Жас ұрпақты әскери патриотизмге тәрбиелеу
Жоспар
Кіріспе____________________________ ___________________________2-4
I Бөлім Патриотизм туралы түсінік____________________________ ___5-7
Патриотизм дегенимиз не?________________________________ ___8-12
Жас ұрпақты әскери патриотизмге тәрбиелеу ___________________13-19
Қазақстандық патриотизм: жалпы мақсат міндеттері_____________20-27
II Бөлім Әскери - патриоттық клубтар ____________________________28-35
2.1 Әскери - патриоттық клуб ұйымдастырудың маңызы мен мақсаты_36-45
2.2 Әскери - патриоттық клубтарды дамыту_______________________46-53
2.3 Қазақстандық патриотизмді арттыру жолындағы қадам___________54-58
Қорытынды__________________________ _________________________59-61
Пайдаланған әдебиеттер_________________________ _______________62
Қосымша
Кіріспе
Болашақ ұрпақты кеудесінде намысы бар, білімді, туған елін, жерін сүйетін өнегелі ұрпақ етіп өсіргіміз келсе, бар назарды ұлттық тәрбиеге аударуымыз қажет. Қазіргі білімнің болашағы мол факторларының бірі - патриоттық тәрбие. Отанын сүю және азаматтығын мақтан тұту; өз отанының болашағы үшін, мамандығы үшін қызмет ету, ана тілін жетік меңгеріп сүйе білу, халқының салт-дәсүрін, ерекшеліктерін білу, дінге, тарихи мұраларға құрметпен қарау, өз отандастарына, сондай-ақ басқа ұлт өкілдеріне адамгершілік көзқарас білдіру - осының барлығы да патриоттық тәрбиеден басталады. Қазақстандық отаншылдыққа, ұлтжандылыққа, елдегі барлық халықтарды достық қатынасқа тәрбиелеу аса маңызды міндет. Қазір Қазақстан Республикасы - тәуелсіз мемлекет. Мұнда көптеген ұлттар мен халықтардың бір-бірімен тату-тәтті, сыйластық, ынтымақта өмір сүруі қуантарлық жағдай. Қазақстан олардың бәрінің отаны болғандықтан, біздің елді мекендеген барлық халықтар отаншылдық рухында тәрбиеленуі қажет. Мектеп оқушылары арасында жүргізілген жұмыстарда, сабақтарда оларды қазақстандық отаншылдыққа тәрбиелеуге ерекше мән беруі керек. Ал қазақ жастарын отаншылдыққа тәрбиелеуге үлкен міндеттер жүктеледі. Өйткені, Қазақстанның байырғы тұрақты халқы - қазақтар, жердің де, елдің де негізгі, түпкі иесі - біз, қазақтар. Сондықтан да алдымен қазақ жастарын отаншылдыққа, ұлтжандылыққа тәрбиелеу ерекше маңызды. Жастарға әскери-патриоттық тәрбие беру - мемлекеттің өміршеңдігіне әсер ететін негізгі рухани тірегі бола отырып, қоғамның дамуына, азаматтың адамгершілік қасиеттерінің қалыптасуына, жастардың әскери іске қызығушылығын арттыруға негіздейтін маңызды бағыттардың бірі болып табылады. Жас ұрпақты патриотизмге тәрбиелеу - бұл тұлғаның, елдің, оның мәдениетінің бірегейлігі, әлеуметтің, халықтың әлеуметтік психологиясының ерекшеліктері толымды көрініс табатын қоғамдық өмірді ұйымдастырудың мәні мен мақсаттарын пайымдау арқылы жүйелі дамуы. Патриотизм міндетті түрде тұлғаның жоғары әлеуметтік белсенділігін көрсетеді, өйткені, оның өзі еңбекте табыстарға жету үшін, қоғамға, ел жұртқа, халыққа қызмет ету үшін биік серпін болып табылады. Бүгінгі таңда патриотизмді қалыптастыру мәселесін зерттеу, қазіргі қоғамның дамуы үшін, теориялық және тәжірибелік маңызды екеніне күмән жоқ. Өйткені ол қоғамның бүгінгісі мен келешегін анықтайтын қозғаушы және біріктіруші факторлар қатарына жатады. Елдің рухын көтеру, ұлттық мақтаныш сезімін оята білу, отансүйгіштік, ұлтжандылық, елжандылық сынды қасиет қалыптастыру - тәуелсіз мемлекетіміздің дамуы үшін айрықша маңызды мәселе болып отыр. Қазақстан Республикасының жастар саясатының басым бағыттарының бірі өскелең ұрпақты әскери-патриоттық тәрбиелеу жүйесін нығайту және дамыту болып табылады. Әскери-патриотт ық тәрбие - мемлекеттік билік органдарының мақсатты, үйлестірілген қызметі және қоғамдық ұйымдардың саналы қарым-қатынасын қалыптастыру жөніндегі әскери қызметке және Отан қорғауға дайын болу. 2013 жылғы 27 ақпандағы Қазақстан 2020: болашаққа жол Қазақстан Республикасы Мемлекеттік жастар саясатының 2020 жылға дейінгі тұжырымдамасы қазақстандық патриотизмді арттыру жолындағы маңызды қадам болды, оның шеңберінде Қорғаныс Министрлігі мемлекеттік органдармен және қоғамдық ұйымдармен бірлесіп жастарды әскери-патриоттық тәрбиелеу бойынша жұмыс жүргізеді. Өткен кезеңде белгілі бір нәтижелерге қол жеткізілді: әскер қатарына шақырылған жастардың әскери қызметке деген уәждемесінің өсуі байқалады (2015 жылдан бастап 2019 жылдар аралығында көрсеткіш 23%-ға өсті); Жас ұлан республикалық мектептерінде, ҚР ҚМ Кадет корпусында, сондай-ақ ҚР жоғары әскери оқу орындарында оқуға ниет білдірушілердің саны артуда. Жастарды әскери-патриоттық тәрбиелеудің рөлін күшейту процесінде негізгі құрал Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті - Елбасының Қазақстандықтардың әл-ауқатын арттыру: табыс пен өмір сапасын арттыру атты Жолдауы болды, онда бойскауттық қозғалысқа ұқсас Сарбаз балалар-жасөспірімдер қозғалысын құру тапсырылды. Әскери-патриоттық тәрбиені одан әрі дамыту үшін қадамдар республикалық және халықаралық деңгейлерде өзара іс-қимыл және ынтымақтастық туралы меморандумдарға қол қою арқылы жүзеге асырылады. Бүгінгі таңда осындай меморандумдар Жас Сарбаз қозғалысы, Қорғаныс Министрлігі және Нұр-сұлтан, Алматы, Шымкент ққ., Ақтөбе, Жамбыл, Батыс Қазақстан, Қарағанды, Қызылорда облыстарының әкімдіктері, сондай-ақ Юнармия әскери-патриоттық қозғалысы (Ресей Федерациясы) арасында жасалды. Қазақстан Республикасының жастарын 2025 жылға дейінгі әскери-патриоттық тәрбиелеудің мемлекеттік бағдарламасы (бұдан әрі-Бағдарлама) жастардың күрделі геосаяси жағдайларда Отанды қорғауға әзірлігін қалыптастыру бойынша үздіксіз тәрбие процесінің маңыздылығын ескере отырып, соңғы жылдары жинақталған білім, жастарды әскери-патриоттық тәрбиелеудің тәжірибесі мен дәстүрлері негізінде дайындалған. Бағдарлама әскерге шақырылуға дейінгі және әскерге шақырылушы жастардың уәждемесі мен дайындығын қалыптастыру мәселелерін шешуде мемлекеттік құрылымдар мен азаматтық қоғамның өзара іс-қимылының негіздерін қалыптастырады.Бағдарламаның негізгі бағдарлары Қазақстан Республикасында қалыптасқан әскери-патриоттық тәрбие дәстүрлерін сақтайды және ел жастарының әскери-патриоттық санасын қалыптастырудың тәрбиелік процесінің үздіксіздігін қамтамасыз етеді.Бағдарлама балалар мен жастарға әскери-патриоттық тәрбие берудің басымдығын сақтай отырып, барлық әлеуметтік топтар мен азаматтардың жас топтарына бағдарланған. Бағдарламаның іс-шаралары келесі бөлімдерге біріктірілген:
азаматтардың әскери-патриоттық тәрбиесін ғылыми-зерттеу және ғылыми-әдістемелік сүйемелдеу;
азаматтарды әскери-патриоттық тәрбиелеу жөніндегі жұмыстың нысандары мен әдістерін жетілдіру;
балалар мен жастарды әскери-патриоттық тәрбиелеу, әскери бөлімдердің білім беру ұйымдарына қамқорлық жасау практикасын дамыту;
азаматтарды әскери-патриоттық тәрбиелеу жөніндегі жұмыстың нысандары мен әдістерін жетілдіру;
балалар мен жастарды әскери-патриоттық тәрбиелеу, әскери бөлімдердің білім беру ұйымдарына қамқорлық жасау практикасын дамыту;
жастарды әскери-патриоттық тәрбиелеу жүйесінің маңызды элементі ретінде еріктілер қозғалысын дамыту;
азаматтарды әскери-патриоттық тәрбиелеу бойынша ақпараттық қамтамасыз ету.
I Бөлім
Патриотизм туралы түсінік.
Патриотизм - бұл өз Отанына деген сүйіспеншіліктің көрінісі мен көрінісі, сонымен бірге сол сезімдермен бөлісетін адамдармен бірлік сезімі. Сүйіспеншілікпен қатар, отансүйгіштік дегеніміз - мақтаныш сезімі, адалдық және Отанға деген сүйіспеншілік, сонымен қатар басқа патриот азаматтарға деген сезім. Сырласу сезімі нәсілдік немесе этникалық, мәдениеттік, діни наным немесе тарих сияқты факторларға байланысты болуы мүмкін. Патриотизм бүкіл тарихта көрініп тұрса да, ол әрқашан азаматтық қасиет ретінде қарастырылмады. Мысалы, 18 ғасырда Еуропада мемлекетке берілгендік шіркеуге берілгендік опасыздық ретінде қарастырылды. 18 ғасырдағы басқа ғалымдар да патриотизмді артық деп санайтын нәрселерден кінә тапты. 1775 жылы Сэмюэл Джонсон, 1774 жылы шыққан Патриот Ұлыбританияға берілгендік туралы жалған мәлімет бергендерді сынға алды, әйгілі патриотизмді қаскүнемнің соңғы панасы деп атады. Қай елде патриоттық тәрбие жоғары болса, сол елде саяси тұрақтылық пен экономикалық даму өрістейтіні белгілі. Жалпы, патриотизмді қалыптастыру - бұл мемлекеттік міндет, қоғамның әлеуметтік тапсырысы. Патриотизм міндетті түрде тұлғаның жоғары әлеуметтік белсенділігін көздейді. Өйткені, оның өзі еңбекте табыстарға жету үшін, қоғам өркендеп, талап күшейіп, талғам артып халыққа қызмет етуде үлкен бір серпіліс болуы қажет. Ғылыми зерттеулерде отансүйгіштіктің қалыптасуына, бағытына байланысты мемлекеттік, этностық және туған жерге деген патриотизм деп жіктеп жүр. Басқа түрлері туралы да пікірлер жетерлік. Бұл патриотизмнің күрделі әлеуметтік-мәдени кұбылыс екендігін көрсетеді. Себебі, ол идея, сезім және іс-әрекет үлгісі ретінде байқалады. Сондықтан патриотизм идея ретінде қоғамдық санада, үлгі ретінде мәдениетте және белсенді іс-әрекет ретінде саясат пен экономикада көрініс табады. Ал әскери патриоттық тәрбие - жас өренді Отанды қорғауға ұдайы әзір болуға моральдық және дене бітімі жағынан даярлау болып табылады. Әрбір жасөспірім жасынан Қазақстан - менің Отаным, Ол мен үшін жауапты болғаны сияқты мен де ол үшін жауаптымын - деген қарапайым ойды меңгеруі керек. Әскери-патриоттық тәрбие - жас өренді Отанды қорғауға ұдайы әзір болуға моральдық және дене бітімі жағынан даярлау болып табылады. Патриотизм ұғымы қазақ энциклопедиясында былайша сипатталған ол грек сөз Patriotes - отандас, Patris - Отан, туған жер, Отанға деген сүйіспеншілік, бойындағы күш қуаты мен білімін Отаның игілігі мен мүддесіне жұмсау. Туған жерін, ана тілін, елдің әдет-ғұрпы мен салт-дәстүрін құрмет тұту сияқты патриотизм элементтері ерте заманнан бастап-ақ қалыптаса бастайды. Патриотизмді қазіргі көзқараспен ұлтжандылыққа, ел жандылыққа сыйғызамыз. Олай болса, патриотизм - қоғамдық сананың бір формасы, ол тарихи және топтық категория бола отырып қоғам дамуымен бірге дамып жаңа мағынаға, мазмұнға толықтырылып отырады. Патриотизм - әлеуметтік тарихи қалыптасқан сезім. Ол Отанға деген сүйіспеншілік сезім, олай болса Отанға қызмет көрсетуден басталады. Жалпы патриот дегеніміз отбасына, туып-өскен ортасына, топырағы мен табиғатына, еліне деген құрметтен бастау алады. Өз ұлтын, жерін сүйіп, оның мұңын мұңдап, жоғын жоқтайтын адам ғана шынайы патриот бола алады. Оны зорлықпен, нұсқаумен жүргізу мүмкін емес. Елбасы Н.Назарбаевтың: Әрбір адам біздің мемлекетімізге, оның бай да даңқты тарихына, оның болашағына өзінің қатысты екенін мақтанышпен сезіне алатындай іс-қимыл жүйесін талдап жасауы қажет. Елдің проблемалары да, келешегі де барлық адамға жақын әрі түсінікті болуы тиіс. Әрбір адам бала кезінен Қазақстан - менің Отаным, оның мен үшін жауапты екені сияқты мен де ол үшін жауаптымын деген қарапайым ойды бойына сіңіріп өсетіндей істеген жөн, - деуі патриотизмге баулудың жарқын үлгісі іспетті. Қазақстандық патриотизмнің анықтамасы да осынау парасатты ойдан бастау алатындай. Патриоттық құндылық дегенiмiздің өзі -- елi мен туған жерiн, Отанын сүю, мемлекеттiң тәуелсiздiгi мен бейбiтшiлiгiн, әлемдік тыныштықты сақтау үшiн күресу, өзінің ана тілін, ділін, салт-дәстүрін бүгінгі заман талабына сай ұлттық мүдде негізінде жетілдіру, қоғамдағы iзгiлiк қарым-қатынасты, табиғат пен адам арасындағы мейрiмдiлiктi, ұлтаралық мәдениеттi дамыту. Патриот болу - еліміз халықтарының рухани күштерін анықтауға көмектесу, оларды демократия мүдделері үшін пайдалану деген сөз. Осының өзінде патриот -интернационалистер ұлттық сипатты ешқашан жоққа шығармайды, ұлттық сипаттың, ұлттық мүдделердің ақиқат мәнін бұрмалаушылармен идеялық күрес жүргізеді. Интернационалистік- патриоттық тәрбие практикасы әрбір қазақстандықтың санасына мынадай ойды жеткізуді мақсат етіп қояды: Патриот - интернационалист адам халықтардың теңдігі мен тәуелсіздігін танып қана қоймай, сонымен бірге оларды барлық халықтардың демократияны жетілдіру жөніндегі міндеттерді шешу жолындағы бірдей жауапкершілігімен ұштастыруға міндетті. Халықтардың теңдігі, тәуелсіздік идеясының өзі олардың патриоттық- интернационалдық борышы идеясымен етене бірлікте көрінуі тиіс, ол идея өз кезегінде, қазақстандықтардың бойында басқа халықтарды құрметтеу сезімін тәрбиелеуді талап етеді. Құрметтеу - олардың арасында шынайы туысқандық қатынастарды орнықтыру мен дамытудың қажетті шарты. Азаматтардың ұлттық қадір-қасиетін құрметтеу туралы, Қазақстан халықтарының достығын нығайту туралы қағида конституцияның - еліміздің негізгі заңында баянды етілген. Кез келген ұлттың, ұлыстың даму процесі, демек бүкіл көп ұлтты Қазақстан халқының даму процестерімен өзара етене байланыста болады. Осы қауымдастыққа қатыстылық сезімін тәрбиелеу - патриоттық тәрбиенің ғана емес, сонымен бірге қоғамның жалпы идеологиялық қызметінің де басты міндеттерінің бірі, жаңа тарихи қауымдастыққа қатыстылық сезімін тәрбиелеуде белгілі бір өзгешелік және сонымен бірге қиындық та бар. Шындығында, егер өз ұлтына қатыстылық сезімі ұрпақтан-ұрпаққа беріліп келсе, ал адамдардың жаңа тарихи қауымдастығы болып табылатын Қазақстан халқының бір адамымын деп сезіну - қазақстандық өмір салты, біздің бүкіл шындығымыз туғызған жаңа әлеуметтік сезім.Сондықтан бұл бағыттағы жұмысты қүшейту, назарды осы мәселеге шоғырландыру - өмір алға тартып отырған қажеттілік. Міндет, демек, әрбір Қазақстан азаматы шаруашылық, әлеуметтік, саяси, идеологиялық, мәдени міндеттерді шеше отырып, бұл міндеттерді әбден ұғына отырып және де тек ұлыстың, ұлттың, республиканың өкілі ретінде ғана емес, ең алдымен неғұрлым кең әлеуметтік және интернационалдық қауымдастық - Қазақстан халқының өкілі ретінде орындауында. Бірақ көп нәрсе идеологиялық жұмыстың жақсы жолға қойылуына да байланысты. Саралай отырып жекелей тұрғыдан қарауға нұқсан келтіру арқылы істің жалпы көлемімен әуестену, жалпы бұқаралық шаралардың со-ңына түсу әлі де аз емес. Қазақстан қоғамы, деп атап көрсетілген елімізде бұл халықтардың - патриоттар мен интернационалистердің жоғары ұйымшылдығының, идеялылығы мен саналылығының қоғамы. Қазақстан адамдарына патриоттық және интернационалистік тәрбие берудің терең ішкі байланысы мен бірлігі демократия әлеуметтік-таптық табиғатынан, интернационализм мен патриотизм жаршылары түрлі ұлттардың түбегейлі мүдделерінің бір жерден шығуынан туындайды. Патриотизм біздің еліміздің халықтарын бір-біріне қарсы қоймайды, қайта оларды туысқандық бір отбасына топтастырады, демократиялық қоғамды басқа елдердің халықтарынан бөлектемейді, қайта олардың арасындағы, ең алдымен достастық елдерімен сан қырлы байланыстардың дамуына жәрдемдеседі. Патриоттық және интернационалистік тәрбиенің бірлігі ұлттардың, ұлыс-тардың теңдігіне, біртұтас қазақстандық идеологияға негізделген біздің көп ұлтты мемлекетіміздің дамуы мен жетілуінің практикасымен нығая түседі. Қазақстандық демократиялық қоғамның күнбе-күнгі ұйымдастырушылық және идеялық-тәрбиелік жұмысы бірліктің нығаюына жағдай жасайды.
Патриотизм дегенимиз не?
Қоғамның ең маңызды құндылықтарының бірі бола отырып, ол өзінің мазмұнында әлеуметтік, саяси, рухани-адамгершілік, мәдени, тарихи және басқа компоненттерді біріктіреді. Ең алдымен Отанға деген эмоционалды-жоғары көзқарас ретінде, адамның жоғары сезімдерінің бірі ретінде өзін көрсете отырып, патриотизм адамның рухани байлығының маңызды құрамдас бөлігі ретінде әрекет етеді, оның әлеуметтенуінің жоғары деңгейін сипаттайды.Патриоттық тәрбие бейбіт және соғыс уақытында азаматтық міндеттерді табысты орындауға қабілетті, азаматтық қасиеттері бар жеке тұлғаны қалыптастыруға және дамытуға бағытталған. Азаматтық жеке тұлға ретінде өзіне, оның отбасына, қоғамға, Отанға, жалпы планетаға қатысты құқықтар мен міндеттерді игеруді және іске асыруды қамтиды. Адамдағы азаматтықты қалыптастыру критерийлері адамның азаматтық, саяси, еңбек, экономикалық, әлеуметтік және мәдени құқықтарын орындауда білім және оларды жүзеге асыру болуы мүмкін. Жалпы патриот деген кім, патриотизм дегенді қалай түсінеміз? Патриот - Отанын, халқын, жері мен суын шынайы сүйетін, халық мүддесі үшін бар күш-жігерін, қабілетін аямайтын адам. Олар - өз Отанының жалынды патриоты, қай кәсіпте, қай салада жүрсе де, елінің қамы үшін еңбек етіп жүрген әрбір азамат-елінің озаты, мақтанышы, патриоты. Өз Отанын, халқын шексіз сүюшілік - барша күш-жігерін Отан мүддесіне арнаған адамға тән терең сезім. Б.Момышұлы: Патриотизм - Отанға деген сүйіспеншілік. Жеке адамның аман-саулығы, қоғамдық, мемлекеттік қауіпсіздікке тікелей байланыстылығын, өзіңнің мемлекетке тәуелді екеніңді сезіну, қысқасын айтқанда, патриотизм дегеніміз- мемлекет деген ұғымды, оны жеке адамның барлық жағынан өткені мен бүгінгі күнімен және болашағымен қарым-қатынасын біріктіреді, - деп терең, жан-жақты анықтама берген. Қазақстандық патриотизм сезімін қалыптастыру үшін әр ұлттар мен ұлыстар тек өз мәдениетін ғана танып білуі жеткіліксіз, сонымен қатар олар бір-бірін танып біліп, құрметтеуі тиіс. Патриот - адамдардың өз Отанына деген сүйіспеншілігі мен адалдығын көрсететін сезім. Ол адамның өз Отанын күшті де айбынды етіп көрсетуге және гүлдендіруге ұмтылумен сипатталады, қандай да бір қастандық әрекеттерден Отанын қорғауға дайын болуын білдіреді. Патриоттық сезімі - өз халқының әлеуметтік, мәдени жеңістер үшін мақтану, оның жауынгерлік және еңбек дәстүрлеріне ұқыптылықпен қарау. Патриот сондай-ақ туған жерге, ата-бабасы жатқан жерге құштарлық сияқты терең перзенттік махаббатты да білдіреді.Патриотизм мәселелері жаңа мемлекеттердің құрылуы, ұлттың қалыптасуы, ұлт-азаттық қозғалыстар мен соғыстар кезінде ерекше өзектілікке, саяси мәнге ие болады. Бүгінгі күні Патриотизм мәселесі жаһандану, интернационализация, мемлекетаралық, аймақтық және жер шарылық ықпалдастық жағдайында өрши түсуде. Шынайы патриотизмді интернационализм мен космополитизмге қарсы қоюға болмайды. Өз халқын басқа ұлттар мен этностарға қарсы қоюға бағытталған патриотизм шынайы емес, ол ұлтшылдыққа және шовинизмге ұласып кетуі оңай. Ал, ұлттық және ұлттық-мемлекеттік нигилизмге негізделген интернационализм мен космополитизм жалпыадамзаттық мүдделер мен құндылықтарға қайшы келеді. Н.Г.Чернышевский айтқандай: "Өз Отанына салқын адам бүкіл адамзатқа да опа бермейді". Патриотизм - отбасына, туып-өскен ортасына, топырағы мен табиғатына, еліне деген құрметтен бастау алады. Өз ұлтын, жерін сүйіп, оның мұңын мұңдап, жоғын жоқтайтын адам ғана шынайы патриот бола алады. Оны зорлықпен, нұсқаумен жүргізу мүмкін емес. Ел Президенті Н.Назарбаевтың: Әрбір адам біздің мемлекетімізге, оның бай да даңқты тарихына, оның болашағына өзінің қатысты екенін мақтанышпен сезіне алатындай іс-қимыл жүйесін талдап жасауы қажет. Елдің проблемалары да, келешегі де барлық адамға жақын әрі түсінікті болуы тиіс. Әрбір адам бала кезінен Қазақстан - менің Отаным, оның мен үшін жауапты екені сияқты мен де ол үшін жауаптымын деген қарапайым ойды бойына сіңіріп өсетіндей істеген жөн, - деуі патриотизмге баулудың жарқын үлгісі іспетті. Қазақстандық патриотизмнің анықтамасы да осынау парасатты ойдан бастау алатындай. Жалпы, патриотизмді ұлттың тілі, діні мен ділімен тығыз байланысып, астасып жатқан ұғым деп қарастырған дұрыс болар. Дәл бүгінгі шақта көтеріліп отырған маңызды мәселелер қатарында жастарды патриоттық сезімге баулып, өсіру өзекті саналады. Қазақстанның кез келген азаматын отансүйгіштік, патриоттық рухта тәрбиелеудің орны бұрын да бөлекше болған, бүгін де маңызын жойған емес. Кез келген елдің дамуы саналы азаматтар қатарының көбеюімен де байланысты. Себебі болашақ - қазақ жастарының қолында. Ал осы жолда тайсалмай, елім үшін деп ерінбей еңбек ететін болсақ, өз үлесімізді қосарымыз анық. Келешекте ел тізгінін қолға алатын жастардың барынша білімді, жан-жақты, білікті болуы қаншалықты маңызды болса, олардың Отанына деген сүйіспеншілігінің мол болуы басты қажеттілік болса керек. Өйткені, елін, жерін сүймеген азамат Отанына адал қызмет ете алатыны күмән тудырады. Ұлтының патриоты болған адам ана тіліне бей-жай қарай алмайды. Ал өз тілінде де, өзге тілдерде де еркін сөйлейтін маман қай кезде де еліне пайда келтіре алатыны анық. Қазіргі тәуелсіздік жағдайында патриоттыққа баулу - айырықша маңызға ие мәселелердің бірі болып отырғаны да сондықтан. Азаматтық тәрбиенің басты бағыты-тәрбиеленушілерде халықпен ажырамас байланыс сезімін қалыптастыру, Отанымыздың қауіпсіздігі, гүлденуі үшін жауапкершілік санасын қалыптастыру, оны прогресс жолында ілгерілету. Жеке тұлғаның азаматтық қасиеттерінің ішінде жауапкершілік жетекші болып табылады -- адамның өз елінің нақты мәселелерін білуі және оның мүдделерін қорғауға дайын болуы. Қазіргі әлеуметтік-мәдени жағдайларда азаматтың маңызды қасиеті-өзін-өзі анықтау мүмкіндігі. Бұл адамға таңдау -- еркіндік пен жауапкершілік жағдайында ақылға қонымды өмір сүруге мүмкіндік береді. Патриоттық тәрбие әлеуметтік тәрбиені тереңдету тәсілі ретінде тек сезімдерді, сананы, дағдыларды ғана емес, сонымен бірге алынған білім мен дағдылар жүзеге асырылатын моральдық, дүниетанымдық құндылық нормативтілігін қалыптастырады. Бұл нормативтілік құқықтық актілерде емес, формальды рецепттерде емес, ерекше көзқараста, жеке тұлғалардың шындықты қабылдауында, әлеуметтік қауымдастықтарда көрінеді. Қазіргі жағдайда патриотизмнің қалыптасуына әсер ететін факторларды қарастыру келесі басымдықтарды ескере отырып жүзеге асырылады: ел экономикасының нарықтық қатынастарға көшуі, діннің осы процесіне айтарлықтай әсер ететін ұлттық дәстүрлерді белсенді жандандыру, жас ұрпақты оқыту мен тәрбиелеудегі тұжырымдамалық көзқарастардың өзгеруі және т.б. патриотизмнің мазмұнын анықтаудағы маңызды сәт патриотизмнің жеке маңыздылығы мен оның ұжымдық сипаты арасындағы байланысты нығайту болып табылады. Патриотизмнің инвариантты құрамдас бөлігі-Отанға деген сүйіспеншілік. Бұл жоғары сезім қоғамның, Отанның қажеттіліктерін жеке адамның жеке қажеттіліктеріне айналдыруды анықтайды. Махаббаттың барлық түрлері адамның басқа адамдарға деген қажеттілігін және оларға пайда әкелугедеген ұмтылысын білдіреді. Патриотизм, ұжымшылдық сияқты, жеке және әлеуметтік мақсаттардың бірлігі мен алуан түрлілігін, адамдардың өзара іс-қимылын, ынтымақтастығын қамтиды. Бұл адамның тек өзінің Мен ғана емес, сонымен қатар өзінен тыс, басқа адамдарға бағытталғандығын анықтайды, бұл өзара әрекеттесу, қайырымдылық жасау, пайда әкелу ниетінде көрінеді. Мұның көрінісі-адамның патриоттық парызын түсінуі және орындауы. Қазіргі жағдайда патриотизм мазмұнында адамның, азаматтың қоғамдық және жеке мүдделерінің бірлігі қалады Отан деген -- сүйіспеншілік, өзінің бар болмысынды елімнің мүддесіне арнап, бойындағы қабілет пен күш-қуатты, білім мен білікті, ақыл-парасатты ел игілігіне жұмсау патриотизмның басты ерекшелігі ретінде сипатталады. Бұл қасиет қоғамдық ой-сана қозғалысының ерекше бір бөлігі іспеттес болғандықтан, ол қоғамдық ортаның даму үрдісіне сай əр түрлі мазмұнда көрініс береді. Сондықтан патриотизмнің тарихи кезеңдеріне назар аударып, табиғи тамырларына тереңірек үңілуіміз керек. Патриотизм табиғатының тіні саналатын патриоттық сана ерекшелігін, оның қалыптасу үрдісіне назар аудара отырып, бұдан патриотизм ұғымының тарихи эволюциясы қандай үрдістерден өткенін көреміз. Өзіндік салт-санасы қалыптасқан əр тайпаның осы үрдістегі əлеуметтік құндылықтары олардың қолөнерлік, көркем өнерлік дəстүрінен көрініс тауып отырған. Патриоттылық ұғымының бастауы болған алғашқы қауымдық құрылыстағы, патриоттық сана болмысын үш негізге бөліп қарастырамыз, олар: тайпалық дəстүрдегі патриоттық, сананың экономикалық негізі, əлеуметтік негізі ж əне рухани негізі. Экономикалық негізге -- жерге жəне өндіріс құралына деген жалпы тайпалық меншік алынса, əлеуметтік негіз жекелеген тайпа көсемдерінің бедел-билігі мен адамдар арасындағы қауымдастық қатынастар ерекшелігімен сипатталады. Ал рухани негіз бастауына тайпалық мифологиядан басқа адамдардың туған жерге деген сүйіспеншілігі, аруақтарды ардақтау, тайпа көсемдеріне шексіз берілгендігі, қауымдастықты өзгелерден қорғау, түйінді мəселелерді əділ шешуге күш салу секілді ерекшеліктерін жатқызамыз. Тайпалық дəстүрдегі патриоттық сана сипаты ұжымдық пікірлердің ұқсастығынан көрініс тауып жəне ол интегративті, нəтижелі қызметін атқарғандықтан, қоғамдық прогрестің өрістеуіне себеп болды. Яғни алғашқы қауым өкілдері бұл кезеңнің өзінде-ақ, тайпалары, жері үшін жанын пида етуге даяр болған. Өз тайпаларына деген мақтаныш сезімін бойларына ұялатқан тайпаластар арасында жауынгерлік рух басым болған. Олар соғысқа əзірлік алдында би-билеп, тайпа көсемдерінің алдында ерік-жігер дəлелдегі күштілігін көрсетуге тырысты.Қоғамның дамуына, техникалық прогрестің өріс алуына, капиталистік қатынастардың орнығуына, өндірістік күштер мен өндірістік қатынас ара салмағының өзгеруіне байланысты қоғамның болмысына сай патриоттық сана да жаңа деңгейге көтеріліп, жаңа мазмұнға ие болды. Бұдан бай қоғамымыз, кез келген мемлекеттегі үстемдік етуші саясат пен идеология патриотизмнің мазмұнынан, санасынан көрініс тауып отырды. Адамзатты өркениетке жетелейтін, ізгілікке үндейтін, елжандылыққа баурайтын патриоттық сана қашанда жоғары бағаланып отырған. Сонымен қоса патриотизмді, билікті барынша нығайтудың құралы ретінде шебер пайдалана білген тоталитарлық жүйелердің мысалын тарихтан көптеп кездестіруге болады. Ал қазақ халқының патриотизмі, қазақстандық патриотизм мəселесіне келетін болсақ, ата- бабаларымыздың аманат еткен жерін қорғау, туған жерді сүю халықтық болмыстан бойға дарыған, ой-сананы жетілдіретін құбылысқа айналып отыр. Елжандылық, отансүйгіштік қасиетті сақтай білу жəне ел, халық, мемлекет мүддесі үшін қызмет етіп, оның дамуына үлес қосу -- əрбір иісі қазақтың, Қазақстан азаматтарының басты парызы.Патриотизм ұғымының мəнің ашып, оның Қазақстан тарихынан алар орны хақында зерттеулер жүргізген ғалымдар елімізде аз емес. Бұл кезекте қазақстандық ғалымдар А.Айталының, Р.Айтқалиевтің, Л.Ахметованың, Б.Əбдіғалиевтің, Р.Əбсаттаровтың, А.Бижановтың, Б.Берлібаевтың, К.Ғабдуллинаның, Ə.Қалмырзаевтың, С.Қозыбаевтың, Ғ.Меңлібаевтың, Д.Раевтың, тағы басқалардың еңбектерін тілге тиек етпей, кете алмаймыз. Осы мəселемен шұғылданып жүрген ғалымдардың бірі Ə.Қалмырзаев былай дейді: Патриотизм, отаншылдық сезім априорлық құбылыс емес, ананың құрсағынан даритын биологиялық құбылыс емес, бұл психологиялық саяси-əлеуметтік құбылыс.
1.2 Жас ұрпақты әскери патриотизмге тәрбиелеу
Жас ұрпаққа сапалы біліммен бірге саналы тәрбие беру қай кезде де өзектілігін жоғалтқан емес. Қазірде солай. Арғы ата-бабаларымыз жас өренді елін, жерін сүюге үндеп, ұлттық салт-дәстүрмен сусындатуды мұрат тұтқан-ды. Сол рухани үндеу бүгінгі күнге жеткізді. Жаңа ғасырлардың белесінде өзінің 20 жылдық тарихына табан тіреген Қазақ елінің патриоттардың мекеніне айналуы өзгеге үлгі, өзімізге медеу. Сондықтан да болар, мемлекет тарапынан патриоттықты дамыту бағытында келелі шаралар атқарылып, көлемді бағдарламалар жасалып жатқаны қаншалық деген сұрақ ойға оралады. Оның үстіне бір жағынан сананы тұрмыс билеп, екіншіден, жаһандық сапырылыс үстемдік құрып тұрғанда өскелең ұрпақ патриотизмді қалай түсінеді? Мемлекеттің барлық тарихы жастарды отансүйгіштікке тәрбиелеу мен Отан қорғаушылардың жоғары рухын, батылдығын, ерлігін, жауапкершілігін, ұрыстағы беріктігін қалыптастыру міндеттерін табысты шешумен байланысты. Әскери патриоттық тәрбиелеу - азаматтарға патриоттық тәрбие берудің негізгі бөлігі. Әскери патриоттық тәрбие беру, еліміздің қауіпсіздігін қамтамасыз ететін сенімді қорғаудың міндеттерін шешу үшін қажетті, патриоттық және рухани - психологиялық қасиеттерді қалыптастыруға міндетті. Әскери - патриоттық тәрбиелеудің мақсаты - азаматтардың патриоттық парыздың терең түсінігін, Отан қорғауға дайындығын қалыптастыру, және де еліміздің тұтастығы мен бірлігін нығайту, Қазақстан халықтарының достығын сақтау міндеттерін шешуге қабілетті азаматтарды тәрбиелеу. Патриотизм - азаматтардың, әсіресе жастардың өз Отанын қалтқысыз сүюі мен оны қорғауға әрқашанда дайын болуы, туған жерге деген терең перзенттік махаббат. Шынайы патриотизмді қалыптастыру - жеке тұлғаның нық саяси тұрғыда өзін - өзі нақты айқындау деген сөз. Оны мемлекет туына, елтаңбасына, әнұранына құрметпен қарауға, заңға бағынуға, үкіметті сыйлауға тәрбиелеуден бастау керек. Әрбір адам бала жасынан: Қазақстан - менің Отаным, ол мен үшін жауапты болғаны сияқты, мен де ол үшін жауаптымын деген қарапайым ойды меңгеруі керек. Алғашқы әскери дайындық бойынша мамандық алатын оқушылардың дене тәрбиесі жөніндегі білімін, іс-тәжірибе жүзінде өтетін кимыл қозғалыс іскерлігі мен дағдысын, дененің сапалық қасиеттерін дамытып меңгеруі өмір талабына сай жүргізілуі қажет. Осы тұрғыдан алғанда бүгінгі студент ертедгі жоғары дәрежелі ұстаздың жастарды тәрбиелеу ұшін өзінің алғашқы әскери дайындығындағы дене тәрбиесі жұмыстарының киындықтарын өз басынан өткізуі заңды мәселелерінің бірі деп ұғыну маманданудың алғашқы шарты деп түсіну абзал. Жас жауынгерлердің дене тәрбиесіндегі кейбір ерекшеліктері, оның өткізу әдістемесінде. Жастардың алдында койылатын негізгі мақсат денсаулығын нығайтып алғашкы әскери колдадбалы дағдысын дамытып жетілдіру, дене дайындығын жауынгерлерге тән дәрежеге жеткізу.Ол үшін денесінің қозғалыс сапалары күш жылдамдық, төзімділік, ептілік, иілгіштікті дамытып күнделікті жауынгерлік өміріндегі қиыншылықтарды жеңіл өткеріп, өзін-өзі жетілдіру саласына негізін салды. Сонымен қатар, дұрыс адымдап, тез жүру мен ойлы-қырлы жерлерде жүгіру, шаңғы тебу мен әскери талабындағы жүгірістерді игеру іскерлігі мен дағдысын қалыптастыру. Жауынгерлер алдында түрған күрделі козғалыстарды қысқа мерзімде, тиімді үйреніп шешуде дене тәрбиесінің барлық түрлерімен формаларын дұрыс пайдаланып жауынгердің алдына қойылған әскери талаптарды бұлжытпай орындау. Бұл талаптарды орындау барысында тек қана сөз жүзінде емес, берілген ауырытпалықты біртіндеп қажырлықпен, орындауды қажет етеді. Іскерлігін керекті дәрежеге жеткізіп іс-тәжірибе түрінде орындап, керек жағдайда әрқайсысымен жекеленген шараларды өткізу арқылы тәрбиелеу. Патриотизмнің адамгершілік сипаты - керек уақытта адамның өзіне керек деп бұйрық беріп, ауыр сын сәтінде істей алмаймын дегенді жеңе білуі. Қазір патриот болу дегеніміз - республиканың экономикалық, қорғаныстық әлеуетін нығайту, оны кез келген сыртқы қастандықтан қорғауға дайын болу, әскери міндетке жауапкершілікпен қарау деген сөз.Патриотизм сезімі мен Отанның жауларына деген жек көрушілік - қасиетті, жалынды, өшпейтін сезім. Қазіргі жауынгер үшін патриот болу дегеніміз - өзінің білімі мен мүмкіндігін, бар күшін ҚР ҚК-нің жауынгерлік қуатын нығайтуға жұмсау мен қашан да оны қорғауға дайын болу. Жауынгердің патриотизмі, сонымен қатар оның өз бөліміне деген сүіспеншілігінен, бөлімінің жауынгерлік туына адалдығынан, оларды ұрыста табандылықпен қорғауға дайындығынан, халықтың, жауынгерлік дәстүрлеріне адалдығынан, өздерінің күнделікті еңбегі мен даңқты ерліктері арқылы біздің қаруымыздың жауынгерлік даңқын арттырудан көрінеді. Патриоттық тәрбиенің объектісі мен қайнар көзі - Отан десек, оның мазмұны - байлықтары, тілі, дәстүрі, тарихи ескерткіштері, туған өлкедегі киелі орындар.Олардың адам көкірегіне жылылық, жақындық, туысқандық сезімдерді ұялатып, ізгі де ерлік істердің қайнар көзіне айналуы патриотизмге тәрбиелеудің арқауы. Олай болса, патриоттық тәрбиенің қазіргі кезде алатын орны ерекше.Әскери-патриотизм тәрбиесі біздерді еліне деген сүйіспеншілікке, ұлттық армия сапында адал қызмет атқаруға, азаматтық қасиеттерге баулиды. Біздер әрдайым өмірге қызыға қараймыз. Патриотизм,-дейді Б.Момышұлы, Отанға, мемлекетке деген сүйіспеншілік, жеке адамнын аман-саулығы, қоғамдық мемлекеттік қауіпсіздікке тікелей байланыстылығын сезіну, өзінің мемлекетке тәуелді екенін, мемлекетті нығайту дегеніміз жеке адамды күшейту екенін мойындау, қысқасын айтқандау патриотизм дегеніміз мемлекет деген ұғымды оның жеке алдаммен барлық жағынан - өткенімен, бүгінгі күнімен және болашағымен қарым-қатынасын білдіреді. Қазақстан Республикасының президенті Қазақстанның болашағы - қоғамның идеялық бірлігінде атты еңбегінде Біздің тағы бір аса маңызды идеологиялық міндетіміз - Қазақстандық Отансүйгіштікке тәрбиелеу, әрбір азаматтың өзін-өзі айқын билеуін қалыптастыру - деп жазды. Қазіргі жағдаида әскери-патриоттық тәрбиені жетілдіруде өткен әскер тарихын зерттей отырып, бүгінгі өмір талабына сай оның мазмұнын, міндеттерін терең ұғыну керек. Әскери-патриоттық тәрбие берудің басқа тәрбие процестерінен өзіндік ерекшелігі бар. Себебі, әскери-патриоттық тәрбие беруде негізінен, әр түрлі жағдайларда Отанын қорғауға даяр тұру, әскери міндетін атқаруға және күнделікті бейбітшілік сақтау үшін күреске дайындық жұмыстары қамтылады.Әрбір жауынгердің патриоттық және интернационалдық міндеті, елдің қорғаныс қабілетін нығайтуға қосқан үлесі - бөлімшелерді жауынгерлік дайындықта, жоғары деңгейде ұстау, жауынгерлік шеберлігін жетілдіру, тәртіп пен реттілікті нығайту болып табылады.Тек қана нағыз патриот пен интернационалист қана бейбіт уақыттағы төтенше жағдайлар мен ұрыс жағдайында әскери борышын табандылықпен, ержүректілікпен орындауға қабілетті.Кейде кейбір жауынгерлердің, әдейі, немесе еріксіз интернационализмге жат идеяларды насихаттайтын жағдайлар да кездесіп жатады. Ол әскери қызметшілер арасында жарғыға жат қарым - қатынастар туғызады. Адамның дене немесе моральдық жағынан кемсітілуінің өзі адамгершілікке жат, ал егер ол ұлттық сезімді қозғаса, оның қиратушы күші бірнеше өседі. Сондықтан ұлттық артықшылыққа байланысты талаптарға кез келген ұжымда жол берілмеуі және әшекерленуі тиіс. Патриотизмге және интернационализмге тәрбиелеудің негізгі формалары мен әдістері мыналар болып саналады:
жауынгерлерді идеялық сеніммен, тәрбие жұмыстарымен саяси саналыққа тәрбиелеу;
қоғамдық - гуманитарлық жүйесі жеке құрамның жауынгерлік оқуын іске асыру;
жауынгерлерді патритизм мен интернационализм идеяларымен қаруландыру;
республика аумағында, ТМД мемлекеттерінде тұратын барлық халықтардың достығын насихаттау;
азаматтар мен жауынгерлерді республиканың Қарулы Күштері, халықтың еңбек және жауынгерлік дәстүрлері арқылы тәрбиелеу;
жеке қасиеттерін жетілдіру, өзін қазақстандық патриотизм рухында тәрбиелеу;
әскери мәселеге, мемлекеттің қауіпсіздігін қамтамасыз етуге байланысты республикада қабылданған заң ережелері мен талаптарын білу;
Сөйтіп әскери патриоттық тәрбие дегеніміз:
- адамдардың Отанға деген сүйіспеншілігін тәрбиелеу;
- өзінің азаматтық парызын терең түсінуді дайындау;
- халықтың жауынгерлік дәстүрі мен оның қарулы күштеріне деген адалдық;
- әскери және әскери - техникалық білім мен дағдыларды меңгеру; Әскери - патриоттық тәрбие халықтың жасына, кәсібіне және де басқа ерекшеліктеріне қарай әр түрлі деңгейде жүргізіледі.Жас ұрпақты Отанына, халқына, еліне, жеріне деген сүйіспеншілікке тәрбиелеп, олардың бойына сіңіріп қалыптастыру халық тәрбиесінде жетекші орын алады. Патриоттық тәрбие беру арқылы оқушының саналы сезімін көзқарасын қалыптастырады. Оқу орнында патриоттық тәрбиенің тереңдеуі Отанымыздың саналы да белсенді күрескерлерін тәрбиелеуге, оларды еліміздің игілігіне жанқиярлықпен еңбек етуге, республикамыздың мүддесін қорғауға жаңа мүмкіндіктер туғызады. Жастардың Отанды қорғауға даярлау, жас азаматтардың патриоттық тәрбиесінің танымдары мен мінездерін қалыптастыру күрделі және сан түрлі процесс. Оқушының дүние танымын, білімін, көзқарасын қалыптастыруда мектеп шешуші рөл атқарады. Аға ұрпақтың лайықты мұрагері болу үшін жастарға халқымыздың Отан мүддесі жолында жасаған ерлік істерінің ұлылығын жете түсіндіре отыруымыз қажет. Сол арқылы әр жас жігіт, бойжеткен қыз еліміздің келешегі жолында табанды күрескер болуы керек екенін түсінуі тиіс. Ер жүрек адамды, табанды күрескерді тәрбиелеудің негізі мектепте басталады. Әскери - патриоттық, тәрбие - жас өренді Отанды қорғауға ұдайы әзір болуға моральдік жағынан даярлау ұстаздар құзырында. Жалпы патриотизм дегеніміз - Отанға деген сүйіспеншілік, мемлекет алдындағы борышын жанқиярлықпен орындау.Қазақстан - біздің ортақ үйіміз, біздің өзіміз де, біздің бабаларымыз да осы жерді мекен етеді.Егер біз өзіміздің өмірімізді сынауды білер болсақ, оны жасампаздықпен жаңғыртып, бой көрсеткен әрбір талшыбықты мәпелеп өсіріп отырмасақ, онда біз өзімізді нағыз патриот деп санай алмас едік.Аумалы-төкпелі аласапыран заманда, арпалысып арпалысып өткен адамзат ғұмырында ұйыса, қанаттаса жүрген халықтардың Жер-Анадан қоныс тауып, құт мекенге айналдырған шекаралы, шекті аймағы қалыптасқаны мәлім. Бірінікі шөлді болар, бірінікі көлді болар, бірінікі нулы боларғ бірінікі сулы болар, әйтеуір кіндік кесіп кір жуған жер әр адамда болатыны ақиқат қой. Менің де ата жұрт, атамекенім бар.Ол - Қазақстан. Ұлан-байтақ, ұшы-қиыры жоқ неткен байтақ ел едің сен! Сенің айдын шалқар көлдерің мен мөлдір бастау қайнарларыңнан сарқырай аққан тасқынды өзендеріңнен, алып тауларың мен жасыл желек жамылған сыңсыған орман-тоғайларыңнан, ұлан-ғайыр далаңның кеңдігінен мен бастау алған жоқ пе?! Жастардың және оқушылардың әскери-патриоттық тәрбиесі - біздің мемлекет қызметінің ең маңызды саласының бірі. Әскери-патриоттық тәрбие алғашқы әскери дайындықпен тығыз байланысты және төтенше жағдайларда жастардың қорғаныс тәсілдерінің құралдарын, әскери істі меңгеруіне әсер етуі тиіс.Қазақстан Республикасының Жалпыға бірдей әскери міндеттер және әскери қызмет жайлы заңына, Қазақстан Республикасы Үкіметінің 1996 жылы 1 қарашада шыққан №1340 қаулысына сай, орта мектептерде бастауыш әскери дайындық пәні мемлекеттік пән ретінде оқытылатын болды. Осыдан былай жастарды әскер қатарында қызмет атқаруға психологиялық тұрғыда дайындау, келешек Отанын қорғаушыларды педагогикалық бағытта тәрбиелеу - мектептердің негізгі міндетерінің біріне айналды десе де болады. Мектептегі бастауыш әскери дайындық барысында жастар Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің даму тарихымен, мінездемесін, ерекшеліктерімен танысады, Жалпыға бірдей әскери міндет және әскери қызмет туралы т.б.заңдармен, әскери ант пен әскери жарғылардың талаптарын оқып үйреніп, атыс қаруларының үлгілерімен жете танысып, азаматтық қорғанысқа қажетті мәлеметтер мен іс-қимылдарға үйренеді. Мұнымен қатар қыз балалар дәрігерлік - санитарлық іспен айналысады. Осындай қаруар істі жүзеге асыру, әскери істерге үйрету мен әскери-патриоттық тәрбие берудің сапасы, осы істердің ұйытқысы болып табылатын алғашқы әскери дайындық мұғалімінің біліктілігіне көп байланысты. Төмендегі әдістемелік ұсыныстардың жобалы түрі мектептердегі жас мамандардың жұмыстарына септігін тигізеді деген ойға келеді. Оқушыларға әскери-патриоттық тәрбие беру дегеніміз-оларды саяси, моральдық-психологиялық жағынан егемен елін қорғауға психологиялық тұрғыда дайындау.Бұл дайындықтың негізгі бағыттары: - еліміздегі Қарулы Күштерге деген қамқорлық, Жалпыға бірдей әскери міндет туралы, еліміздің қорғаныс қабілеті туралы т.б. заңдар мен қарулы - қарарлардың мазмұны мен мақсатын түсіндіру;
-жастарды саяси қырағылыққа, қазіргі кезеңдегі соғыстың ерекшеліктерін түсіндіре отырып олардың Отанын қорғау ісіндегі міндеттерін дұрыс түсінуге тәрбиелеу;
-аға ұрпақ өкілдерінің ерлік істерін насихаттау, ерлік пен жанқиярлықтың мәнін түсіндіріп, олардан үлгі алып, мақтан тұтуға баулу;
-қазіргі кезеңге лайықты саяси-моральдық, психологиялық қасиеттерді дарыту;
-алғашқы әскери және әскери- техникалық білім алуларын қамтамасыз ету. Сонау ел басына түскен нәубет жылдары тарыдай шашырап кеткендердің елге оралған сәттегі туған жерді, ата-бабаларының кіндік қаны тамған топырақты құшырлана сүйген сәттерін көргенде қалайша толқымассың?! Дана бабаларымыздың ең асыл армандарының бірі - туған жерден топырақ бұйыртса деп, тағдырынан егіле, езіле тілейтін аңсарында қандай ғажайып бір астар бар. Туған Отан сезімі сана төріне сан түрлі ой, толғам толқынын әкеледі. Көз қуанышы, көңіл шуағы етіп жаратқан жер жанатты Жетісу мен көгілдір Көкше, Баянауыл мен Қарқаралы, Алтай мен Атырау, Сарыарқа сынды алып аймақты бауырына басып, Сыры Мен Ілесін, Шуы мен Жайығын, Ертісі мен Есілін ағызған алып қазақ даласы - ер жүрек ата-бабаларымыздың бізге аманат етіп тастаған ұлы Отаны. Қазақтың танымал ақыны Қ. Аманжолов:
Бұл даланы анам жаспен суарған,
Бұл далада атам қолға ту алған.
Бұл далаға жылап келіп уанғам,
Бұл даланы алғаш көріп қуанғам,
Бұл далада өскен жанда жоқ арман, -
деп, Отанға деген жүрек тебіренісін жырға қосып жеткізген екен. Осы қасиетті Отаным - бағзы замандардан бері менің атамекенім, бүгінгі біздің, кешегі бабаларымыздың құт мекені. Сонымен бірге бесіктен бастап аялы алақанына салып, ер жетіп есейгенде, біздің азаматтығымызға баға беретін ұлы анамыз. Жас ұрпақтың алдында өздерінің әскери борыштарын орындау, өздерін нақты істе көрсету, мемлекеттің қорғаныс қабілетін нығайту жолында өз күштері мен кәсіби білімдерін қайда жұмсай білу керектігін айқындау жолы тұр. Патриотизмнің негізгі ұстанымы Мемлекеттік жастар саясаты туралы Заң мен Тұжырымдаманы іске асыру шеңберіндегі жалпыұлттық тапсырмалар мәртебесіне ие қоғамның рухани дамуының стратегиялық маңызды ұстанымы болып табылады.Осыған байланысты мемлекет қазақстандық жастардың лайықты өмірін қамтамасыз етуде үлкен жұмыстар атқаруда.Аға ұрпақтың ерлік эстафетасын лайықты жалғастыратын, Қазақстанның гүлденуі мен оның әлемде танылуы жолында әрдайым биіктен табылатын жастарға үлкен үміт пен жауапкершілік жүктеледі. Әскери патриоттық тәрбие - жас өренді Отанды қорғауға ұдайы әзір болуға моральдық және дене бітімі жағынан даярлау болып табылады. Әрбір жасөспірім жасынан Қазақстан - менің Отаным, Ол мен үшін жауапты болғаны сияқты, мен де ол үшін жауаптымын, - деген қарапайым ойды меңгеруі керек. Әскери патриоттық-тәрбиелік іс шаралар алдын ала жоспарлануы тиіс. Жоспарда тек қана оқытушы-үйымдастырушының ой-пікірі емес, сол оқу мекемесінің әрбір мүғалімінің ой үлесі болуы тиісті қандай да болмасын әскери патриоттық іс шараны өткізу салтанатында Мемлекеттік Туды алып келу және алып кету. Мемлекеттік Әнұранмен ашу және жабу мәселелерін жоғары ұстау керек. Қазақстанда жастарды әскери-патриоттық тәрбиелеудін арнайы формалары мен әдістері қалыптасуда. Олар жеткіншек бойында жоғары деңгейдегі азаматтық сезім мен Отанын қорғауға дайындық үрдісін мақсатты түрде жүйелі қалыптастырады, дара тұлғаға Қазақстан халқының және оның Қарулы Күштерінін дәстүрін бойына сіңірген тәрбие береді. Жалпы әскери-патриоттық тәрбие беруде өзара байланысты екі мәселе қарастырылуы тиіс:
бірінші, тұлғаның арнайы құралдар көмегімен үйлесімді дамуын қамтамасыз ету; екінші, Қазақстан Қарулы Күштерінін әскери дәстүріндегі Отанды қорғау сияқты әлеуметтік тәжірибеге сүйену, жеткіншектерді ерлік, патриоттық негізінде тәрбиелеу.
1.3 Қазақстандық патриотизм: жалпы мақсат міндеттері
Қазақстандық патриотизмнің мақсаттары қандай? Қазақстандық патриотизмның негізгі мақсаттарының бірі - әрбір азаматтың қызметіне, өмір салтына ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе____________________________ ___________________________2-4
I Бөлім Патриотизм туралы түсінік____________________________ ___5-7
Патриотизм дегенимиз не?________________________________ ___8-12
Жас ұрпақты әскери патриотизмге тәрбиелеу ___________________13-19
Қазақстандық патриотизм: жалпы мақсат міндеттері_____________20-27
II Бөлім Әскери - патриоттық клубтар ____________________________28-35
2.1 Әскери - патриоттық клуб ұйымдастырудың маңызы мен мақсаты_36-45
2.2 Әскери - патриоттық клубтарды дамыту_______________________46-53
2.3 Қазақстандық патриотизмді арттыру жолындағы қадам___________54-58
Қорытынды__________________________ _________________________59-61
Пайдаланған әдебиеттер_________________________ _______________62
Қосымша
Кіріспе
Болашақ ұрпақты кеудесінде намысы бар, білімді, туған елін, жерін сүйетін өнегелі ұрпақ етіп өсіргіміз келсе, бар назарды ұлттық тәрбиеге аударуымыз қажет. Қазіргі білімнің болашағы мол факторларының бірі - патриоттық тәрбие. Отанын сүю және азаматтығын мақтан тұту; өз отанының болашағы үшін, мамандығы үшін қызмет ету, ана тілін жетік меңгеріп сүйе білу, халқының салт-дәсүрін, ерекшеліктерін білу, дінге, тарихи мұраларға құрметпен қарау, өз отандастарына, сондай-ақ басқа ұлт өкілдеріне адамгершілік көзқарас білдіру - осының барлығы да патриоттық тәрбиеден басталады. Қазақстандық отаншылдыққа, ұлтжандылыққа, елдегі барлық халықтарды достық қатынасқа тәрбиелеу аса маңызды міндет. Қазір Қазақстан Республикасы - тәуелсіз мемлекет. Мұнда көптеген ұлттар мен халықтардың бір-бірімен тату-тәтті, сыйластық, ынтымақта өмір сүруі қуантарлық жағдай. Қазақстан олардың бәрінің отаны болғандықтан, біздің елді мекендеген барлық халықтар отаншылдық рухында тәрбиеленуі қажет. Мектеп оқушылары арасында жүргізілген жұмыстарда, сабақтарда оларды қазақстандық отаншылдыққа тәрбиелеуге ерекше мән беруі керек. Ал қазақ жастарын отаншылдыққа тәрбиелеуге үлкен міндеттер жүктеледі. Өйткені, Қазақстанның байырғы тұрақты халқы - қазақтар, жердің де, елдің де негізгі, түпкі иесі - біз, қазақтар. Сондықтан да алдымен қазақ жастарын отаншылдыққа, ұлтжандылыққа тәрбиелеу ерекше маңызды. Жастарға әскери-патриоттық тәрбие беру - мемлекеттің өміршеңдігіне әсер ететін негізгі рухани тірегі бола отырып, қоғамның дамуына, азаматтың адамгершілік қасиеттерінің қалыптасуына, жастардың әскери іске қызығушылығын арттыруға негіздейтін маңызды бағыттардың бірі болып табылады. Жас ұрпақты патриотизмге тәрбиелеу - бұл тұлғаның, елдің, оның мәдениетінің бірегейлігі, әлеуметтің, халықтың әлеуметтік психологиясының ерекшеліктері толымды көрініс табатын қоғамдық өмірді ұйымдастырудың мәні мен мақсаттарын пайымдау арқылы жүйелі дамуы. Патриотизм міндетті түрде тұлғаның жоғары әлеуметтік белсенділігін көрсетеді, өйткені, оның өзі еңбекте табыстарға жету үшін, қоғамға, ел жұртқа, халыққа қызмет ету үшін биік серпін болып табылады. Бүгінгі таңда патриотизмді қалыптастыру мәселесін зерттеу, қазіргі қоғамның дамуы үшін, теориялық және тәжірибелік маңызды екеніне күмән жоқ. Өйткені ол қоғамның бүгінгісі мен келешегін анықтайтын қозғаушы және біріктіруші факторлар қатарына жатады. Елдің рухын көтеру, ұлттық мақтаныш сезімін оята білу, отансүйгіштік, ұлтжандылық, елжандылық сынды қасиет қалыптастыру - тәуелсіз мемлекетіміздің дамуы үшін айрықша маңызды мәселе болып отыр. Қазақстан Республикасының жастар саясатының басым бағыттарының бірі өскелең ұрпақты әскери-патриоттық тәрбиелеу жүйесін нығайту және дамыту болып табылады. Әскери-патриотт ық тәрбие - мемлекеттік билік органдарының мақсатты, үйлестірілген қызметі және қоғамдық ұйымдардың саналы қарым-қатынасын қалыптастыру жөніндегі әскери қызметке және Отан қорғауға дайын болу. 2013 жылғы 27 ақпандағы Қазақстан 2020: болашаққа жол Қазақстан Республикасы Мемлекеттік жастар саясатының 2020 жылға дейінгі тұжырымдамасы қазақстандық патриотизмді арттыру жолындағы маңызды қадам болды, оның шеңберінде Қорғаныс Министрлігі мемлекеттік органдармен және қоғамдық ұйымдармен бірлесіп жастарды әскери-патриоттық тәрбиелеу бойынша жұмыс жүргізеді. Өткен кезеңде белгілі бір нәтижелерге қол жеткізілді: әскер қатарына шақырылған жастардың әскери қызметке деген уәждемесінің өсуі байқалады (2015 жылдан бастап 2019 жылдар аралығында көрсеткіш 23%-ға өсті); Жас ұлан республикалық мектептерінде, ҚР ҚМ Кадет корпусында, сондай-ақ ҚР жоғары әскери оқу орындарында оқуға ниет білдірушілердің саны артуда. Жастарды әскери-патриоттық тәрбиелеудің рөлін күшейту процесінде негізгі құрал Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті - Елбасының Қазақстандықтардың әл-ауқатын арттыру: табыс пен өмір сапасын арттыру атты Жолдауы болды, онда бойскауттық қозғалысқа ұқсас Сарбаз балалар-жасөспірімдер қозғалысын құру тапсырылды. Әскери-патриоттық тәрбиені одан әрі дамыту үшін қадамдар республикалық және халықаралық деңгейлерде өзара іс-қимыл және ынтымақтастық туралы меморандумдарға қол қою арқылы жүзеге асырылады. Бүгінгі таңда осындай меморандумдар Жас Сарбаз қозғалысы, Қорғаныс Министрлігі және Нұр-сұлтан, Алматы, Шымкент ққ., Ақтөбе, Жамбыл, Батыс Қазақстан, Қарағанды, Қызылорда облыстарының әкімдіктері, сондай-ақ Юнармия әскери-патриоттық қозғалысы (Ресей Федерациясы) арасында жасалды. Қазақстан Республикасының жастарын 2025 жылға дейінгі әскери-патриоттық тәрбиелеудің мемлекеттік бағдарламасы (бұдан әрі-Бағдарлама) жастардың күрделі геосаяси жағдайларда Отанды қорғауға әзірлігін қалыптастыру бойынша үздіксіз тәрбие процесінің маңыздылығын ескере отырып, соңғы жылдары жинақталған білім, жастарды әскери-патриоттық тәрбиелеудің тәжірибесі мен дәстүрлері негізінде дайындалған. Бағдарлама әскерге шақырылуға дейінгі және әскерге шақырылушы жастардың уәждемесі мен дайындығын қалыптастыру мәселелерін шешуде мемлекеттік құрылымдар мен азаматтық қоғамның өзара іс-қимылының негіздерін қалыптастырады.Бағдарламаның негізгі бағдарлары Қазақстан Республикасында қалыптасқан әскери-патриоттық тәрбие дәстүрлерін сақтайды және ел жастарының әскери-патриоттық санасын қалыптастырудың тәрбиелік процесінің үздіксіздігін қамтамасыз етеді.Бағдарлама балалар мен жастарға әскери-патриоттық тәрбие берудің басымдығын сақтай отырып, барлық әлеуметтік топтар мен азаматтардың жас топтарына бағдарланған. Бағдарламаның іс-шаралары келесі бөлімдерге біріктірілген:
азаматтардың әскери-патриоттық тәрбиесін ғылыми-зерттеу және ғылыми-әдістемелік сүйемелдеу;
азаматтарды әскери-патриоттық тәрбиелеу жөніндегі жұмыстың нысандары мен әдістерін жетілдіру;
балалар мен жастарды әскери-патриоттық тәрбиелеу, әскери бөлімдердің білім беру ұйымдарына қамқорлық жасау практикасын дамыту;
азаматтарды әскери-патриоттық тәрбиелеу жөніндегі жұмыстың нысандары мен әдістерін жетілдіру;
балалар мен жастарды әскери-патриоттық тәрбиелеу, әскери бөлімдердің білім беру ұйымдарына қамқорлық жасау практикасын дамыту;
жастарды әскери-патриоттық тәрбиелеу жүйесінің маңызды элементі ретінде еріктілер қозғалысын дамыту;
азаматтарды әскери-патриоттық тәрбиелеу бойынша ақпараттық қамтамасыз ету.
I Бөлім
Патриотизм туралы түсінік.
Патриотизм - бұл өз Отанына деген сүйіспеншіліктің көрінісі мен көрінісі, сонымен бірге сол сезімдермен бөлісетін адамдармен бірлік сезімі. Сүйіспеншілікпен қатар, отансүйгіштік дегеніміз - мақтаныш сезімі, адалдық және Отанға деген сүйіспеншілік, сонымен қатар басқа патриот азаматтарға деген сезім. Сырласу сезімі нәсілдік немесе этникалық, мәдениеттік, діни наным немесе тарих сияқты факторларға байланысты болуы мүмкін. Патриотизм бүкіл тарихта көрініп тұрса да, ол әрқашан азаматтық қасиет ретінде қарастырылмады. Мысалы, 18 ғасырда Еуропада мемлекетке берілгендік шіркеуге берілгендік опасыздық ретінде қарастырылды. 18 ғасырдағы басқа ғалымдар да патриотизмді артық деп санайтын нәрселерден кінә тапты. 1775 жылы Сэмюэл Джонсон, 1774 жылы шыққан Патриот Ұлыбританияға берілгендік туралы жалған мәлімет бергендерді сынға алды, әйгілі патриотизмді қаскүнемнің соңғы панасы деп атады. Қай елде патриоттық тәрбие жоғары болса, сол елде саяси тұрақтылық пен экономикалық даму өрістейтіні белгілі. Жалпы, патриотизмді қалыптастыру - бұл мемлекеттік міндет, қоғамның әлеуметтік тапсырысы. Патриотизм міндетті түрде тұлғаның жоғары әлеуметтік белсенділігін көздейді. Өйткені, оның өзі еңбекте табыстарға жету үшін, қоғам өркендеп, талап күшейіп, талғам артып халыққа қызмет етуде үлкен бір серпіліс болуы қажет. Ғылыми зерттеулерде отансүйгіштіктің қалыптасуына, бағытына байланысты мемлекеттік, этностық және туған жерге деген патриотизм деп жіктеп жүр. Басқа түрлері туралы да пікірлер жетерлік. Бұл патриотизмнің күрделі әлеуметтік-мәдени кұбылыс екендігін көрсетеді. Себебі, ол идея, сезім және іс-әрекет үлгісі ретінде байқалады. Сондықтан патриотизм идея ретінде қоғамдық санада, үлгі ретінде мәдениетте және белсенді іс-әрекет ретінде саясат пен экономикада көрініс табады. Ал әскери патриоттық тәрбие - жас өренді Отанды қорғауға ұдайы әзір болуға моральдық және дене бітімі жағынан даярлау болып табылады. Әрбір жасөспірім жасынан Қазақстан - менің Отаным, Ол мен үшін жауапты болғаны сияқты мен де ол үшін жауаптымын - деген қарапайым ойды меңгеруі керек. Әскери-патриоттық тәрбие - жас өренді Отанды қорғауға ұдайы әзір болуға моральдық және дене бітімі жағынан даярлау болып табылады. Патриотизм ұғымы қазақ энциклопедиясында былайша сипатталған ол грек сөз Patriotes - отандас, Patris - Отан, туған жер, Отанға деген сүйіспеншілік, бойындағы күш қуаты мен білімін Отаның игілігі мен мүддесіне жұмсау. Туған жерін, ана тілін, елдің әдет-ғұрпы мен салт-дәстүрін құрмет тұту сияқты патриотизм элементтері ерте заманнан бастап-ақ қалыптаса бастайды. Патриотизмді қазіргі көзқараспен ұлтжандылыққа, ел жандылыққа сыйғызамыз. Олай болса, патриотизм - қоғамдық сананың бір формасы, ол тарихи және топтық категория бола отырып қоғам дамуымен бірге дамып жаңа мағынаға, мазмұнға толықтырылып отырады. Патриотизм - әлеуметтік тарихи қалыптасқан сезім. Ол Отанға деген сүйіспеншілік сезім, олай болса Отанға қызмет көрсетуден басталады. Жалпы патриот дегеніміз отбасына, туып-өскен ортасына, топырағы мен табиғатына, еліне деген құрметтен бастау алады. Өз ұлтын, жерін сүйіп, оның мұңын мұңдап, жоғын жоқтайтын адам ғана шынайы патриот бола алады. Оны зорлықпен, нұсқаумен жүргізу мүмкін емес. Елбасы Н.Назарбаевтың: Әрбір адам біздің мемлекетімізге, оның бай да даңқты тарихына, оның болашағына өзінің қатысты екенін мақтанышпен сезіне алатындай іс-қимыл жүйесін талдап жасауы қажет. Елдің проблемалары да, келешегі де барлық адамға жақын әрі түсінікті болуы тиіс. Әрбір адам бала кезінен Қазақстан - менің Отаным, оның мен үшін жауапты екені сияқты мен де ол үшін жауаптымын деген қарапайым ойды бойына сіңіріп өсетіндей істеген жөн, - деуі патриотизмге баулудың жарқын үлгісі іспетті. Қазақстандық патриотизмнің анықтамасы да осынау парасатты ойдан бастау алатындай. Патриоттық құндылық дегенiмiздің өзі -- елi мен туған жерiн, Отанын сүю, мемлекеттiң тәуелсiздiгi мен бейбiтшiлiгiн, әлемдік тыныштықты сақтау үшiн күресу, өзінің ана тілін, ділін, салт-дәстүрін бүгінгі заман талабына сай ұлттық мүдде негізінде жетілдіру, қоғамдағы iзгiлiк қарым-қатынасты, табиғат пен адам арасындағы мейрiмдiлiктi, ұлтаралық мәдениеттi дамыту. Патриот болу - еліміз халықтарының рухани күштерін анықтауға көмектесу, оларды демократия мүдделері үшін пайдалану деген сөз. Осының өзінде патриот -интернационалистер ұлттық сипатты ешқашан жоққа шығармайды, ұлттық сипаттың, ұлттық мүдделердің ақиқат мәнін бұрмалаушылармен идеялық күрес жүргізеді. Интернационалистік- патриоттық тәрбие практикасы әрбір қазақстандықтың санасына мынадай ойды жеткізуді мақсат етіп қояды: Патриот - интернационалист адам халықтардың теңдігі мен тәуелсіздігін танып қана қоймай, сонымен бірге оларды барлық халықтардың демократияны жетілдіру жөніндегі міндеттерді шешу жолындағы бірдей жауапкершілігімен ұштастыруға міндетті. Халықтардың теңдігі, тәуелсіздік идеясының өзі олардың патриоттық- интернационалдық борышы идеясымен етене бірлікте көрінуі тиіс, ол идея өз кезегінде, қазақстандықтардың бойында басқа халықтарды құрметтеу сезімін тәрбиелеуді талап етеді. Құрметтеу - олардың арасында шынайы туысқандық қатынастарды орнықтыру мен дамытудың қажетті шарты. Азаматтардың ұлттық қадір-қасиетін құрметтеу туралы, Қазақстан халықтарының достығын нығайту туралы қағида конституцияның - еліміздің негізгі заңында баянды етілген. Кез келген ұлттың, ұлыстың даму процесі, демек бүкіл көп ұлтты Қазақстан халқының даму процестерімен өзара етене байланыста болады. Осы қауымдастыққа қатыстылық сезімін тәрбиелеу - патриоттық тәрбиенің ғана емес, сонымен бірге қоғамның жалпы идеологиялық қызметінің де басты міндеттерінің бірі, жаңа тарихи қауымдастыққа қатыстылық сезімін тәрбиелеуде белгілі бір өзгешелік және сонымен бірге қиындық та бар. Шындығында, егер өз ұлтына қатыстылық сезімі ұрпақтан-ұрпаққа беріліп келсе, ал адамдардың жаңа тарихи қауымдастығы болып табылатын Қазақстан халқының бір адамымын деп сезіну - қазақстандық өмір салты, біздің бүкіл шындығымыз туғызған жаңа әлеуметтік сезім.Сондықтан бұл бағыттағы жұмысты қүшейту, назарды осы мәселеге шоғырландыру - өмір алға тартып отырған қажеттілік. Міндет, демек, әрбір Қазақстан азаматы шаруашылық, әлеуметтік, саяси, идеологиялық, мәдени міндеттерді шеше отырып, бұл міндеттерді әбден ұғына отырып және де тек ұлыстың, ұлттың, республиканың өкілі ретінде ғана емес, ең алдымен неғұрлым кең әлеуметтік және интернационалдық қауымдастық - Қазақстан халқының өкілі ретінде орындауында. Бірақ көп нәрсе идеологиялық жұмыстың жақсы жолға қойылуына да байланысты. Саралай отырып жекелей тұрғыдан қарауға нұқсан келтіру арқылы істің жалпы көлемімен әуестену, жалпы бұқаралық шаралардың со-ңына түсу әлі де аз емес. Қазақстан қоғамы, деп атап көрсетілген елімізде бұл халықтардың - патриоттар мен интернационалистердің жоғары ұйымшылдығының, идеялылығы мен саналылығының қоғамы. Қазақстан адамдарына патриоттық және интернационалистік тәрбие берудің терең ішкі байланысы мен бірлігі демократия әлеуметтік-таптық табиғатынан, интернационализм мен патриотизм жаршылары түрлі ұлттардың түбегейлі мүдделерінің бір жерден шығуынан туындайды. Патриотизм біздің еліміздің халықтарын бір-біріне қарсы қоймайды, қайта оларды туысқандық бір отбасына топтастырады, демократиялық қоғамды басқа елдердің халықтарынан бөлектемейді, қайта олардың арасындағы, ең алдымен достастық елдерімен сан қырлы байланыстардың дамуына жәрдемдеседі. Патриоттық және интернационалистік тәрбиенің бірлігі ұлттардың, ұлыс-тардың теңдігіне, біртұтас қазақстандық идеологияға негізделген біздің көп ұлтты мемлекетіміздің дамуы мен жетілуінің практикасымен нығая түседі. Қазақстандық демократиялық қоғамның күнбе-күнгі ұйымдастырушылық және идеялық-тәрбиелік жұмысы бірліктің нығаюына жағдай жасайды.
Патриотизм дегенимиз не?
Қоғамның ең маңызды құндылықтарының бірі бола отырып, ол өзінің мазмұнында әлеуметтік, саяси, рухани-адамгершілік, мәдени, тарихи және басқа компоненттерді біріктіреді. Ең алдымен Отанға деген эмоционалды-жоғары көзқарас ретінде, адамның жоғары сезімдерінің бірі ретінде өзін көрсете отырып, патриотизм адамның рухани байлығының маңызды құрамдас бөлігі ретінде әрекет етеді, оның әлеуметтенуінің жоғары деңгейін сипаттайды.Патриоттық тәрбие бейбіт және соғыс уақытында азаматтық міндеттерді табысты орындауға қабілетті, азаматтық қасиеттері бар жеке тұлғаны қалыптастыруға және дамытуға бағытталған. Азаматтық жеке тұлға ретінде өзіне, оның отбасына, қоғамға, Отанға, жалпы планетаға қатысты құқықтар мен міндеттерді игеруді және іске асыруды қамтиды. Адамдағы азаматтықты қалыптастыру критерийлері адамның азаматтық, саяси, еңбек, экономикалық, әлеуметтік және мәдени құқықтарын орындауда білім және оларды жүзеге асыру болуы мүмкін. Жалпы патриот деген кім, патриотизм дегенді қалай түсінеміз? Патриот - Отанын, халқын, жері мен суын шынайы сүйетін, халық мүддесі үшін бар күш-жігерін, қабілетін аямайтын адам. Олар - өз Отанының жалынды патриоты, қай кәсіпте, қай салада жүрсе де, елінің қамы үшін еңбек етіп жүрген әрбір азамат-елінің озаты, мақтанышы, патриоты. Өз Отанын, халқын шексіз сүюшілік - барша күш-жігерін Отан мүддесіне арнаған адамға тән терең сезім. Б.Момышұлы: Патриотизм - Отанға деген сүйіспеншілік. Жеке адамның аман-саулығы, қоғамдық, мемлекеттік қауіпсіздікке тікелей байланыстылығын, өзіңнің мемлекетке тәуелді екеніңді сезіну, қысқасын айтқанда, патриотизм дегеніміз- мемлекет деген ұғымды, оны жеке адамның барлық жағынан өткені мен бүгінгі күнімен және болашағымен қарым-қатынасын біріктіреді, - деп терең, жан-жақты анықтама берген. Қазақстандық патриотизм сезімін қалыптастыру үшін әр ұлттар мен ұлыстар тек өз мәдениетін ғана танып білуі жеткіліксіз, сонымен қатар олар бір-бірін танып біліп, құрметтеуі тиіс. Патриот - адамдардың өз Отанына деген сүйіспеншілігі мен адалдығын көрсететін сезім. Ол адамның өз Отанын күшті де айбынды етіп көрсетуге және гүлдендіруге ұмтылумен сипатталады, қандай да бір қастандық әрекеттерден Отанын қорғауға дайын болуын білдіреді. Патриоттық сезімі - өз халқының әлеуметтік, мәдени жеңістер үшін мақтану, оның жауынгерлік және еңбек дәстүрлеріне ұқыптылықпен қарау. Патриот сондай-ақ туған жерге, ата-бабасы жатқан жерге құштарлық сияқты терең перзенттік махаббатты да білдіреді.Патриотизм мәселелері жаңа мемлекеттердің құрылуы, ұлттың қалыптасуы, ұлт-азаттық қозғалыстар мен соғыстар кезінде ерекше өзектілікке, саяси мәнге ие болады. Бүгінгі күні Патриотизм мәселесі жаһандану, интернационализация, мемлекетаралық, аймақтық және жер шарылық ықпалдастық жағдайында өрши түсуде. Шынайы патриотизмді интернационализм мен космополитизмге қарсы қоюға болмайды. Өз халқын басқа ұлттар мен этностарға қарсы қоюға бағытталған патриотизм шынайы емес, ол ұлтшылдыққа және шовинизмге ұласып кетуі оңай. Ал, ұлттық және ұлттық-мемлекеттік нигилизмге негізделген интернационализм мен космополитизм жалпыадамзаттық мүдделер мен құндылықтарға қайшы келеді. Н.Г.Чернышевский айтқандай: "Өз Отанына салқын адам бүкіл адамзатқа да опа бермейді". Патриотизм - отбасына, туып-өскен ортасына, топырағы мен табиғатына, еліне деген құрметтен бастау алады. Өз ұлтын, жерін сүйіп, оның мұңын мұңдап, жоғын жоқтайтын адам ғана шынайы патриот бола алады. Оны зорлықпен, нұсқаумен жүргізу мүмкін емес. Ел Президенті Н.Назарбаевтың: Әрбір адам біздің мемлекетімізге, оның бай да даңқты тарихына, оның болашағына өзінің қатысты екенін мақтанышпен сезіне алатындай іс-қимыл жүйесін талдап жасауы қажет. Елдің проблемалары да, келешегі де барлық адамға жақын әрі түсінікті болуы тиіс. Әрбір адам бала кезінен Қазақстан - менің Отаным, оның мен үшін жауапты екені сияқты мен де ол үшін жауаптымын деген қарапайым ойды бойына сіңіріп өсетіндей істеген жөн, - деуі патриотизмге баулудың жарқын үлгісі іспетті. Қазақстандық патриотизмнің анықтамасы да осынау парасатты ойдан бастау алатындай. Жалпы, патриотизмді ұлттың тілі, діні мен ділімен тығыз байланысып, астасып жатқан ұғым деп қарастырған дұрыс болар. Дәл бүгінгі шақта көтеріліп отырған маңызды мәселелер қатарында жастарды патриоттық сезімге баулып, өсіру өзекті саналады. Қазақстанның кез келген азаматын отансүйгіштік, патриоттық рухта тәрбиелеудің орны бұрын да бөлекше болған, бүгін де маңызын жойған емес. Кез келген елдің дамуы саналы азаматтар қатарының көбеюімен де байланысты. Себебі болашақ - қазақ жастарының қолында. Ал осы жолда тайсалмай, елім үшін деп ерінбей еңбек ететін болсақ, өз үлесімізді қосарымыз анық. Келешекте ел тізгінін қолға алатын жастардың барынша білімді, жан-жақты, білікті болуы қаншалықты маңызды болса, олардың Отанына деген сүйіспеншілігінің мол болуы басты қажеттілік болса керек. Өйткені, елін, жерін сүймеген азамат Отанына адал қызмет ете алатыны күмән тудырады. Ұлтының патриоты болған адам ана тіліне бей-жай қарай алмайды. Ал өз тілінде де, өзге тілдерде де еркін сөйлейтін маман қай кезде де еліне пайда келтіре алатыны анық. Қазіргі тәуелсіздік жағдайында патриоттыққа баулу - айырықша маңызға ие мәселелердің бірі болып отырғаны да сондықтан. Азаматтық тәрбиенің басты бағыты-тәрбиеленушілерде халықпен ажырамас байланыс сезімін қалыптастыру, Отанымыздың қауіпсіздігі, гүлденуі үшін жауапкершілік санасын қалыптастыру, оны прогресс жолында ілгерілету. Жеке тұлғаның азаматтық қасиеттерінің ішінде жауапкершілік жетекші болып табылады -- адамның өз елінің нақты мәселелерін білуі және оның мүдделерін қорғауға дайын болуы. Қазіргі әлеуметтік-мәдени жағдайларда азаматтың маңызды қасиеті-өзін-өзі анықтау мүмкіндігі. Бұл адамға таңдау -- еркіндік пен жауапкершілік жағдайында ақылға қонымды өмір сүруге мүмкіндік береді. Патриоттық тәрбие әлеуметтік тәрбиені тереңдету тәсілі ретінде тек сезімдерді, сананы, дағдыларды ғана емес, сонымен бірге алынған білім мен дағдылар жүзеге асырылатын моральдық, дүниетанымдық құндылық нормативтілігін қалыптастырады. Бұл нормативтілік құқықтық актілерде емес, формальды рецепттерде емес, ерекше көзқараста, жеке тұлғалардың шындықты қабылдауында, әлеуметтік қауымдастықтарда көрінеді. Қазіргі жағдайда патриотизмнің қалыптасуына әсер ететін факторларды қарастыру келесі басымдықтарды ескере отырып жүзеге асырылады: ел экономикасының нарықтық қатынастарға көшуі, діннің осы процесіне айтарлықтай әсер ететін ұлттық дәстүрлерді белсенді жандандыру, жас ұрпақты оқыту мен тәрбиелеудегі тұжырымдамалық көзқарастардың өзгеруі және т.б. патриотизмнің мазмұнын анықтаудағы маңызды сәт патриотизмнің жеке маңыздылығы мен оның ұжымдық сипаты арасындағы байланысты нығайту болып табылады. Патриотизмнің инвариантты құрамдас бөлігі-Отанға деген сүйіспеншілік. Бұл жоғары сезім қоғамның, Отанның қажеттіліктерін жеке адамның жеке қажеттіліктеріне айналдыруды анықтайды. Махаббаттың барлық түрлері адамның басқа адамдарға деген қажеттілігін және оларға пайда әкелугедеген ұмтылысын білдіреді. Патриотизм, ұжымшылдық сияқты, жеке және әлеуметтік мақсаттардың бірлігі мен алуан түрлілігін, адамдардың өзара іс-қимылын, ынтымақтастығын қамтиды. Бұл адамның тек өзінің Мен ғана емес, сонымен қатар өзінен тыс, басқа адамдарға бағытталғандығын анықтайды, бұл өзара әрекеттесу, қайырымдылық жасау, пайда әкелу ниетінде көрінеді. Мұның көрінісі-адамның патриоттық парызын түсінуі және орындауы. Қазіргі жағдайда патриотизм мазмұнында адамның, азаматтың қоғамдық және жеке мүдделерінің бірлігі қалады Отан деген -- сүйіспеншілік, өзінің бар болмысынды елімнің мүддесіне арнап, бойындағы қабілет пен күш-қуатты, білім мен білікті, ақыл-парасатты ел игілігіне жұмсау патриотизмның басты ерекшелігі ретінде сипатталады. Бұл қасиет қоғамдық ой-сана қозғалысының ерекше бір бөлігі іспеттес болғандықтан, ол қоғамдық ортаның даму үрдісіне сай əр түрлі мазмұнда көрініс береді. Сондықтан патриотизмнің тарихи кезеңдеріне назар аударып, табиғи тамырларына тереңірек үңілуіміз керек. Патриотизм табиғатының тіні саналатын патриоттық сана ерекшелігін, оның қалыптасу үрдісіне назар аудара отырып, бұдан патриотизм ұғымының тарихи эволюциясы қандай үрдістерден өткенін көреміз. Өзіндік салт-санасы қалыптасқан əр тайпаның осы үрдістегі əлеуметтік құндылықтары олардың қолөнерлік, көркем өнерлік дəстүрінен көрініс тауып отырған. Патриоттылық ұғымының бастауы болған алғашқы қауымдық құрылыстағы, патриоттық сана болмысын үш негізге бөліп қарастырамыз, олар: тайпалық дəстүрдегі патриоттық, сананың экономикалық негізі, əлеуметтік негізі ж əне рухани негізі. Экономикалық негізге -- жерге жəне өндіріс құралына деген жалпы тайпалық меншік алынса, əлеуметтік негіз жекелеген тайпа көсемдерінің бедел-билігі мен адамдар арасындағы қауымдастық қатынастар ерекшелігімен сипатталады. Ал рухани негіз бастауына тайпалық мифологиядан басқа адамдардың туған жерге деген сүйіспеншілігі, аруақтарды ардақтау, тайпа көсемдеріне шексіз берілгендігі, қауымдастықты өзгелерден қорғау, түйінді мəселелерді əділ шешуге күш салу секілді ерекшеліктерін жатқызамыз. Тайпалық дəстүрдегі патриоттық сана сипаты ұжымдық пікірлердің ұқсастығынан көрініс тауып жəне ол интегративті, нəтижелі қызметін атқарғандықтан, қоғамдық прогрестің өрістеуіне себеп болды. Яғни алғашқы қауым өкілдері бұл кезеңнің өзінде-ақ, тайпалары, жері үшін жанын пида етуге даяр болған. Өз тайпаларына деген мақтаныш сезімін бойларына ұялатқан тайпаластар арасында жауынгерлік рух басым болған. Олар соғысқа əзірлік алдында би-билеп, тайпа көсемдерінің алдында ерік-жігер дəлелдегі күштілігін көрсетуге тырысты.Қоғамның дамуына, техникалық прогрестің өріс алуына, капиталистік қатынастардың орнығуына, өндірістік күштер мен өндірістік қатынас ара салмағының өзгеруіне байланысты қоғамның болмысына сай патриоттық сана да жаңа деңгейге көтеріліп, жаңа мазмұнға ие болды. Бұдан бай қоғамымыз, кез келген мемлекеттегі үстемдік етуші саясат пен идеология патриотизмнің мазмұнынан, санасынан көрініс тауып отырды. Адамзатты өркениетке жетелейтін, ізгілікке үндейтін, елжандылыққа баурайтын патриоттық сана қашанда жоғары бағаланып отырған. Сонымен қоса патриотизмді, билікті барынша нығайтудың құралы ретінде шебер пайдалана білген тоталитарлық жүйелердің мысалын тарихтан көптеп кездестіруге болады. Ал қазақ халқының патриотизмі, қазақстандық патриотизм мəселесіне келетін болсақ, ата- бабаларымыздың аманат еткен жерін қорғау, туған жерді сүю халықтық болмыстан бойға дарыған, ой-сананы жетілдіретін құбылысқа айналып отыр. Елжандылық, отансүйгіштік қасиетті сақтай білу жəне ел, халық, мемлекет мүддесі үшін қызмет етіп, оның дамуына үлес қосу -- əрбір иісі қазақтың, Қазақстан азаматтарының басты парызы.Патриотизм ұғымының мəнің ашып, оның Қазақстан тарихынан алар орны хақында зерттеулер жүргізген ғалымдар елімізде аз емес. Бұл кезекте қазақстандық ғалымдар А.Айталының, Р.Айтқалиевтің, Л.Ахметованың, Б.Əбдіғалиевтің, Р.Əбсаттаровтың, А.Бижановтың, Б.Берлібаевтың, К.Ғабдуллинаның, Ə.Қалмырзаевтың, С.Қозыбаевтың, Ғ.Меңлібаевтың, Д.Раевтың, тағы басқалардың еңбектерін тілге тиек етпей, кете алмаймыз. Осы мəселемен шұғылданып жүрген ғалымдардың бірі Ə.Қалмырзаев былай дейді: Патриотизм, отаншылдық сезім априорлық құбылыс емес, ананың құрсағынан даритын биологиялық құбылыс емес, бұл психологиялық саяси-əлеуметтік құбылыс.
1.2 Жас ұрпақты әскери патриотизмге тәрбиелеу
Жас ұрпаққа сапалы біліммен бірге саналы тәрбие беру қай кезде де өзектілігін жоғалтқан емес. Қазірде солай. Арғы ата-бабаларымыз жас өренді елін, жерін сүюге үндеп, ұлттық салт-дәстүрмен сусындатуды мұрат тұтқан-ды. Сол рухани үндеу бүгінгі күнге жеткізді. Жаңа ғасырлардың белесінде өзінің 20 жылдық тарихына табан тіреген Қазақ елінің патриоттардың мекеніне айналуы өзгеге үлгі, өзімізге медеу. Сондықтан да болар, мемлекет тарапынан патриоттықты дамыту бағытында келелі шаралар атқарылып, көлемді бағдарламалар жасалып жатқаны қаншалық деген сұрақ ойға оралады. Оның үстіне бір жағынан сананы тұрмыс билеп, екіншіден, жаһандық сапырылыс үстемдік құрып тұрғанда өскелең ұрпақ патриотизмді қалай түсінеді? Мемлекеттің барлық тарихы жастарды отансүйгіштікке тәрбиелеу мен Отан қорғаушылардың жоғары рухын, батылдығын, ерлігін, жауапкершілігін, ұрыстағы беріктігін қалыптастыру міндеттерін табысты шешумен байланысты. Әскери патриоттық тәрбиелеу - азаматтарға патриоттық тәрбие берудің негізгі бөлігі. Әскери патриоттық тәрбие беру, еліміздің қауіпсіздігін қамтамасыз ететін сенімді қорғаудың міндеттерін шешу үшін қажетті, патриоттық және рухани - психологиялық қасиеттерді қалыптастыруға міндетті. Әскери - патриоттық тәрбиелеудің мақсаты - азаматтардың патриоттық парыздың терең түсінігін, Отан қорғауға дайындығын қалыптастыру, және де еліміздің тұтастығы мен бірлігін нығайту, Қазақстан халықтарының достығын сақтау міндеттерін шешуге қабілетті азаматтарды тәрбиелеу. Патриотизм - азаматтардың, әсіресе жастардың өз Отанын қалтқысыз сүюі мен оны қорғауға әрқашанда дайын болуы, туған жерге деген терең перзенттік махаббат. Шынайы патриотизмді қалыптастыру - жеке тұлғаның нық саяси тұрғыда өзін - өзі нақты айқындау деген сөз. Оны мемлекет туына, елтаңбасына, әнұранына құрметпен қарауға, заңға бағынуға, үкіметті сыйлауға тәрбиелеуден бастау керек. Әрбір адам бала жасынан: Қазақстан - менің Отаным, ол мен үшін жауапты болғаны сияқты, мен де ол үшін жауаптымын деген қарапайым ойды меңгеруі керек. Алғашқы әскери дайындық бойынша мамандық алатын оқушылардың дене тәрбиесі жөніндегі білімін, іс-тәжірибе жүзінде өтетін кимыл қозғалыс іскерлігі мен дағдысын, дененің сапалық қасиеттерін дамытып меңгеруі өмір талабына сай жүргізілуі қажет. Осы тұрғыдан алғанда бүгінгі студент ертедгі жоғары дәрежелі ұстаздың жастарды тәрбиелеу ұшін өзінің алғашқы әскери дайындығындағы дене тәрбиесі жұмыстарының киындықтарын өз басынан өткізуі заңды мәселелерінің бірі деп ұғыну маманданудың алғашқы шарты деп түсіну абзал. Жас жауынгерлердің дене тәрбиесіндегі кейбір ерекшеліктері, оның өткізу әдістемесінде. Жастардың алдында койылатын негізгі мақсат денсаулығын нығайтып алғашкы әскери колдадбалы дағдысын дамытып жетілдіру, дене дайындығын жауынгерлерге тән дәрежеге жеткізу.Ол үшін денесінің қозғалыс сапалары күш жылдамдық, төзімділік, ептілік, иілгіштікті дамытып күнделікті жауынгерлік өміріндегі қиыншылықтарды жеңіл өткеріп, өзін-өзі жетілдіру саласына негізін салды. Сонымен қатар, дұрыс адымдап, тез жүру мен ойлы-қырлы жерлерде жүгіру, шаңғы тебу мен әскери талабындағы жүгірістерді игеру іскерлігі мен дағдысын қалыптастыру. Жауынгерлер алдында түрған күрделі козғалыстарды қысқа мерзімде, тиімді үйреніп шешуде дене тәрбиесінің барлық түрлерімен формаларын дұрыс пайдаланып жауынгердің алдына қойылған әскери талаптарды бұлжытпай орындау. Бұл талаптарды орындау барысында тек қана сөз жүзінде емес, берілген ауырытпалықты біртіндеп қажырлықпен, орындауды қажет етеді. Іскерлігін керекті дәрежеге жеткізіп іс-тәжірибе түрінде орындап, керек жағдайда әрқайсысымен жекеленген шараларды өткізу арқылы тәрбиелеу. Патриотизмнің адамгершілік сипаты - керек уақытта адамның өзіне керек деп бұйрық беріп, ауыр сын сәтінде істей алмаймын дегенді жеңе білуі. Қазір патриот болу дегеніміз - республиканың экономикалық, қорғаныстық әлеуетін нығайту, оны кез келген сыртқы қастандықтан қорғауға дайын болу, әскери міндетке жауапкершілікпен қарау деген сөз.Патриотизм сезімі мен Отанның жауларына деген жек көрушілік - қасиетті, жалынды, өшпейтін сезім. Қазіргі жауынгер үшін патриот болу дегеніміз - өзінің білімі мен мүмкіндігін, бар күшін ҚР ҚК-нің жауынгерлік қуатын нығайтуға жұмсау мен қашан да оны қорғауға дайын болу. Жауынгердің патриотизмі, сонымен қатар оның өз бөліміне деген сүіспеншілігінен, бөлімінің жауынгерлік туына адалдығынан, оларды ұрыста табандылықпен қорғауға дайындығынан, халықтың, жауынгерлік дәстүрлеріне адалдығынан, өздерінің күнделікті еңбегі мен даңқты ерліктері арқылы біздің қаруымыздың жауынгерлік даңқын арттырудан көрінеді. Патриоттық тәрбиенің объектісі мен қайнар көзі - Отан десек, оның мазмұны - байлықтары, тілі, дәстүрі, тарихи ескерткіштері, туған өлкедегі киелі орындар.Олардың адам көкірегіне жылылық, жақындық, туысқандық сезімдерді ұялатып, ізгі де ерлік істердің қайнар көзіне айналуы патриотизмге тәрбиелеудің арқауы. Олай болса, патриоттық тәрбиенің қазіргі кезде алатын орны ерекше.Әскери-патриотизм тәрбиесі біздерді еліне деген сүйіспеншілікке, ұлттық армия сапында адал қызмет атқаруға, азаматтық қасиеттерге баулиды. Біздер әрдайым өмірге қызыға қараймыз. Патриотизм,-дейді Б.Момышұлы, Отанға, мемлекетке деген сүйіспеншілік, жеке адамнын аман-саулығы, қоғамдық мемлекеттік қауіпсіздікке тікелей байланыстылығын сезіну, өзінің мемлекетке тәуелді екенін, мемлекетті нығайту дегеніміз жеке адамды күшейту екенін мойындау, қысқасын айтқандау патриотизм дегеніміз мемлекет деген ұғымды оның жеке алдаммен барлық жағынан - өткенімен, бүгінгі күнімен және болашағымен қарым-қатынасын білдіреді. Қазақстан Республикасының президенті Қазақстанның болашағы - қоғамның идеялық бірлігінде атты еңбегінде Біздің тағы бір аса маңызды идеологиялық міндетіміз - Қазақстандық Отансүйгіштікке тәрбиелеу, әрбір азаматтың өзін-өзі айқын билеуін қалыптастыру - деп жазды. Қазіргі жағдаида әскери-патриоттық тәрбиені жетілдіруде өткен әскер тарихын зерттей отырып, бүгінгі өмір талабына сай оның мазмұнын, міндеттерін терең ұғыну керек. Әскери-патриоттық тәрбие берудің басқа тәрбие процестерінен өзіндік ерекшелігі бар. Себебі, әскери-патриоттық тәрбие беруде негізінен, әр түрлі жағдайларда Отанын қорғауға даяр тұру, әскери міндетін атқаруға және күнделікті бейбітшілік сақтау үшін күреске дайындық жұмыстары қамтылады.Әрбір жауынгердің патриоттық және интернационалдық міндеті, елдің қорғаныс қабілетін нығайтуға қосқан үлесі - бөлімшелерді жауынгерлік дайындықта, жоғары деңгейде ұстау, жауынгерлік шеберлігін жетілдіру, тәртіп пен реттілікті нығайту болып табылады.Тек қана нағыз патриот пен интернационалист қана бейбіт уақыттағы төтенше жағдайлар мен ұрыс жағдайында әскери борышын табандылықпен, ержүректілікпен орындауға қабілетті.Кейде кейбір жауынгерлердің, әдейі, немесе еріксіз интернационализмге жат идеяларды насихаттайтын жағдайлар да кездесіп жатады. Ол әскери қызметшілер арасында жарғыға жат қарым - қатынастар туғызады. Адамның дене немесе моральдық жағынан кемсітілуінің өзі адамгершілікке жат, ал егер ол ұлттық сезімді қозғаса, оның қиратушы күші бірнеше өседі. Сондықтан ұлттық артықшылыққа байланысты талаптарға кез келген ұжымда жол берілмеуі және әшекерленуі тиіс. Патриотизмге және интернационализмге тәрбиелеудің негізгі формалары мен әдістері мыналар болып саналады:
жауынгерлерді идеялық сеніммен, тәрбие жұмыстарымен саяси саналыққа тәрбиелеу;
қоғамдық - гуманитарлық жүйесі жеке құрамның жауынгерлік оқуын іске асыру;
жауынгерлерді патритизм мен интернационализм идеяларымен қаруландыру;
республика аумағында, ТМД мемлекеттерінде тұратын барлық халықтардың достығын насихаттау;
азаматтар мен жауынгерлерді республиканың Қарулы Күштері, халықтың еңбек және жауынгерлік дәстүрлері арқылы тәрбиелеу;
жеке қасиеттерін жетілдіру, өзін қазақстандық патриотизм рухында тәрбиелеу;
әскери мәселеге, мемлекеттің қауіпсіздігін қамтамасыз етуге байланысты республикада қабылданған заң ережелері мен талаптарын білу;
Сөйтіп әскери патриоттық тәрбие дегеніміз:
- адамдардың Отанға деген сүйіспеншілігін тәрбиелеу;
- өзінің азаматтық парызын терең түсінуді дайындау;
- халықтың жауынгерлік дәстүрі мен оның қарулы күштеріне деген адалдық;
- әскери және әскери - техникалық білім мен дағдыларды меңгеру; Әскери - патриоттық тәрбие халықтың жасына, кәсібіне және де басқа ерекшеліктеріне қарай әр түрлі деңгейде жүргізіледі.Жас ұрпақты Отанына, халқына, еліне, жеріне деген сүйіспеншілікке тәрбиелеп, олардың бойына сіңіріп қалыптастыру халық тәрбиесінде жетекші орын алады. Патриоттық тәрбие беру арқылы оқушының саналы сезімін көзқарасын қалыптастырады. Оқу орнында патриоттық тәрбиенің тереңдеуі Отанымыздың саналы да белсенді күрескерлерін тәрбиелеуге, оларды еліміздің игілігіне жанқиярлықпен еңбек етуге, республикамыздың мүддесін қорғауға жаңа мүмкіндіктер туғызады. Жастардың Отанды қорғауға даярлау, жас азаматтардың патриоттық тәрбиесінің танымдары мен мінездерін қалыптастыру күрделі және сан түрлі процесс. Оқушының дүние танымын, білімін, көзқарасын қалыптастыруда мектеп шешуші рөл атқарады. Аға ұрпақтың лайықты мұрагері болу үшін жастарға халқымыздың Отан мүддесі жолында жасаған ерлік істерінің ұлылығын жете түсіндіре отыруымыз қажет. Сол арқылы әр жас жігіт, бойжеткен қыз еліміздің келешегі жолында табанды күрескер болуы керек екенін түсінуі тиіс. Ер жүрек адамды, табанды күрескерді тәрбиелеудің негізі мектепте басталады. Әскери - патриоттық, тәрбие - жас өренді Отанды қорғауға ұдайы әзір болуға моральдік жағынан даярлау ұстаздар құзырында. Жалпы патриотизм дегеніміз - Отанға деген сүйіспеншілік, мемлекет алдындағы борышын жанқиярлықпен орындау.Қазақстан - біздің ортақ үйіміз, біздің өзіміз де, біздің бабаларымыз да осы жерді мекен етеді.Егер біз өзіміздің өмірімізді сынауды білер болсақ, оны жасампаздықпен жаңғыртып, бой көрсеткен әрбір талшыбықты мәпелеп өсіріп отырмасақ, онда біз өзімізді нағыз патриот деп санай алмас едік.Аумалы-төкпелі аласапыран заманда, арпалысып арпалысып өткен адамзат ғұмырында ұйыса, қанаттаса жүрген халықтардың Жер-Анадан қоныс тауып, құт мекенге айналдырған шекаралы, шекті аймағы қалыптасқаны мәлім. Бірінікі шөлді болар, бірінікі көлді болар, бірінікі нулы боларғ бірінікі сулы болар, әйтеуір кіндік кесіп кір жуған жер әр адамда болатыны ақиқат қой. Менің де ата жұрт, атамекенім бар.Ол - Қазақстан. Ұлан-байтақ, ұшы-қиыры жоқ неткен байтақ ел едің сен! Сенің айдын шалқар көлдерің мен мөлдір бастау қайнарларыңнан сарқырай аққан тасқынды өзендеріңнен, алып тауларың мен жасыл желек жамылған сыңсыған орман-тоғайларыңнан, ұлан-ғайыр далаңның кеңдігінен мен бастау алған жоқ пе?! Жастардың және оқушылардың әскери-патриоттық тәрбиесі - біздің мемлекет қызметінің ең маңызды саласының бірі. Әскери-патриоттық тәрбие алғашқы әскери дайындықпен тығыз байланысты және төтенше жағдайларда жастардың қорғаныс тәсілдерінің құралдарын, әскери істі меңгеруіне әсер етуі тиіс.Қазақстан Республикасының Жалпыға бірдей әскери міндеттер және әскери қызмет жайлы заңына, Қазақстан Республикасы Үкіметінің 1996 жылы 1 қарашада шыққан №1340 қаулысына сай, орта мектептерде бастауыш әскери дайындық пәні мемлекеттік пән ретінде оқытылатын болды. Осыдан былай жастарды әскер қатарында қызмет атқаруға психологиялық тұрғыда дайындау, келешек Отанын қорғаушыларды педагогикалық бағытта тәрбиелеу - мектептердің негізгі міндетерінің біріне айналды десе де болады. Мектептегі бастауыш әскери дайындық барысында жастар Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің даму тарихымен, мінездемесін, ерекшеліктерімен танысады, Жалпыға бірдей әскери міндет және әскери қызмет туралы т.б.заңдармен, әскери ант пен әскери жарғылардың талаптарын оқып үйреніп, атыс қаруларының үлгілерімен жете танысып, азаматтық қорғанысқа қажетті мәлеметтер мен іс-қимылдарға үйренеді. Мұнымен қатар қыз балалар дәрігерлік - санитарлық іспен айналысады. Осындай қаруар істі жүзеге асыру, әскери істерге үйрету мен әскери-патриоттық тәрбие берудің сапасы, осы істердің ұйытқысы болып табылатын алғашқы әскери дайындық мұғалімінің біліктілігіне көп байланысты. Төмендегі әдістемелік ұсыныстардың жобалы түрі мектептердегі жас мамандардың жұмыстарына септігін тигізеді деген ойға келеді. Оқушыларға әскери-патриоттық тәрбие беру дегеніміз-оларды саяси, моральдық-психологиялық жағынан егемен елін қорғауға психологиялық тұрғыда дайындау.Бұл дайындықтың негізгі бағыттары: - еліміздегі Қарулы Күштерге деген қамқорлық, Жалпыға бірдей әскери міндет туралы, еліміздің қорғаныс қабілеті туралы т.б. заңдар мен қарулы - қарарлардың мазмұны мен мақсатын түсіндіру;
-жастарды саяси қырағылыққа, қазіргі кезеңдегі соғыстың ерекшеліктерін түсіндіре отырып олардың Отанын қорғау ісіндегі міндеттерін дұрыс түсінуге тәрбиелеу;
-аға ұрпақ өкілдерінің ерлік істерін насихаттау, ерлік пен жанқиярлықтың мәнін түсіндіріп, олардан үлгі алып, мақтан тұтуға баулу;
-қазіргі кезеңге лайықты саяси-моральдық, психологиялық қасиеттерді дарыту;
-алғашқы әскери және әскери- техникалық білім алуларын қамтамасыз ету. Сонау ел басына түскен нәубет жылдары тарыдай шашырап кеткендердің елге оралған сәттегі туған жерді, ата-бабаларының кіндік қаны тамған топырақты құшырлана сүйген сәттерін көргенде қалайша толқымассың?! Дана бабаларымыздың ең асыл армандарының бірі - туған жерден топырақ бұйыртса деп, тағдырынан егіле, езіле тілейтін аңсарында қандай ғажайып бір астар бар. Туған Отан сезімі сана төріне сан түрлі ой, толғам толқынын әкеледі. Көз қуанышы, көңіл шуағы етіп жаратқан жер жанатты Жетісу мен көгілдір Көкше, Баянауыл мен Қарқаралы, Алтай мен Атырау, Сарыарқа сынды алып аймақты бауырына басып, Сыры Мен Ілесін, Шуы мен Жайығын, Ертісі мен Есілін ағызған алып қазақ даласы - ер жүрек ата-бабаларымыздың бізге аманат етіп тастаған ұлы Отаны. Қазақтың танымал ақыны Қ. Аманжолов:
Бұл даланы анам жаспен суарған,
Бұл далада атам қолға ту алған.
Бұл далаға жылап келіп уанғам,
Бұл даланы алғаш көріп қуанғам,
Бұл далада өскен жанда жоқ арман, -
деп, Отанға деген жүрек тебіренісін жырға қосып жеткізген екен. Осы қасиетті Отаным - бағзы замандардан бері менің атамекенім, бүгінгі біздің, кешегі бабаларымыздың құт мекені. Сонымен бірге бесіктен бастап аялы алақанына салып, ер жетіп есейгенде, біздің азаматтығымызға баға беретін ұлы анамыз. Жас ұрпақтың алдында өздерінің әскери борыштарын орындау, өздерін нақты істе көрсету, мемлекеттің қорғаныс қабілетін нығайту жолында өз күштері мен кәсіби білімдерін қайда жұмсай білу керектігін айқындау жолы тұр. Патриотизмнің негізгі ұстанымы Мемлекеттік жастар саясаты туралы Заң мен Тұжырымдаманы іске асыру шеңберіндегі жалпыұлттық тапсырмалар мәртебесіне ие қоғамның рухани дамуының стратегиялық маңызды ұстанымы болып табылады.Осыған байланысты мемлекет қазақстандық жастардың лайықты өмірін қамтамасыз етуде үлкен жұмыстар атқаруда.Аға ұрпақтың ерлік эстафетасын лайықты жалғастыратын, Қазақстанның гүлденуі мен оның әлемде танылуы жолында әрдайым биіктен табылатын жастарға үлкен үміт пен жауапкершілік жүктеледі. Әскери патриоттық тәрбие - жас өренді Отанды қорғауға ұдайы әзір болуға моральдық және дене бітімі жағынан даярлау болып табылады. Әрбір жасөспірім жасынан Қазақстан - менің Отаным, Ол мен үшін жауапты болғаны сияқты, мен де ол үшін жауаптымын, - деген қарапайым ойды меңгеруі керек. Әскери патриоттық-тәрбиелік іс шаралар алдын ала жоспарлануы тиіс. Жоспарда тек қана оқытушы-үйымдастырушының ой-пікірі емес, сол оқу мекемесінің әрбір мүғалімінің ой үлесі болуы тиісті қандай да болмасын әскери патриоттық іс шараны өткізу салтанатында Мемлекеттік Туды алып келу және алып кету. Мемлекеттік Әнұранмен ашу және жабу мәселелерін жоғары ұстау керек. Қазақстанда жастарды әскери-патриоттық тәрбиелеудін арнайы формалары мен әдістері қалыптасуда. Олар жеткіншек бойында жоғары деңгейдегі азаматтық сезім мен Отанын қорғауға дайындық үрдісін мақсатты түрде жүйелі қалыптастырады, дара тұлғаға Қазақстан халқының және оның Қарулы Күштерінін дәстүрін бойына сіңірген тәрбие береді. Жалпы әскери-патриоттық тәрбие беруде өзара байланысты екі мәселе қарастырылуы тиіс:
бірінші, тұлғаның арнайы құралдар көмегімен үйлесімді дамуын қамтамасыз ету; екінші, Қазақстан Қарулы Күштерінін әскери дәстүріндегі Отанды қорғау сияқты әлеуметтік тәжірибеге сүйену, жеткіншектерді ерлік, патриоттық негізінде тәрбиелеу.
1.3 Қазақстандық патриотизм: жалпы мақсат міндеттері
Қазақстандық патриотизмнің мақсаттары қандай? Қазақстандық патриотизмның негізгі мақсаттарының бірі - әрбір азаматтың қызметіне, өмір салтына ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz