Синантропты насекомдармен күресу жолдары

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 39 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым Министрлігі

М. Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан ниверситеті

$C:\Users\admin\Desktop\Лого ЮКГУ новый.jpg$

«Жаратылыстану ғылымдары және педагогикасы» жоғары мектебі

«Биология және география» кафедрасы

МАНАП А. Б

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

Тақырыбы: «Синантропты насекомдардың биологиясы мен экологиясын зерттеу»

Шымкент, 2022 жыл

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

«М. ӘУЕЗОВ АТЫНДАҒЫ ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН УНИВЕРСИТЕТІ»

«Жаратылыстану ғылымдары және педагогикасы» жоғары мектебі

«Биология және география» кафедрасы

«Қорғауға жіберілді» Кафедра меңгерушісі

б. ғ. к., доцент Исаев Е. Б.

« ___ » 2021 ж.

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

Тақырыбы: «Синантропты насекомдардың биологиясы мен экологиясын зерттеу»

5В060700 - «Биология» мамандығы

Орындаған Манап А. Б

(Т. А. Ә. қолы)

Ғылыми жетекшісі Бозшатаева Г. Т

(Т. А. Ә. қолы)

Нормабақылау Кемелбекова Г. А

(атағы, ғылыми дәрежесі) (Т. А. Ә. қолы)

Шымкент, 2022

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

М. ӘУЭЗОВ АТЫНДАҒЫ ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН УНИВЕРСИТЕТІ

коммерциялық емес акционерлік қоғамы

«Биология және география» кафедрасы

5В060700-«Биология» мамандығы

«БЕКІТЕМІН»

Биология кафедрасының меңгерушісі Исаев Е. Б.

«» 2020 ж.

дипломдық жұмысты(жобаны) орындауға ТАПСЫРМА№___ Студент Манап А. Б. ЕП 18-12к2 (тобы)

Жұмыстың тақырыбы: «Синантропты насекомдардың биологиясы мен экологиясын зерттеу»

Университет бойынша __ 15. 12. 2020 _ ж. № ___ 432с _ бұйрығымен бекітілген

Жұмысты аяқтау мерзімі: 15. 04. 2022ж

Жұмысты орындауға берілген мәліметтер: Қоршаған орта жағдайын зерттеу мен бағалау әдістері, саябақтар мен жасыл желектің қала ортасындағы маңызы бойынша зерттеу жұмыстары, қалалардың жасыл желегіне қойылатын талаптар

Дипломдық жұмысты орындауға қатысты сұрақтар тізімі

Синантропты насекомдардың морфологиялық ерекшеліктері, олардың тұрғын үйлерде кездесуі. Синантропты насекомдармен күресу жолдары

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ МАЗМҰНЫ

№

п/п

Бөлімдері

Бет саны

Тапсырма орындау күні

№п/п: 1

Бөлімдері: Кіріспе

Бет саны: 2

Тапсырма орындау күні: 1. 02. 2022

№п/п: 2

Бөлімдері: Негізгі бөлім

Бет саны: 30

Тапсырма орындау күні: 11. 02. 2022

№п/п: 3

Бөлімдері: Қорытынды

Бет саны: 2

Тапсырма орындау күні: 8. 04. 2022

№п/п: 4

Бөлімдері: Пайдаланған әдебиеттер тізімі

Бет саны: 2

Тапсырма орындау күні: 15. 04. 2022

№п/п: 5

Бөлімдері: Барлығы:

Бет саны:

Тапсырма орындау күні:

Ұсынылған негізгі әдебиеттер тізімі

Тапсырманың берілген күні «_ 31 _» __ 01 ___ 2022ж.

Дипломдық жұмыстың ғылыми жетекшісі Бозшатаева Г. Т.

Тапсырманы орындауға алған студент Манап А. Б.

Кіріспе . . .

Кіріспе . . .: 1

: Аналитикалық шолу . . .

Кіріспе . . .: 1. 1

: Насекомдардың экологиясы мен олардың адам өміріне әсері . . .

Кіріспе . . .: 1. 2

: Синантроптық насекомдардың шығу тегі . . .

Кіріспе . . .: 1. 3

: Синантроптық насекомдардың морфологиялық ерекшеліктері . . .

Кіріспе . . .: 2

: Зерттеу нысандары мен әдістері . . .

Кіріспе . . .: 2. 1

: Зерттеу нысандары . . .

Кіріспе . . .: 2. 2

: Зерттеу әдістері . . .

Кіріспе . . .: 3

Зерттеу нәтижелері . . .

3. 1 Синантропты насекомдардың түрлік және сандық көрсеткіштерін анықтау . . .

Кіріспе . . .: 3. 2

: Химиялық заттардың синантроптық насекомдарға әсері . . .

Кіріспе . . .: 3. 3

: Синантропты насекомдармен күресудің тиімді жолдары . . .

Кіріспе . . .: Қорытынды . . .

Кіріспе . . .: Қолданылған әдебиеттер тізімі . . .

Мазмұны

Аннотация

Дипломная работа студента группы ЕП 18-12к2 Манап А. Б. выполнена под руководством к. б. н., доцента Бозшатаевой Г. Т. на тему «Изучение экологии и биологии синантропных насекомых» и защищена в 2022 году. В дипломной работе содержится список литературы по биологии и экологии синантропных насекомых, общей морфологии. Изучить биологию и экологию синантропных насекомых и ознакомиться с их вредоносным действием, определить частоту встреч и найти эффективные способы борьбы с ними. Поскольку излюбленными местами обитания синантропных насекомых являются жилые дома, провести исследования дома, определить частоту встреч и найти эффективные способы борьбы с ними.

Saummary

Diploma work of a student of the group EP 18-12k2 Manap A. B. performed under the guidance of candidate of biological sciences, associate professor Bozshataeva G. T. on the topic "Study of the ecology and biology of synanthropic insects" and defended in 2022. The thesis contains a list of literature on the biology and ecology of synanthropic insects, general morphology. To study the biology and ecology of synanthropic insects and get acquainted with their harmful effects, determine the frequency of encounters and find effective ways to deal with them. Since the favorite habitats of synanthropic insects are residential buildings, conduct research at home, determine the frequency of meetings and find effective ways to deal with them.

Кіріспе

Тұрғын үйлеріміздегі кішкентай қонақтарды барлығы көрген шығар. Олар кейбіріне психологиялық үрей алып келсе, кейбірінің мүлкіне зақым келтіреді. Соңғы ақпараттар бойынша насекомдар 1 млн 100-ге жуық түрді қамтиды және бұл саны емес тек кездесуі мүмкін түрлері ғана. Жалпы адамдардың айналасын толығымен насекомдар қоршап жатыр десе де болады, соның ішінде синантропты түрлері. Адамның қолайлы тіршілігі, бұл уйімізге қоныстанған насекомдарға да, дәлірек айтқанда синантропты насекомдарға да өте қолайлы болып келеді Адамдардың тұрмыс-салтымен тығыз байланыста бола отырып, олардың тұрғын-жайларына, азық-түлік өнімдеріне, мүлкіне оңай қол жеткізіп отыр. Осы мәселенің қазіргі жағдайын бағалау. Соңғы уақыттардағы насекомдардың таралу аймақтары үлкейіп келеді. Адамдар синантропты насекомдармен көптеген жылдар бойы күресу үстінде, бірақ әлі толығымен олардан құтылудың нәтижелі жолын тапқан жоқ.

Диплом тақырыбының өзектілігі. Күнделікті тұрмыста көріп жүргендей, синантропты насекомдардың кездесуі, әсіресе ылғалдылығы жоғары үйлерде, көпқабатты үйлерде немесе үй жануарлары бар үйлердегі насекомдардың санын шамамен білу және олармен күресудің тиімді жолын таңдау. Ал бұл синантропты насекомдармен күресу жолын анықтау үшін алдымен ол тұрғындардың биологиялық, экологиялық ерекшеліктерін білуіміз керек екені барлығына белгілі. Олардың осы ерекшеліктерін ескере отырып, олардың тұрғын үйлерімізді тұрақтамауы үшін, оларға барынша қолайсыз жағдай жасап, қажет болған жағдайда қосымша күш қолдану.

Дипломдық жұмыстың мақсаты мен міндеттері.

Мақсаты: Синантропты насекомдардың биологиясы мен экологиясын зерттеу

Міндеттері:

Біздің өмір сүру кеңістігімізде айқын немесе жанама түрде қоныстанған насекомдардың әртүрлілігін анықтау
Зерттелетін синантропты насекомдардың биологиялық, морфологиялық сипаттамаларымен танысу; келтіретін зияндылығын анықтау
Оларадың тұрғын үйлерге қоныстануы мен кездесу жиілігін анықтау
Насекомдармен күресудің және олардан құтылудың тиімді жолдары

Аналитикалық шолу

1 Насекомдардың экологиясы мен олардың адам өміріне әсері

Насекомдар омыртқаыздар арасында ең жас және сан жағынан 1 млн-нан астам түрді біріктіретін ең үлкен жануарлар класы. Оларға сезімтадықпен қатар жоғары өсімталдық, кейбіреулеріне қоғамдық тіршілік тән. Метаморфоздық даму барысында ересек дарақтар мен дернәсілдер арасында мекендеу орталары мен қорек көздері бөлінеді. Насекомдардың басым бөлігінің эволюциялық даму жолы гүлді өсімдіктермен тығыз бацланысты. Ары дамыған насекомдар - қанаттылар. Олардың жер бетінде кең таралуында денелерінің аса ірі болмай, тіршілік етуге жарамды барлық жерге бейімделе алуы аса зор рөл атқарады. Насекомдар ауада, суық мұзда, құрлықта, түрлі суларда, өсімдіктердің тамырларында, сондай-ақ, жапырақтары мен сабақтарының ішінде кездеседі.

Насекомдардың биоценоз тұрақтылығын сақтауда ерекша маңызы бар. Жәндіктердің негізгі бөлігі құрлық тұрғындары, ал мқнда жәндіктер әдеттен тыс кең таралған. Әсіресе тропиктердегі жәндіктер әлемі бай және алуан түрлі. Тропикалық орманда болған энтомологтар, көптеген топтардың, түрлердің көптігі соншалық, бұрыннан кездесетін басқа түрге қарағанда, жаңа түрді кездестіру оңайырақ деп хабарлайды. Қоңыржай ендіктерде жәндіктер түрлерінің алуан түрлілігі соншалықты көп емес, бірақ олардың массасы, тропиктік аймақтардағыдай жиі кездеседі. Насекомдардың көпшілігі ормандар мен жазық далаларда кездеседі.

Насекомдардың кейбір түрлерін таулардың аса жоғары бөіктерінде кездестіруге болады. Мысалы, Гималайдағы Bembidion bracculftum кішкентай қоңызы осы қатал жағдайдағы өмірге бейімделген 4300-ден 5000м-ге дейінгі белдеуді ғана мекендейді. Гималайдағы мәңгілік қар аймағынан жер қоңыздарының тек осы тұқымының 25 түрі сипатталған.

Ал, келесі насеком түрлері бір тамшы жаңбыр жаумайтын және өсімдіктері жоқ, мүлде сусыз шөлдерді мекендейді. Мысалы, мұндай табиғат жағдайында шақырым жерден қатты делмен әкелінген және төбешіктердің түбіне жиналған өсімдіктердің қалдықтарымен қоректентін қара қоңыздар мекен етеді. Тіршілікке қажетті ылғалды биохимиялық жолмен, құрғақ тағамдық көмірсулардың тотығуы кезінде түзілетін, басқа организмдер жете алмайтын суды пайдалану арқылы алады.

Үңгірлерде де көптеген түрлі насекомдар өмір сүреді. Оларға троглобионттар деген ат берілген. Мәңгілік қараңғылық атмосферасында, табуға болатын елеусіз азық-түлік қорын пайдалана отырып өмір сүретін соқыр қоңыздарды айтуға болады.

Наскомдар тіпті Арктикалық шеңберден тыс жерлерде де жыл бойы қармен жабылған дерлік жалаңаш жартастарда өмір сүреді. Жазда, тау жыныстары қардан аз уақытқа босатылған кезде, қыналар мен мүктердің арасынан ұсақ жәндіктерді кездестіруге болады. Антарктида аралдарында кездесетін қанатсыз масалар, атап айтқанда антарктикалық масала - Belgica Antarctica .

Қанатты насекомдар ауаны жаулап алған десек-те болады. Олардың арасындағы ең жасы флайерлер (ұшқыштар) (инеліктер, қоңыздар, жарғаққанаттылар, қосқанаттылар, көбелектер) бірнеше жүз метр биіктікке белсенді түрде көтеріле алады. Бірнеше километр биіктікке дейін, одан да жоғары жәндіктер ауа ағындары арқылы тасымалдана алады, содан кейін жел арқылы үлкен қашықтыққа көтеріледі. Олардың арасында нашар қшатын жәедіктер де жиі кездеседі, ал ауада оңай ұшатын жәндіктер - ұсақ шыбындар, бітелер, шашаққанаттылар және тіпті үлкен жәндіктердің жеңіл, жалпақ, кішкентай дернәсілдері.

Құрлықың қалған бөлігінен мыңдаған шақырым қашықтықтағы кез-келген мұхиттық аралда жәндіктердің ауа арқылы қоныстану қабілетінің арқасында жәндіктерді кез-келген жерден табуға болады.

Көптеген жәндіктердің тіршілігі өсімдіктермен байланысты. Құрлықта олар барлық дерлік өсімдіктерді мекендейдіғ мысалы, тек ағаш тәждерінің шыңдарында өмір сүретін жәндіктер бар. Африканың тропикалық ормандарында ең биік ағаштарда өмір сүретін жәндітер белгілі және оларды тек өрт сөндіру сатылары немесе тікұшақтар арқылы ұстауға болады.

Ағаш тәждерінің барлық аумақтары, өсімдіктердің бүкіл шөп жамылғысы, өсімдік мүктері, тіпті тереңірек аймақтарды жәндіктер игереді. Мысалы, Каспий термиті ( Anacanthotermes ahngerianus ) 12м тереңдікке өтеді, сондай-ақ, шөл орақ құмырсқаларының (мессор) індері шамамен бірдей тереңдікке барады.

Кейбір жәндіктер өсімдік ұлпаларында тіршілік етуге, әртүрлі жануарлардың (губкалардан бастап сүтқоректілерге және адамдарға) ағзасында паразиттік өмір сүруге, өте ереше тіршілі ету ортасының барлық түрлерін, әртүрлі қоректік көздерін пайдалануға бейімделген. Мысалы, кейбір шыбындардың дернәсілдері ыстық су көздерінде немесе қаныққан тұзды ерітінділерде тіршілік етеді.

Әртүрлі жағдайларды құрлықта тіршілік ету қабілеті бойынша жәндіктер класына теңдесі жоқ. Дәл осы керемет бейімделудің арқасында жәндіктер 200 миллион жылдан астам уақыт бойы дамып, олардың қазіргі гүлденуін қамтамасыз ететін ерекше алун түрлі түрлер жасады.

Құрлықтағы тіршіліктен көптеген жәндіктер судағы тішілікке палеозой дәуірінің карбон кезеңіне көшті. Оның үстіне кейбір жәндіктердің дернәсілдері ғана сөздің толық мағынасында суда тіршілік етеді, яғни, суда еріген оттегінің арқасында тыныс алады, ал ересек қанатты даралар әлі де ауада өмір сүреді.

Жеке ересек жәндіктер ауада өмір сүреді, бірақ олар жер бетіне көтеріліп, ауадан оттегімен тыныс алады және мұндай кішкентай жәндіктер (0. 2мм), мысалы, жүзу қоңыздарының жұмыртқаларында дамитын карафрактус ( Caraphractus ) және прествичия ( Prestwichia aquatica ) есейген кезде толығымен су астындағы өмір салтын жүргізеді.

Кейбі жәндіктер, мысалы, суаршын қандала ( Hydrometridae және Gerridae ) су бетінде өмір сүреді. Олар өрмекшілер сияқты ұзын аяқтарымен беттік керілу қабығынан итеріліп, оның бойымен жүгіреді. Біздің су қандалаларымызға жақын Halobatidae (теңіз суы қандалалары) тұқымдасының өкілдері теңіз бетінде жүгіреді, ал Halobates micans жағалаудан жүздеген шақырым қашықтықтағы мұхиттардағы тропиктік аймақта болады. Рас, теңіз суының шабандоздарын нағыз су жәндіктері деп атауға болмайды. Олар су бетінде өмір сүреді, жануарлардың қалқыған өліктерімен қоректенеді, жұмыртқаларын қалғымалы балдырларға, құс қауырсындарына, тіпті өз түріне ұқсас жәндіктердің үстіне де басады.

Теңіз суында дамитын нағыз теңіз жәндіктері өте аз - оннан сәл ғана көптеу десек те болады. Жапон аралдарының жағалауында мекендейтін қырықаяқты масаның бір ғана түрі (Limonia monosromia) бүкіл даму циклі бойы теңізден тықпайды.

Жәндіктер класс ретінде құрлықта пайда болған және жердегі полиподтардан ( многоножкообразные ) шыққан. Бұл олардың арасындағы теңіз формаларының аздығын түсіндіреді. Сонымен қатар, барлық теңіз жәндіктері ең жоғары ұйымдасқан топтардың өкілдері болып табылады.

Басқа организмдермен қарым-қатынасы. Ұзақ эволюция барысында жәндіктер басқа организмдермен қарым-қатынастың алуан түрлерін дамытты: түрлер арасындағы өзара әрекеттесудің жағымсыз формалары (паразитизм, жыртқыштық, бәсекелстік) және позитивті формалар (комменсализм, мутуализм, инквилизм және т. б)

Симбионттар мен комменсалдар. Жәндіктердің өсімдіктермен симбиозының ең жарқын мысалы - тозаңдандырғыштардың (аралар, көбеклектер) үлкен, әртүрлі және эволюциялық табысты тобы және тли бар құмрсқалардың трофобиозы . Жәндіктер мен гүлді өсімдіктердің коэволюциясының бастапқы кезеңінде және энтомофилия пайда болуында антофилия (тозаң мен шырындарды жеу) маңызды рөл атқарды. Антофилия ең танымал тозаңдандырғыштардың (мысалы, аралар мен көбеклектер) арасында ғана емес, сонымен қатар көптеген басқа жәндіктер топтары арасында да белгілі (колеоптера, диптера, трипс, ара шыбындары және т. б) . Гүлді өсімдіктердің 80%-ға дейіні жәндіктермен тозаңданады. Өз кезегінде, жәндіктер, әсіресе араларға тән тозаң мен балшырындарды жинауға арналған бірқатар құрылғыларғы ие болды.

Құмырсқалар үшін біте, ұнтұмсық және қабыршақ жәндіктер және басқа да сорғыш гомоптера жәндіктері ( Homoptera немесе Sternorrhyncha және Auchenorrhyncha ) бөлетін бал шырыны құмырсқалар үшін дәмді тағам болып табылады. Олар сөзбе-сөз оларды «сауады», қорғайды және жас жеке тұлғалардың таралуына ықпал етеді. Өсімдіктермен симбиотикалық қатынастың тағы бір мысалы энтомохория және ерекше жағдайда мирмекохория болып табылады. Дүние жүзінде тұқымдарын құмырсқалар тарататын3 мыңнан астам өсімдік түрлері белгілі (флораның 1% жуығы) . Мирмекохорий күлгін (Виола), рафлезия (Rafflesia) және басқаларына тән. Орман өсімдіктерінен орталық Ресейдің мирмекохорларына түкті қымыздық, еуропалық тұяқ, марианник тұқымдасының түрлері, коридалис, чистотела, винтергрин және басқалары жатады.

Симбионттар мен комменсалдардың ең көп саны әлеуметтік жәндіктердің ұяларында тұрады, мирмекофильдер мен термитофильдердің тұтас мамандырылған топтары бар. Олардың құмырсқалармен және термиттермен тығыз симбиотикалық қарым-қатынасқа түсуіне мүмкіндік беретін морфологиялық бейімделулері де, мінез-құлық реакциялары да бар. Мысалы, пауссидтердің денелерінде антенналарда орналасқан арнайы бездер (құмырсқалар жалап кететін заттарды бөледі) және денесінің бүйірлерінде пальпацияланатын қоңыздар болады. Феромондар және басқа да секрециялар құмырсқаларды көгершін көбелектердің мирмекофильді шынжыр табандыларына, кейбір қоңыздарға таратады. Инквилинизмнің мысалы ретінде hymenoptera ихневмондарын келтіруге болады, олардың дернәсілдері өтке қонып, алдымен осы өт түзген дернәсілді сорып алады, содан кейін өсімдіктің өт қабының қабырғаларымен қоректене бастайды. Кейбір Diptera жұмыртқаларын моллюскалардың қабығына салады, содан кейін олардың дернәсілдері иесінің тінін жейді. Осыдан кейін ол қуыршаққа айналады, ал қабықты баспана ретінде пайдаланады.

Бактериялардың ішінде Волбахия міндетті жасушаішілік симбионттардың мысалы болып табылады. Барлық жәндіктер түрлерінің 20% дейін бактериялардың осы тұқымдастарымен зақымдалған. Олар үшін оң (кейбір жәндіктердің құнарлылығы мен жарамдылығының жоғарылауы) және теріс (андроцид, партеногенез, эмбриондардың деградациясы, феминизация) бар.

Жәндіктердің адам өміріндгі маңызы. Пайдалы жәндіктер . Егер жәндіктер әкелетін пайда мен зиян туралы нақты есептер жасалса, пайдасы зиянынан әлдеқайда көп болар еді. Насекомдар болмаса, көптеген маңызды мәдени өсімдіктер - жемістер, қарақұмық, крестгүлді өсімдіктер, күнбағыс және т. б қсімдіктер өнім бермес еді. Олардың көпшілігі жәй ғана өліп қалар еді.

Тезек қоңызы болмаса, жайылым қалмайды. Бұл бос болжам емес екенін Австралияның ауыл шаруашылығы тарихынан қызықты оқиға көрсетеді. Ол жерде ыдырай қоймаған үйінділер топырақ бетіне жиналған шөптің өсуіне кедергі келтіргендіктен кейбір жайылымдар өле бастайды. Ол жерде кейін анықталғандай тезек қоңызы жоқ болып шығады.

Тезек қоңыздарын жерсіндіру және оларды климаттандыру тез арада көң жинақтарының ыдырауына және қаңырап бос қала бастаған жайылымдардың өнімділігінің айтардықтай артуына әкелді.

Топырақ түзуші жәндіктердің пайдасы зор. Олар органикалық заттардың ыдырауына, олардың топырақ горизонттары бойынша қозғалуына, топырақтың кеуектілігін арттыруға және тағы басқаларына атсалысады. Құмырсқалар топырақ түзу процестерінде ерекше рөл атқарады.

Жәндіктер адамдарға зиянкестермен күресуге көмектесуі арқылы пайдалы. Бұл, ең алдымен, жәндіктер - жыртқыштар мен паразиттер. Биоценоздардың экологиялық әл-ауқаты осы биорегуляторлардың белсенділігіне тікелей байланысты., олар ешбір түрдің қорқынышты жылдамдықпен көбеюіне мүмкіндік бермейді. 1. 5 мыңнан астамы белгілі зиянкестермен күресу үшін биорегуляторларды қолдану мысалдары бар. Бірақ, фитофагтардың ішінде де адамға пайдалы түрлері бар. Бұл арамшөптердің белгілі бір мүшелерімен қоректентін жәндіктер. Арамшөптерді жою арқылы олар мәдени өсімдіктердің өнімділігін арттыруға көмектеседі.

Адамға тікелей өзі пайдаланатын өнімдерді беретін жәндіктердің ішінде тек бал арасы өсімдіктерге пайдалы. Айтпақшы, араның мәдени өсімдіктерді тозаңдандырғыш ретіндегі пайдасы бал мен технологияда кеңінен қолданатын одан да құнды өнім - балауызды пайдалану арқылы алатын пайдамыздан бірнеше есе көп.

Бізге тікелей пайдалы басқа жәндіктер олар қоректентін өсімдіктерді зақымдайды. Олардың саны көп емес. Бұл - жібек құрты, оның құрттары піллә жасау кезінде жібек бөледі. Синтетикалық талшықтардың заманауи химиясының тамаша жетістіктеріне қарамастан, жібек материал ретінде әлі де теңдесі жоқ. Полимерлену дәрежесі және оған байланысты жіптің механикалық сапасы бойынша жібек капрон, нейлон және басқа синтетикалық талшықтардың ең жақсы сорттарынан асып түседі. Сондықтан жоғары беріктікті қажет ететін ең маңызды бұйымдар - парашюттер, герметикалық тығыздағыштар - әзірге табиғи жібек ең жақсы материал болып табылады.

Тағы бір жібек құрты - қытай еменінің жібек құрты - сарғыш-құм түсті, тығыз жібек мата жасалатын, тығыз әрі қатты жіп береді (чесуча) . Өте құнды өнім - шеллак (балауыз тәрізді зат) оңтүстік-шығыс Азиядағы бірқатар ағаш түрлерінде өмір сүретін лак жәндіктерін (сем Kerriidae) береді. Ол ерекше оқшаулай қасиеттеріне ие және электротехника мен радиотехникада кеңінен қолданылады.

Сурет 1 - бал арасы (Apіs mellіfera) ; жібек құрты (Bombyx mori)

Ал басқа құрттар бояғыш заттар береді. Бағалы бояғыштың көзі ретінде Жерорта теңізі еменінде мекендейтін кармин-кермес құрттары (Kermes vermilio) белгілі. Олардың маңызы әсіресе ежелгі дәуірде үлкен болды. Мексикада тікенді алмұрттарда (Dactylopius coccus және басқа да түрлер) мекендейтін кохиндерден кармин алына бастағанда ол төмендеді. Бояғыштар химиясының дамуымен бұл бояудың маңызы төмендей берді.

Медицинада белгілі бір маңызы бар кантаридин, көпіршікті қоңыздар (Meloidae) - шпан қапшықтарында қамтылған. Кантаридин - көпіршікті патчтың (пластырь) белсенді ингредиенті. Негізінде, бұлардың барлығы бізге тікелей пайдалы, біз пайдаланатын заттармен қамтамасыз ететін жәндіктер.

Бал арасы, тұт және емен жібек құрттары, лак құрттары және карминді сымыр (Cochenille) адам пайдаланатын өніидер үшін өсірілетін жатылай үй жәндітерінің мысалдары.

Ғылыми мәселелерді шешуде насекомдардың маңызы зор. Үлкен тұқымдылық (плодовитость) және олардың көбеюінің жоғары қарқыны көптеген жәндіктерді тұқым қуалаушылық заңдары шешілетін объектілерге айналдырды (дрозофилалар, ұн қоңыздары, жібек құрттары және т. б) .

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.