Кәсіпорынның қауіпті және зиянды өндірістік факторлары
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті
География және табиғатты пайдалану факультеті
Тұрақты даму бойынша ЮНЕСКО кафедрасы
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
тақырыбы: КӘСІПОРЫНДАҒЫ ЕҢБЕКТІ ҚОРҒАУ ЖАҒДАЙЫН ЖАҚСАРТУ БОЙЫНША ІС-ШАРАЛАРДЫ ҰЙЫМДАСТЫРУ
5В073100-Қоршаған ортаны қорғау және өмір тіршілігінің қауіпсіздігі мамандығы
Орындаған:_________________________ __________(Е.А.Кожахметова)
(қолы)
Ғылыми жетекші:_________________________ (Х.Б.Тусупова)
(атағы) (қолы)
Қорғауға жіберілді:
Хаттама № , _________ 20___ ж.
Кафедра меңгерушісі _________________________________(Т .А.Ж.)
(қолы және мөрі)
Нормобақылау _________________________________(Т .А.Ж.)
(қолы)
Алматы, 2022 ж.
РЕФЕРАТ
Дипломдық жұмыстың көлемі 60 бет, 20 сурет, 6 кесте, __ дереккөз, 4 қосымша.
КӘСІПОРЫНДАҒЫ ЕҢБЕКТІ ҚОРҒАУ ЖАҒДАЙЫН ЖАҚСАРТУ БОЙЫНША ІС-ШАРАЛАРДЫ ҰЙЫМДАСТЫРУ
Мақсаты: Зерттеу нысанындағы еңбекті қорғау жағдайын зерттеу арқылы, оны әрі қарай жақсарту бойынша ұсыныстар әзірлеу.
Объект-ПетроҚазақстан Ойл Продактс ЖШС
Пән-
Біздің елімізде өнеркәсіптік және экологиялық қауіпсіздік пен еңбекті қорғау саласында рецептуралық тәсіл деп аталатын тәсіл біртіндеп тәуекелді бағалауға негізделген әдістермен алмастырылады. Қазақстанның жетекші компаниялары, сондай-ақ әлем нарығында жұмыс істейтін Халықаралық Мұнай-газ өндіруші және сервистік компаниялар өнеркәсіптік, экологиялық қауіпсіздік пен еңбекті қорғауды басқару мәселелеріне заманауи тәсілді енгізу тәжірибесін жинақтады.
Қазақстан аумағында мұнай-газ кешені объектілерін салу мен пайдаланудың ірі инвестициялық жобаларын жүзеге асыру өнеркәсіптік, экологиялық қауіпсіздік пен еңбекті қорғауды басқарудың қазіргі заманғы әдіснамасына, нарықтық экономикасы бар елдерде сыналған және танылған басқарудың тиісті әдістері мен құралдарын игеруге көшуге ықпал етеді. Алайда қауіпсіздікті басқарудың нақты құралдарының қазақстандық жағдайлардағы авариялылық пен жарақаттану көрсеткіштерімен байланысын талдау, сондай-ақ осы құралдардың нұсқамалық тәсілден тәуекелді бағалауға негізделген тәсілге көшуді іске асырудың жалпы жүйесіндегі орнын айқындау қажет.
Нәтижелері:
Еңбекті қорғау бойынша халықаралық қауіпсіздік шаралары зерттелді;
Мұнай өңдеу саласындағы зиянды және қауіпті факторлар әсерінен болатын жарақаттану мен жазатайым оқиғалар анықталды;
Еңбек жағдайларын жақсарту бойынша ең тиімді іс-шаралар ұсынылды
ҚАСҚАРТЫЛҒАН СӨЗДЕР ТІЗІМІ
Атырау МӨЗ - Атырау мұнай өңдеу зауыты
ШМӨЗ - Шымкент мұнай өңдеу зауыты
ПҚОП ЖШС - ПетроҚазақстан Ойл Продактс ЖШС
АМҚ - ауыр мұнай қалдықтары
ҚМГ - "Қаз Мұнай Газ "
МемСТ, ГОСТ - мемлекеттік стандарт
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
1 . ӘДЕБИ ШОЛУ
0.1 Еңбекті қорғау саласындағы негізгі түсініктер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... .7
0.2 Өндірістегі еңбек қауіпсіздігін ұйымдастыру бойынша әдебиеттерге шолу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...9
1.3 Еңбекті қорғау жағдайын жақсарту бойынша тиімді шешімдер ... ... ... ... ... 13
2.ЗЕРТТЕУ НЫСАНЫ МЕН ӘДІСТЕРІ
2.1Зерттеу нысаны ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .22
2.2Зерттеу әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 23
2.3 Мұнай өңдеу саласының негізгі технологиялық процессі ... ... ... ... ... ... ... 2 3
3. ЗЕРТТЕУ НӘТИЖЕЛЕРІ ЖӘНЕ ОНЫ ТАЛДАУ
3.1Кәсіпорынның қауіпті және зиянды өндірістік факторлары ... ... ... ... ... ... 3 3
3.2 Жарақаттану мен сырқаттанушылыққа әсер ететін өндірістікжағдайлардың жағымсыз факторларының жиынтығын зерттеу ... ... ... ... ... ..37
3.3Еңбекті қорғау жағдайларын жақсарту бойынша іс-шаралар ... ... ... ... ... .48
3.4Жарақаттануды төмендету негізінде еңбек жағдайларын жақсартубойынша ұсыныстар ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .50
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..58
ПАЙДАЛЫНҒАН ӘДЕБИЕТТЕРДІҢ ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... .60
ҚОСЫМША ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 64
КІРІСПЕ
Дипломдық тақырыптың өзектілігі: Қазақстан Республикасының Конституциясына сәйкес әркімнің қауіпсіздіктің санитарлық-гигиеналық талаптарына сәйкес келетін еңбек жағдайларына құқығы бар.Жұмыстың негізі ретінде мұнай өңдеу саласындағы кәсіпорынның еңбекті қорғау жағдайларызерттелді. Мұнай өңдеу саласы еңбектің қауырттылығы жоғары жұмыс саналатындықтан, ондағы еңбекті қорғау жағдайын жақсарту бойынша іс-шараларды ұйымдастырудың маңызы зор.
Салауатты және қауіпсіз еңбек жағдайларын жасау-қоғам дамуының қазіргі кезеңіндегі басты міндеттердің бірі. Еңбекті қорғаудың мақсаты - жұмыс істеушінің қауіпсіздігіне және ауырмауы үшін қолайлы жағдай жасап, еңбек өнімділігін барынша жоғары көрсете алатындай жағдайлармен қамтамасыз ету. Еңбек өнімділігі адамның денсаулығы мен жұмыс істеу қабілетін сақтау, адам еңбегін жұмыс мезгілін үнемдеу,оның белсенді жұмыс істеу периодын ұзарту, өнімнің жоғары сапасын көтеріп, қоғамдық еңбекті үнемдеу, негізгі өндірістік қорларды қолдануды жақсарту апаттар санын азайту және тағы басқалары арқылы артады.
ҚР Еңбек Кодексінің 182-бабына сәйкес жұмыс беруші: санитарлық-гигиеналық нормаларға сәйкес жұмыс орындарын құруға; қызметкерлерді жеке және ұжымдық қорғану құралдарымен қамтамасыз етуге, сондай-ақ профилактика жүргізу жолымен жұмыс орындарында тәуекелдерді азайту жөнінде шаралар қабылдауға міндетті.
Еңбек қауіпсіздігі ұғымымен қызметкердің, еңбек қызметі үдерісінде қызметкерлерге зиянды және қауіпті әсерлерді болдырмайтын немесе барынша азайтатын іс-шаралар кешенімен қамтамасыз етілген қорғалу жағдайы түсініледі.
Еңбекті қорғау-құқықтық, әлеуметтік-экономикалық, ұйымдастыру-техникалық, санитарлық-гигиеналық, емдеу-алдын алу, оңалту және басқа да іс-шараларды қамтитын еңбек қызметі процесінде қызметкерлердің өмірі мен денсаулығын сақтау жүйесі.
Алайда, іс жүзінде еңбекті қорғау көбінесе қауіпсіздік техникасын,өндірістік санитарияны және т.б. білдіреді. Еңбекті қорғау-бұл қауіпсіздік техникасы немесе еңбек гигиенасы оның құрамдас бөлігі болып табылатын іс-шаралар жүйесі.
Қазіргі жағдайда кәсіпорындағы еңбек жағдайларын жетілдірудің практикалық маңызы зор. Еңбек жағдайларын жақсарту арқылы кәсіпорынның экономикалық көрсеткіштерін жақсартуға болады, өйткені жұмыс орнында жақсы, қолайлы жағдайда жұмыс істейтін қызметкер жақсы жұмыс істейді, еңбек өнімділігі артады, қызметкерлердің ауруы мен жарақаттану деңгейі төмендейді, бұл кәсіпорын шығындарының төмендеуіне және экономикалық көрсеткіштердің өсуіне әкеледі. Еңбек жағдайларының тиімділігінің үлкен маңызы олардың негізінен еңбек кезінде адамның тіршілік әрекеті жүретін өндірістік орта екендігімен түсіндіріледі. Адамның жұмыс қабілеттілігінің деңгейі, оның жұмысының нәтижелері, денсаулық жағдайы, жұмысқа деген көзқарасы олардың жағдайына тікелей байланысты. Еңбек жағдайларын жақсарту оның өнімділігін арттыруға айтарлықтай әсер етеді.
Дипломдық жұмыс мақсаты:кәсіпорынның еңбекті қорғау жағдайын зерттеу арқылы, оны әрі қарай жақсарту бойынша іс-шараларды ұйымдастыруға ұсыныстар келтіру.
Дипломдық жұмыс міндеттері:
* мұнай өңдеу саласының негізгі технологиялық процессі мен ондағы қауіпті және зиянды өндірістік факторларды анықтау;
* жарақаттану мен сырқаттанушылыққа әсер ететін өндірістік жағдайлардың жағымсыз факторларының жиынтығын зерттеу;
* қауіпті жұмыстардағы еңбек жағдайларына зерттеу жүргізу арқылы алдын алу шараларына ұсыныстар жасау.
1 ӘДЕБИ ШОЛУ
1.1 Еңбекті қорғау саласындағы негізгі түсініктер
Еңбекті қорғау - құқықтық, әлеуметтік - экономикалық, ұйымдастырушылық - техникалық, санитарлық - гигиеналық, емдеу - профилактикалықіс-шараларды қоса алғанда, еңбек қызметі процесінде қызметкерлердің өмірі мен денсаулығының қауіпсіздігін қамтамасыз ету жүйесі, оңалту және басқа да іс-шаралар.
Еңбек жағдайлары - қызметкердің жұмыс қабілеттілігі мен денсаулығына әсер ететін өндірістік орта мен еңбек процесі факторларының жиынтығы.
Қауіпсіз еңбек жағдайлары - жұмыс істеушіге зиянды және қауіпті өндірістік факторлардың әсері алып тасталған не олардың әсер ету деңгейі белгіленген нормативтерден аспайтын еңбек жағдайлары.
Қауіпті өндірістік фактор - қызметкерге әсер етуі оның жарақатына әкелуі мүмкін өндірістік фактор.
Зиянды өндірістік фактор - қызметкерге әсер етуі оның ауруына әкелуі мүмкін өндірістік фактор.
Қауіпті аймақ - жұмыс істеп тұрған қауіпті және (немесе) зиянды өндірістік факторларға әсер етуі мүмкін кеңістік.
Жұмыс орны - қызметкер болуы керек немесе оның жұмысына байланысты келуі керек және тікелей немесе жанама түрде жұмыс берушінің бақылауында болатын орын.
Жеке және ұжымдық қорғаныс құралдары - қызметкерге зиянды немесе қауіпті өндірістік факторлардың әсерін болдырмау немесе азайту үшін, сондай-ақ ластанудан қорғау үшін қолданылатын техникалық құралдар.
Жазатайым оқиға - жұмыс басшысының Еңбек міндеттерін немесе тапсырмаларын орындау кезінде жұмыс істеушіге қауіпті өндірістік фактордың әсер ету жағдайы.
Еңбекті қорғау жөніндегі Нұсқаулық - зертханаларда, аудиторияларда, өндірістік үй-жайларда, университет аумағында, құрылыс алаңдарында және осы жұмыстар жүргізілетін немесе қызметтік міндеттер орындалатын өзге де орындарда жұмыстарды орындау кезінде еңбекті қорғау жөніндегі талаптарды белгілейтін нормативтік акт.
Қауіпсіздік техникасы - жұмыс істеушілерге қауіпті өндірістік факторлардың әсерін болдырмайтын ұйымдастырушылық шаралар мен техникалық құралдар жүйесі.
Наряд-рұқсаттама - белгіленген нысандағы арнайы бланкіде ресімделген және жұмыстың мазмұнын, жұмыс орнын, оның басталу және аяқталу уақытын, қауіпсіз өткізу шарттарын, бригаданың құрамын және жұмыстың қауіпсіз жүргізілуіне жауапты адамдарды айқындайтын жұмыстың қауіпсіз өндірісіне тапсырма[1].
Еңбек жағдайларын жақсарту және еңбекті қорғау жөніндегі іс -- шаралар жоспары-іс-шаралар, орындау мерзімдері, жауапты қызметкерлер, шығындар және қаржыландыру көздері көрсетілген негізгі құжат. Жоспар, әдетте, бір жылға жасалады. Кейбіреулер оны орта мерзімді перспективада -- үш жылға жасайды, бұл бюджеттік мекемелерге тән.
Еңбек жағдайларын жақсарту және еңбекті қорғау жөніндегі іс-шараларды қаржыландыруға жұмыс берушілер өнім өндіруге, жұмыстарды орындауға немесе қызметтер көрсетуге жұмсалған шығындар сомасының кемінде 0,2% - ын бөлуге міндетті.
Ақпараттың негізгі көзі-ЖБТҚ жүргізу туралы есептер, өнеркәсіптік тәуекелдерді бағалау, жазатайым оқиғаларды тергеп-тексеру актілері, бақылаушы органдардың нұсқамалары, сондай-ақ еңбекті қорғауды басқару жүйесінің тиімділігін талдау.Яғни, белгілі бір жақсарту іс-шараларын ұйымдастырмас бұрын негізгі қауіптіліктің көзін анықтау керек. Еңбек жағдайларының қандай дәрежеде, күйде екенін білу үшін келесі шаралар орындалады:
* Еңбек ауырлығы мен қауырттылығын есептеу арқылы жұмыс категориясы анықталады;
* Қауіптер мен тәуекелдердің негізгі көрсеткіштері зерттеледі;
* Өндірістік жарақаттануды талдау;
* Технологиялық үрдістердің қауіпсіздігі анықталады;
* Өндірістік бөлмелер мен жабдықтардың жарылыс және өрт қауіптілігі анықталады;
* Өндірістік улану статистикасы жасақталады;
* Жұмыс орындарының жарықтандырылуы;
* Жұмыс аймағының микроклиматы зерттеледі;
* Өндірістік шу мөлшері өлшенеді;
* Жазатайым оқиғалардың жағдайына зерттеужүргізіледі.
Ірі кәсіпорындарда экономистердің, бухгалтерлердің, жетекші мамандардың қатысуымен фокус-топ жиналады, олар корпоративтік стратегияға сәйкес негізгі бағыттардың тізімін жасайды.
Екінші кезең айлар немесе тоқсандар бойынша жоспарлау.
Жыл сайын ұйымдастырылатын іс-шаралар бар, мысалы, ЖҚҚ сатып алу, еңбекті қорғау бойынша оқыту немесе жұмысшы мамандықтарының қызметкерлеріне алғашқы көмек көрсету.
1.2 Өндірістегі еңбек қауіпсіздігін ұйымдастыру бойынша әдебиеттерге шолу
Еңбек қауіпсіздігін басқару дегеніміз-еңбек процесінде адамның қауіпсіздігін қамтамасыз етуге, денсаулығы мен белсенді жұмыс қабілеттілігін сақтауға бағытталған ұйымдастырушылық, техникалық, санитарлық-гигиеналық және емдеу-профилактикалық іс-шараларды орындау бойынша шешімдерді дайындаумен, қабылдаумен және іске асырумен айналысу.
Еңбекті қорғауды басқарудың міндеттері:оқыту, жұмыстың қауіпсіз тәсілдерін насихаттау; санитариялық - тұрмыстық және емдеу - профилактикалық қызмет көрсету; санитариялық - гигиеналық еңбек жағдайларын қалыпқа келтіру; өндірістік жабдықтардың, технологиялық процестердің, ғимараттар мен құрылыстардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету; жұмыс істеушілерді жеке қорғаныш құралдарымен жабдықтау және т. б. болып табылады.
Еңбекті қорғау жөніндегі іс-шараларға мыналар жатады:
* ұйымдастыру: еңбекті қорғау бұрыштарын, нормативтік әдебиеттерді, плакаттар мен қауіпсіздік белгілерін сатып алу.
* ұжымдық қорғану құралдарын сатып алу, жеке қорғану құралдарын сынау және т. б..
* зертханалық зерттеулер және тәуекелдерді бағалау.
* ЖҚҚ сатып алу, жуу және жөндеу, оқыту, медициналық тексеру және т. б.
Өндірістегі еңбек қауіпсіздігін ұйымдастыру бойынша жұмыстың негізі ретінде мұнай өңдеу саласындағы кәсіпорын алынды.
Мұнай май тәрізді, қара қоңыр немесе қара түсті қоймалжың сұйық зат. Ол судан жеңіл, тығыздығы - 0,8 гсм3 болып келетін, суда ерімейтін, сонымен қатар, өзіне тән иісі барорганикалық заттардың күрделі қоспасы. Оның құрамында сұйық, еріген, қатты және газ тәрізді көмірсутектер болады. Орта Азия, Қазақстан мұнайлары қаныққан көмірсутектерден, Баку мұнайы циклді, көмірсутектерден, Орал мұнайы ароматты көмірсутектерден тұрады.
Мұнайдың негізгі химиялық құрамы - көміртегі мен сутегі. Сонымен қатар мұнай құрамында тағы басқа да заттар бар. Мырыш - H2S, меркаптандар, моно- және дисульфидтер, тиофендер мен тиофандар полициклдіктермен бірге тағы басқа (70-90% қалдық өнімдерде шоғырланады); азотты заттар - негізінен пиридин, хинолин, индол, карбазол, пиррол және порфириндер (үлкен бөлігі ауыр фракциялар мен қалдықтарда шоғырланады) гомологтары; қышқылды заттар - нафтен қышқылы, фенолдар, смолалы-асфальтты т.б.(әдетте жоғары қайнайтын фракциларында кездесетін)заттар. Барлығы мұнай құрамында 50-ден аса элементтер табылған3.
Мұнай өңдеу - біріншілік және екіншілік кезеңді мұнай және мұнай өнімдерін өңдеу процестерінен тұратын үздіксіз өндіріс болып табылады:
1. Физикалық әдіс(мұнайды айдау немесе дистилляция). Мұнай шикізатын қайнау температурасының интервалдары бойынша ажыратылатын фракцияларға бөлу (бастапқы өңдеу) ;
2. Химиялық әдіс(Крекинг және риформинг процестері). Құрамындағы көмірсутектерді химиялық түрлендіру арқылы алынған фракцияларды қайта өңдеу және тауарлық мұнай өнімдерінің компоненттерін өндіру(қайта өңдеу);
Қажет болған жағдайда әртүрлі қоспаларды тарта отырып, компоненттерді араластыру арқылы берілген сапа көрсеткіштерімен тауарлық мұнай өнімдерін алады(тауарлық өндіріс).
Бензин төмендегідей таңбалармен шығарылады: ГОСТ-қа сәйкес автомобиль бензинінің маркасы шығарылады: А-66, А-72, А-76, А-90, А-95, АИ-93 және АИ-98. А әрпі - автомобиль бензині екендігін, ал цифры - бензиннің октан санын көрсетеді. Бензиннің АИ-98 маркасынан басқаларыжаздық және қыстық болып бөлінеді.
Қауіпсіздікті ұйымдастыру бойынша жүйенің негізгі қызметтері:
Қауіпсіз және салауатты еңбек жағдайларын қамтамасыз етуге бағытталған ұйымдастырушылық, техникалық және санитарлық-профилактикалық іс-шараларды жүзеге асыру жөніндегі шешімдерді дайындаудың және іске асырудың бірыңғай тәртібін белгілеу;
Еңбекті қорғау жөніндегі жұмыстарды жоспарлау.
2010 жылы зауыт басшылығы 5S жүйесін енгізу туралы шешім қабылдады. 5S жүйесі - мақсаты операцияларды орындау, тәртіпті, тазалықты, ұқыптылықты сақтау, уақыт пен энергияны үнемдеу үшін оңтайлы жағдайлар жасау болып табылатын жұмыс орнын ұйымдастыру әдісі. Бүгінгі күні 5S жүйесі кәсіпорында тиімді қолданылуда және жұмыс орнындағы еңбек жағдайын тексеруді жеңілдетеді.
1.1 сурет. Еңбекті қорғау жұмыстарын жоспарлаудың заманауижүйесі
"Аман" еңбекті қорғау бойынша біріктірілген жүйе."Аман"еңбекті қорғау бойынша интеграцияланған жүйе (1.2 - сурет) енгізілуде."Аман" жүйесінің негізгі міндеттерінің бірі кәсіпорынның барлық қызметкерлерін еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау процестеріне тарту, сондай-ақ өндірістегі қауіпсіздік мәдениетінің деңгейін арттыру болып табылады.
Компанияның жалпы басқару жүйесіне біріктірілген басқару жүйесін тиімді құру кәсіпорынның өнімділігі мен табыстылығын арттырады, шығыстарды төмендетеді және жүмыскерлердің ынталандыруға жағымды әсер етеді.
Жақсы дамыған қауіпсіздік мәдениеті еңбек өнімділігін арттыру, тиімділікті арттыру, компанияның имиджін жақсарту және қосымша қаржылық және бәсекелестік артықшылықтарды қамтамасыз ету арқылы шығынды айтарлықтай төмендетуге көмектеседі.
Қауіпсіздік мәдениетін жетілдіру жұмыс орнындағы ықтимал қауіптерді жою және стандарттар мен рәсімдер түрінде негізгі қағидаларды белгілеуді ғана емес, сонымен қатар, адамдармен байыпты жұмыс жасауды, қауіпсіздік мәселелеріне қатысты көзқарасын өзгертуді де білдіреді.
Жақсы дамыған қауіпсіздік мәдениеті әртүрлі артықшылықтарды қамтамасыз етеді.Қызметкерлер эмоционалдық және физикалық тұрғыдан жұмыс істеуде сенімді бола алады. Кадрлардың тұрақтамауы төмендейді, олардың жұмысының тиімділігі мен сапасы артады.
1.2 сурет. "Аман" еңбекті қорғау бойынша біріктірілген жүйе.
Павлодар мұнайхимия зауыты ЖШС-те кәсіпорын қызметкерлерінің еңбек қауіпсіздігіне көп көңіл бөлінеді. Еңбекті қорғаудың негізгі бағыты жұмыстарды қауіпсіз орындауға қажетті профилактикалық және техникалық құралдар болып табылады. Еңбекті қорғау профилактикасы Еңбекті қорғауды басқару жүйесіне (ЕҚБЖ) сәйкес жүргізіледі.
Компанияны басқарудың жалпы жүйесіне біріктірілген еңбекті қорғауды басқарудың тиімді жүйесін құру кәсіпорынның өнімділігі мен кірістілігінің артуына, шығындардың төмендеуіне әкеледі және қызметкерлердің уәжіне оң әсер етеді. Дамыған қауіпсіздік мәдениеті неғұрлым өнімді жұмыс атмосферасын қалыптастыру, тиімділікті арттыру, компанияның имиджін жақсарту және қосымша қаржылық және бәсекелестік артықшылықтарды қамтамасыз ету кезінде шығындарды едәуір азайтуға көмектеседі.
Қауіпсіздік мәдениетін жетілдіру жұмыс орнындағы ықтимал қауіптерді жоюды және негізгі ережелерді стандарттар мен рәсімдер түрінде белгілеуді ғана емес, сонымен бірге адамдармен байыпты жұмыс жасауды, олардың қауіпсіздік мәселелеріне деген көзқарасын өзгертуді де білдіреді.
Дамыған қауіпсіздік мәдениеті көптеген артықшылықтар береді. Қызметкерлер эмоционалды және физикалық жағынан да жұмысқа көбірек бейім болады. Кадрлардың тұрақтамауы төмендейді, олардың жұмысының тиімділігі мен сапасы артады.
Мұнай өнімдерін құю барысында жұмысшыларға зиянды әсер етуін азайтқан қондырғы.Қондырғы технологиясы жолдың екі бөлек нүктелері бойынша мұнай өнімдерін вагон-цистерналарға әрқайсысы телескопиялық жабдықтар арқылы сағатына 730 текше метр өнімділікпен саңылаусыз құюды қамтамасыз етеді. Мұнда екі шойын жол бар. Жоба бойынша әр теміржолға 28 вагоннан сыяды. Сонда қондырғы бір мезетте 56 вагонды қабылдай алады. Бұл технология көмірсутек буларының атмосфераға таралуын болдырмайды. Сондай-ақ жұмысшылардың уақытын үнемдеп, денсаулықтарына зиян келтірмейді.Өнімдерді цистернаға құю процесі бұған дейін тек жұмысшылардың қолымен жасалатын. Әрі алпыс тонналық бір вагонды толтыруға мұнайшылар бір сағаттай уақыт жоғалтатын. Ал қазір барлығы автоматтандырылған және барлық процесс компьютер арқылы бақыланады.
Қондырғының бір мезгілде екі түрлі өнімді құя алатын мүмкіндігі бар. Бір цистерна шамамен 10 минутта толады. Жаңа қондырғы компанияға шығынсыз әрі қарқынды жұмыс істеуге жол ашты. Сондай-ақ бұл құюды берілген массаға сәйкес орындауға, мұнай өнімінің цистернаның ернеуінен асып кетуіне жол бермейді. Республикада алғаш рет жемісті іске қосылған германиялық қондырғының бензин құю бойынша қуаты жылына 2,5 миллион тоннаны құрайды және оның қуаты келешекте авиакеросин бойынша жылына 0,5 миллион тоннаға, дизель отыны бойынша жылына 2 миллион тоннаға артпақ.
1.3 Еңбекті қорғау жағдайын жақсарту бойынша тиімді шешімдер
Былтырғы жылдың басынан бері өндірістік жарақаттану деңгейі 1 мың адамға 0,08 құрады (5 ай), (2020 ж. - 0,07). Ағымдағы жылғы қаңтар-мамырда республика кәсіпорындарында жазатайым оқиғалардың салдарынан 564 адам зардап шекті, оның ішінде 19,5% -- мұнай кешенінің кәсіпорындарында, 4,5% -- коммуналдық шаруашылықта және 10% -- құрылыс саласында.
Құжат тәуекелге бағдарланған тәсіл негізінде еңбекті қорғауды басқарудың ұлттық жүйесін жаңғыртуды, жұмыс орындарында кәсіптік тәуекелді азайту бойынша жұмыс берушілерді экономикалық ынталандыру жөнінде ұсыныстар әзірлеуді, еңбекті қорғау саласындағы кәсіптік құзыреттер мен ғылыми әлеуетті дамытуды, әлеуметтік әріптестікті дамытуды көздейді. Жоспарды іске асыру нәтижесінде өндірістік жарақаттану 10% - ға, зиянды еңбек жағдайларында жұмыс істейтін жұмыскерлер саны 20% - ға дейін төмендейді деп күтілуде.
Өндірістік кәсіпорындарда "Vizion Zero" халықаралық нөлдік жарақаттану тұжырымдамасын белсенді түрде енгізу қажет. Жарақаттану бойынша әрбір жағдай ТЖМ-де мұқият талданып, қорытындысы бойынша оларды азайту бойынша кешенді шаралар әзірленуі тиіс. Халықаралық стандарттарға сәйкес келетін кәсіби тәуекелдерді бағалау және басқару жүйесін енгізу қажет", -- деді бұрынғы премьер-министр.
Кәсіпорынның жаңа өнімдерінің бірі қарапайым күкірт болды. Ол 2015 жылдың қараша айында пайдалануға берілді. Оны салу факторларының бірі экологиялық талаптарды қатаңдату болды. Бұрын күкіртсутегі газы жағылуға мәжбүр болды. Енді зауыттың барлық технологиялық газдары қондырғыда өңделеді және қарапайым күкірт алынады. Сары таразы түріндегі дайын өнім үлкен бункерлерден мөлшерленіп, сөмкелерге салынады. Ұқсас суретті ұн немесе кебек қаптарға құйылған кезде кез-келген ұн тарту кәсіпорнында көруге болады.
1.3-сурет. Кәсіпорындағы жұмыс барысы
Қуаттылығы жылына 4 мың тонна қарапайым күкірт өндіретін бұл қондырғы Қытай компаниясының жобасы бойынша салынған. Қазіргі уақытта үш жүз тоннадан астам қарапайым күкірт алынады. Яғни, бұл жоба облыстың экологиясын жақсартуға айтарлықтай үлесін қосады. Ал кәсіпорынның маркетинг қызметі қазір өнімді өткізумен және сатумен айналысады. Қазір қондырғыда ауысыммен 27 адам жұмыс істейді. Қаптарға құйылған күкірт дайын өнім қоймасында өз сағатын күтеді. Ал жаңа өнімді қолдану ауқымы өте кең: уран өндіру кезінде қажетті күкірт қышқылын өндіруден бастап, оқ-дәрі дайындауға дейін.
Мұнай-химия өнеркәсібінде автоматтандыруға көп көңіл бөлінеді. Бұл процестердің күрделілігі мен жоғары жылдамдығына және олардың режимді бұзуға, қауіпті еңбек жағдайларына, жарылғыш және өрт қауіпті қайта өңделетін материалдарға сезімталдығына байланысты. Автоматты өндіріс енгізілген сайын ауыр физикалық еңбек азаяды, өндірісте тікелей жұмыс істейтін жұмысшылар саны азаяды және өнімділік артады.
Адам ағзасының шектеулі мүмкіндіктері (шаршау, қоршаған ортаның өзгеруіне реакцияның жеткіліксіз жылдамдығы және бір уақытта келетін ақпараттың көп мөлшері) өндірісті одан әрі қарқындатуға кедергі болып табылады. Өндірістің жаңа кезеңі-автоматтандыру, онда адам өндіріске тікелей қатысудан босатылады және басқару функциялары автоматты құрылғыларға беріледі. Автоматтандыру өндіріс тиімділігінің негізгі көрсеткіштерінің жақсаруына әкеледі: санның артуы сапаны арттырады, өндіріс шығындарын азайтады және өнімділікті арттырады.
Арнайы автоматты құрылғыны енгізу жабдықтың үздіксіз жұмысын жеңілдетеді, жарақаттануды болдырмайды, ауаның ластануы мен қалдықтардың жиналуын болдырмайды. Мұнай-химия технологиясындағы процестерді кешенді автоматтандыру әр түрлі автоматтандырылған құрылғыларды (дабылды реттеу) пайдалана отырып, осы процестерді басқаратын автоматты бағдарламалық қамтамасыз етуді ғана емес, сондай-ақ күрделі жағдайларда монтаждау және жөндеу жұмыстарын іске қосуды және тоқтатуды автоматты басқаруды да көздейді.
Бақыланатын айнымалыларды таңдағанда, олар әдетте, кем дегенде, олардың арасында процестің толық көрінісін беретіндігімен басшылыққа алады. Процесті жүргізуге ықпал ететін параметрлер бақылауға жатады. Процестің бірдей параметрлерін бақылау үшін бірдей автоматты құрылғылар қолданылады, олардың негізінде технологиялық процесті бақылау және басқару жүзеге асырылады.
Жүйе құрылымында келесі деңгейлер бөлінген:
- технологиялық
- нысан деңгейі:
1.4 сурет. Оператор деңгейі
Оператордың үй-жайында орнатылған компьютер негізінде операторлық станция деңгейінде оператор орындайтын функциялар.
Жүйенің құрылымына сәйкес функциялар басқару деңгейлері бойынша бөлінеді.
Кешенді техникалық құралдар жүйесі (CTM) мыналарды қамтиды:
- күрделі жабдықты орнату;
- электр блогының күрделі аппараттық артикулы;
- оператордың жұмыс орны.
Қоректендіруді беруде қысқа мерзімді іркілістер кезінде жүйелік іркілістерді немесе бөгелістерді болдырмау үшін үздіксіз қоректендіру көздерін (ҮҚК) пайдалану көзделген.
Контроллер мен компьютер операторының интерфейсі арасында ақпарат алмасу Belden 9463 типті DH+ кабелінің көмегімен жүзеге асырылады.
Технологиялық нысандарға орнатылған датчиктерден кабельдерді қосу үшін аралық терминал экраны пайдаланылады. Терминал экранына MCS қосу икемді кабель немесе сымдар арқылы жүзеге асырылады.
Автоматтандыру жүйелерін үш деңгейге бөлуге болады: төмен (датчиктер, таратқыштар және жетектер), орташа (микропроцессорлық контроллер) және жоғарғы (оператор интерфейсі).
1.5 сурет. Хьюстон мен Сент-Чарльздің алкилдеу қондырғылары
Star метрикасы (Safety Tracking and Recognition) - этанол өндіретін зауыттарға арналған ең жаңа қауіпсіздік бағдарлама болып табылады. Бұл бағдарлама бес негізгі салада этанол өндіретін ең тиімді зауыттарды таниды:
* Технологиялық қауіпсіздік
* Сенімділік
* Экологиялық
* Рельс қауіпсіздігі
* Саясат пен рәсімдерді сақтау
Әр тоқсан сайынзауыттар барлық бес салада оқиғалардың нөлге жеткенін мойындайды. Төрт тоқсан қатарынан кездейсоқ өтетін өсімдіктер SuperSTAR award сыйлығын алды.
1.6-сурет. Жұлдыз метрикасы бойынша жұмыс
Шу деңгейін анықтау үшін CEL-6X0 iу өлшегіші қолданылды (1.7-сурет). Ол зауыттың әртүрлі стратегиялық нүктелерінде қолданылды: көміртегі өндірісі зауыты (CBP), полипропилен зауыты (PPP), мұнай-химия кәсіпорны (PC Utility), отын зауыты, электр станциясы және коммуналдық қызметтер, Ағынды суларды беру зауыты (WWT). Шу деңгейін өлшеу құрылғыны шулы деп болжанған жерге ауыстыруды және оны қосуды қамтиды, содан кейін ол оқуды алып тастайды. Микрофон, әйнек, алдын - ала күшейткіш, дисплей экраны, бағдарламалық жасақтама пернелері және калибратор-бұл шуды абстракциялауға және оны оқуға мүмкіндік беретін Шу өлшегіштің барлық компоненттері. Шу деңгейі әдетте децибелмен өлшенеді (дБ).
1.7 сурет. CEL-6X0 iу өлшегіші
1 - әйнек (жабылатын микрофон)
2 - тұрақты күшейткіш
3 - Қосу өшіру түймесі
4 - Дисплей
5 - бағдарламалық жасақтама пернелері
6 - шарлау курсорының пернелері
7 - бастау тоқтату пернесі.
AEROCET 531S массалық бөлшектердің есептегіші шаң мониторы (1.8 сурет. дереккөз: Google) іске қосу түймесі оны қосу үшін қолданылады және жабдық бір метр қашықтықта ұсталады. Ауадағы шаң бөлшектері өлшенеді. GX-2009-төрт газ датчиктерінен тұратын жетілдірілген анықтау жүйесі. Жеке төрт газды GX-2009 мониторы жанғыш газдың, оттегінің (O2), көміртегі тотығының (CO), аммонийдің (NH3) және күкіртсутектің (H2S) бір уақытта болуын анықтайды. GX-2009 іске қосу тізбегінен шығарылады және оны қосу арқылы өлшеу режиміне өтеді. Жылдам тексеру цилиндрінің триггері бір секундқа басылады және ауадағы газдарды өлшеу үшін босатылады.
1.8 сурет. AEROCET 531S массалық бөлшектердің есептегіші шаң мониторы
1.9 сурет. Шудың орташа мәнінің диаграммасы
Еуропа елдерінде жұмысшылардың жұмысы мен өзара әрекеттесу ережелерін реттейтін заңдардың өзіндік ерекшеліктері мен айырмашылықтары бар. ArbSchG неміс нормалары көптеген аспектілерде Қазақстан заңдарынан ерекшеленеді. Еңбекті реттеу және жұмыстағы жазатайым оқиғалар міндетті болып табылады және неміс Заңының маңызды бөлімі болып табылады.
Германия компаниялары жұмысшыларды қорғайтын және жұмыс кезінде ықтимал қауіп-қатерлерге және олардың қызметі кезінде қызметкерлердің денсаулығына әсер ететін жағдайларды ұмытпайтын қажетті шараларды қабылдауы керек. Жұмыс жарақаты-бұл қызметкердің кәсіпорында алған жарақаттары, нәтижесінде қызметкер қайтыс болады немесе үш күннен артық жұмыс істей алмайды.
Германияда жарақаттанудың төмен пайызы бірнеше факторлармен түсіндіріледі. Бірінші фактор техникалық қадағалау инспекторларының болуы болып табылады. Қызметкерлердің міндеттеріне тек тексерулер ғана емес, сонымен қатар жабдықтардың әртүрлі түрлерін енгізу бойынша кеңестер де кіреді. Бұл тұлғалар өз саласының мамандары болып табылады. Оларды тексерулер мен оқыту үшін компаниялар жалдайды. Еңбекті қорғау бойынша оқыту өте маңызды, сондықтан Германияда кадрларды даярлауға жеткілікті көңіл бөлінеді. Кәсіби аурулардан және өндірісте болатын жазатайым оқиғалардан әлеуметтік сақтандыруды кәсіби серіктестіктер қамтамасыз етеді.
Жылына 400 мыңнан астам неміс қызметкерлері жоғарыда аталған серіктестіктер ретінде әрекет ететін қауіпсіз еңбекке бастапқы оқыту мектебі арқылы өтеді. Тікелей компаниялардың жұмыс берушілері мен топ-менеджерлері, сондай-ақ еңбекті қорғау жөніндегі уәкілдер, Өндірістік жабдықтарды сатып алушылар мен жобалаушылар, өндірісте оқыту бойынша шеберлер оқытылады.
Германиядағы оқыту процестеріне жүргізілген талдау көрсеткендей, кәсіпорындардың ішіндегі еңбекті қорғауды қамтамасыз ету мәселелерінде маңызды орын алатын адамдарды оқытуға басымдық берілген, өйткені әрбір қызметкерді (олардың көптігін ескере отырып) жеке-жеке оқыту мүмкін болмайды.
Компания өкілдеріне арналған курстар келесі бағыттар бойынша ұйымдастырылады:
- өртке қарсы іс;
- қауіпті заттармен жұмыс істеу ерекшеліктері;
- электр қауіпсіздігі;
- Өндірістік жабдықты пайдалану кезінде тәуекелдерді азайту;
- қауіпсіз физикалық белсенділік.
Оқу процесін жүргізу кезінде материалды тиімді игеру үшін оқу әдебиеттері, плакаттар қолданылады. Соңғы жылдары мультимедиялық бағдарламалық қосымшаларды белсенді пайдалануға ставка жасалды. Кәсіби серіктестіктердің еңбекті қорғау академиясы, еңбек қауіпсіздігі институты білікті кадрларды даярлауға жауап береді. Бұдан басқа, білім беру процесі 35 бастауыш кәсіптік оқыту орталығы базасында жүзеге асырылады.
Қазіргі уақытта өнеркәсіптің әртүрлі салаларының кәсіпорындарында жарақаттану деңгейі жоғары . Жазатайым оқиғалардың деңгейін төмендету үшін федералды және аймақтық билік қабылдаған шаралардан басқа (мысалы, өнеркәсіптік қауіпсіздікті тексеру және жұмыс істеп тұрған кәсіпорындарды тексеру , еңбекті қорғау бойынша арнайы семинарлар өткізу, жұртшылықтың назарын аудару ), шет елдердің тәжірибесін мұқият зерттеп, талдау қажет. Мысал ретінде Америка Құрама Штаттары мен Ұлыбританияны келтірейік. АҚШ әлемдегі ең қуатты және дамыған экономикасы бар ел ретінде, өнеркәсіптік өндіріс деңгейінің салдары ретінде және Ұлыбритания еңбекті қорғау саласындағы заңнамалық актілерде АҚШ-қа ең жақын ел ретінде.
Әр түрлі елдердегі еңбекті қорғау сияқты қызмет саласы дамудың әртүрлі деңгейлерінде. Кейбіреулерінде қызметкерлерді жеке және ұжымдық қорғаныс құралдарымен қамтамасыз ету жақсы жолға қойылған, басқаларында қауіпсіз еңбек әдістеріне оқыту жоғары деңгейде, үшіншіден, еңбекті қорғау талаптарын бұзғаны үшін айыппұл санкцияларының қатаң жүйесі құрылған.
Тәжірибе алмасу мақсатында 2013 жылдың тамызында Иркутскіде "еңбекті қорғау туралы заңнаманы және еңбекті қорғауды басқарудың халықаралық стандарттарын өзгерту"семинары өтті. Оның жұмысына Шығыс Кентукки университетінің профессоры М. Шуманн да қатысты. Атап айтқанда, ол АҚШ-та жұмыс істейтін инспекциялық бақылау және қадағалау жүйесі туралы айтты.
Сонымен, Штаттарда инспекциялық бақылаудың нәтижелері бойынша жұмыс берушіге айыппұл салынуы мүмкін. Анықталған бұзушылықтар жинақталады, ал жалпы миллион долларлық айыппұл-бұл еңбекті қорғау туралы федералды заңның сақталуы үшін бақылау және қадағалау қызметіндегі әдеттегі тәжірибе
Барлық бұзушылықтар түрлері бойынша жіктеледі. Қызметкердің қауіпсіздігіне тікелей қатысы бар, бірақ өлімге немесе денсаулығына ауыр зиян келтіруге әкеп соқпайтын бұзушылықтар болмашы бұзушылықтарға жатады. Орташа алғанда, әр бұзушылық үшін мың долларға дейін айыппұл қарастырылған.
Ауыр бұзушылық -- бұл денсаулыққа ауыр зиян келтірудің айтарлықтай ықтималдығы бар нәрсе. Айыппұлдар 1,5 мыңнан 7 мың долларға дейін.
Жұмыс беруші қауіпті жағдайлардың бар екенін білсе және оларды жою үшін ешқандай күш жұмсамаса, қасақана бұзушылық болып саналады. Әрбір осындай бұзушылық үшін айыппұл 70 мың долларға дейін, ең төменгі мөлшері -- 5 мың долларға дейін болуы мүмкін.Әрбір қайталанған бұзушылық үшін (кез келген стандартты, ережені, нұсқаманы, бұйрықты бұзу) айыппұл 70 мың долларға дейін жетуі мүмкін.Есептік құжаттаманы, есептерді немесе декларацияларды қолдан жасағаны үшін 10 мың доллар айыппұл қарастырылған. Мұндай бұзушылықтар үшін 6 айға дейін бас бостандығынан айыру түрінде қылмыстық жауапкершілікке тартылуы мүмкін.
Инспекторға шабуыл жасау немесе қорқыту немесе инспектордың жұмысына араласу қылмыстық іс болып саналады, ол үшін 5 мың доллар айыппұл және үш жылға дейін бас бостандығынан айыру қарастырылған.
Ұлыбритания кәсіпорындары қызметкерлерінің қауіпсіздігін қамтамасыз ету міндеті жұмыс берушінің міндеті болып табылады. Ол өндірістік және технологиялық процестерді қызметкер үшін ең аз қауіп төндіретіндей етіп жүзеге асыруы керек. Жұмыс беруші сонымен қатар оқыту мен нұсқаулық жүргізуге, қызметкерлердің денсаулығына зиян келтіру қаупін болдырмауға міндетті. Бір қызығы, жұмыс беруші қызметкердің қосымша қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін қызметкерден белгілі бір соманы ала алады (немесе жалақыдан ұстап алады).Кәсіпорында төтенше оқиға болған жағдайда (қызметкерлерге немесе материалдық құндылықтарға залал келтіруге байланысты) ТҚК себептерін тексеру үшін денсаулық сақтау және қауіпсіздік техникасы жөніндегі комиссия тағайындалады. Егер қызметкер қандай да бір нысанда залал алса, онда ол өтемақы талап етуге құқылы .Айта кету керек, кәсіпорындағы еңбекті қорғауды ұйымдастырудың жоғары деңгейі жұмысшылардың өнімділігінің өсуіне, нәтижесінде өндірістің өсуіне және еңбек тиімділігінің артуына ықпал етед.
2 ЗЕРТТЕУ НЫСАНЫ МЕН ӘДІСТЕРІ
2.1 Зерттеу нысаны
Зерттеу нысаны кәсіпорындағы еңбекті қорғау жағдайын жақсарту бойынша іс-шараларды ұйымдастыру болып табылды. Зерттеу жұмысы Петро Қазақстан Ойл Продактс(бұдан кейін - ПКОП) Шымкент мұнай өңдеу зауытында жүргізілді. Зауыттың мұнайды өңдеу бойынша жобалау қуаттылығы жылына 6 млн. тоннаны құрайды.
ПетроҚазақстан Ойл Продактс ЖШС шығаратын өнімнің тізімі:
1. Автокөліктерге арналған бензин: АА-92-К4К5 маркасы, АА-95-К4К5 маркасы, КО ТР 0132011, МемСТ 32513-2013 және ТШ 38.001165-2014.
2. ТС-1, РТ маркаларының реактивті қозғалтқыштарға арналған жанармайы, КО ТР 0132011, МемСТ 10227-86.
3. Дизельдік жанармай: ДЖ-Ж-К4К5, ДЖ-Қ-К4К5, ДЖ-Е-К4К5 маркалары, КО ТР 0132011, МемСТ 32511-2013 және МемСТ 305-82.
4. Коммуналдық-тұрмыстық тұтынуға арналған көмірсутекті, сұйылтылған, жанармай газдары: ТБ маркасы, ТПБҚ маркасы, ЕЭО ТР 0362016 және МемСТ 20448-90.
5. 100 жағылатын мазуты, 40 жағылатын мазуты, КО ТР 0132011, МемСТ 10585-2013.
6. Қабыршақты газды техникалық күкірт, ҚР СТ 2442-2014.
Зауыт үшінші тараптардың мұнайын қайта өңдеп, толлинг негізінде жұмыс істейді. Мұнай өнімдерінің сұрыпталымына бензиннің (АА-92-К4 және АА-95-К4), дизельдік жанармайдың (ДЖ--К4, ДЖ-Е-К4, ДЖ-Қ-К4) түрлі сұрыптары, сондай-ақ авиациялық керосин, сұйылтылған газ, техникалық күкірт, мазут кіреді.
2.1 сурет. ПетроҚазақстан Ойл Продактс ЖШС
Мұнай өңдеу процесі келесі кезеңдерге бөлінеді:
Колоннадан және булаудан шығарылатын өнімдердің есебінен жылу алмастырғыштардағы майды алдын ала қыздыру.
Мазутты түпкілікті қыздыру және күйдірілетін құбырлы пештегі жеңіл май фракцияларының ішінара тез булануы.
Алынған сұйық қоспаның фракцияларын ректификациялық колоннада бөлу. Мотор отындарын өндіруге арналған қондырғы орталық мұнай базасының резервуарларынан тұзсыздандырылған және сусыздандырылған мұнайды жылына 95 000 тоннаға дейін (тәулігіне 2000 баррель) өңдеуге есептелген.
1. Бастапқы өңдеу - мұнай шикізатын қайнау температурасының әртүрлі интервалдарының фракцияларына бөлу;
2. Қайталама қайта өңдеу - құрамындағы көмірсутектерді химиялық түрлендіру жолымен бастапқы қайта өңдеу фракцияларын қайта өңдеу және тауарлық мұнай өнімдерінің компоненттерін өндіру;
3. Тауарлық өндіріс-әр түрлі қоспаларды қолдана отырып, белгілі бір сапа көрсеткіштері бар тауарлық нөнімдерін ала отырып, компоненттерді араластыру.
2.2 Зерттеу әдістері
Өндірістік жарақаттануды талдау әдістері
Өндірістегі жарақаттануды талдау кезінде оның себептерін анықтау және жою үшін әртүрлі әдістерді қолданады:
- топографиялық
- статистикалық:жарақаттану себептерін белгілі уақыт мезгілінде болған жазатайым оқиғалардың фактілері тіркелген құжаттар бойынша зерттеуге негізделген. Тереңдетілген статистикалық талдауды жұмыстардың түрлері бойынша жүргізеді. Онда зардап шегушілер туралы мәліметтер (кәсібі, жұмыс өтілі, жынысы, жасы, т.б.) және оқиғаның орын алу мерзімі (жылы, айы, күні, аусымы, жұмыс уақыты, т.б.) талдауға түседі;
- топтық
- монографиялық
Жұмыс орындарындағы еңбек жағдайларын талдау
Анкеталау әдісі өндірістік процеске тікелей қатысушылардан алынған, анкеталық мәліметтер негізінде дереу қауіпті жағдайлар мен себептердіанықтау мен жобалауды қарастырады
Аналогия деп түрлі объектілер арасындағы, олардың белгілерінің, қасиеттерінің, қатынастарының арасындағы ұқсастықты атаймыз. Объектілер арасындағы ұқсастық пен айырмашылық оларды салыстыру кезінде айқындалады. Демек, аналогия әдісінің негізі салыстырудан тұрады деген сөз. Аналогия әдісі ғылымның көптеген салаларында -- математикада, физикада, химияда, кибернетикада, қоғамдық пәндерде қолданылады.
2.3 Мұнай өңдеу саласының негізгі технологиялық процессі
Мұнай өңдеудің біріншілікті және екіншілікті процестері қалыптасқан.
Мұнай өңдеудің негізгі (біріншілікті) процесі (стабилизацияланғаннан, сусызданғаннан және тұзсыздандырғаннан кейін) - ол айдау. Мұнайды айдау - мұнайдан оны құрайтын бөліктерін немесе фракцияларын термиялық айырып алу процесі, оның нәтижесінде қойылған мақсатқа тәуелді келесі мұнай өнімдері алынады: авиациялық және автокөлік бензині, лигроин, реактивті және газтурбинді отындар, керосин, дизельді отын және мазут. Мұнайды осылай айдағаннан кейін қалған қалдықты - мазут - майлағыш майлар(дистиллятты және қалдықты), парафинді, гудронды, кокстіжәне басқа мұнай өнімдерін өндіруге шикізат ретінде қолданады.
Мұнайдан ашық өнімдерді айдағаннан кейін, қара түсті, тұтқыр мазут деп аталатын сұйықтық қалады. Қосымша айдау арқылы мазуттан жағар майлары алынады. Бұдан басқа, мазутты химиялық әдіспен өңдеу арқылы бензинге айналдыруға болады.Мазуттан вазелин, парафин алынады. Мазуттан кейінгі қалдығынан гудрон алынады.
Мұнай айдаудан алынған дистилляттар және қалдықтар мұнай өңдеудің екіншілікті процестерінде шикізат ретінде қолданылады. Мұнай өңдеудің екіншілікті процестеріне, оның құрамына кіретін көмірсутектердің құрылымының өзгеруіне байланысты, термиялық және каталитикалық крекинг, риформинг, платформинг, алкилдеу, мұнай өнімдерін ароматтау, изомерлеу, деструктивті гидрогендеу, кокстау жатады.
Зауыттың өндірістік қуаты мынадай негізгі қондырғылардан тұрады: ЛК-6У құрамдастырылған қондырғысы (атмосфералық айдау, каталитикалық риформинг, дизель отынын гидротазарту, керосинді гидротазарту, газ фракциялайтын қондырғы), мазутты вакуумдық айдау қондырғысы, күкірт өңдеу кешені.
Негізгі технологиялық процестер
2.2 сурет. Мұнайды өңдеу технологиялық процесінің сызбасы
Атмосфералық айдау. Айдау АТ қондырғыларында (атмосфералық құбырлы) жүзеге асырылады. Атмосфералық айдау қалдықтары-мазут.
Процесс пеште қыздырылған майды ректификациялық колоннадағы фракцияның бөлімінде - бу жоғары және сұйықтық төмен қозғалатын байланыс құрылғыларымен (тақтайшалармен) жабдықталған цилиндрлік тік аппаратта бөлуден тұрады. Бу түріндегі бензин фракциясы колоннаның үстіне шығарылады және тоңазытқышта конденсацияланады, керосин мен дизель фракцияларының буы колоннаның биіктігі бойынша шығарылады, мазут сұйық күйде колоннаның төменгі бөлігінен шығарылады.
Вакуумдық айдау.Мақсаты-(350-550 ° C және одан жоғары): каталитикалық процестерге арналған шикізат және майлар мен парафиндер өндіруге арналған дистилляттарфракцияларын алу. Айдау ВТ қондырғыларында (вакуумдық құбырлы) жүзеге асырылады. Вакуумды айдаудың қалдығы гудрон болып табылады. Вакуумның қажеттілігі 380 °C-тан жоғары температурада көмірсутектердің термиялық ыдырауы басталады. Сондықтан айдау қалдық қысым 2,5-4,0 кПа кезінде жүзеге асырылады, осы жағдайда бағандағы температура 380 °C-тан аспайды. Вакуумдық бағанның басқа сипаттамалары атмосфералық айдау бағандарымен бірдей.
2.3 сурет. Мұнай өңдеу қондырғысы
200 Секциясының Құрамы
Секция құрамына келесі блоктар кіреді:
* HYT-1119 катализаторында шикізатты алдын-ала тазарту;
* SR-1000 (ҚХР) платинорениялық катализаторында ауыр нафтаны каталитикалық риформалау.
Шикізатты алдын ала гидротазарту блогының құрамына мыналар кіреді:
* реакторды алдын ала гидротазарту блогы;
* су беру торабы;
* гидрогенизатты булау блогы;
* НАФТА бөлу блогы (к-205 - НАФТА сплиттері колонналары);
* сутегісі бар газ бөлу бірлігі, су бөлу және айналым тазалау;
* гидротазарту катализаторының газ-ауа регенерациясы торабы;
* тұндырғыш агенттерге қызмет көрсету торабы.
Каталитикалық риформалау блогының құрамына мыналар кіреді:
* реакторлық риформинг блогы;
* дебутанизация режиміндегі риформатты тұрақтандыру блогы;
* хлорорганикалық ерітіндіні риформинг жүйесіне дайындау және беру торабы;
* құрамында сутегі бар газды кептіру блогы;
* риформинг катализаторының газ-ауа регенерациясы торабы.
Гидротазарту процесі гидрогенизация реакциясына негізделеді, соның нәтижесінде күкірттің, оттегінің және азоттың органикалық қосылыстары күкіртсутектің, судың және аммиактың бөлінуімен көмірсутектерге айналады. Бұл органикалық қосылыстар полиметалл платина риформинг катализаторының улары болып табылады, сондықтан олардың бұзылу реакциясы гидротазалаудың негізгі реакциясы болып табылады.
Гидротазалау процесінде күкірт қосылыстарының реакцияларымен қатар көмірсутектердің көптеген реакциялары жүреді.
Мұндай реакцияларға мыналар жатады: парафинді көмірсутектердің изомеризациясы, қанықпаған қанықтыру, гидрокрекинг.
Гидротазарту жағдайында шикізат құрамындағы металдардың микроқоспалары катализаторға толығымен құйылады.
2.4 сурет. АВҚ-3 гидротазарту қондырғысы
Күкірт қосылыстарының реакциясы
Күкірт қосылысының құрылымына байланысты меркаптандар, сульфидтер, дисульфидтер және қарапайым тиофендер күкіртсутекті шығарумен парафинді немесе хош иісті көмірсутектерге айналады.
Гидротазарту жұмысы риформинг блогынан тұрақты қоректендірілетін сутегі бар газдың айналым схемасы бойынша, 3001, 3002 секцияларына артық БСГ шығару, каткрекинг бензинін гидротазарту, 1100 (PrimeG+), КЦА-1 секцияларын және С-700 секцияларын орнатуға көзделген.
Гидротазарту процесі қоршаған ортаға жылу шығынын өтеуге жұмсалатын аз мөлшерде жылу шығарумен жалғасады.
Нафтаны бөлу блогы
200 секцияның шикізатын алдын ала гидротазарту блогынан тұрақты гидрогенизат (бұдан әрі-гидротазартылған нафта) шикізат пен Т-210 текше өнімінің жылу алмастырғышына нафтаны бөлу блогына, к-205 бензин фракциясын бөлу колоннасына түседі, онда к-205 сплиттерінің текше өнімімен қыздырылады.
Гидротазартылған нафтаның температурасы TI-001 позициясының аспаптарымен бақыланады.
К-205 сплиттері гидротазаланған нафтаны екі фракцияға бөлуге арналған: ауыр нафтаға және жеңіл нафтаға.П-206 пешінен қыздырылған ауыр нафта төрт ағынмен шығады, бір жалпы ағынға біріктіріліп, к-205 бағанының текшесіне жіберіледі.
Каталитикалық риформинг (платформа).Мақсаты-атмосфералық айдаудың төмен октанды бензин фракцияларын жоғары ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті
География және табиғатты пайдалану факультеті
Тұрақты даму бойынша ЮНЕСКО кафедрасы
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
тақырыбы: КӘСІПОРЫНДАҒЫ ЕҢБЕКТІ ҚОРҒАУ ЖАҒДАЙЫН ЖАҚСАРТУ БОЙЫНША ІС-ШАРАЛАРДЫ ҰЙЫМДАСТЫРУ
5В073100-Қоршаған ортаны қорғау және өмір тіршілігінің қауіпсіздігі мамандығы
Орындаған:_________________________ __________(Е.А.Кожахметова)
(қолы)
Ғылыми жетекші:_________________________ (Х.Б.Тусупова)
(атағы) (қолы)
Қорғауға жіберілді:
Хаттама № , _________ 20___ ж.
Кафедра меңгерушісі _________________________________(Т .А.Ж.)
(қолы және мөрі)
Нормобақылау _________________________________(Т .А.Ж.)
(қолы)
Алматы, 2022 ж.
РЕФЕРАТ
Дипломдық жұмыстың көлемі 60 бет, 20 сурет, 6 кесте, __ дереккөз, 4 қосымша.
КӘСІПОРЫНДАҒЫ ЕҢБЕКТІ ҚОРҒАУ ЖАҒДАЙЫН ЖАҚСАРТУ БОЙЫНША ІС-ШАРАЛАРДЫ ҰЙЫМДАСТЫРУ
Мақсаты: Зерттеу нысанындағы еңбекті қорғау жағдайын зерттеу арқылы, оны әрі қарай жақсарту бойынша ұсыныстар әзірлеу.
Объект-ПетроҚазақстан Ойл Продактс ЖШС
Пән-
Біздің елімізде өнеркәсіптік және экологиялық қауіпсіздік пен еңбекті қорғау саласында рецептуралық тәсіл деп аталатын тәсіл біртіндеп тәуекелді бағалауға негізделген әдістермен алмастырылады. Қазақстанның жетекші компаниялары, сондай-ақ әлем нарығында жұмыс істейтін Халықаралық Мұнай-газ өндіруші және сервистік компаниялар өнеркәсіптік, экологиялық қауіпсіздік пен еңбекті қорғауды басқару мәселелеріне заманауи тәсілді енгізу тәжірибесін жинақтады.
Қазақстан аумағында мұнай-газ кешені объектілерін салу мен пайдаланудың ірі инвестициялық жобаларын жүзеге асыру өнеркәсіптік, экологиялық қауіпсіздік пен еңбекті қорғауды басқарудың қазіргі заманғы әдіснамасына, нарықтық экономикасы бар елдерде сыналған және танылған басқарудың тиісті әдістері мен құралдарын игеруге көшуге ықпал етеді. Алайда қауіпсіздікті басқарудың нақты құралдарының қазақстандық жағдайлардағы авариялылық пен жарақаттану көрсеткіштерімен байланысын талдау, сондай-ақ осы құралдардың нұсқамалық тәсілден тәуекелді бағалауға негізделген тәсілге көшуді іске асырудың жалпы жүйесіндегі орнын айқындау қажет.
Нәтижелері:
Еңбекті қорғау бойынша халықаралық қауіпсіздік шаралары зерттелді;
Мұнай өңдеу саласындағы зиянды және қауіпті факторлар әсерінен болатын жарақаттану мен жазатайым оқиғалар анықталды;
Еңбек жағдайларын жақсарту бойынша ең тиімді іс-шаралар ұсынылды
ҚАСҚАРТЫЛҒАН СӨЗДЕР ТІЗІМІ
Атырау МӨЗ - Атырау мұнай өңдеу зауыты
ШМӨЗ - Шымкент мұнай өңдеу зауыты
ПҚОП ЖШС - ПетроҚазақстан Ойл Продактс ЖШС
АМҚ - ауыр мұнай қалдықтары
ҚМГ - "Қаз Мұнай Газ "
МемСТ, ГОСТ - мемлекеттік стандарт
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
1 . ӘДЕБИ ШОЛУ
0.1 Еңбекті қорғау саласындағы негізгі түсініктер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... .7
0.2 Өндірістегі еңбек қауіпсіздігін ұйымдастыру бойынша әдебиеттерге шолу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...9
1.3 Еңбекті қорғау жағдайын жақсарту бойынша тиімді шешімдер ... ... ... ... ... 13
2.ЗЕРТТЕУ НЫСАНЫ МЕН ӘДІСТЕРІ
2.1Зерттеу нысаны ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .22
2.2Зерттеу әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 23
2.3 Мұнай өңдеу саласының негізгі технологиялық процессі ... ... ... ... ... ... ... 2 3
3. ЗЕРТТЕУ НӘТИЖЕЛЕРІ ЖӘНЕ ОНЫ ТАЛДАУ
3.1Кәсіпорынның қауіпті және зиянды өндірістік факторлары ... ... ... ... ... ... 3 3
3.2 Жарақаттану мен сырқаттанушылыққа әсер ететін өндірістікжағдайлардың жағымсыз факторларының жиынтығын зерттеу ... ... ... ... ... ..37
3.3Еңбекті қорғау жағдайларын жақсарту бойынша іс-шаралар ... ... ... ... ... .48
3.4Жарақаттануды төмендету негізінде еңбек жағдайларын жақсартубойынша ұсыныстар ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .50
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..58
ПАЙДАЛЫНҒАН ӘДЕБИЕТТЕРДІҢ ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... .60
ҚОСЫМША ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 64
КІРІСПЕ
Дипломдық тақырыптың өзектілігі: Қазақстан Республикасының Конституциясына сәйкес әркімнің қауіпсіздіктің санитарлық-гигиеналық талаптарына сәйкес келетін еңбек жағдайларына құқығы бар.Жұмыстың негізі ретінде мұнай өңдеу саласындағы кәсіпорынның еңбекті қорғау жағдайларызерттелді. Мұнай өңдеу саласы еңбектің қауырттылығы жоғары жұмыс саналатындықтан, ондағы еңбекті қорғау жағдайын жақсарту бойынша іс-шараларды ұйымдастырудың маңызы зор.
Салауатты және қауіпсіз еңбек жағдайларын жасау-қоғам дамуының қазіргі кезеңіндегі басты міндеттердің бірі. Еңбекті қорғаудың мақсаты - жұмыс істеушінің қауіпсіздігіне және ауырмауы үшін қолайлы жағдай жасап, еңбек өнімділігін барынша жоғары көрсете алатындай жағдайлармен қамтамасыз ету. Еңбек өнімділігі адамның денсаулығы мен жұмыс істеу қабілетін сақтау, адам еңбегін жұмыс мезгілін үнемдеу,оның белсенді жұмыс істеу периодын ұзарту, өнімнің жоғары сапасын көтеріп, қоғамдық еңбекті үнемдеу, негізгі өндірістік қорларды қолдануды жақсарту апаттар санын азайту және тағы басқалары арқылы артады.
ҚР Еңбек Кодексінің 182-бабына сәйкес жұмыс беруші: санитарлық-гигиеналық нормаларға сәйкес жұмыс орындарын құруға; қызметкерлерді жеке және ұжымдық қорғану құралдарымен қамтамасыз етуге, сондай-ақ профилактика жүргізу жолымен жұмыс орындарында тәуекелдерді азайту жөнінде шаралар қабылдауға міндетті.
Еңбек қауіпсіздігі ұғымымен қызметкердің, еңбек қызметі үдерісінде қызметкерлерге зиянды және қауіпті әсерлерді болдырмайтын немесе барынша азайтатын іс-шаралар кешенімен қамтамасыз етілген қорғалу жағдайы түсініледі.
Еңбекті қорғау-құқықтық, әлеуметтік-экономикалық, ұйымдастыру-техникалық, санитарлық-гигиеналық, емдеу-алдын алу, оңалту және басқа да іс-шараларды қамтитын еңбек қызметі процесінде қызметкерлердің өмірі мен денсаулығын сақтау жүйесі.
Алайда, іс жүзінде еңбекті қорғау көбінесе қауіпсіздік техникасын,өндірістік санитарияны және т.б. білдіреді. Еңбекті қорғау-бұл қауіпсіздік техникасы немесе еңбек гигиенасы оның құрамдас бөлігі болып табылатын іс-шаралар жүйесі.
Қазіргі жағдайда кәсіпорындағы еңбек жағдайларын жетілдірудің практикалық маңызы зор. Еңбек жағдайларын жақсарту арқылы кәсіпорынның экономикалық көрсеткіштерін жақсартуға болады, өйткені жұмыс орнында жақсы, қолайлы жағдайда жұмыс істейтін қызметкер жақсы жұмыс істейді, еңбек өнімділігі артады, қызметкерлердің ауруы мен жарақаттану деңгейі төмендейді, бұл кәсіпорын шығындарының төмендеуіне және экономикалық көрсеткіштердің өсуіне әкеледі. Еңбек жағдайларының тиімділігінің үлкен маңызы олардың негізінен еңбек кезінде адамның тіршілік әрекеті жүретін өндірістік орта екендігімен түсіндіріледі. Адамның жұмыс қабілеттілігінің деңгейі, оның жұмысының нәтижелері, денсаулық жағдайы, жұмысқа деген көзқарасы олардың жағдайына тікелей байланысты. Еңбек жағдайларын жақсарту оның өнімділігін арттыруға айтарлықтай әсер етеді.
Дипломдық жұмыс мақсаты:кәсіпорынның еңбекті қорғау жағдайын зерттеу арқылы, оны әрі қарай жақсарту бойынша іс-шараларды ұйымдастыруға ұсыныстар келтіру.
Дипломдық жұмыс міндеттері:
* мұнай өңдеу саласының негізгі технологиялық процессі мен ондағы қауіпті және зиянды өндірістік факторларды анықтау;
* жарақаттану мен сырқаттанушылыққа әсер ететін өндірістік жағдайлардың жағымсыз факторларының жиынтығын зерттеу;
* қауіпті жұмыстардағы еңбек жағдайларына зерттеу жүргізу арқылы алдын алу шараларына ұсыныстар жасау.
1 ӘДЕБИ ШОЛУ
1.1 Еңбекті қорғау саласындағы негізгі түсініктер
Еңбекті қорғау - құқықтық, әлеуметтік - экономикалық, ұйымдастырушылық - техникалық, санитарлық - гигиеналық, емдеу - профилактикалықіс-шараларды қоса алғанда, еңбек қызметі процесінде қызметкерлердің өмірі мен денсаулығының қауіпсіздігін қамтамасыз ету жүйесі, оңалту және басқа да іс-шаралар.
Еңбек жағдайлары - қызметкердің жұмыс қабілеттілігі мен денсаулығына әсер ететін өндірістік орта мен еңбек процесі факторларының жиынтығы.
Қауіпсіз еңбек жағдайлары - жұмыс істеушіге зиянды және қауіпті өндірістік факторлардың әсері алып тасталған не олардың әсер ету деңгейі белгіленген нормативтерден аспайтын еңбек жағдайлары.
Қауіпті өндірістік фактор - қызметкерге әсер етуі оның жарақатына әкелуі мүмкін өндірістік фактор.
Зиянды өндірістік фактор - қызметкерге әсер етуі оның ауруына әкелуі мүмкін өндірістік фактор.
Қауіпті аймақ - жұмыс істеп тұрған қауіпті және (немесе) зиянды өндірістік факторларға әсер етуі мүмкін кеңістік.
Жұмыс орны - қызметкер болуы керек немесе оның жұмысына байланысты келуі керек және тікелей немесе жанама түрде жұмыс берушінің бақылауында болатын орын.
Жеке және ұжымдық қорғаныс құралдары - қызметкерге зиянды немесе қауіпті өндірістік факторлардың әсерін болдырмау немесе азайту үшін, сондай-ақ ластанудан қорғау үшін қолданылатын техникалық құралдар.
Жазатайым оқиға - жұмыс басшысының Еңбек міндеттерін немесе тапсырмаларын орындау кезінде жұмыс істеушіге қауіпті өндірістік фактордың әсер ету жағдайы.
Еңбекті қорғау жөніндегі Нұсқаулық - зертханаларда, аудиторияларда, өндірістік үй-жайларда, университет аумағында, құрылыс алаңдарында және осы жұмыстар жүргізілетін немесе қызметтік міндеттер орындалатын өзге де орындарда жұмыстарды орындау кезінде еңбекті қорғау жөніндегі талаптарды белгілейтін нормативтік акт.
Қауіпсіздік техникасы - жұмыс істеушілерге қауіпті өндірістік факторлардың әсерін болдырмайтын ұйымдастырушылық шаралар мен техникалық құралдар жүйесі.
Наряд-рұқсаттама - белгіленген нысандағы арнайы бланкіде ресімделген және жұмыстың мазмұнын, жұмыс орнын, оның басталу және аяқталу уақытын, қауіпсіз өткізу шарттарын, бригаданың құрамын және жұмыстың қауіпсіз жүргізілуіне жауапты адамдарды айқындайтын жұмыстың қауіпсіз өндірісіне тапсырма[1].
Еңбек жағдайларын жақсарту және еңбекті қорғау жөніндегі іс -- шаралар жоспары-іс-шаралар, орындау мерзімдері, жауапты қызметкерлер, шығындар және қаржыландыру көздері көрсетілген негізгі құжат. Жоспар, әдетте, бір жылға жасалады. Кейбіреулер оны орта мерзімді перспективада -- үш жылға жасайды, бұл бюджеттік мекемелерге тән.
Еңбек жағдайларын жақсарту және еңбекті қорғау жөніндегі іс-шараларды қаржыландыруға жұмыс берушілер өнім өндіруге, жұмыстарды орындауға немесе қызметтер көрсетуге жұмсалған шығындар сомасының кемінде 0,2% - ын бөлуге міндетті.
Ақпараттың негізгі көзі-ЖБТҚ жүргізу туралы есептер, өнеркәсіптік тәуекелдерді бағалау, жазатайым оқиғаларды тергеп-тексеру актілері, бақылаушы органдардың нұсқамалары, сондай-ақ еңбекті қорғауды басқару жүйесінің тиімділігін талдау.Яғни, белгілі бір жақсарту іс-шараларын ұйымдастырмас бұрын негізгі қауіптіліктің көзін анықтау керек. Еңбек жағдайларының қандай дәрежеде, күйде екенін білу үшін келесі шаралар орындалады:
* Еңбек ауырлығы мен қауырттылығын есептеу арқылы жұмыс категориясы анықталады;
* Қауіптер мен тәуекелдердің негізгі көрсеткіштері зерттеледі;
* Өндірістік жарақаттануды талдау;
* Технологиялық үрдістердің қауіпсіздігі анықталады;
* Өндірістік бөлмелер мен жабдықтардың жарылыс және өрт қауіптілігі анықталады;
* Өндірістік улану статистикасы жасақталады;
* Жұмыс орындарының жарықтандырылуы;
* Жұмыс аймағының микроклиматы зерттеледі;
* Өндірістік шу мөлшері өлшенеді;
* Жазатайым оқиғалардың жағдайына зерттеужүргізіледі.
Ірі кәсіпорындарда экономистердің, бухгалтерлердің, жетекші мамандардың қатысуымен фокус-топ жиналады, олар корпоративтік стратегияға сәйкес негізгі бағыттардың тізімін жасайды.
Екінші кезең айлар немесе тоқсандар бойынша жоспарлау.
Жыл сайын ұйымдастырылатын іс-шаралар бар, мысалы, ЖҚҚ сатып алу, еңбекті қорғау бойынша оқыту немесе жұмысшы мамандықтарының қызметкерлеріне алғашқы көмек көрсету.
1.2 Өндірістегі еңбек қауіпсіздігін ұйымдастыру бойынша әдебиеттерге шолу
Еңбек қауіпсіздігін басқару дегеніміз-еңбек процесінде адамның қауіпсіздігін қамтамасыз етуге, денсаулығы мен белсенді жұмыс қабілеттілігін сақтауға бағытталған ұйымдастырушылық, техникалық, санитарлық-гигиеналық және емдеу-профилактикалық іс-шараларды орындау бойынша шешімдерді дайындаумен, қабылдаумен және іске асырумен айналысу.
Еңбекті қорғауды басқарудың міндеттері:оқыту, жұмыстың қауіпсіз тәсілдерін насихаттау; санитариялық - тұрмыстық және емдеу - профилактикалық қызмет көрсету; санитариялық - гигиеналық еңбек жағдайларын қалыпқа келтіру; өндірістік жабдықтардың, технологиялық процестердің, ғимараттар мен құрылыстардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету; жұмыс істеушілерді жеке қорғаныш құралдарымен жабдықтау және т. б. болып табылады.
Еңбекті қорғау жөніндегі іс-шараларға мыналар жатады:
* ұйымдастыру: еңбекті қорғау бұрыштарын, нормативтік әдебиеттерді, плакаттар мен қауіпсіздік белгілерін сатып алу.
* ұжымдық қорғану құралдарын сатып алу, жеке қорғану құралдарын сынау және т. б..
* зертханалық зерттеулер және тәуекелдерді бағалау.
* ЖҚҚ сатып алу, жуу және жөндеу, оқыту, медициналық тексеру және т. б.
Өндірістегі еңбек қауіпсіздігін ұйымдастыру бойынша жұмыстың негізі ретінде мұнай өңдеу саласындағы кәсіпорын алынды.
Мұнай май тәрізді, қара қоңыр немесе қара түсті қоймалжың сұйық зат. Ол судан жеңіл, тығыздығы - 0,8 гсм3 болып келетін, суда ерімейтін, сонымен қатар, өзіне тән иісі барорганикалық заттардың күрделі қоспасы. Оның құрамында сұйық, еріген, қатты және газ тәрізді көмірсутектер болады. Орта Азия, Қазақстан мұнайлары қаныққан көмірсутектерден, Баку мұнайы циклді, көмірсутектерден, Орал мұнайы ароматты көмірсутектерден тұрады.
Мұнайдың негізгі химиялық құрамы - көміртегі мен сутегі. Сонымен қатар мұнай құрамында тағы басқа да заттар бар. Мырыш - H2S, меркаптандар, моно- және дисульфидтер, тиофендер мен тиофандар полициклдіктермен бірге тағы басқа (70-90% қалдық өнімдерде шоғырланады); азотты заттар - негізінен пиридин, хинолин, индол, карбазол, пиррол және порфириндер (үлкен бөлігі ауыр фракциялар мен қалдықтарда шоғырланады) гомологтары; қышқылды заттар - нафтен қышқылы, фенолдар, смолалы-асфальтты т.б.(әдетте жоғары қайнайтын фракциларында кездесетін)заттар. Барлығы мұнай құрамында 50-ден аса элементтер табылған3.
Мұнай өңдеу - біріншілік және екіншілік кезеңді мұнай және мұнай өнімдерін өңдеу процестерінен тұратын үздіксіз өндіріс болып табылады:
1. Физикалық әдіс(мұнайды айдау немесе дистилляция). Мұнай шикізатын қайнау температурасының интервалдары бойынша ажыратылатын фракцияларға бөлу (бастапқы өңдеу) ;
2. Химиялық әдіс(Крекинг және риформинг процестері). Құрамындағы көмірсутектерді химиялық түрлендіру арқылы алынған фракцияларды қайта өңдеу және тауарлық мұнай өнімдерінің компоненттерін өндіру(қайта өңдеу);
Қажет болған жағдайда әртүрлі қоспаларды тарта отырып, компоненттерді араластыру арқылы берілген сапа көрсеткіштерімен тауарлық мұнай өнімдерін алады(тауарлық өндіріс).
Бензин төмендегідей таңбалармен шығарылады: ГОСТ-қа сәйкес автомобиль бензинінің маркасы шығарылады: А-66, А-72, А-76, А-90, А-95, АИ-93 және АИ-98. А әрпі - автомобиль бензині екендігін, ал цифры - бензиннің октан санын көрсетеді. Бензиннің АИ-98 маркасынан басқаларыжаздық және қыстық болып бөлінеді.
Қауіпсіздікті ұйымдастыру бойынша жүйенің негізгі қызметтері:
Қауіпсіз және салауатты еңбек жағдайларын қамтамасыз етуге бағытталған ұйымдастырушылық, техникалық және санитарлық-профилактикалық іс-шараларды жүзеге асыру жөніндегі шешімдерді дайындаудың және іске асырудың бірыңғай тәртібін белгілеу;
Еңбекті қорғау жөніндегі жұмыстарды жоспарлау.
2010 жылы зауыт басшылығы 5S жүйесін енгізу туралы шешім қабылдады. 5S жүйесі - мақсаты операцияларды орындау, тәртіпті, тазалықты, ұқыптылықты сақтау, уақыт пен энергияны үнемдеу үшін оңтайлы жағдайлар жасау болып табылатын жұмыс орнын ұйымдастыру әдісі. Бүгінгі күні 5S жүйесі кәсіпорында тиімді қолданылуда және жұмыс орнындағы еңбек жағдайын тексеруді жеңілдетеді.
1.1 сурет. Еңбекті қорғау жұмыстарын жоспарлаудың заманауижүйесі
"Аман" еңбекті қорғау бойынша біріктірілген жүйе."Аман"еңбекті қорғау бойынша интеграцияланған жүйе (1.2 - сурет) енгізілуде."Аман" жүйесінің негізгі міндеттерінің бірі кәсіпорынның барлық қызметкерлерін еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау процестеріне тарту, сондай-ақ өндірістегі қауіпсіздік мәдениетінің деңгейін арттыру болып табылады.
Компанияның жалпы басқару жүйесіне біріктірілген басқару жүйесін тиімді құру кәсіпорынның өнімділігі мен табыстылығын арттырады, шығыстарды төмендетеді және жүмыскерлердің ынталандыруға жағымды әсер етеді.
Жақсы дамыған қауіпсіздік мәдениеті еңбек өнімділігін арттыру, тиімділікті арттыру, компанияның имиджін жақсарту және қосымша қаржылық және бәсекелестік артықшылықтарды қамтамасыз ету арқылы шығынды айтарлықтай төмендетуге көмектеседі.
Қауіпсіздік мәдениетін жетілдіру жұмыс орнындағы ықтимал қауіптерді жою және стандарттар мен рәсімдер түрінде негізгі қағидаларды белгілеуді ғана емес, сонымен қатар, адамдармен байыпты жұмыс жасауды, қауіпсіздік мәселелеріне қатысты көзқарасын өзгертуді де білдіреді.
Жақсы дамыған қауіпсіздік мәдениеті әртүрлі артықшылықтарды қамтамасыз етеді.Қызметкерлер эмоционалдық және физикалық тұрғыдан жұмыс істеуде сенімді бола алады. Кадрлардың тұрақтамауы төмендейді, олардың жұмысының тиімділігі мен сапасы артады.
1.2 сурет. "Аман" еңбекті қорғау бойынша біріктірілген жүйе.
Павлодар мұнайхимия зауыты ЖШС-те кәсіпорын қызметкерлерінің еңбек қауіпсіздігіне көп көңіл бөлінеді. Еңбекті қорғаудың негізгі бағыты жұмыстарды қауіпсіз орындауға қажетті профилактикалық және техникалық құралдар болып табылады. Еңбекті қорғау профилактикасы Еңбекті қорғауды басқару жүйесіне (ЕҚБЖ) сәйкес жүргізіледі.
Компанияны басқарудың жалпы жүйесіне біріктірілген еңбекті қорғауды басқарудың тиімді жүйесін құру кәсіпорынның өнімділігі мен кірістілігінің артуына, шығындардың төмендеуіне әкеледі және қызметкерлердің уәжіне оң әсер етеді. Дамыған қауіпсіздік мәдениеті неғұрлым өнімді жұмыс атмосферасын қалыптастыру, тиімділікті арттыру, компанияның имиджін жақсарту және қосымша қаржылық және бәсекелестік артықшылықтарды қамтамасыз ету кезінде шығындарды едәуір азайтуға көмектеседі.
Қауіпсіздік мәдениетін жетілдіру жұмыс орнындағы ықтимал қауіптерді жоюды және негізгі ережелерді стандарттар мен рәсімдер түрінде белгілеуді ғана емес, сонымен бірге адамдармен байыпты жұмыс жасауды, олардың қауіпсіздік мәселелеріне деген көзқарасын өзгертуді де білдіреді.
Дамыған қауіпсіздік мәдениеті көптеген артықшылықтар береді. Қызметкерлер эмоционалды және физикалық жағынан да жұмысқа көбірек бейім болады. Кадрлардың тұрақтамауы төмендейді, олардың жұмысының тиімділігі мен сапасы артады.
Мұнай өнімдерін құю барысында жұмысшыларға зиянды әсер етуін азайтқан қондырғы.Қондырғы технологиясы жолдың екі бөлек нүктелері бойынша мұнай өнімдерін вагон-цистерналарға әрқайсысы телескопиялық жабдықтар арқылы сағатына 730 текше метр өнімділікпен саңылаусыз құюды қамтамасыз етеді. Мұнда екі шойын жол бар. Жоба бойынша әр теміржолға 28 вагоннан сыяды. Сонда қондырғы бір мезетте 56 вагонды қабылдай алады. Бұл технология көмірсутек буларының атмосфераға таралуын болдырмайды. Сондай-ақ жұмысшылардың уақытын үнемдеп, денсаулықтарына зиян келтірмейді.Өнімдерді цистернаға құю процесі бұған дейін тек жұмысшылардың қолымен жасалатын. Әрі алпыс тонналық бір вагонды толтыруға мұнайшылар бір сағаттай уақыт жоғалтатын. Ал қазір барлығы автоматтандырылған және барлық процесс компьютер арқылы бақыланады.
Қондырғының бір мезгілде екі түрлі өнімді құя алатын мүмкіндігі бар. Бір цистерна шамамен 10 минутта толады. Жаңа қондырғы компанияға шығынсыз әрі қарқынды жұмыс істеуге жол ашты. Сондай-ақ бұл құюды берілген массаға сәйкес орындауға, мұнай өнімінің цистернаның ернеуінен асып кетуіне жол бермейді. Республикада алғаш рет жемісті іске қосылған германиялық қондырғының бензин құю бойынша қуаты жылына 2,5 миллион тоннаны құрайды және оның қуаты келешекте авиакеросин бойынша жылына 0,5 миллион тоннаға, дизель отыны бойынша жылына 2 миллион тоннаға артпақ.
1.3 Еңбекті қорғау жағдайын жақсарту бойынша тиімді шешімдер
Былтырғы жылдың басынан бері өндірістік жарақаттану деңгейі 1 мың адамға 0,08 құрады (5 ай), (2020 ж. - 0,07). Ағымдағы жылғы қаңтар-мамырда республика кәсіпорындарында жазатайым оқиғалардың салдарынан 564 адам зардап шекті, оның ішінде 19,5% -- мұнай кешенінің кәсіпорындарында, 4,5% -- коммуналдық шаруашылықта және 10% -- құрылыс саласында.
Құжат тәуекелге бағдарланған тәсіл негізінде еңбекті қорғауды басқарудың ұлттық жүйесін жаңғыртуды, жұмыс орындарында кәсіптік тәуекелді азайту бойынша жұмыс берушілерді экономикалық ынталандыру жөнінде ұсыныстар әзірлеуді, еңбекті қорғау саласындағы кәсіптік құзыреттер мен ғылыми әлеуетті дамытуды, әлеуметтік әріптестікті дамытуды көздейді. Жоспарды іске асыру нәтижесінде өндірістік жарақаттану 10% - ға, зиянды еңбек жағдайларында жұмыс істейтін жұмыскерлер саны 20% - ға дейін төмендейді деп күтілуде.
Өндірістік кәсіпорындарда "Vizion Zero" халықаралық нөлдік жарақаттану тұжырымдамасын белсенді түрде енгізу қажет. Жарақаттану бойынша әрбір жағдай ТЖМ-де мұқият талданып, қорытындысы бойынша оларды азайту бойынша кешенді шаралар әзірленуі тиіс. Халықаралық стандарттарға сәйкес келетін кәсіби тәуекелдерді бағалау және басқару жүйесін енгізу қажет", -- деді бұрынғы премьер-министр.
Кәсіпорынның жаңа өнімдерінің бірі қарапайым күкірт болды. Ол 2015 жылдың қараша айында пайдалануға берілді. Оны салу факторларының бірі экологиялық талаптарды қатаңдату болды. Бұрын күкіртсутегі газы жағылуға мәжбүр болды. Енді зауыттың барлық технологиялық газдары қондырғыда өңделеді және қарапайым күкірт алынады. Сары таразы түріндегі дайын өнім үлкен бункерлерден мөлшерленіп, сөмкелерге салынады. Ұқсас суретті ұн немесе кебек қаптарға құйылған кезде кез-келген ұн тарту кәсіпорнында көруге болады.
1.3-сурет. Кәсіпорындағы жұмыс барысы
Қуаттылығы жылына 4 мың тонна қарапайым күкірт өндіретін бұл қондырғы Қытай компаниясының жобасы бойынша салынған. Қазіргі уақытта үш жүз тоннадан астам қарапайым күкірт алынады. Яғни, бұл жоба облыстың экологиясын жақсартуға айтарлықтай үлесін қосады. Ал кәсіпорынның маркетинг қызметі қазір өнімді өткізумен және сатумен айналысады. Қазір қондырғыда ауысыммен 27 адам жұмыс істейді. Қаптарға құйылған күкірт дайын өнім қоймасында өз сағатын күтеді. Ал жаңа өнімді қолдану ауқымы өте кең: уран өндіру кезінде қажетті күкірт қышқылын өндіруден бастап, оқ-дәрі дайындауға дейін.
Мұнай-химия өнеркәсібінде автоматтандыруға көп көңіл бөлінеді. Бұл процестердің күрделілігі мен жоғары жылдамдығына және олардың режимді бұзуға, қауіпті еңбек жағдайларына, жарылғыш және өрт қауіпті қайта өңделетін материалдарға сезімталдығына байланысты. Автоматты өндіріс енгізілген сайын ауыр физикалық еңбек азаяды, өндірісте тікелей жұмыс істейтін жұмысшылар саны азаяды және өнімділік артады.
Адам ағзасының шектеулі мүмкіндіктері (шаршау, қоршаған ортаның өзгеруіне реакцияның жеткіліксіз жылдамдығы және бір уақытта келетін ақпараттың көп мөлшері) өндірісті одан әрі қарқындатуға кедергі болып табылады. Өндірістің жаңа кезеңі-автоматтандыру, онда адам өндіріске тікелей қатысудан босатылады және басқару функциялары автоматты құрылғыларға беріледі. Автоматтандыру өндіріс тиімділігінің негізгі көрсеткіштерінің жақсаруына әкеледі: санның артуы сапаны арттырады, өндіріс шығындарын азайтады және өнімділікті арттырады.
Арнайы автоматты құрылғыны енгізу жабдықтың үздіксіз жұмысын жеңілдетеді, жарақаттануды болдырмайды, ауаның ластануы мен қалдықтардың жиналуын болдырмайды. Мұнай-химия технологиясындағы процестерді кешенді автоматтандыру әр түрлі автоматтандырылған құрылғыларды (дабылды реттеу) пайдалана отырып, осы процестерді басқаратын автоматты бағдарламалық қамтамасыз етуді ғана емес, сондай-ақ күрделі жағдайларда монтаждау және жөндеу жұмыстарын іске қосуды және тоқтатуды автоматты басқаруды да көздейді.
Бақыланатын айнымалыларды таңдағанда, олар әдетте, кем дегенде, олардың арасында процестің толық көрінісін беретіндігімен басшылыққа алады. Процесті жүргізуге ықпал ететін параметрлер бақылауға жатады. Процестің бірдей параметрлерін бақылау үшін бірдей автоматты құрылғылар қолданылады, олардың негізінде технологиялық процесті бақылау және басқару жүзеге асырылады.
Жүйе құрылымында келесі деңгейлер бөлінген:
- технологиялық
- нысан деңгейі:
1.4 сурет. Оператор деңгейі
Оператордың үй-жайында орнатылған компьютер негізінде операторлық станция деңгейінде оператор орындайтын функциялар.
Жүйенің құрылымына сәйкес функциялар басқару деңгейлері бойынша бөлінеді.
Кешенді техникалық құралдар жүйесі (CTM) мыналарды қамтиды:
- күрделі жабдықты орнату;
- электр блогының күрделі аппараттық артикулы;
- оператордың жұмыс орны.
Қоректендіруді беруде қысқа мерзімді іркілістер кезінде жүйелік іркілістерді немесе бөгелістерді болдырмау үшін үздіксіз қоректендіру көздерін (ҮҚК) пайдалану көзделген.
Контроллер мен компьютер операторының интерфейсі арасында ақпарат алмасу Belden 9463 типті DH+ кабелінің көмегімен жүзеге асырылады.
Технологиялық нысандарға орнатылған датчиктерден кабельдерді қосу үшін аралық терминал экраны пайдаланылады. Терминал экранына MCS қосу икемді кабель немесе сымдар арқылы жүзеге асырылады.
Автоматтандыру жүйелерін үш деңгейге бөлуге болады: төмен (датчиктер, таратқыштар және жетектер), орташа (микропроцессорлық контроллер) және жоғарғы (оператор интерфейсі).
1.5 сурет. Хьюстон мен Сент-Чарльздің алкилдеу қондырғылары
Star метрикасы (Safety Tracking and Recognition) - этанол өндіретін зауыттарға арналған ең жаңа қауіпсіздік бағдарлама болып табылады. Бұл бағдарлама бес негізгі салада этанол өндіретін ең тиімді зауыттарды таниды:
* Технологиялық қауіпсіздік
* Сенімділік
* Экологиялық
* Рельс қауіпсіздігі
* Саясат пен рәсімдерді сақтау
Әр тоқсан сайынзауыттар барлық бес салада оқиғалардың нөлге жеткенін мойындайды. Төрт тоқсан қатарынан кездейсоқ өтетін өсімдіктер SuperSTAR award сыйлығын алды.
1.6-сурет. Жұлдыз метрикасы бойынша жұмыс
Шу деңгейін анықтау үшін CEL-6X0 iу өлшегіші қолданылды (1.7-сурет). Ол зауыттың әртүрлі стратегиялық нүктелерінде қолданылды: көміртегі өндірісі зауыты (CBP), полипропилен зауыты (PPP), мұнай-химия кәсіпорны (PC Utility), отын зауыты, электр станциясы және коммуналдық қызметтер, Ағынды суларды беру зауыты (WWT). Шу деңгейін өлшеу құрылғыны шулы деп болжанған жерге ауыстыруды және оны қосуды қамтиды, содан кейін ол оқуды алып тастайды. Микрофон, әйнек, алдын - ала күшейткіш, дисплей экраны, бағдарламалық жасақтама пернелері және калибратор-бұл шуды абстракциялауға және оны оқуға мүмкіндік беретін Шу өлшегіштің барлық компоненттері. Шу деңгейі әдетте децибелмен өлшенеді (дБ).
1.7 сурет. CEL-6X0 iу өлшегіші
1 - әйнек (жабылатын микрофон)
2 - тұрақты күшейткіш
3 - Қосу өшіру түймесі
4 - Дисплей
5 - бағдарламалық жасақтама пернелері
6 - шарлау курсорының пернелері
7 - бастау тоқтату пернесі.
AEROCET 531S массалық бөлшектердің есептегіші шаң мониторы (1.8 сурет. дереккөз: Google) іске қосу түймесі оны қосу үшін қолданылады және жабдық бір метр қашықтықта ұсталады. Ауадағы шаң бөлшектері өлшенеді. GX-2009-төрт газ датчиктерінен тұратын жетілдірілген анықтау жүйесі. Жеке төрт газды GX-2009 мониторы жанғыш газдың, оттегінің (O2), көміртегі тотығының (CO), аммонийдің (NH3) және күкіртсутектің (H2S) бір уақытта болуын анықтайды. GX-2009 іске қосу тізбегінен шығарылады және оны қосу арқылы өлшеу режиміне өтеді. Жылдам тексеру цилиндрінің триггері бір секундқа басылады және ауадағы газдарды өлшеу үшін босатылады.
1.8 сурет. AEROCET 531S массалық бөлшектердің есептегіші шаң мониторы
1.9 сурет. Шудың орташа мәнінің диаграммасы
Еуропа елдерінде жұмысшылардың жұмысы мен өзара әрекеттесу ережелерін реттейтін заңдардың өзіндік ерекшеліктері мен айырмашылықтары бар. ArbSchG неміс нормалары көптеген аспектілерде Қазақстан заңдарынан ерекшеленеді. Еңбекті реттеу және жұмыстағы жазатайым оқиғалар міндетті болып табылады және неміс Заңының маңызды бөлімі болып табылады.
Германия компаниялары жұмысшыларды қорғайтын және жұмыс кезінде ықтимал қауіп-қатерлерге және олардың қызметі кезінде қызметкерлердің денсаулығына әсер ететін жағдайларды ұмытпайтын қажетті шараларды қабылдауы керек. Жұмыс жарақаты-бұл қызметкердің кәсіпорында алған жарақаттары, нәтижесінде қызметкер қайтыс болады немесе үш күннен артық жұмыс істей алмайды.
Германияда жарақаттанудың төмен пайызы бірнеше факторлармен түсіндіріледі. Бірінші фактор техникалық қадағалау инспекторларының болуы болып табылады. Қызметкерлердің міндеттеріне тек тексерулер ғана емес, сонымен қатар жабдықтардың әртүрлі түрлерін енгізу бойынша кеңестер де кіреді. Бұл тұлғалар өз саласының мамандары болып табылады. Оларды тексерулер мен оқыту үшін компаниялар жалдайды. Еңбекті қорғау бойынша оқыту өте маңызды, сондықтан Германияда кадрларды даярлауға жеткілікті көңіл бөлінеді. Кәсіби аурулардан және өндірісте болатын жазатайым оқиғалардан әлеуметтік сақтандыруды кәсіби серіктестіктер қамтамасыз етеді.
Жылына 400 мыңнан астам неміс қызметкерлері жоғарыда аталған серіктестіктер ретінде әрекет ететін қауіпсіз еңбекке бастапқы оқыту мектебі арқылы өтеді. Тікелей компаниялардың жұмыс берушілері мен топ-менеджерлері, сондай-ақ еңбекті қорғау жөніндегі уәкілдер, Өндірістік жабдықтарды сатып алушылар мен жобалаушылар, өндірісте оқыту бойынша шеберлер оқытылады.
Германиядағы оқыту процестеріне жүргізілген талдау көрсеткендей, кәсіпорындардың ішіндегі еңбекті қорғауды қамтамасыз ету мәселелерінде маңызды орын алатын адамдарды оқытуға басымдық берілген, өйткені әрбір қызметкерді (олардың көптігін ескере отырып) жеке-жеке оқыту мүмкін болмайды.
Компания өкілдеріне арналған курстар келесі бағыттар бойынша ұйымдастырылады:
- өртке қарсы іс;
- қауіпті заттармен жұмыс істеу ерекшеліктері;
- электр қауіпсіздігі;
- Өндірістік жабдықты пайдалану кезінде тәуекелдерді азайту;
- қауіпсіз физикалық белсенділік.
Оқу процесін жүргізу кезінде материалды тиімді игеру үшін оқу әдебиеттері, плакаттар қолданылады. Соңғы жылдары мультимедиялық бағдарламалық қосымшаларды белсенді пайдалануға ставка жасалды. Кәсіби серіктестіктердің еңбекті қорғау академиясы, еңбек қауіпсіздігі институты білікті кадрларды даярлауға жауап береді. Бұдан басқа, білім беру процесі 35 бастауыш кәсіптік оқыту орталығы базасында жүзеге асырылады.
Қазіргі уақытта өнеркәсіптің әртүрлі салаларының кәсіпорындарында жарақаттану деңгейі жоғары . Жазатайым оқиғалардың деңгейін төмендету үшін федералды және аймақтық билік қабылдаған шаралардан басқа (мысалы, өнеркәсіптік қауіпсіздікті тексеру және жұмыс істеп тұрған кәсіпорындарды тексеру , еңбекті қорғау бойынша арнайы семинарлар өткізу, жұртшылықтың назарын аудару ), шет елдердің тәжірибесін мұқият зерттеп, талдау қажет. Мысал ретінде Америка Құрама Штаттары мен Ұлыбританияны келтірейік. АҚШ әлемдегі ең қуатты және дамыған экономикасы бар ел ретінде, өнеркәсіптік өндіріс деңгейінің салдары ретінде және Ұлыбритания еңбекті қорғау саласындағы заңнамалық актілерде АҚШ-қа ең жақын ел ретінде.
Әр түрлі елдердегі еңбекті қорғау сияқты қызмет саласы дамудың әртүрлі деңгейлерінде. Кейбіреулерінде қызметкерлерді жеке және ұжымдық қорғаныс құралдарымен қамтамасыз ету жақсы жолға қойылған, басқаларында қауіпсіз еңбек әдістеріне оқыту жоғары деңгейде, үшіншіден, еңбекті қорғау талаптарын бұзғаны үшін айыппұл санкцияларының қатаң жүйесі құрылған.
Тәжірибе алмасу мақсатында 2013 жылдың тамызында Иркутскіде "еңбекті қорғау туралы заңнаманы және еңбекті қорғауды басқарудың халықаралық стандарттарын өзгерту"семинары өтті. Оның жұмысына Шығыс Кентукки университетінің профессоры М. Шуманн да қатысты. Атап айтқанда, ол АҚШ-та жұмыс істейтін инспекциялық бақылау және қадағалау жүйесі туралы айтты.
Сонымен, Штаттарда инспекциялық бақылаудың нәтижелері бойынша жұмыс берушіге айыппұл салынуы мүмкін. Анықталған бұзушылықтар жинақталады, ал жалпы миллион долларлық айыппұл-бұл еңбекті қорғау туралы федералды заңның сақталуы үшін бақылау және қадағалау қызметіндегі әдеттегі тәжірибе
Барлық бұзушылықтар түрлері бойынша жіктеледі. Қызметкердің қауіпсіздігіне тікелей қатысы бар, бірақ өлімге немесе денсаулығына ауыр зиян келтіруге әкеп соқпайтын бұзушылықтар болмашы бұзушылықтарға жатады. Орташа алғанда, әр бұзушылық үшін мың долларға дейін айыппұл қарастырылған.
Ауыр бұзушылық -- бұл денсаулыққа ауыр зиян келтірудің айтарлықтай ықтималдығы бар нәрсе. Айыппұлдар 1,5 мыңнан 7 мың долларға дейін.
Жұмыс беруші қауіпті жағдайлардың бар екенін білсе және оларды жою үшін ешқандай күш жұмсамаса, қасақана бұзушылық болып саналады. Әрбір осындай бұзушылық үшін айыппұл 70 мың долларға дейін, ең төменгі мөлшері -- 5 мың долларға дейін болуы мүмкін.Әрбір қайталанған бұзушылық үшін (кез келген стандартты, ережені, нұсқаманы, бұйрықты бұзу) айыппұл 70 мың долларға дейін жетуі мүмкін.Есептік құжаттаманы, есептерді немесе декларацияларды қолдан жасағаны үшін 10 мың доллар айыппұл қарастырылған. Мұндай бұзушылықтар үшін 6 айға дейін бас бостандығынан айыру түрінде қылмыстық жауапкершілікке тартылуы мүмкін.
Инспекторға шабуыл жасау немесе қорқыту немесе инспектордың жұмысына араласу қылмыстық іс болып саналады, ол үшін 5 мың доллар айыппұл және үш жылға дейін бас бостандығынан айыру қарастырылған.
Ұлыбритания кәсіпорындары қызметкерлерінің қауіпсіздігін қамтамасыз ету міндеті жұмыс берушінің міндеті болып табылады. Ол өндірістік және технологиялық процестерді қызметкер үшін ең аз қауіп төндіретіндей етіп жүзеге асыруы керек. Жұмыс беруші сонымен қатар оқыту мен нұсқаулық жүргізуге, қызметкерлердің денсаулығына зиян келтіру қаупін болдырмауға міндетті. Бір қызығы, жұмыс беруші қызметкердің қосымша қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін қызметкерден белгілі бір соманы ала алады (немесе жалақыдан ұстап алады).Кәсіпорында төтенше оқиға болған жағдайда (қызметкерлерге немесе материалдық құндылықтарға залал келтіруге байланысты) ТҚК себептерін тексеру үшін денсаулық сақтау және қауіпсіздік техникасы жөніндегі комиссия тағайындалады. Егер қызметкер қандай да бір нысанда залал алса, онда ол өтемақы талап етуге құқылы .Айта кету керек, кәсіпорындағы еңбекті қорғауды ұйымдастырудың жоғары деңгейі жұмысшылардың өнімділігінің өсуіне, нәтижесінде өндірістің өсуіне және еңбек тиімділігінің артуына ықпал етед.
2 ЗЕРТТЕУ НЫСАНЫ МЕН ӘДІСТЕРІ
2.1 Зерттеу нысаны
Зерттеу нысаны кәсіпорындағы еңбекті қорғау жағдайын жақсарту бойынша іс-шараларды ұйымдастыру болып табылды. Зерттеу жұмысы Петро Қазақстан Ойл Продактс(бұдан кейін - ПКОП) Шымкент мұнай өңдеу зауытында жүргізілді. Зауыттың мұнайды өңдеу бойынша жобалау қуаттылығы жылына 6 млн. тоннаны құрайды.
ПетроҚазақстан Ойл Продактс ЖШС шығаратын өнімнің тізімі:
1. Автокөліктерге арналған бензин: АА-92-К4К5 маркасы, АА-95-К4К5 маркасы, КО ТР 0132011, МемСТ 32513-2013 және ТШ 38.001165-2014.
2. ТС-1, РТ маркаларының реактивті қозғалтқыштарға арналған жанармайы, КО ТР 0132011, МемСТ 10227-86.
3. Дизельдік жанармай: ДЖ-Ж-К4К5, ДЖ-Қ-К4К5, ДЖ-Е-К4К5 маркалары, КО ТР 0132011, МемСТ 32511-2013 және МемСТ 305-82.
4. Коммуналдық-тұрмыстық тұтынуға арналған көмірсутекті, сұйылтылған, жанармай газдары: ТБ маркасы, ТПБҚ маркасы, ЕЭО ТР 0362016 және МемСТ 20448-90.
5. 100 жағылатын мазуты, 40 жағылатын мазуты, КО ТР 0132011, МемСТ 10585-2013.
6. Қабыршақты газды техникалық күкірт, ҚР СТ 2442-2014.
Зауыт үшінші тараптардың мұнайын қайта өңдеп, толлинг негізінде жұмыс істейді. Мұнай өнімдерінің сұрыпталымына бензиннің (АА-92-К4 және АА-95-К4), дизельдік жанармайдың (ДЖ--К4, ДЖ-Е-К4, ДЖ-Қ-К4) түрлі сұрыптары, сондай-ақ авиациялық керосин, сұйылтылған газ, техникалық күкірт, мазут кіреді.
2.1 сурет. ПетроҚазақстан Ойл Продактс ЖШС
Мұнай өңдеу процесі келесі кезеңдерге бөлінеді:
Колоннадан және булаудан шығарылатын өнімдердің есебінен жылу алмастырғыштардағы майды алдын ала қыздыру.
Мазутты түпкілікті қыздыру және күйдірілетін құбырлы пештегі жеңіл май фракцияларының ішінара тез булануы.
Алынған сұйық қоспаның фракцияларын ректификациялық колоннада бөлу. Мотор отындарын өндіруге арналған қондырғы орталық мұнай базасының резервуарларынан тұзсыздандырылған және сусыздандырылған мұнайды жылына 95 000 тоннаға дейін (тәулігіне 2000 баррель) өңдеуге есептелген.
1. Бастапқы өңдеу - мұнай шикізатын қайнау температурасының әртүрлі интервалдарының фракцияларына бөлу;
2. Қайталама қайта өңдеу - құрамындағы көмірсутектерді химиялық түрлендіру жолымен бастапқы қайта өңдеу фракцияларын қайта өңдеу және тауарлық мұнай өнімдерінің компоненттерін өндіру;
3. Тауарлық өндіріс-әр түрлі қоспаларды қолдана отырып, белгілі бір сапа көрсеткіштері бар тауарлық нөнімдерін ала отырып, компоненттерді араластыру.
2.2 Зерттеу әдістері
Өндірістік жарақаттануды талдау әдістері
Өндірістегі жарақаттануды талдау кезінде оның себептерін анықтау және жою үшін әртүрлі әдістерді қолданады:
- топографиялық
- статистикалық:жарақаттану себептерін белгілі уақыт мезгілінде болған жазатайым оқиғалардың фактілері тіркелген құжаттар бойынша зерттеуге негізделген. Тереңдетілген статистикалық талдауды жұмыстардың түрлері бойынша жүргізеді. Онда зардап шегушілер туралы мәліметтер (кәсібі, жұмыс өтілі, жынысы, жасы, т.б.) және оқиғаның орын алу мерзімі (жылы, айы, күні, аусымы, жұмыс уақыты, т.б.) талдауға түседі;
- топтық
- монографиялық
Жұмыс орындарындағы еңбек жағдайларын талдау
Анкеталау әдісі өндірістік процеске тікелей қатысушылардан алынған, анкеталық мәліметтер негізінде дереу қауіпті жағдайлар мен себептердіанықтау мен жобалауды қарастырады
Аналогия деп түрлі объектілер арасындағы, олардың белгілерінің, қасиеттерінің, қатынастарының арасындағы ұқсастықты атаймыз. Объектілер арасындағы ұқсастық пен айырмашылық оларды салыстыру кезінде айқындалады. Демек, аналогия әдісінің негізі салыстырудан тұрады деген сөз. Аналогия әдісі ғылымның көптеген салаларында -- математикада, физикада, химияда, кибернетикада, қоғамдық пәндерде қолданылады.
2.3 Мұнай өңдеу саласының негізгі технологиялық процессі
Мұнай өңдеудің біріншілікті және екіншілікті процестері қалыптасқан.
Мұнай өңдеудің негізгі (біріншілікті) процесі (стабилизацияланғаннан, сусызданғаннан және тұзсыздандырғаннан кейін) - ол айдау. Мұнайды айдау - мұнайдан оны құрайтын бөліктерін немесе фракцияларын термиялық айырып алу процесі, оның нәтижесінде қойылған мақсатқа тәуелді келесі мұнай өнімдері алынады: авиациялық және автокөлік бензині, лигроин, реактивті және газтурбинді отындар, керосин, дизельді отын және мазут. Мұнайды осылай айдағаннан кейін қалған қалдықты - мазут - майлағыш майлар(дистиллятты және қалдықты), парафинді, гудронды, кокстіжәне басқа мұнай өнімдерін өндіруге шикізат ретінде қолданады.
Мұнайдан ашық өнімдерді айдағаннан кейін, қара түсті, тұтқыр мазут деп аталатын сұйықтық қалады. Қосымша айдау арқылы мазуттан жағар майлары алынады. Бұдан басқа, мазутты химиялық әдіспен өңдеу арқылы бензинге айналдыруға болады.Мазуттан вазелин, парафин алынады. Мазуттан кейінгі қалдығынан гудрон алынады.
Мұнай айдаудан алынған дистилляттар және қалдықтар мұнай өңдеудің екіншілікті процестерінде шикізат ретінде қолданылады. Мұнай өңдеудің екіншілікті процестеріне, оның құрамына кіретін көмірсутектердің құрылымының өзгеруіне байланысты, термиялық және каталитикалық крекинг, риформинг, платформинг, алкилдеу, мұнай өнімдерін ароматтау, изомерлеу, деструктивті гидрогендеу, кокстау жатады.
Зауыттың өндірістік қуаты мынадай негізгі қондырғылардан тұрады: ЛК-6У құрамдастырылған қондырғысы (атмосфералық айдау, каталитикалық риформинг, дизель отынын гидротазарту, керосинді гидротазарту, газ фракциялайтын қондырғы), мазутты вакуумдық айдау қондырғысы, күкірт өңдеу кешені.
Негізгі технологиялық процестер
2.2 сурет. Мұнайды өңдеу технологиялық процесінің сызбасы
Атмосфералық айдау. Айдау АТ қондырғыларында (атмосфералық құбырлы) жүзеге асырылады. Атмосфералық айдау қалдықтары-мазут.
Процесс пеште қыздырылған майды ректификациялық колоннадағы фракцияның бөлімінде - бу жоғары және сұйықтық төмен қозғалатын байланыс құрылғыларымен (тақтайшалармен) жабдықталған цилиндрлік тік аппаратта бөлуден тұрады. Бу түріндегі бензин фракциясы колоннаның үстіне шығарылады және тоңазытқышта конденсацияланады, керосин мен дизель фракцияларының буы колоннаның биіктігі бойынша шығарылады, мазут сұйық күйде колоннаның төменгі бөлігінен шығарылады.
Вакуумдық айдау.Мақсаты-(350-550 ° C және одан жоғары): каталитикалық процестерге арналған шикізат және майлар мен парафиндер өндіруге арналған дистилляттарфракцияларын алу. Айдау ВТ қондырғыларында (вакуумдық құбырлы) жүзеге асырылады. Вакуумды айдаудың қалдығы гудрон болып табылады. Вакуумның қажеттілігі 380 °C-тан жоғары температурада көмірсутектердің термиялық ыдырауы басталады. Сондықтан айдау қалдық қысым 2,5-4,0 кПа кезінде жүзеге асырылады, осы жағдайда бағандағы температура 380 °C-тан аспайды. Вакуумдық бағанның басқа сипаттамалары атмосфералық айдау бағандарымен бірдей.
2.3 сурет. Мұнай өңдеу қондырғысы
200 Секциясының Құрамы
Секция құрамына келесі блоктар кіреді:
* HYT-1119 катализаторында шикізатты алдын-ала тазарту;
* SR-1000 (ҚХР) платинорениялық катализаторында ауыр нафтаны каталитикалық риформалау.
Шикізатты алдын ала гидротазарту блогының құрамына мыналар кіреді:
* реакторды алдын ала гидротазарту блогы;
* су беру торабы;
* гидрогенизатты булау блогы;
* НАФТА бөлу блогы (к-205 - НАФТА сплиттері колонналары);
* сутегісі бар газ бөлу бірлігі, су бөлу және айналым тазалау;
* гидротазарту катализаторының газ-ауа регенерациясы торабы;
* тұндырғыш агенттерге қызмет көрсету торабы.
Каталитикалық риформалау блогының құрамына мыналар кіреді:
* реакторлық риформинг блогы;
* дебутанизация режиміндегі риформатты тұрақтандыру блогы;
* хлорорганикалық ерітіндіні риформинг жүйесіне дайындау және беру торабы;
* құрамында сутегі бар газды кептіру блогы;
* риформинг катализаторының газ-ауа регенерациясы торабы.
Гидротазарту процесі гидрогенизация реакциясына негізделеді, соның нәтижесінде күкірттің, оттегінің және азоттың органикалық қосылыстары күкіртсутектің, судың және аммиактың бөлінуімен көмірсутектерге айналады. Бұл органикалық қосылыстар полиметалл платина риформинг катализаторының улары болып табылады, сондықтан олардың бұзылу реакциясы гидротазалаудың негізгі реакциясы болып табылады.
Гидротазалау процесінде күкірт қосылыстарының реакцияларымен қатар көмірсутектердің көптеген реакциялары жүреді.
Мұндай реакцияларға мыналар жатады: парафинді көмірсутектердің изомеризациясы, қанықпаған қанықтыру, гидрокрекинг.
Гидротазарту жағдайында шикізат құрамындағы металдардың микроқоспалары катализаторға толығымен құйылады.
2.4 сурет. АВҚ-3 гидротазарту қондырғысы
Күкірт қосылыстарының реакциясы
Күкірт қосылысының құрылымына байланысты меркаптандар, сульфидтер, дисульфидтер және қарапайым тиофендер күкіртсутекті шығарумен парафинді немесе хош иісті көмірсутектерге айналады.
Гидротазарту жұмысы риформинг блогынан тұрақты қоректендірілетін сутегі бар газдың айналым схемасы бойынша, 3001, 3002 секцияларына артық БСГ шығару, каткрекинг бензинін гидротазарту, 1100 (PrimeG+), КЦА-1 секцияларын және С-700 секцияларын орнатуға көзделген.
Гидротазарту процесі қоршаған ортаға жылу шығынын өтеуге жұмсалатын аз мөлшерде жылу шығарумен жалғасады.
Нафтаны бөлу блогы
200 секцияның шикізатын алдын ала гидротазарту блогынан тұрақты гидрогенизат (бұдан әрі-гидротазартылған нафта) шикізат пен Т-210 текше өнімінің жылу алмастырғышына нафтаны бөлу блогына, к-205 бензин фракциясын бөлу колоннасына түседі, онда к-205 сплиттерінің текше өнімімен қыздырылады.
Гидротазартылған нафтаның температурасы TI-001 позициясының аспаптарымен бақыланады.
К-205 сплиттері гидротазаланған нафтаны екі фракцияға бөлуге арналған: ауыр нафтаға және жеңіл нафтаға.П-206 пешінен қыздырылған ауыр нафта төрт ағынмен шығады, бір жалпы ағынға біріктіріліп, к-205 бағанының текшесіне жіберіледі.
Каталитикалық риформинг (платформа).Мақсаты-атмосфералық айдаудың төмен октанды бензин фракцияларын жоғары ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz