Мемлекеттің салық саясатын қарастыру

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 57 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым минстрлігі

Л. Н. Гумилев атындағы Еуразия Ұлттық университеті

Ақылбаев Имантай

ҚР Мемлекеттік салық саясатын қалыптастыру және жүзеге асыру механизмдері

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

5В050200 - «Саясаттану» мамандығы

Нұр-Сұлтан қаласы

2022 жыл

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі

Л. Н. Гумилев атындағы Еуразия Ұлттық университеті

«Қорғауға жіберілді»

Кафедра меңгерушісі,

т. ғ. к., профессор

Габдулина Б. А.

«___» 2022 ж.

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

Тақырыбы: «ҚР Мемлекеттік салық саясатын қалыптастыру және жүзеге асыру механизмдері»

5В050200 - «Саясаттану» мамандығы бойынша

Орындаған Ақылбаев Имантай

Ғылыми жетекші,

с. ғ. к., қауымд. профессор Д. М. Кусаиновна

Нұр-Сұлтан қаласы

2022 жыл

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . . 4

І ҚАЗІРГІ ЖАҒДАЙДА САЛЫҚ ҚАТЫНАСТАРЫ ДАМУЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ

1. 1 Заманауи замандағы салықтардың экономикалық мәні мен функциялары . . . 7

1. 2 Қазақстан Республикасындағы салық түсімдерінің қазіргі жағдайы және серпіні . . . 20

ІІ НАРЫҚ ЖАҒДАЙЫНДА ЭКОНОМИКАНЫНЫҢ САЛЫҚ САЯСАТЫН ЖЕТІЛДІРУ

2. 1 Салық механизмін бүгінгі күн талабына сай дамыту мәселесі . . . 30

2. 2 Қазақстан Республикасының салық саясатының қызмет ету мәселелері және даму перспективалары . . . 42

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 48

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР . . . 50

Л. Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті

Журналистика және саясаттану:

Журналистика және саясаттану

факультеті: факультеті

Журналистика және саясаттану:

Саясаттану

факультеті:

кафедрасы

Журналистика және саясаттану:

5В050200 - Саясаттану

факультеті: мамандықтың коды және атауы

Журналистика және саясаттану:

факультеті:

«Бекітемін»

Журналистика және саясаттану:

факультеті:

Кафедра меңгерушісі

Журналистика және саясаттану:

факультеті:

Габдулина Б. А.

Журналистика және саясаттану:

факультеті:

«___» 20__ж.

Журналистика және саясаттану: Ақылбаев Имантай Алмасұлы

факультеті:

студентке

Журналистика және саясаттану:

(тегі, аты, әкесінің аты)

факультеті:

Диплом жұмысын (жобасын) орындауға арналған

ТАПСЫРМА

1. Жұмыстың (жобаның) тақырыбы ҚР Мемлекеттік салық саясатын қалыптастыру және жүзеге асыру механизмдері

университет бойынша 2022 ж. «»берілген № бұйрықпен

бекітілген.

2. Студент аяқтаған жұмысты тапсыру мерзімі: «14» маусым 2022 ж.

3. Жұмыстың бастапқы деректері: (зaңдap, пaйдaлaнылғaн әдeбиeт,

зepтxaнaлық-өндipicтiк дepeктep) Қазақстан Республикасының заңдар жинағы, Қазақстанның Республикасының Салық Кодексі, Үкіметтің Ережелері, шетелдік ғалымдардың еңбектері, ғылыми еңбектер жинағындағы монографиялармен басылымдар, салық саясаты бойынша диссертациялар, Қазақстан Республикасының статистика комитетінің статистикалық мәліметтері құрады.

4. Диплoм жұмыcын (жобасын) әзipлeудeгi cұpaқтap тiзiмi

Дипломдық жұмыстың мақсатына жету үшін төмендегідей міндеттер айқындалған:

- салық саясатының негізгі элементтерін ашу:

- салық саясатының негізгі элементі ретінде салық механизмін қарастыру.

- мемлекеттің салық саясатын қалыптастырудың негізгі принципін анықтау;

- мемлекеттің фискалдық саясатының қазіргі жағдайын талдау

- Қазақстанның салық саясатының жетілдірілуін сипаттау. ;

5. Графикалық материалдың тізімі (cызбaлap, кecтeлep, диaгpaммaлap жәнe т. б. )

Қазақстан Республикасының мемлекеттік бюджетінің кірістерінің диаграммасы;

Салықтық реттеудің әдістері және салықтық реттеудің жолдары кестелері.

6. Ұсынылған негізгі әдебиеттер тізімі

Бұл дипломдық жұмысты жазу кезінде отандық авторлардың дереккөздері мен баспа материалдары пайдаланылды.

Қазақстандық ғалымдардың ішінде салық мәселесін В. Д. Мельников, Дюсембаев К. Ш, Г. Карагусова, И. Г. Русакова, А. Б. Зейнальгабдин және басқалардың еңбектерінде ерекше атап көрсетілген. Сөйтіп, салық саясатын қалыптасу мәселелері көптеген ғалымдар тарапынан зерттеліп, талданған. Алайда алынған нәтижелердің маңыздылығын салық саясатын зерттеудегі зерттеушілердің көпшілігі тек «салық» ұғымын анықтауға назар аударатынын атап өткен жөн. Салық саясатын қалыптасу механизмі жеткілікті түрде ашылмаған, қарапайым түрде кәсіпкерлікті дамытуды ынталандыру және кірістерді арттыру туралы айтылады.

Тараудың: Тараудың

Тараудың: бөлiмнiң нөмірі,

: Ғылыми жетекші, кеңесші

: Тапсырма орындау кезеңдері

Тапсырма берді

(қолы)

Тапсырма алды

(қолы)

Тараудың: Aты

Тараудың:

Жоспар құру

Дюсембекова М. К.

: 8. 10. 2021 ж.

Тараудың:

Теориялық

Тараудың:

әдіснамалық

Тараудың:

негіздер

Дюсембекова М. К.

: 22. 10. 2021 ж.

Тараудың:

Кіріспе бөлімімен

Тараудың:

жұмыс

Дюсембекова М. К.

: 13. 11. 2021 ж.

Тараудың:

1 - бөлім

Дюсембекова М. К.

: 5. 01. 2022 ж.

Тараудың:

2 - бөлім

Дюсембекова М. К.

: 24. 01. 2022 ж.

Тараудың:

Қорытынды

Дюсембекова М. К.

: 25. 02. 2022 ж.

Тараудың:

Әдебиеттер

: тізімін

Тараудың:

түгендеу

Дюсембекова М. К.

: 19. 03. 2022 ж.

Тараудың:

Презентация

Дюсембекова М. К.

: 06. 04. 2022 ж.

7. Дипломдық жұмысты (жобаны) орындау графигі

№:

№

Жұмыстың кезеңдері:

Жұмыстың кезеңдері

Аяқтау: Аяқтау

Ескертулер:

Ескертулер

№:

Жұмыстың кезеңдері:

Аяқтау: Мерзімдері

Ескертулер:

№:

1

Жұмыстың кезеңдері:

Дипломдық жұмыстың тақырыбын

Аяқтау:

Ескертулер:

№:

Жұмыстың кезеңдері:

Бекіту

Аяқтау:

Ескертулер:

№:

Жұмыстың кезеңдері:

Дипломдық жұмысқа

Аяқтау:

Ескертулер:

№:

2

Жұмыстың кезеңдері:

материалдарды

Аяқтау:

Ескертулер:

№:

Жұмыстың кезеңдері:

Жинақтау

Аяқтау:

Ескертулер:

№:

3

Жұмыстың кезеңдері:

Дипломдық жұмыстың теориялық

Аяқтау:

Ескертулер:

Тәжірибеге кетер

№:

Жұмыстың кезеңдері:

бөлімін дайындау (1 бөлім)

Аяқтау:

Ескертулер:

Алдында

№:

Жұмыстың кезеңдері:

Дипломдық жұмыстың

Аяқтау:

Ескертулер:

Тәжірибе өтіп

№:

4

Жұмыстың кезеңдері:

аналитикалық

Аяқтау:

Ескертулер:

Жатқан

№:

Жұмыстың кезеңдері:

бөлімін дайындау (2-3 бөлім)

Аяқтау:

Ескертулер:

Кезінде

№:

5

Жұмыстың кезеңдері:

Дипломдық жұмыстың толық

Аяқтау:

Ескертулер:

Тәжірибе

№:

Жұмыстың кезеңдері:

мәтінінің жобасын аяқтау

Аяқтау:

Ескертулер:

аяқталғаннан кейінгі

№:

Жұмыстың кезеңдері:

Аяқтау:

Ескертулер:

бірінші аптада

№:

6

Жұмыстың кезеңдері:

Қорғауға арналған дипломдық

Аяқтау:

Ескертулер:

Шолу дәрістерінде

№:

Жұмыстың кезеңдері:

жұмысты

Аяқтау:

Ескертулер:

№:

Жұмыстың кезеңдері:

ұсыну

Аяқтау:

Ескертулер:

№:

7

Жұмыстың кезеңдері:

Қорғауға арналған дипломдық

Аяқтау:

Ескертулер:

№:

Жұмыстың кезеңдері:

жұмысты рецензияға жіберу

Аяқтау:

Ескертулер:

№:

Жұмыстың кезеңдері:

Дипломдық жұмыстың соңғы

Аяқтау:

Ескертулер:

№:

8

Жұмыстың кезеңдері:

Үлгісіне

Аяқтау:

Ескертулер:

№:

Жұмыстың кезеңдері:

ғылыми жетекшінің пікірі және

Аяқтау:

Ескертулер:

№:

Жұмыстың кезеңдері:

рецензияны ұсыну

Аяқтау:

Ескертулер:

№:

9

Жұмыстың кезеңдері:

Дипломдық жұмысты қорғау

Аяқтау:

Ескертулер:

МАК кестесіне

№:

Жұмыстың кезеңдері:

Аяқтау:

Ескертулер:

Сәйкес

Тaпcыpмaның бepiлгeн уaқыты « __ » 20 __ж.

Ғылыми жeтeкшi: Ғылыми жeтeкшi

Дюсембекова М. К., с. ғ. к., қауымд. профессор: Дюсембекова М. К., с. ғ. к., қауымд. профессор

Ғылыми жeтeкшi:

Дюсембекова М. К., с. ғ. к., қауымд. профессор:

Ғылыми жeтeкшi: Тaпcыpмaны алды: студент

Дюсембекова М. К., с. ғ. к., қауымд. профессор: Ақылбаев И. А.

Ғылыми жeтeкшi:

Дюсембекова М. К., с. ғ. к., қауымд. профессор:

КІРІСПЕ

Қазақстан Республикасының салық механизмі нарықтық экономиканың маңызды, белсенді элементі болып табылады. Шындықты бейнелейтін ғылыми негізделген жүйенің болуы экономикалық процестерге оңды әсер етіп, келеңсіз құбылыстарды жойып, өркениетті құқықтық қатынастарды бекітуге ықпал етеді.

Экономиканы мемлекет тарапынан реттеудің негізгі құралдарының бірі - салықтар. Салықтардың экономикалық категория ретіндегі маңыздылығы - ол мемлекеттің өз қызметтерін жүзеге асыру үшін қажетті жағдай туғызатын мемлекеттік ақша қорларын қалыптастыруға мүмкіндік беруі. Сонымен қатар, ол - салық төлеушілердің мемлекет алдындағы міндеттерін айқындап, мемлекеттік бюджетті қалыптастыруға, фискалдық және экономикалық процестерді ынталандыруға бағытталған реттеушілік қызметтерін атқарады. Сондықтан да, «ҚР Мемлекеттік салық саясатын қалыптастыру және жүзеге асыру механизмдері» тақырыбында дипломдық жұмысты таңдауыма себеп болды.

Қазақстан Республикасында салық механизмінің проблемасы қазіргі жүргізіліп жатқан реформалар тәжірибесінде өте маңызы зор мәселелердің бірі.

Салық субъектілері мен бюджет арасындағы қатынасты ұйымдастыру барысында шаруашылық субъектілердің қызметін салықтық реттеуді оптимизациялау бірден бір мәселеге айналған. Алғашқы пайда болу барысында мемлекеттік шығындар көзін жабу үшін арналған салықтар қазіргі таңда маңызды қаржылық тұтқа болып табылады. Олар мемлекеттің даму кезеңдерінде заңды және жеке тұлғалардың іскерлік белсенділігін ынталандыру және шектеу үшін бағытталған қаржылық саясаттың мақсатын жүзеге асыруға қолданылады.

Салық саясатының мазмұны өте күрделі, өйткені ол қызметтің кең спектрін қамтиды:

1) салық саясатының жалпы тұжырымдамасын әзірлеу, оның негізгі бағыттарын, мақсаттарын, негізгі міндеттерін айқындау;

2) мемлекеттің және басқа да шаруашылық жүргізуші субъектілердің салық қызметін басқару. Салық саясаты қаржыны пайдаланудың ұзақ мерзімді және орта мерзімді перспективаларын айқындайтын және елдің экономикасы мен әлеуметтік саласының қызмет ету ерекшеліктерінен туындайтын негізгі міндеттерді шешуді қамтамасыз ететін стратегиялық бағыттарға негізделеді. Салық менеджменті мемлекеттің мақсатты қызметін, тәжірибеде байланысты салық механизмін пайдалануды көздейді. Бұл қызметті арнайы ұйымдық құрылымдар жүзеге асырады. Менеджмент бірқатар функционалдық элементтерді қамтиды: болжау, жоспарлау, жедел басқару, реттеу және бақылау. Осы элементтердің барлығы мемлекеттік органдардың, заңды тұлғалардың және азаматтардың ағымдағы қызметінде салық саясаты шараларын жүзеге асыруды қамтамасыз етеді.

Тақырыптың ғылыми зерттелу деңгейі. Бұл дипломдық жұмысты жазу кезінде отандық авторлардың дереккөздері мен баспа материалдары пайдаланылды.

Қазақстандық ғалымдардың ішінде салық мәселесін В. Д. Мельников, Дюсембаев К. Ш, Г. Карагусова, И. Г. Русакова, А. Б. Зейнальгабдин және басқалардың еңбектерінде ерекше атап көрсетілген. Сөйтіп, салық саясатын қалыптасу мәселелері көптеген ғалымдар тарапынан зерттеліп, талданған. Алайда алынған нәтижелердің маңыздылығын салық саясатын зерттеудегі зерттеушілердің көпшілігі тек «салық» ұғымын анықтауға назар аударатынын атап өткен жөн. Салық саясатын қалыптасу механизмі жеткілікті түрде ашылмаған, қарапайым түрде кәсіпкерлікті дамытуды ынталандыру және кірістерді арттыру туралы айтылады.

Дипломдық зерттеудің мақсаты мен міндеттері. Мемлекеттің салық саясатын қарастыру. Зерттеудің мақсаты келесі міндеттерді қоюды анықтайды:

- салық саясатының негізгі элементтерін ашу:

- салық саясатының негізгі элементі ретінде салық механизмін қарастыру.

- мемлекеттің салық саясатын қалыптастырудың негізгі принципін анықтау;

- мемлекеттің фискалдық саясатының қазіргі жағдайын талдау

- Қазақстанның салық саясатының жетілдірілуін сипаттау. ;

Дипломдық зерттеудің объектісі Салық саясатын қалыптасу тетіктері.

Дипломдық зерттеу пәні . Салық саясатын қалыптасуына әсер ететін жағдайлар мен факторлар. Оның қоғамдағы рөлі және мемлекеттік тұрақтылыққа жағдай жасауы болып табылады.

Дипломдық зерттеудің теориялық негізін мемлекеттің экономикалық саясаты саласындағы жіктемелер құрайды.

Диломдық зерттеудің методологиялық негіздерін құрылымдық-функционалдық және жүйелік тәсілдер; қоғамдық-саяси құбылыстарды: объективтілік, әлеуметтік -тарихи себептілік, абстрактіліктен нақтыға шығу әдістері құрады.

Қойылған зерттеу міндеттерін шешу үшін талдаудың және жіктеудің, салыстырудың, ғылыми деректерді жалпылаудың және талдаудың жалпығылымдық әдістері қолданылды.

Қазақстандық мысалда, экономикалық саясатта салық саясатын қалыптастыру тетіктерін жетілдіру бойынша ұсыныстар әзірленді.

Дипломдық зерттеудің нормативтік-құқықтық базасын Қазақстан Республикасының заңдар жинағы, Қазақстанның Республикасының Салық Кодексі, Үкіметтің Ережелері, шетелдік ғалымдардың еңбектері, ғылыми еңбектер жинағындағы монографиялармен басылымдар, салық саясаты бойынша диссертациялар, Қазақстан Республикасының статистика комитетінің статистикалық мәліметтері құрады.

Зерттеу құрылымы мен көлемі. Дипломдық жұмыс кіріспеден, екі тараудан, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен, оның ішінде бірінші тарау екі бөлімнен, екінші тарау екі бөлімнен тұрады. Жұмыстың көлемі - 51 бет.

1. ҚАЗІРГІ ЖАҒДАЙДА САЛЫҚ ҚАТЫНАСТАРЫ ДАМУЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ

1. 1 Заманауи замандағы салықтардың экономикалық мәні мен функциялары

Экономикалық категория ретінде бұл төлеушілерден мемлекетке белгіленген мөлшерде, белгіленген мерзімде және белгілі бір тәртіппен біржақты қозғалысқа делдал болатын ақшалай (мүліктік) қатынас.

Құқықтық мағынада, бұл адамның белгілі бір мөлшерде, белгіленген мерзімде және белгіленген тәртіппен ақша сомасын (материалдық құндылықтарды) мемлекетке беру міндеттемесін тудыратын мемлекеттік құрылым.

Материалдық мағынада, салық-бұл салық төлеушінің белгіленген мерзімде және жарғылық тәртіпте мемлекетке беруге жататын белгілі бір ақша (немесе материалдық құндылықтар) .

Салық-бұл белгілі бір мөлшерде және белгіленген тәртіппен жүзеге асырылатын, міндетті сипаттағы ұйымдар мен жеке тұлғаларға меншік құқығымен тиесілі ақша қаражатын өз қызметін қаржылық қамтамасыз ету мақсатында мемлекеттің мәжбүрлеп алып қоюы. Бұл анықтама экономикалық және қаржылық-құқықтық категория ретінде салықтың мәнін ашуға арналған теориялық анықтама болып табылады.

Салықтың мемлекет кірістерінің құрамына кіретін басқа да міндетті төлемдерге қатынасын қарастырайық. Салық пен мемлекеттік баждың айырмашылығы: мемлекеттік баж - уәкілетті мемлекеттік органдардың немесе лауазымды адамдардың заңдық маңызы бар әрекеттерді жасағаны және құжаттарды бергені үшін алынатын міндетті төлем. Айырмашылық, ең алдымен, алымдар мемлекеттен қарсы қызмет алумен байланысты, сондықтан бұл төлем салыстырмалы түрде баламалы болып табылады, бұл оларды алымдарға жақындатады. Сонымен бірге, баж мемлекеттік қызмет түріндегі тауар үшін төлем емес, өйткені бұл қызметтің тауарлық құны жоқ, мемлекет көрсететін қызметке байланысты төлемге жатады.

Біріншіден, баж - бұл мемлекеттің кез-келген қызметі үшін төлем. Екіншіден, салық жалпы салық ауыртпалығының бөлігі ретінде алынады, ал баж белгілі бір қызмет үшін төлем түрінде ғана салынады. Салық өлшемі-төлеушінің төлем қабілеттілігі; баж өлшемі-жеке тұлға алатын арнайы пайда. Үшіншіден, баж төлейтін тұлғаға көрсетілетін қызметтердің құнынан аспауы керек.

Салықтар мен алымдардың айырмашылығы: алым - мемлекет меншігіндегі немесе мемлекеттің фискалдық монополиясына жатқызылған объектілерді пайдаланғаны үшін мемлекетке төленетін төлем. Негізгі айырмашылықтары: салық - өтеусіз және баламалы емес төлем; алым - өтелетін және баламалы; салық қаржылық қатынастарды делдал етеді. Төлемді төлеген адам осы немесе басқа объектіні пайдалану құқығы түріндегі оның баламасын алады.

Салықтардың мемлекеттік алымдардан айырмашылығы: мемлекеттік баж - мемлекетке төленетін төлем. Төлеушіге қатысты заңдық маңызы бар іс-әрекетке өкілеттік. Сонымен, мемлекеттік баж төлеушіге белгілі бір құқықтық мәртебе беру, мүлікті заңдастыру, бір нәрсені пайдалануға рұқсат беру, кез келген қызметпен айналысу құқығын беру үшін алынады.

Негізгі ерекшелік белгілері: -мемлекеттік алымдар мемлекеттік аппараттың шығындарын өтеуге арналған, яғни, олар заңдық маңызы бар іс-әрекеттер түріндегі тиісті мемлекеттік қызметті жүзеге асыру кезінде шеккен шығындармен түзетілуге тиіс; салықтар жалпы мемлекетті қаржыландыруға арналған.

Салық - әлеуметтік болмыстың элементі. Салықтар туралы алғашқы ескертуді ежелгі ойшылдардың философиялық трактаттарынан табамыз. Адамзат өркениетінің басында философтар салықты әлеуметтік қажетті және пайдалы құбылыс ретінде түсіндірді, дегенмен олар белгілі салық нысандары варварлық болғанына қарамастан: әскери олжалар, құлдардың еңбегін пайдалану, құрбандық шалу және т. б. әлеуметтік даму барысында салық реформалары біртіндеп өзгеріп, оларды жетілдіруге жақындады.

Салық-бұл философиялық және экономикалық категория, сонымен бірге мемлекет қазынасын (бюджетті) кірістермен толтырған кезде заңмен бекітілген құқықтық қатынастардың нақты нысаны. Салық нысандарын зерттеу бізді мемлекет пен құқық теориясына бағыттайды. Салық қоғамның жиынтық табысының бір бөлігін мемлекет қазынасына мәжбүрлеп алудың нақты нысаны ретінде белгілі бір экономикалық кеңістік пен басқарудың барлық артықшылықтары мен кемшіліктерін көрсетеді. Мемлекеттегі салықтық құқықтық қатынастардың жай-күйі бойынша оның прогресі немесе регрессиясы туралы бағаланады.

Мемлекет бізді салық арқылы тонайды, сондықтан одан өзімізді қандай жолмен болса да қорғауымыз керек деген пікір күшті. Осы арада, тереңірек үңілсеңіз, салықтың бізге, салық төлеушілерге де тиімді екенін байқауға болады: біз мемлекеттік органдарды қолдаймыз, аппарат, мемлекеттік механизм біздің есебінен жұмыс істейді, онсыз, шынын айтқанда, біздің өмір сүруіміз қиын болар еді.

Салықтар-біздің өміріміздің ажырамас бөлігі. "Салықтар" ұғымы ғасырлар бойы қалыптасқан. Осы тұжырымдаманың табиғаты мен мазмұнын зерттеуде қазіргі санада жеке кірістерді иеліктен шығарумен және олардың бюджеттің ұлттық ақша қорына шоғырлануымен байланысты құбылыстар мен процестердің мәніне біртіндеп және дәйекті ену логикасын сақтау қажет.

"Салық" ұғымының терең мағынасы өзгеріссіз қалды - қоғамға қажетті жеке кірістердің (байлықтардың) бір бөлігін әлеуметтендіру процесін делдалдау. Табиғи физиологиялық себептерге байланысты адамзат қауымдастығы гетерогенді. Бұл оның күш-жігері мен байлығын табиғат күштеріне, сыртқы жауларға қарсы тұруға, мүгедектерді ұстауға және басқа да көптеген әлеуметтік қажеттіліктерді қамтамасыз етуге біріктіруге мәжбүр етеді. Мұндай күш-жігерді біріктіру қажеттілігі салықты жүзеге асырудың түпкі себебін түсіндіреді[2] .

Салықтар мемлекеттің атрибуты болып табылады, ол келесіде көрінеді: біріншіден, салық экономикалық және құқықтық категория ретінде әрқашан мемлекетпен байланысты; екіншіден, мемлекет қызметі барысында құндылық тасымалдаушысы бола отырып, мемлекет ақша алу көзі бола алатын материалдық құндылықтар жасалмайды. Бірақ мемлекет ақшасыз жасай алмайтындықтан, салық салу және өндіріп алу арқылы оларды бір жағынан іздеуге мәжбүр болады. Осыған байланысты К. Маркс әзілмен былай деп жазды: "Салық-бұл үкіметтің емізетін ана сүті. Салық-бұл мүліктің, отбасының, тәртіптің және діннің жанындағы бесінші құдай". Үшіншіден, салықтар мемлекет қызметін де, оның аппаратын да қаржыландыру көзі рөлін атқарады. "Салықтарда, - деп жазды К. Маркс, - мемлекеттің экономикалық тұрғыдан айқын өмір сүруі".

Салықтың материалдық белгісі-бұл белгілі бір ақша сомасын немесе салық төлеуші мемлекетке беруге міндетті жалпы белгілермен анықталған заттардың белгілі бір санын білдіреді.

Жоғарыда айтылғандардың негізінде салықтың келесі анықтамасын беруге болады: Салық теориясы-бұл салықтардың мәні мен тағайындалуы туралы ғылыми білім мен идеялардың жүйесі, олардың қаржылық қызметтегі рөлі.

Мемлекет экономикалық қатынастар жүйесіндегі орны және қоғамның әлеуметтік-саяси өміріне әсері, салық деген не деген сұрақ салық ғылымының алдында салықтар пайда болған сәттен бастап және, тиісінше, салық ғылымының өзі пайда болғаннан бастап, көптеген түрлі теорияларды тудырды. Салықтар жеке қоғамдық өмірдің өте маңызды құбылысы болды. Сондықтан олар әрдайым әр түрлі тұрғыдан түсіну, түсіндіру және қол жетімді ғылыми талдау тақырыбы болды. Нәтижесінде, адам туралы ой көптеген пікірлер мен пайымдаулар жинады, нәтижесінде олар "салық теориялары"деп аталатын аз үйлесімді ғылыми ілімдердің қалыптасуына әкелді. [3] .

Сонымен, айырбас теориясының күші бойынша салықтық қатынастар тауар-ақша қатынастарының бір түрі болып табылады, мұнда салық түріндегі ақыға қоғамдық қызметтердің жиынтығы түріндегі өнімді алады. Бұл теорияны сипаттай отырып, И. М. Кулишер «біз көпеске одан сатып алған тауары үшін, заңгер алған кеңесі үшін төлейтініміз сияқты, үкіметке де оның қызметі үшін төлейміз» деп жазды. Рас, салықтарды мемлекеттік қызметтерге айырбастау «ерекше негіздер бойынша» жүзеге асырылады, өйткені ешкім жалпы қорғауды қолданудан бас тарта алмайды.

Айырбас теориясының қалыптасу процесінде біршама экзотикалық ұғымдар пайда болды.

Айырбастау теориясы жеке эквиваленттіліктің көрінісі ретінде (әр салық төлеуші мемлекет алған қызметтер сомасына салық төлейді) көп ұзамай өзінің төлем қабілетсіздігін анықтады, себебі мемлекеттік қызметтердің құны айырбастау құнының бір түрі ретінде есептелмейді.

Салықтың әлеуметтік қайтарылу теориясы өте кең таралған, оған сәйкес мемлекет азаматтардан жиналып, сол азаматтарға мемлекеттік қызметтер түрінде қайтарылады. Сонымен, кеңес әдебиетінде салықтарға сипаттама бергенде «олар халық шаруашылығын дамытуға, жалпыұлттық шараларға жұмсалады, яғни түптеп келгенде қоғамның, еңбек адамдарының материалдық және мәдени қажеттіліктерін қанағаттандыруға жұмсалады» деп атап өтілген.

Салықтардың экономикалық мазмұны бір жағынан шаруашылық жүргізуші субъектілер мен азаматтардың, екінші жағынан мемлекеттің мемлекеттік қаржының қалыптасуына қатысты қарым-қатынасымен көрінеді. Салық-қаржы ғылымының негізгі ұғымдарының бірі. Сондықтан оның табиғатын, функцияларын, ұлттық экономика үшін маңыздылығын түсіну маңызды.

Жеке салық мемлекеттің экономикалық механизміндегі салықтың рөлін, салықты есептеу және алу ережелерін анықтайтын типтік белгілердің жиынтығымен сипатталады. Салықтың типтік белгілерінің жиынтығын үш топқа бөлуге болады: мақсатты белгілер, ұйымдастырушылық және жүйелік.

Мақсатты белгілерге мыналар жатады: қолдау көрсетілетін басқару органдары, салықтың мақсатты мақсаты (салық алымымен жабылатын шығыстардың құрамы), ұсынылатын жеңілдіктердің нысаналы мақсаты (салық төлеушіде қалған қаражатты инвестициялау аймағы) .

Салықтың ұйымдастырушылық белгілері: салық объектісі-салық салынатын нәрсе (табыс, мүлік және т. б. ), салықты төлеу көзі - салық төленетін қор немесе қаражат (ағымдағы кіріс, несие және т. б. ), салық базасы - салық алынатын сома, салық ставкасы (кірістірулер шкаласы) - салық салу бірлігіне салық мөлшері, салық салу субъектісі - заң бойынша салық төлеуге міндетті тұлға.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.