұраған дұрыс.

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс