Ес жайындағы теориялар
Адам өзінің өмірде қөріп-естіп білгендерін, басынан кешіргендерін, түрлі ойлары мең сезімдерін, әрқилы іе-әрекеттерін, ұмыта бермейді. Олар баста сақталады, қажет кезінде қайта жаңғыртылады.
Сонымен, адамның бұрын қабылдаған нәрселері мен құбылыс Зейнелерінің, көңіл-күйлерінің ойда сақталып, қажет кезінде қайта жаңғыруы ес процесі деп аталады. Жүйке процесінің уақытына байланыстары негізінде бұрынғы қабылданғаңдар еске түседі. Есті бұл күйі қайта жаңғырту делінеді. Қайта жаңғыртуда тану мен еске түсіру қызметі бірін - бірі толықтырып отырады. Қабылданған нәрселердің есте қалғаны естің материалы делінсе, ал есте сақталып, қайта жаңғырғаны естің мазмұны болып саналады. Адам өзінің, басқалардың ойы мен бастан кешкен сезімдерін, іс-әрекеттерін сөз арқылы қайта жадғыртады.
Естте қалдыру, қайта жаңғырту, тану ес процестері болып саналады. Ес адам тіршілігінде маңызды орын алады. Есте қалдыру адамның өмір тәжірибесін байытады. Адамның есі үнемі дамып, жетіліп отырмаса, онда ол жаңа туған нәресте дәрежесінде қалып қояр еді. Өмір тіршілігіне қажетті нәрселердің барінің ес процесінсіз болуы мүкін емес. Ес осы заманғы психология ғылымының даму сатысында өзекті мәселенің бірі болып саналумен қатар, техникалық ғылымдар саласыңда да ерекше маңызды. Есті осы заманғы психология ғылымы тұрғысынан зерттеуде негізгі әрі жанды болып отырған — есте қалдырудың механизмі туралы мәселелер.
Қазіргі кезде ес туралы түрлі аңықтамалар мен теориялык болжамдар бар. Алайда, тұрақты түрде тұжырымдалып, бір жүйеге түскен теория жоқ. Бұл жайт ес процесінің осы көзге дейін әртарапты қызу зерттелгендігін, ол жөнінде бірнеше ғылыми жорамалдар мен концепциялар және әртүлі идеялар бар екендігін көрсетеді. Соңғы жылдары ес психологиядан басқа ғылым салалары арқылы да қарастырылуда. Осы орайда, бүгінде естің механизмі мен оның заңдылықтары жайында қалыптаскан психологиялық және нейропсихологиялық бұрынғы бағыттарға қосымша үшінші бағыт — биохимиялық тұрғыда іздестіру қосылып отыр. Сондай-ақ, есті бұлармен қатар
Сонымен, адамның бұрын қабылдаған нәрселері мен құбылыс Зейнелерінің, көңіл-күйлерінің ойда сақталып, қажет кезінде қайта жаңғыруы ес процесі деп аталады. Жүйке процесінің уақытына байланыстары негізінде бұрынғы қабылданғаңдар еске түседі. Есті бұл күйі қайта жаңғырту делінеді. Қайта жаңғыртуда тану мен еске түсіру қызметі бірін - бірі толықтырып отырады. Қабылданған нәрселердің есте қалғаны естің материалы делінсе, ал есте сақталып, қайта жаңғырғаны естің мазмұны болып саналады. Адам өзінің, басқалардың ойы мен бастан кешкен сезімдерін, іс-әрекеттерін сөз арқылы қайта жадғыртады.
Естте қалдыру, қайта жаңғырту, тану ес процестері болып саналады. Ес адам тіршілігінде маңызды орын алады. Есте қалдыру адамның өмір тәжірибесін байытады. Адамның есі үнемі дамып, жетіліп отырмаса, онда ол жаңа туған нәресте дәрежесінде қалып қояр еді. Өмір тіршілігіне қажетті нәрселердің барінің ес процесінсіз болуы мүкін емес. Ес осы заманғы психология ғылымының даму сатысында өзекті мәселенің бірі болып саналумен қатар, техникалық ғылымдар саласыңда да ерекше маңызды. Есті осы заманғы психология ғылымы тұрғысынан зерттеуде негізгі әрі жанды болып отырған — есте қалдырудың механизмі туралы мәселелер.
Қазіргі кезде ес туралы түрлі аңықтамалар мен теориялык болжамдар бар. Алайда, тұрақты түрде тұжырымдалып, бір жүйеге түскен теория жоқ. Бұл жайт ес процесінің осы көзге дейін әртарапты қызу зерттелгендігін, ол жөнінде бірнеше ғылыми жорамалдар мен концепциялар және әртүлі идеялар бар екендігін көрсетеді. Соңғы жылдары ес психологиядан басқа ғылым салалары арқылы да қарастырылуда. Осы орайда, бүгінде естің механизмі мен оның заңдылықтары жайында қалыптаскан психологиялық және нейропсихологиялық бұрынғы бағыттарға қосымша үшінші бағыт — биохимиялық тұрғыда іздестіру қосылып отыр. Сондай-ақ, есті бұлармен қатар
Ес жайындағы теориялар
Адам өзінің өмірде қөріп-естіп білгендерін, басынан кешіргендерін,
түрлі ойлары мең сезімдерін, әрқилы іе-әрекеттерін, ұмыта бермейді. Олар
баста сақталады, қажет кезінде қайта жаңғыртылады.
Сонымен, адамның бұрын қабылдаған нәрселері мен құбылыс Зейнелерінің,
көңіл-күйлерінің ойда сақталып, қажет кезінде қайта жаңғыруы ес процесі деп
аталады. Жүйке процесінің уақытына байланыстары негізінде бұрынғы
қабылданғаңдар еске түседі. Есті бұл күйі қайта жаңғырту делінеді.
Қайта жаңғыртуда тану мен еске түсіру қызметі бірін - бірі толықтырып
отырады. Қабылданған нәрселердің есте қалғаны естің материалы делінсе, ал
есте сақталып, қайта жаңғырғаны естің мазмұны болып саналады. Адам өзінің,
басқалардың ойы мен бастан кешкен сезімдерін, іс-әрекеттерін сөз арқылы
қайта жадғыртады.
Естте қалдыру, қайта жаңғырту, тану ес процестері болып саналады. Ес
адам тіршілігінде маңызды орын алады. Есте қалдыру адамның өмір тәжірибесін
байытады. Адамның есі үнемі дамып, жетіліп отырмаса, онда ол жаңа туған
нәресте дәрежесінде қалып қояр еді. Өмір тіршілігіне қажетті нәрселердің
барінің ес процесінсіз болуы мүкін емес. Ес осы заманғы психология
ғылымының даму сатысында өзекті мәселенің бірі болып саналумен қатар,
техникалық ғылымдар саласыңда да ерекше маңызды. Есті осы заманғы
психология ғылымы тұрғысынан зерттеуде негізгі әрі жанды болып отырған —
есте қалдырудың механизмі туралы мәселелер.
Қазіргі кезде ес туралы түрлі аңықтамалар мен теориялык болжамдар
бар. Алайда, тұрақты түрде тұжырымдалып, бір жүйеге түскен теория жоқ. Бұл
жайт ес процесінің осы көзге дейін әртарапты қызу зерттелгендігін, ол
жөнінде бірнеше ғылыми жорамалдар мен концепциялар және әртүлі идеялар бар
екендігін көрсетеді. Соңғы жылдары ес психологиядан басқа ғылым салалары
арқылы да қарастырылуда. Осы орайда, бүгінде естің механизмі мен оның
заңдылықтары жайында қалыптаскан психологиялық және нейропсихологиялық
бұрынғы бағыттарға қосымша үшінші бағыт — биохимиялық тұрғыда іздестіру
қосылып отыр. Сондай-ақ, есті бұлармен қатар кибернетика ғылымы тұрғысынан
зерттеуде де едәуір қалыптасқан жүйелер бар.
Естің психологиялық теориясы ес мехайизмін зерттеудің ең бастапқы
бағыты болып есептеледі де, осы тұрғыдағы зерттеулер мен көзқарастар
көптеген бағыттарға және теорняларға тарамдалады. Осындай тарам: далудың
негізі ретінде естің дамуындағы адамнық белсенділік әрекеті алынады. Ал ес
жайындағы бірсыпыра теориялар (бұлар өзгелерінен гөрі басымырақ) басты
мәселе етіп сол күйінде объектіні (материалды) немесе таза сананың
белеенділігін (субъектіні) алады. Бұл бағыт адам іс-әрекетінің материалға
қатысы жоқ деп санайды. Мұндай көзқарастың сыңар жақты, үстірт кірді
білдіретіндігі анық.
Психологиялық тұрғыдағы көзқарастар тобы — ассоциациялық (байланысты)
бағыт делінсе де, оның негізгі мәселесі мен өзекті ұғымы — ассоциациялық
байланыстар. Осы байланыстар психикалық міндетті түрде жасалу цринципі
болып саналады. Сөйтіп, екі түрлі елес пен әсерлену санада бір мезгілде бой
көрсетеді. Осыған орай есте ар түрлі сыртқы жағдайларға байланысты
пайда болып отыратын әсерлер мынадай үш типке бөлінеді: а) әсерлеңген
объектінің кеңістік пен уақытқа орай араласып келуі? ә) өзара
ұқсастығы; б) бір-бірінен айырмашылығы мен қарама-қарсылығы. Сыртқы дүние
құбылыстарының өзара қатынасынан ассоциациялардың мынадай үш түрі
жасалады;: 1) Аралас не іргелес ассоциациялар (мысалы: түс (реңк) сары).
2. Ұқсастық ассоциациялар (қарындаш, дәптер). 3. Қарама-карсылық
асссоциациялар (ақ — қара; ұзық--қысқа т. б.). Мұндай ассодиациялық
принциптерді тұңғыш рет зерттеп, оларды тұжырымдаған — ертедегі грек
философы Аристотель (б. з. д- 384—322 жж.). Атақты физиолог ғалым И.
П. Павлов ассоциацияларды шартты рефлекс теориясымен түсіндіріп, ми
қабығындағы екі қозу процесінің қабаттасып келуінен пайда болып, сан
рет қайталау нәтижесінде бекіп отыратын уақытша байланыстар деп анықтады.
Бұл ілім естік физиологиялық теориясы деп аталады. Аталмыш теорияға
естің физикалық теориясы да жатады. Ол бойынша жүйкелік импульстер нейрон
арқылы өткенде, өзінің ізін қалдырады. Бұл нейрондық модель теориясы деп те
аталады. Осы заманғы нейропсихологиялық зерттеулер нейрондар мен
молекулдық дәрежедегі жүйке қызметінің механизмдерінде естің сақталуы мен
беку жағдайына терең мән беруде. Жүйке клеткаларынан таралатый
аксондар басқа клеткалардағы дендриттермен жанасады, не өзі орналасқан
клетка денесіне қайта оралады. Жүйке клеткаларындағы осындай құрылымдарға
сәйкес байланыс пайда болып, күрделілігі жөнінен түрліше қозулар
реверберикалық қозғалыста болады. Сөйтіп, клеткалардың өз-өзінен жандануы
іске асады. Кейбір зерттеушілер мұндай құбылыстар жүйесін іздердің сақталып
қалу процестерінің физиологиялық субстраты деп есептейді. Мұнда сақталатын
іздер қысқа мерзімді есте сақтаудан ұзақ мерзімді есте сақтауға ауысып
отырады. Кейбір зерттеушілер осындай есте сақтаудың негізінде бірыңғай
механизмдер болады десе, ал екінші біреулері мұнда әр түрлі сипаттағы екі
түрлі механизм болады деп жорамалдайды. Мұндай болжам жорамалдар
биохимиялық зерттеулер арқылы ғана дәлелден бек.
Естің биохимиялық теориясы. Ес механизмін нейрофизиологиялық дәрежеде
зерттеу мәселелері осы кездегі биохимиямен ұштасады. Осы бағыттағы зерттеу
нәтижелері есте сақтау екі сатылы сипатта болады деген жорамал жасайды. Бұл
жорамал бойынша алғашқы сатыда тітіркендіргіштер тікелей әсер еткеннен
кейін мида электрохимиялық қысқа реакциялар пайда болып, олар клеткаларда
физиологиялық өзгерістерге ұшырайды. Екінші сатысында бірінші саты
негізінде биохимиялық реакция пайда болып, жаңадан протейндер дейтін
белокты заттар құрайды. Бірінші саты тек секунт, минут-тарға созылады. Ол —
естің қысқа мерзімді физиологиялық механизмі. Ал екінші сатыда клеткаларда
химиялық өзгерістерге ұшырайтын заттар ұзақ мерзімді есте сақтаудың
механизмі болып табылады.
Мұндай жорамалдардың шындығын анықтау мақсатымен сабау қуйрық
тышқандарға арнайы тәжірибе жүргізілген. Адам есінен уақытша танып
қалғанда, наұқас танбастан бұрын көрген-білгендерін ұмытып қалатыны мәлім.
Бұл жайт адамдарға қысқа мерзімде әсер еткен нәрселердің ізін
электрохимиялық реакцйялардың биохимиялық өзгерістерге жетпей, басылып
қалатындығын көрсетеді.
Естің химиялық теорияеын қолдаушылар есте сақтаудың физиологиялық
негізі клеткалардағы нуклеин дейттін қышқыл молекулаларының бөлінуімен
байланысты деп санап, бұл генетикалық немесе нәсіл қуалау арқылы беріліп
отырады деп есептеледі. Ал онтогенетиқалық не дара адамның есі рйбонуклеин
қышқылына байланысты (РНК) делінеді. Мұның мәнін айқынырақ түсіну үшін
мынадай бір мысал келтірейік. Аладаты қаласынан Келген ауданы жаққа бір
самосвал машинасы кетеді. Машина сағатына 50 км жол жүреді. Сол машина 95
км жоя жүргенде апатқа ұшырап, жүргізуші жарақаттанады. Жүргізуші емделіп
шыққан соң одан апатқа кімнің кінәлі екендігін сұрағанда, ол 70—75 км-ге
дейінгі көргендері мен кездестіргендерін айта береді. Бірақ 75 км-ден 95 км-
ге дейінгі аралықта болған оқиғаларды айта алмайды. Оның себебі —
мағлұматтардың консолидация күйіне енбегендіктен, жүргізуші есінде
сақталмағандығы.
Швецйя биохимигі Хиденнің зерттеулері клеткаларда тітіркендіргіштерді
күшейтудің РНК затын көбейтіп, ұзақ уақыт бойы химиялық іздер қалдыратының
анықтаған. РНК өте өзгертіп оның өзіндік өзгеруі 1015—1020
дейінгі сандар арасында болып отырады. Осындай биохимиялық зерттеулер
арқылы табылған жаңа мағлұматтар болашақта адамның ес процесің басқаруда
үлкен жетістіктерге жеткізуі мүмкін. Адамның ес процесі — өте күрделі және
адамның іс-әрекетіе орай жоғағрыдан төмен қарай дамып, бүтіннен бөлшекке —
организмнен мүшеге, одан клеткаға және керісінше ауысып отыратын процесс.
Сондықтан, естің механизмін әр түрлі дәрйкеде анықтаған. зерттеу нәтижелері
бір-бірін толықтырып отырады.
Естің түрлері
Ес адамның әр алуан іс-әрекеттерімен байланысты болып, тіршілікте аса
маңызды қызмет атқаратын болғандықтан, оның түрлері мен көріністері де
әрқилы. Естің бөлінуі адамның түрлі әрекет ерекшеліктеріне сәйкес
жүргізіліп, олар есте қалдыру, қайта жаңғырту процестерімен тығыз ұштасады.
Мысалы, адамда есту есі мен көру есі психикалық қасиеттер ретінде көрінеді.
Іс-әрекет сипаттарына орай, мынадай үш түрге негізделіп бөлінеді: 1.
Психикалық белсенділік сипатына байланысты: қимыл-қозғалыс, эмоциялық-
сезімдік, бейнелі-көрнекілік және ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Адам өзінің өмірде қөріп-естіп білгендерін, басынан кешіргендерін,
түрлі ойлары мең сезімдерін, әрқилы іе-әрекеттерін, ұмыта бермейді. Олар
баста сақталады, қажет кезінде қайта жаңғыртылады.
Сонымен, адамның бұрын қабылдаған нәрселері мен құбылыс Зейнелерінің,
көңіл-күйлерінің ойда сақталып, қажет кезінде қайта жаңғыруы ес процесі деп
аталады. Жүйке процесінің уақытына байланыстары негізінде бұрынғы
қабылданғаңдар еске түседі. Есті бұл күйі қайта жаңғырту делінеді.
Қайта жаңғыртуда тану мен еске түсіру қызметі бірін - бірі толықтырып
отырады. Қабылданған нәрселердің есте қалғаны естің материалы делінсе, ал
есте сақталып, қайта жаңғырғаны естің мазмұны болып саналады. Адам өзінің,
басқалардың ойы мен бастан кешкен сезімдерін, іс-әрекеттерін сөз арқылы
қайта жадғыртады.
Естте қалдыру, қайта жаңғырту, тану ес процестері болып саналады. Ес
адам тіршілігінде маңызды орын алады. Есте қалдыру адамның өмір тәжірибесін
байытады. Адамның есі үнемі дамып, жетіліп отырмаса, онда ол жаңа туған
нәресте дәрежесінде қалып қояр еді. Өмір тіршілігіне қажетті нәрселердің
барінің ес процесінсіз болуы мүкін емес. Ес осы заманғы психология
ғылымының даму сатысында өзекті мәселенің бірі болып саналумен қатар,
техникалық ғылымдар саласыңда да ерекше маңызды. Есті осы заманғы
психология ғылымы тұрғысынан зерттеуде негізгі әрі жанды болып отырған —
есте қалдырудың механизмі туралы мәселелер.
Қазіргі кезде ес туралы түрлі аңықтамалар мен теориялык болжамдар
бар. Алайда, тұрақты түрде тұжырымдалып, бір жүйеге түскен теория жоқ. Бұл
жайт ес процесінің осы көзге дейін әртарапты қызу зерттелгендігін, ол
жөнінде бірнеше ғылыми жорамалдар мен концепциялар және әртүлі идеялар бар
екендігін көрсетеді. Соңғы жылдары ес психологиядан басқа ғылым салалары
арқылы да қарастырылуда. Осы орайда, бүгінде естің механизмі мен оның
заңдылықтары жайында қалыптаскан психологиялық және нейропсихологиялық
бұрынғы бағыттарға қосымша үшінші бағыт — биохимиялық тұрғыда іздестіру
қосылып отыр. Сондай-ақ, есті бұлармен қатар кибернетика ғылымы тұрғысынан
зерттеуде де едәуір қалыптасқан жүйелер бар.
Естің психологиялық теориясы ес мехайизмін зерттеудің ең бастапқы
бағыты болып есептеледі де, осы тұрғыдағы зерттеулер мен көзқарастар
көптеген бағыттарға және теорняларға тарамдалады. Осындай тарам: далудың
негізі ретінде естің дамуындағы адамнық белсенділік әрекеті алынады. Ал ес
жайындағы бірсыпыра теориялар (бұлар өзгелерінен гөрі басымырақ) басты
мәселе етіп сол күйінде объектіні (материалды) немесе таза сананың
белеенділігін (субъектіні) алады. Бұл бағыт адам іс-әрекетінің материалға
қатысы жоқ деп санайды. Мұндай көзқарастың сыңар жақты, үстірт кірді
білдіретіндігі анық.
Психологиялық тұрғыдағы көзқарастар тобы — ассоциациялық (байланысты)
бағыт делінсе де, оның негізгі мәселесі мен өзекті ұғымы — ассоциациялық
байланыстар. Осы байланыстар психикалық міндетті түрде жасалу цринципі
болып саналады. Сөйтіп, екі түрлі елес пен әсерлену санада бір мезгілде бой
көрсетеді. Осыған орай есте ар түрлі сыртқы жағдайларға байланысты
пайда болып отыратын әсерлер мынадай үш типке бөлінеді: а) әсерлеңген
объектінің кеңістік пен уақытқа орай араласып келуі? ә) өзара
ұқсастығы; б) бір-бірінен айырмашылығы мен қарама-қарсылығы. Сыртқы дүние
құбылыстарының өзара қатынасынан ассоциациялардың мынадай үш түрі
жасалады;: 1) Аралас не іргелес ассоциациялар (мысалы: түс (реңк) сары).
2. Ұқсастық ассоциациялар (қарындаш, дәптер). 3. Қарама-карсылық
асссоциациялар (ақ — қара; ұзық--қысқа т. б.). Мұндай ассодиациялық
принциптерді тұңғыш рет зерттеп, оларды тұжырымдаған — ертедегі грек
философы Аристотель (б. з. д- 384—322 жж.). Атақты физиолог ғалым И.
П. Павлов ассоциацияларды шартты рефлекс теориясымен түсіндіріп, ми
қабығындағы екі қозу процесінің қабаттасып келуінен пайда болып, сан
рет қайталау нәтижесінде бекіп отыратын уақытша байланыстар деп анықтады.
Бұл ілім естік физиологиялық теориясы деп аталады. Аталмыш теорияға
естің физикалық теориясы да жатады. Ол бойынша жүйкелік импульстер нейрон
арқылы өткенде, өзінің ізін қалдырады. Бұл нейрондық модель теориясы деп те
аталады. Осы заманғы нейропсихологиялық зерттеулер нейрондар мен
молекулдық дәрежедегі жүйке қызметінің механизмдерінде естің сақталуы мен
беку жағдайына терең мән беруде. Жүйке клеткаларынан таралатый
аксондар басқа клеткалардағы дендриттермен жанасады, не өзі орналасқан
клетка денесіне қайта оралады. Жүйке клеткаларындағы осындай құрылымдарға
сәйкес байланыс пайда болып, күрделілігі жөнінен түрліше қозулар
реверберикалық қозғалыста болады. Сөйтіп, клеткалардың өз-өзінен жандануы
іске асады. Кейбір зерттеушілер мұндай құбылыстар жүйесін іздердің сақталып
қалу процестерінің физиологиялық субстраты деп есептейді. Мұнда сақталатын
іздер қысқа мерзімді есте сақтаудан ұзақ мерзімді есте сақтауға ауысып
отырады. Кейбір зерттеушілер осындай есте сақтаудың негізінде бірыңғай
механизмдер болады десе, ал екінші біреулері мұнда әр түрлі сипаттағы екі
түрлі механизм болады деп жорамалдайды. Мұндай болжам жорамалдар
биохимиялық зерттеулер арқылы ғана дәлелден бек.
Естің биохимиялық теориясы. Ес механизмін нейрофизиологиялық дәрежеде
зерттеу мәселелері осы кездегі биохимиямен ұштасады. Осы бағыттағы зерттеу
нәтижелері есте сақтау екі сатылы сипатта болады деген жорамал жасайды. Бұл
жорамал бойынша алғашқы сатыда тітіркендіргіштер тікелей әсер еткеннен
кейін мида электрохимиялық қысқа реакциялар пайда болып, олар клеткаларда
физиологиялық өзгерістерге ұшырайды. Екінші сатысында бірінші саты
негізінде биохимиялық реакция пайда болып, жаңадан протейндер дейтін
белокты заттар құрайды. Бірінші саты тек секунт, минут-тарға созылады. Ол —
естің қысқа мерзімді физиологиялық механизмі. Ал екінші сатыда клеткаларда
химиялық өзгерістерге ұшырайтын заттар ұзақ мерзімді есте сақтаудың
механизмі болып табылады.
Мұндай жорамалдардың шындығын анықтау мақсатымен сабау қуйрық
тышқандарға арнайы тәжірибе жүргізілген. Адам есінен уақытша танып
қалғанда, наұқас танбастан бұрын көрген-білгендерін ұмытып қалатыны мәлім.
Бұл жайт адамдарға қысқа мерзімде әсер еткен нәрселердің ізін
электрохимиялық реакцйялардың биохимиялық өзгерістерге жетпей, басылып
қалатындығын көрсетеді.
Естің химиялық теорияеын қолдаушылар есте сақтаудың физиологиялық
негізі клеткалардағы нуклеин дейттін қышқыл молекулаларының бөлінуімен
байланысты деп санап, бұл генетикалық немесе нәсіл қуалау арқылы беріліп
отырады деп есептеледі. Ал онтогенетиқалық не дара адамның есі рйбонуклеин
қышқылына байланысты (РНК) делінеді. Мұның мәнін айқынырақ түсіну үшін
мынадай бір мысал келтірейік. Аладаты қаласынан Келген ауданы жаққа бір
самосвал машинасы кетеді. Машина сағатына 50 км жол жүреді. Сол машина 95
км жоя жүргенде апатқа ұшырап, жүргізуші жарақаттанады. Жүргізуші емделіп
шыққан соң одан апатқа кімнің кінәлі екендігін сұрағанда, ол 70—75 км-ге
дейінгі көргендері мен кездестіргендерін айта береді. Бірақ 75 км-ден 95 км-
ге дейінгі аралықта болған оқиғаларды айта алмайды. Оның себебі —
мағлұматтардың консолидация күйіне енбегендіктен, жүргізуші есінде
сақталмағандығы.
Швецйя биохимигі Хиденнің зерттеулері клеткаларда тітіркендіргіштерді
күшейтудің РНК затын көбейтіп, ұзақ уақыт бойы химиялық іздер қалдыратының
анықтаған. РНК өте өзгертіп оның өзіндік өзгеруі 1015—1020
дейінгі сандар арасында болып отырады. Осындай биохимиялық зерттеулер
арқылы табылған жаңа мағлұматтар болашақта адамның ес процесің басқаруда
үлкен жетістіктерге жеткізуі мүмкін. Адамның ес процесі — өте күрделі және
адамның іс-әрекетіе орай жоғағрыдан төмен қарай дамып, бүтіннен бөлшекке —
организмнен мүшеге, одан клеткаға және керісінше ауысып отыратын процесс.
Сондықтан, естің механизмін әр түрлі дәрйкеде анықтаған. зерттеу нәтижелері
бір-бірін толықтырып отырады.
Естің түрлері
Ес адамның әр алуан іс-әрекеттерімен байланысты болып, тіршілікте аса
маңызды қызмет атқаратын болғандықтан, оның түрлері мен көріністері де
әрқилы. Естің бөлінуі адамның түрлі әрекет ерекшеліктеріне сәйкес
жүргізіліп, олар есте қалдыру, қайта жаңғырту процестерімен тығыз ұштасады.
Мысалы, адамда есту есі мен көру есі психикалық қасиеттер ретінде көрінеді.
Іс-әрекет сипаттарына орай, мынадай үш түрге негізделіп бөлінеді: 1.
Психикалық белсенділік сипатына байланысты: қимыл-қозғалыс, эмоциялық-
сезімдік, бейнелі-көрнекілік және ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz