Тайм - менеджменттің әдістері мен құралдары

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 55 бет
Таңдаулыға:

Тақырыбы:
Тайм-менеджмент
Мазмұны
Кіріспе.ТАЙМ-МЕНЕДЖМЕНТТІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ.
1.1.Тайм-менеджмент түсінігі, мәні және мазмұны.
1.2.Тайм-менеджменттің әдістері мен құралдары.
1.3.Уақытты басқару шетел тәжірибесінде.
2-бөлім. " ТАЙМ-МЕНЕДЖМЕНТТІ ХАЛЫҚ БАНКІНДЕ" ТИІМДІЛІКТІ АРТТЫРУ ҚҰРАЛЫ РЕТІНДЕ ЕНГІЗУДІ ТАЛДАУ.
2.1. Халық банктің ұйымдастырылымдық-экономикалық қызметін талдау.
2.2. Тайм-менеджмент арқылы ұйым тиімділігін арттыруды талдау.
2.3. Халық банкінде тайм-менеджменттің бағалау әдістерін қолдануды талдау.
3-Бөлім. ТАЙМ-МЕНЕДЖМЕНТ арқылы ҰЙЫМ ЖҰМЫСЫНЫҢ ТИІМІДІЛІГІН АРТТЫРУ ЖОЛДАРЫ.
3.1. Тайм-менеджментті ұйым жұмысының тиімділігін арттыру құралы ретінде қолданудың жетілдіру бағыттары.
3.2. Халық банкінде корпоративті тайм-менеджментін құрастыру және жүзеге асыру үдерісін жетілдіру.
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР.

Кіріспе.
Қазіргі таңдағы адам сенгісіз жылдамдық пен өзгерістер соларға сәйкес іс-әрекеттерді қабыладудаы талап етеді. Бүгінгі таңдағы кез келген жұмыс орынындағы ең басты әрі қайтарымсыз ресурс ол-Уақыт. Күнделікті уақытымызды жоспарлай отыра біз жұмыс орынымызда қалай тиімділікті арттыруға болатындығы туралы ойлана аламыз. Осы жылдамдық көмегімен біз көптеген мәселелелерді шешеміз.Ал ол жылдамдықтың болуы тиімді нәтижеге әкеледі.Тиәмдә нәтиже жеке тұлғаның ғана өсуіне емес жұмыс орынының дамуына да әкеледі.Бұл іс-әрекеттер өзара тығыз байланысты болып табылады. Соған байланысты біз көптеген шешімдер қабылдаймыз. Күндеілікті шешеімдер біздің келесі күініміздің болашағымыздың қандай болатындығын көресетеді және соған жетелейді.Бұл жеке тқлға мысалында алынған және үлкен компаниялар ұйымдар болсын осы ереже бойынша жүріп, болашақтарына стратегия құрады. Бұған үлкен әсер ететін ерекше құралдардың бірі ретінде жеке тұлғалық мотивацияны айтып өтуге болады. Дегенмен осы жұмыста мен, жеке тұлғадан бастап ұжымдық тайм-менеджментті қалыптастырудың жолдары мен мүмкіндіктерін талдадым.
Дипломдық жұмыстың өзектілігі-кез-келген ұжым немесе ұйымдағы жеке тұлға өзінің жеке уақытын қйымдастыру арқылы ұжымдық тайм-менеджменттің қалыптасуына бірден-бір себепкер бола алады. Бұл тұста айта кететін жайт, күнделікті өмірімізде біз сағат сайын көптеген шешімдер қабыладаймыз. Және жұмыс орынында бір-бірімізбен байланыста боламыз.Яғни коммуникация біздің күнделікті құралдарымыздың бірі. Бірақ оммуникацияның өзі біздің уақытымызды алады.Яғни оның өзін тиімді жоспарлауды талап етеді. Бұл тұста ұжымдық тайм-менеджмент құралдары бізге көмекке келеді. Тайм-менеджменттің көптеген құралдары біздің жаңа мүмкіндіктерімізді ашып қана қоймай ерекше жаңашылдық пен жаңа жағдайларға біздің жолымызды ашады.
Тайм-менеджмент құралдарын ұйымға енгізу белгілі бір уақытты және ұжым мүшелерінің күнделікті пайдалы әдетіне айналуды талап етеді. Және нәтижесі өте пайдалы болып табылады. Пайдалы ұжымдық тайм-менеджмент құралдарын қарастыру біз үшін ерекше мүмкіндіктер мен жаңа бағыттарға жола ашады. Осы тұста айта кетерлік тағы бір жайт ол пайдалы құралдардың біздің күнделікті жеке өмірімізде де керек екендігін аңғаруға болады. Сондықтан ең алдымен мекеме басшылары тайм-менеджмент құралдарын енгізу үшін ұжымның ненгізгі қызметкерлерінің жұммыс уақытының қалай ебек ететіндігін және қандай уақыт аралығында пайдалы еңбек жүргізетіндігін көрсететін негізгі зерттеулерді қажет етеді. Осы тұста тайм-менеджменттің ерекше құралдары бізге көмекке келеді. Дегенмен, құралдарың біздің күнделікті өмірімізде пайдаланылуы біздің жеке тиіміділігімізді де, өміріміздегі жеке тұлғалық мақсаттарымызға жетуде де жаңа мүмкіндіктеріміздге жол ашады.
Кез келген ұйым жұмысында ескеру керек мәселе ұжымның қызметкерлерінің жеке әр уақыт аралығындағы тиімділігі.Осыны ескеру арқылы жалпы ұжымдық тайм-менеджментті қалыптастыруға болады.
Ұйымда тайм-менеджментті қалыптастыру топ-менеджерлердің жалпы мекеменің тиімділігін арттыру жолындағы бірден-бір жолы болып табылады. Бұл жолда, көптеген талдамалар жасау, әрбір қызметкердің өзінің уақыты мен жұмыс орынындаы уақытын бақылау қолға лаынуы керек. Бұл жерде ескере кететін тағы бір жағдай, жұмысшыларды қатаң түрде бақылауда ұстау арқылы олардың толықтай 8 сағат бойы орындарынан қозғалмай жұмыс істетуде емес. Жалпы тиімді жұмыс істейтін уақыт аралығын анықтау арқылы сол сәтті ұтымды пайдлану арқылы ұжымның тиімділігін арттыруға жұмыс жасау болып табылады.
Дипломдық жұмыстың мақсаты-тайм-менеджмент құралдарын пайдалану арқылы ұжымның жұмыс тиімділігін арттыру.
Жоғарыдағы мақсатқа жету үшін төменде бірнеше міндеттерді жүзеге асыру керек:
-Уақытты ұйымдастыру құралдарын анықтау және маңызын ашу;
-АҚ"Халық Банк" ұйымындағы тайм-менджмент қралдарын талдау;
-АҚ"Халық Банкіне"тайм-менеджмент құралдарын тиімді пайдалану бағыттарын көрсету және солардың көмегімен ұйым жұмысын дамыту жолдары.
Зерттеу обьектісі: АҚ Халық банк
Зерттеу пәні: мекемеде уақытты ұйымдастыру құралдары көмегімен дамыту болып табылады.
Дипломдық жұмыстың теориялық және әдістемелік негізі - уақытты тиімді ұйымдастыруға байланысты және тайм-менеджмент құралдары мен әсер ету жолдарына байланысты жазылған шетелдік және отандық зерттеушілеріміздің оқу құралдары, мақалалары мен монографиялары және осы тақырыптарға байланысты жазылған қосымша мақалалар көзқарастары.
Дипломдық жұмыс құрылымы- зерттеу жұмысы кіріспе және үш бөлім, сонымен қатар қорытынды және пайдаланылған әдебеиеттерден тұрады.
Дипломдық жұмысымның бірінші бөлімі жалпы уақытты басқару құралдары мен мәні және мазмұнын ашудан тұрады. Сонымен қатар осы тақырыпта зерттеу жүргізген негізгі ғалымдардың еңбектерінің қатарынан тұрады.
Зерттеу жұмысының екінші бөлімінде зерттеу обьектісіне жалпылама талдау және анықтау жолдарына зерттеулер болады.
Ал үшінші бөлімде ұйым жұмысының тиіміділігні арттыру мен дамытуға байланысты жаңа бағыттарға ұсыныстар жазылған.

Тайм-менеджменттің теориялық негіздері.

1.1.Тайм-менеджмент түсінігі, мәні және мазмұны.

Бүгінгі заманда біздің өміріміздегі қайтарымсыз әрі маңызды ресурс ол уақыт болып табылады. Уақыт біздің өмірімізде басты рөл атқаратын ресурс. Осы ресурсты тиімді пайдалану мен ұтымды ұйымдастыра білу арқылы біз әрқашан жетістіктерге жетуге жаңа жол аша аламыз. Осы бағытта біз көптеген жұмыстар жүргізуіміз керек. Жалпы Тайм-менеджмент деген сөзді тура аударсақ Уақытты басқару болып аударылады. Дегенмен бізге бағынбайтын, біздің қалай өмір сүргенімізге қарамастан өте беретін уақытты ұтымды ұйымдастыру деп айтқанымыз дұрысырақ болады деп ойлаймын.
Барлығымыздың нақты армандарымыз бен мақсаттарымыз бар. Дегенмен, оларға жету жолдарын қарастыруда бізге қаражат жепейді деп ойлаймыз немесе біздің қабілеттеріміз ойлаған армандарымыздың орындалуына әсер ете алмайды деп ойлауымыз мүмкін. Дегенмен бұл тұста біз уақыттың да ең басты құрал екенін естен шығаруымыз мүмкін. Ойлаған жоспарларымызды жүзеге асырудың түрлі тәсілдері мен амалдары бар. Тіптен мотивация жетпейді деп ойлаған кездің өзінде, осы мәселені шешуге көмектесетін жолдар мен шешімдер бар екендігін ойлауымыз қажет.
Уақытты тиімді ұйымдастыру барысында біз көптеген мүмкіндіктерге жол аша аламыз, сонымен қатар тіптен мотивация жоқ уақыттардың өзіне арналған құралдардың барлығы біздің өміріміздегі маңыздылықты көрсетеді. Уақыт біздің ырқымыздан тыс жүреді және оны толық бағындыру мүмкін емес деп ойлаймын. Сондықтан уақытты тиімді ұйымдастыра білу біздің ерекше мүмкіндіктерімізді жүзеге асыруға жол ашады.
Осы зерттеу жұмысы барысында мен көптеген жаңадан құралдармен таныстым және өзім үшін күнделікті әдеттеріме айналдыруға жаңада әдістер таба алдым. Төменде жалпы уақытты ұйымдастыруға байланысты бірнеше құралдар мен әдістер және оларды пайдалну жолдарына талдау жасап өттім. Сонымен қатар шетел ғалымдарының жіне кәсіпкерлері мен қарапайым қызметкерлерінің уақытты қалай пайдалану керек екендігіне талдау жасадым.
Біздің өміріміздегі ең құнды ресурсты пайдалну жолдарын дұрыс игеру кез келгне маманға және мақсаттарын орыдап жетістіктреге жеткісі келетін тұлғаларға тікелей байланысты деп санаймын. Бүгінгі таңда ғана емес осығанға дейін ежелден уақыт ұғымы барлық адамдар үшін өте қызықты болған.Мәселен күн мен түннің алмасуы, қай уақытта қандай істерді атқару керектігі, үш мезгіл тамақтану қажеттілігі сынды тұрақты әдеттер біздің өмірімізде ежелден қалыптасқан. Күндізгі уақытта әсіресе мидың жұмысына назар аудара бастаған сәттен бастап, нейробилогиялық зерттеулер нәтижесі де адамадардың тиімді жұмыс атқаруына көптеген маңызды ақпараттар әкеледі. Мәселен Джо Диспензаның Миыңды жетілдір оқулығында басты назарды біз өзіміз қалауымыз арқылы басқара алатынығымыз жөнінде айтылған. Және көптеген зерттеулер нәтижесінде біздің өміріміздің маңызды тұстарының негізгі көрсеткіштері не екендігіне де дәлелдер мен айқын зерттеулер жүргізілген. Осы тұста атақты актер Уилл Смиттің Біздің ойымызға тәжірибемізден келген қандай да бір іс-әрекетті бізге дейін де, бізден кейін де талай адамадар ойлап, тіптен оқулық жазып, зерттеулер жүргізіп тастағандығын айтқан болатын. Бұл оймен толықтай келісемін. Осы жұмысты жазу барысында мен көптеген оқлықтар мен жаңа мақалалар мен бірнеше жыл ескі мақалаларға да талдау жасадым. Ең жиі байқағаным бейімделу. Жаңа технологиялардың пайда болуына байланыста заман ағымына сай бейімделе білу біздің адами қасиеттерімізге тәне табиғи құндылығымыз екендігін атап өтуге болады. Бүгінгі таңда көптеген заманауи құрылғылар мен гаджеттер біздің уақытымызды қалай падаланатындығымызды анық көрсете алады. Және олар бізбен бірге күнделікте жүретіндіктен біздің қай уақытта қандай іс әрекетпен шұғылданғанымызға дейін және тиіміділігмізді анықтауға көмектесетін қосымшалар да көбеюде. Қазіргі таңда көптеген зерттеулер жеке тұлғаның өзінің тиіміділігін арттыру мен мақсаттарына жетуді компания мүддесімен сәйкестендіру арқылы жетістіктерге жетуді көздейді. Осы жолды пайдалануда мен де өзімнің дипломдық жұмысымды жазу барысында көптеген құралдары мен әдістерді өзіме пайдаланып көрдім.
Сонымен қатар тайм-менеджмент жеке бастың даму технологиясы деп анықтама беруге де болады. Күнделікті жай бір күнімізді жоспарлау арқылы да біз көптеген жетістіктер мен табысты болашағымызды құрастыра аламыз. Біздің бүгініміз бен бүгінгі күні қабылданған шешімдер реті ертеңімізді құрайтындығы анық.
Там-менджменттің әдістері көп болғанымен олар бағынатын жалпылама қағидалар реті бар.Олардың қатарына:
-Тұлғалық дамуымызды үздіксіз жүргізу.Яғни қазіргі таңдағы өзгерістер үнемі трендте болуды талап етеді.Әр сәт сайын болатын өзгерістер біздің болашағымызда туындауы мүмкін сауалдар мен жұмбақтардың шешімі болаы алады. Әр жетелдірген қабілеттеріміз бізге бірде болмаса бірде көмектесетіндігі анық.Өзімізді қалыптастыру мен дамыту барысында біз көптеген жаңалықтар мен өзгешеліктерге тап болдық. Нәтижелі жүргізілген өз-өзімізбен жұмыс біздің жаңа қырымызды ашуға көмектеседі.
-Өзіміздің жеке ойымыздың болуы. Біздің кез келген сәтте қабылдаған шешіміміз бізге келесі сәтте қалай әрі қарай өмірімізді шешетін жағдайлар да болады. Сондықтан өзіміздің жеке пікіріміздің болуы бізге үлкен септігін тигізеді.Жеке көзқарас әрқашан даму мен күнделікті алынған тәжірибелер негізінде қалыптасады.
-Әр адамды жеке бір тқлға ртінде қабылдай білу.Біздің менталды денсаулығымыз бен эмоционалды ойымызды басқара алуымыз біздің дамуымызға өте үлкен әсерін тигізетін бірден-бір фактор болып табылады. Қазіргі таңда көптеген мамандарға, ұйымдар мен компаниялар өздерінің қызметкерлерінің менталды денсаулығы мен жеке басының дамуына әсер ететін пайдалы курстар ретін ұсынуда.
-Қабілеттерімізді жетілдіру. Кез келген тұлға идеалды бола бермейді. Кемшіліктері мен артықшылықтары болатындығы анық.Бірақ психологиялық зерттеулер мен табысты тұлғалардың зерттеулері нәтижесіне сүйенсек кез келген адам өзінің артықшылықтарын ары қарай жетілдіру арқылы өзінің тиімділігін арттыратындығына көзі жеткен. Және тәжірибелердің көпшілігі бұны дәлелдейді.
-Жаңа қырларымыздан ашылу. Ол үшін күнделікті болатын қалыпты жағдайлардан сәл өзге іс-әрекеттер немесе бұрын бармаған жерлерге бару сынды іс-әрекеттер жасау арқылы біз өзіміздің жаңа бағытта ойлауымыз бен дамуымызды жетілдіреміз. Тұрмыста жиі қайталанатын жағдайлардан бөлек сәттерді көбірек жасауға тырысу арқылы әртүрлі өмірлік жағдайларды біз өзімізді қалай көрсететінімзді көре аламыз.
Жалпы күндеікті өмірімзде біз уақытымзды, яғни күнімізді жоспралағанда уақытты жоюшы деп аталатын заттарды байқаймыз.Олармен күресу барысында төмендегі бірнеше кеңестер ретіне көз жүгіртіп өткеніміз дұрыс деп санаймын.
-Басымдылықтарымызды білу;
-Мақсаттарымыздың болуы;
-Реттілікті сақтау;
-Және білетін тәсілдерімізді жағдайларға байланысты өзгерте білу.
Осы мамандардың ортақ кеңестеріне сүйене отырып жоспарымызды құрып табыстылығымыз бен жұмыстағы тиімділігімізді арттыра аламыз. Біздің табысты әрі тиімді жұмыс жүргізуіміз көптеген жұмыстардың нітижелі болуына тікелей байланысты. Және табысты болған сайын біз өзімізді ерекше сезінеміз.Оны негізгі себебі ретінде күнделікті дамуымыз бен алға қойылған жетістіктерімізге деген көзқарасымыз бен өзімізге деген сенімділігіміз тікелей әсер етеді.
Ұйымда жұмыс жүргізу барысына біз көптеген кедрегілер мен күрделі жағдайларға тап болуымыз мүмкін. Бұл кезеңдер арықыл жүргізілетін жұмыстар ретінде жиі кездеседі. Кезеңдер арқылы жұмыс жүргізген кезде біз әр кезеңде болуы мүмкін кедргілерге және оларды шешу жолдарына жолығамыз. Келесі жұмыс кезеңінің басталуына алдыңғы жұмыс уақытындағы кедергілер мен кідірістер кері әсерін тигізуі мүмкін. Жалпы ұйымда тайм-менеджментті қалыптастыру барысында сақталуы қажетті ұрақты ережелер немесе сақталуы керек шарттар түрлері бар.Олардың бірнешеуін келесі кестеден көре аламыз.
1-сурет.Ұйымда кездесетін тайм-менеджмент құралдары.

Ескерту:автормен құрастырылған.

1-суретте кез келген ұйымда кездесетін тайм-менеджментті ұйымдастыру құралдары берілген.Соларға анықтама беріп өтсек.
Коммуникация-кез келген іс-әрекет бізде басқа адамдармен байланысу арқылы жүзеге асады. Оны ұйымда уақытты пайдалы жұмысау үшін өздерінің белгілер немесе ұғымдары бар. Мысалы биржада жұмыс жасайтын адамдар ым-ишарамен жылдам ақпарат алмасады.Бұл олардың жұмысында уақытты тиімді пайдалануға көмектеседі.
Ұйымдық дәстүрлер-ұжымдық бірлік пен мотивацияны сақтау барысында да жұмыс жүргізу үшін көптеген шарттар реті болатыны анық. Бірақ оларды орындау әр қызметкердің жұмыс уақытымен сәкес келмеуі мүмкін сондықтан оларды да тиімді ұйымдастыра білу уақытты пайдалану құралдарының біріне жатады.
Заттар-әр адаммен байланыс жасау барысында ақапараттардың сақталуы мен берілуі үшін қағаздарға жазылу мен таратылу маңызды болып саналады. Осы тұста көптеген жұмыстар жүргізуіміз керек екендігі анық.
Регламент- ұйымда р адаманың жұмысының дедлайны болатындықтан олардың жалпы регламенттерін анықтап, әр кезеңді бітіру уақытын нақты таба білу маңызды болып табылады.
Компанияларды жұмыс жасау барысында көптеген мәселелердің алдын алуыкерек. Оларға жұмыста таныстырылған құралдар түрлерін жатқызуға болады.
Тайм-менеджменттің қалыптасу тарихы тереңде жатыр. Оны негізі алғашқы қауымдық құрылыстан уақытты күннің шығуы мен батуына байланысты күн тәртібі мен алғашқы қажеттіліктерді қанағаттандыруға байланысты бағытталған адамдардың іс-әрекеттері нәтижесінде қалыптасқан.
Стивен Кови жалпы тайм-менеджмент дамуының 4 кезеңін бөліп қарастырады.
Олардың ішінде:
1.Алғашқы кезең-күнделікті іс-әрекеттер ретін жазу.
2.Уақыт ережелерінің пайда болуы
3.Басымдылық ретімен жоспарды орналастыру
4.Тығыз орындалу керек және маңызды іс-әрекеттердің пайда болуы.

1.2.Тайм-менеджменттің әдістері мен құралдары.

Уақытты ұтымды ойластыра білудің басты ерекшеліктері оның құралдары мен әдіс тәсілдерінде. Әр түрлі уақытта, әр түрлі әдіс-тәсілдерді қолдану біздің тиімділігімізді арттыратыны анық. Бүгінгі таңда осыларды білу және жүзігі асыру үлкен мүмкіндіктерге және уақытымызды жоспарлауға жол ашады.
Тайм-менеджменттің құралдарын пайдалану әр елде, әр ұлттың менталитетіне байланысты өзгерістерге тап болуы мүмкін. Бүгінгі таңдағы өзгерістер мен бейімделу уақытты тиімді ойластырумен ікелей байланысты.
1-кестеде көрсетілген Эйзенхауердің матрицасы қазіргі таңда жиі пайдаанылатын әдіс-құралдардың қатарына жатады.

1-кесте.Эйзенхауер матрицасы.

Шұғыл
Шұғыл емес
Маңызды
Жылдам орндалуы керек шұғыл шаралар
Өмірлік маңызды шаралар осы қатарда жазылады
Маңызды емес
Жылдам бірақ аса маңызды емес шараларды осы ұяшыққа жазуға болады
Және ең соңында орындалу керек шараларды осы ұяшыққа жазуға болады.
Ескерту:автормен құрастырылған.

Жалпы 1-кестеден жиі пайдаланылатын әдістерімізді көре аламыз. Дегенмен бұл әдісті пайдалану барысында рттілікті сақтау керек екендігін де ұмытпаған жөн.
Біздің мақсаттарымызға жету үшін маңызды болып табылатын ұяшық ол шұғыл емес бірақ маңызды болып табылатын іс-әрекеттер қатарын көрсетуге болады.
Келесі кестеден тайм-менеджментті зерттеу мен ұйымдастыру барысында көп еңбек сіңірген ғалым, жазушы Брайан Трейсидің оқулықтарынан алынған әдіс-тәсілдер ретін келтіре аламыз.

2-кесте. Брайан Трейсидің тайм-менджменттік әдіс - тәсілдері

№
Әдіс-тәсілдер атауы
Мазмұны
1.
ABCD
Бұл әдісті күнделікті іс-әрекеттерімізді жоспарлауда пайдалануға болады. Маңыздыдан бастап басымдылығы бойынша ретімен орналастырамыз. Және ең маңызды бірінші ретте орындалу керек шараларды А әріпімен, ары қарай реттілікті сақтай отыра әрекет етеміз.
2.
Құрбақа
Күніміз басталған уақытта ең алғашқы істеу керек іс-әрекеттер олар біздің көп уақытымызды алмайтын бірақ маңызды әрі бізге жағымсыз болса да істеуімі керек іс әрекеттерді жылдам бірінші орындауымыз керек. Сол арқылы тәулік басында бірнеше іс-бітіргенде күніміз үлкен бір сәтті істерді бітіргенмен пара-пар болып жеңіл өтетіндігіне автор сенімді.
3.
Піл
Үлкен жобалар, кез келген мақсатымызды арнайы іс әрекеттер ретіне бөліп орындауды автор кеңес береді.Кезеңмен пілді жегендей кезеңдерге бөліп орындау арқылы жүзеге асыру керектігіне автор ерекше көңіл бөлген.
4.
Seven R
Іс-әрекетті жүзеге асыру барысында және шешім қабылдауда маңызды болып табылатын ерекше құралдарды қайтадан қарау барысын және бақлауды қоса ірістер қараған автор өз іс-әрекеттерінің бәрі R әріпінен басталғандықтан жеті R деп атаған.

Аталып өтілген әдістердің барлығы қазіргі таңда маңызды әрі пайдаланылып жүрген іс-әрекеттер қатарына жатады.
Бұлардан бөлек әр елде осыған ұқсас әдістер ретін чипс, салями сынды әдістер кездесіп жатады. Оларды әр еледе әр түрлі атағанымен түпкі мақсаты кез келген үлкен жоспарды немее мақсатты орындау барысында оларды кезеңдерге бөлу арқылы жүзеге асыру. Мысалы мансап баспалдағында әр кезеңнен сабақ ала отыра біртіндеп көтерілген адманың жетістіктері өте үлкен болады.
Жалпы дипломдық жұмыста осы аталып өтілген әдістердің ішіндегі ұйымдық тайм-менеджментті қалыптастыруға деген маңыздылығы мен ерекшелігін атап өтуіміз керек. Жоспарлардың сапалы орындалу барысын біз шкала бойынша бағалап арнайы баға беру арқылы көзқарасымызды білдіріп, жоспарлардың орындалуына бақылай аламыз. 0-5 балдық шкала аралығында бағалауды, және бақылауды қолға алуды өз еңбектерінде ұсынған Г.Архангельский көптеген ұжымдық тайм-менеджмент құралдарын да өз еңбектерінде атап өте отыра, тиімдісі оны бақылай білу екендігін атап өткен.
Сонымен қатар уақытты тиіміді ұйымдастыру барысында біздің құралдар қатарына Франклин ұсынған пирамиданы да атап өтуге болады. Саясаткердің өмір жолында пайдаланған әдістері қатарына пирамиадлық мақсаттарының жинағына қол жеткізу әдісін атап өтуге болады. Ол өмірінің соңғы жыдарына дейін барлық мақсаттыраны жазып оларға жету жолдаыр мен күндерін және уақыттарын белгілеген. Және уақытылы тіптен ертерек оларға қол жеткізіп қойған. Оы тұста саясаткердің алғырлығы мен еңбекқорлығы және айтқанынан қайтпайтын қайсар мінезінің қалыптасуына да осы әдістің әсер еткендігін атап өткен.

Тағы бір ерекше әдіс-тәсілдердің бір ол Гант диаграммасы. Қосымшаларда да жиі кездесетін және көрнекі бірден уақытымызды көріп қай жерде екенімізді бағалай алатын бірден-бір құрал деп атап өтсек болады.
Сонымен қатар тайм-менеджмент жалпы мақсаттарымызға қол жеткізу керек екендігіне және табысты болуға тәрбиелейтін әдіс-тәсілдер жиынтығы өте көп. Олардың қатарына Мақсаттар ағашы, ойлар картасы сияқты әдістерді жатқызуға болады. Бұл әдістер тұлғаның жеке басына таладу мен мақсаттарын анықтауға ған емес, жалпы ұйым еңгейінде де пайдалануға мүмкіндік беретін әдістер иынтығы деп атап өткеніміз дұрыс.
Тағы бір ерекше тәсіл, біздің назарымызды тұрақты қалыптастыруға көмектесетін әдіс болып табылады. Оның атауы қызанақ. Италиялық Франческо Чирилло өзінің қоңырауы қязанаққа ұқсас болғандықтан осылай атаған екен.Мақсаты назарымызды алғаш бастаға ісімзге 15-20 минут бұрып, 5-7 минут аралығында демалуды қояды.Осы арқылы сапалы іс-әрекет жасай алатынымызға кепілдік береді.Осы әдіске ұқсас келесі бизнесмен өзінің 90-30 әдісін ұсынған болатын.

2-сурет. 90-30 минут әдісі.

Ескерту:автормен құрастырылған.

2-суретте келтірілген әдісті пайдалана отыра бизнесмен өзінің қоған мақсаттарына қол жеткізе білген.Тони Шварц есімді бизесменнің бұл әдісі қазір де кең пайдаланылу үстінде.
Бұл әдістерден бөлек канадалық бизнес кеңесшінің ұсынатын 3 принцип қғидасы бүгінде кең тарауда.Яғни күнделікті күнімізге басты орындауымыз керек 3 міндетті қоямыз және оны жүзеге асырамыз.Бұл да тартымды, әрі орындауға болатын, еркіндікті талап ететін әдістер жиынтығы. Принциптерді жазу барысында біз барлық мақсаттың қолжетімділігі, орындалуы сияқты қағидаларын сақтауымыз керек.
Британдық кеңесші Рей Эдвардтың өзінің ұстанатын 4Д қағидасы және әдісі бүгінгі таңда жиі пайдаланылатын әдістер қатарына енуде. Яғни do, delegate, delay, delete жасау арықылы жұмыстарды бөліп, маңыздысы мен керегін орындауымыз керек екендігіне көз жүгірте аламыз.
Жоғарыда аталып өтілген әдістердің барлығын жеке тұлға өз өмірінде немесе ұжымдық топтық жұмыстарды жүзеге асыру барысында іске асыра алады. Бұл аталып өтілген әдістердің барлығын әр ұлт, компания, ұжым өзінің құндылықтары мен қажеттеіліктеріне қарай бейімдеулеріне болады. Немесе байқағанымыздай әдістер күнделікті талдаулар нәтижесінде дүниеге келетіндіктен өзіміздің әдісімізді де ойлап табу мүмкіндігіне ие бола аламыз.
Тағы да бір уақытты ұйымдастыруда кең пайдаланылатын компания әдістері,әсіресе өндірістік компанияларды жоғалтулардың алдын алу үшін пайдаланылатын әдіс Хронометраж . Бұл әдістің басты ерекшелігі пайдаланылу мен жүргізілу барысында. Барлық іс-әрекеттерді талдау мен қатар жоспарлауға мүмкіндік беретін бұл әдісті кез келген ұйымда пайдалануға болады. Сонымен қатар, ұйымның ерекшеліктеріне қатысты бейімдеуге болатын бірден-бір әдіс деп атап өтсек болады.

1.3Уақытты басқару шетел тәжірибесінде.

Уақыт ұғымы әр елде әр түрлі үсінікпен қаралады.Дегенмен бұл ең бастысы кездесетін адамның уақытына деген құрмет көрсету ұғымы сақталу керек екендігін түсіндіреді.Дипломдық жұмысымда мен көптеген елдердің уақытқа байланысты мақалаларына талдау жасап көрдім.Солардың бірнешеуін төменде қорытындыласам.
Швейцария 5 минут бұрын келуі мүмкін, жапондық - уақытында, американдық - бірнеше минуттан кейін, бразилиялық шамамен 30 минутқа кешігіп келеді, ал Индонезиялық болмауы мүмкін (ертеңгі күнді келісе отырып, Индонезиялық мұны жақын болашақта деп түсіндірді, ертеңгі күннің нақты күні емес).
Бұл жай жалпылау болса да, әртүрлі мәдениеттерден шыққан адамдар уақыт пен жоспарланған оқиғаларға мүлдем басқаша қарайтындығын көрсетеді.
Көптеген американдықтар үшін уақыт ақша болып саналады, оны үнемдеуге, ысырап етуге немесе ақылмен жұмсауға болады. Солтүстік Америкада да, Ұлыбританияда да іскерлік кездесуге немесе кездесуге 5 минутқа кешігіп, кешкі асқа 5-15 минутқа кешігіп келуге рұқсат етіледі, бірақ одан да аз, және сіз құруға немесе нығайтуға тырысатын қарым-қатынасқа зиян келтіру қаупі бар. Екінші жағынан, Латын Америкасы, Африка және Таяу Шығыс пен Оңтүстік-Шығыс Азияның көп бөлігі уақытты икемді және серпімді қабылдауға ие. Еуропа біршама бөлінген, оңтүстік жартысы (әсіресе Италия) Солтүстік жартысына қарағанда тыныш (мысалы, Германия).
Көптеген американдықтар мен Солтүстік еуропалықтар уақытты тауар деп санайтындықтан, олар көбінесе бизнеске тезірек көшуге тырысады. Бұл әлемнің басқа елдерінде, мысалы, Латын Америкасы мен Таяу Шығыста бизнестің қалай жүретініне қарама-қайшы келеді, мұнда уақыт өте келе адамдар арасындағы берік қарым-қатынасты дамыту тез шешім қабылдаудан гөрі маңызды болып саналады.
Көріп отырғаныңыздай, басқа мәдениеттердің адамдарымен кездесулерді тағайындау туралы, әдеттегі кешкі ас немесе ресми іскери кездесу болсын, маңызды бөлігі-олардың мәдени көзқарастарын уақыт бойынша есепке алу.
Келесі жолы сіз өзіңізді шетелде кездестіріп, кездесуге, әдеттегі кешкі асқа немесе ресми кездесуге барғанда, өзіңізді ренжіту немесе ренжіту қаупін тудырмас бұрын бір минутқа артқа шегінуді және мәдениеттің уақыт туралы пікірін ескеруді ұмытпаңыз.
Түстен кейінгі сиестаны ұйымдастырудың испан дәстүрі баяу өледі. Алайда, испандықтар басқа еуропалықтарға қарағанда кешірек ұйықтайды және орта есеппен түн ортасында ұйықтайды.
Испаниядағы ұқыптылық біршама икемді: әдетте 15-20 минутқа кешігіп қалуға болады, егер бұл іскерлік кездесу немесе бұқалардың жекпе-жегі болмаса. Мерзімі, әдетте, икемді.
Алайда, испандықтар кесте мен ұқыптылыққа қатысты қатаң болмауы мүмкін, бірақ олар жұмысқа уақыт бөлуге дайын емес - көптеген жағдайларда тіпті дайын. Шын мәнінде, бұл үшін испан тілінде presentismoдеген сөз бар. Би-би-Сиге сәйкес Презентеизм, Presentismo сіздің ұйымыңызға неғұрлым байсалды және адал болып көріну үшін сізге қажет сағаттан көп уақыт жұмсайды деп аударылады.
Латын Америкасының көптеген елдері Испанияның уақытқа, ұқыптылыққа және мерзімге деген тыныш көзқарасымен бөліседі. Тілдік айырмашылықтарға қарамастан, бұл Бразилияға да қатысты. Уақыт өте маңызды болған сирек жағдайларда бразилиялықтар қазір ағылшын уақытыдеп айтады.
Француздар, егер бұл тамақ туралы болмаса, ұқыптылықпен біршама сабырлы. Уақытында келу үшін қолыңыздан келгеннің бәрін жасауыңыз керек, бірақ сіз кешікпес бұрын кездесулердің он минуттық жеңілдік кезеңібар. Алайда, тамақтану және қоғамдық іс-шаралар үшін уақытында келгеніңіз жөн.
Сонымен қатар, мерзімдер әдетте келіссөздер болып табылады және шешімдерді асығыс қабылдауға болмайды.
Франция мен Испаниядан айырмашылығы, Германияда бәрі сағат сияқты жұмыс істейді, ал неміс мәдениеті ұқыптылыққа баса назар аударады. Жиналыстарға, егер сіз он минут бұрын келмесеңіз, сіз кешігіп қаласыз.
Немістерде бәрінің соңы болуы керек деген сөз бар: Alles hat ein Ende, nur die Wurst hat zwei. Аударма: бәрінің соңы бар; тек шұжықтың екеуі бар. Ал неміс мәдениетінде бәрі кесте бойынша басталып, аяқталады деп күтілуде.
Үнді мәдениетінде ұқыптылық Испания немесе Францияға қарағанда маңыздылық тізімінде одан да төмен орын алады. Осы себепті үнділік стандартты уақыт көбінесе үнділік созылу уақыты деп аталады.
Мұнда жеке қарым-қатынас уақытты тиімді пайдаланудан гөрі маңызды болып саналады. Осылайша, кездесулер мен жиналыстар кеш басталуы сирек болмаса да, үнді қызметкерлері бизнеске немесе әріптеске көмектесу үшін қажет болған кезде қосымша жұмыс істей алады.
Таяу Шығыстағы адамдар келушілерге ұқыптылықты бағалайды. Алайда, сіздің хостыңыз үшін мұндай этикет шектеулері жоқ екенін есте ұстаған жөн. Кездесулер кеш басталуы мүмкін. Сауд Арабиясында кездесу немесе әлеуметтік іс-шара кезінде сағаттарға қарау әдепсіз.
Тағы да, бұл ұқыпты мәдениеттерден шыққан адамдарға құрметсіздік сияқты көрінуі мүмкін, бірақ мұның бәрі басымдық мәселесі. Мұны 2000 жылдан бері Таяу Шығыста тұратын бір блогер түсіндіреді:
Мен араб шығанағы елдерінде уақытты елемеу көбінесе керісінше болады деген қорытындыға келдім, көбінесе олардың орнына органикалық деңгейде уақыттың құндылығын құрметтеу мен мойындауды көрсетеді. Бұл сенім мәдени жағынан да, діни тұрғыдан да адамдардың уақыты өте маңызды және оны сақтау және оңтайландыру керек.
Ұқыптылық Қытайда маңызды, мұнда уақыт ақшадан да құнды тауар болып саналады. Мысалы, келесі Қытай мақалын қарастырайық: уақыттың дюймі-бір дюйм алтын, бірақ бір дюймдік, Алтынды бір дюймге сатып алуға болмайдыдеп аударылады.
Дегенмен, қытай мәдениетінде шешім қабылдағанға дейін ойлануға және ойлануға көп уақыт жұмсау әдетке айналған. Келіссөздердің мерзімі ұзартылуы мүмкін және сіз соған сәйкес жоспарлауыңыз керек.
Неміс мәдениеті сияқты, жапондар ұқыптылықты құрметтейді. Сіз кездесулер мен кездесулерге он минут бұрын келуіңіз керек. Өйткені, отыз секундтың кешігуі әлі де кеш.
Төменгі жол-әр түрлі жерлердегі адамдар мәдениетке байланысты уақытты басқаша қабылдайды. Бұл дегеніміз, олар уақыт туралы басқаша айтады. Сіздің мазмұныңыз - маркетинг, іскери байланыс немесе Оқу материалдары болсын-осы айырмашылықтарды жақсы көрсетуі керек шығар. Сізге бір тілден екінші тілге қатесіз аударудан гөрі көп нәрсені жасай алатын аудармашылар тобы қажет. Сізге екі мәдениетті терең түсінетін аудармашылар тобы қажет.
Уақытты тиімді басқара алмау өте жағымсыз салдарға әкелуі мүмкін:
-Өткізіп алған мерзімдер.
-Тиімсіз жұмыс процесі.
-Жұмыс сапасының төмендігі.
-Нашар кәсіби бедел және тоқтап қалған мансап.
-Стресстің жоғары деңгейі.
Уақытты басқару әдістерін үйренуге аз уақыт жұмсай отырып, сіз қазір және бүкіл мансабыңызда үлкен артықшылықтарға ие боласыз.
Ең жақсы қызмет көрсету ұсынысы-Қуанышсыз қызмет көрсету қызметшіге де, қызмет ететіндерге де көмектеспейді. Бірақ қалған барлық ләззат пен мүлік қуаныш рухында болатын қызмет алдында жоғалады- Махатма Ганди.
Уақытты басқару дағдыларын жетілдірудің және өнімділікті арттырудың 11 тәсілі:
1. Өкілдік міндеттері:
Жұмысты өз қол астындағыларға беру-бұл жауапкершіліктен уақытша аулақ болу мүмкіндігі емес, басшылықтың маңызды функциясы. Тапсырманы орындауға жарамдылығы мен жұмыстағы дағдыларына сәйкес жұмысты өз қол астындағыларға беру өнерін үйрену қажет.
2. Уақытты жоспарлау:
Жұмыс күнін бастамас бұрын, тез арада назар аударуды қажет ететін тапсырмалар тізімін жасап, өйткені маңызды емес тапсырмалар сізге көп уақытты қажет етуі мүмкін. Кейбір тапсырмаларды тек бір күнде орындау керек, ал басқа маңызды емес тапсырмаларды келесі күнге ауыстыруға болады. Басқаша айтқанда, маңызды міндеттерге назар аудару үшін тапсырмаларыңызға басымдық беру қажет.
3. Кешіктіруден аулақ болу:
Кешіктіру-бұл өнімділікке нашар әсер ететін нәрселердің бірі. Бұл уақыт пен энергияны ысырап етуі мүмкін. Бұл аулақ болу керек, кез-келген бағасы. Бұл сіздің мансабыңызда да, жеке өміріңізде де үлкен проблема болуы мүмкін.
4. Тапсырмалар тізімін жасау:
Өзіңізбен бірге күнделік немесе дәптер алып жүру және сіздің ойыңызға келген барлық тапсырмаларды тізімдеген пайдалы. Күнді бастамас бұрын қарапайым істер тізімін жасап алған жөн, тапсырмаларға басымдық беріңіз және олардың орындалатынына көз жеткізу керек.
5. Стресстен аулақ болу:
Стресс көбінесе біздің мүмкіндіктерімізге қарағанда көбірек жұмыс істеген кезде пайда болады. Нәтижесінде біздің денеміз бен ақыл-ойымыз шаршай бастайды, бұл біздің өнімділігімізге әсер етуі мүмкін. Оның орнына, тапсырмаларды кіші қызметкерлеріңізге тапсырыңыз және өзіңіз үшін демалуға аз уақыт бөлуді ұмытпау керек.
6. Мерзімдерді белгілеу керек:
Қолыңызда тапсырма болған кезде, нақты мерзімді белгілеп, оны қолға алу керек. Тапсырманы орындаудан бірнеше күн бұрын мерзімін белгілеуге тырысыңыз, сонда біз кедергі келтіруі мүмкін барлық тапсырмаларды орындай аламыз.
7. Көп тапсырманы тоқтату қажет:
Біздің көпшілігіміз көп мақсатқа жетудің тиімді әдісі деп санаймыз, бірақ шындық, біз аз нәрсеге назар аударып, шоғырланған кезде көп жетістікке жетеміз. Мультиаскинг өнімділікті төмендетеді және уақытты басқару дағдыларын жақсарту үшін оны болдырмау керек.
8. Ерте бастау қажет:
Табысты ерлер мен әйелдердің көпшілігінде ортақ бір нәрсе бар. Олар өз күндерін ертерек бастайды, өйткені бұл оларға отыруға, ойлануға және алдағы күнді жоспарлауға уақыт береді. Ерте тұрғанда, сіз сабырлы, креативті және айқын боламыз. Күн өткен сайын сіздің энергия деңгейі төмендей бастайды, бұл сіздің өнімділігіңізге әсер етеді және сіз күннің басында жұмыс істемейміз.
9. Бірнеше үзіліс жасау керек:
Тым көп стресс сіздің денеңізге теріс әсер етуі мүмкін және өнімділігімізге әсер етуі мүмкін. Серуендеп, музыка тыңдап немесе бірнеше жылдам созу керек. Ең жақсы идея - жұмыста үзіліс жасап, достарымызбен және отбасымызбен уақыт өткізу.
10. Жоқдеп айтуды үйрену керек:
Егер біз өзімізді шамадан тыс жұмыс деп санасақ, қосымша тапсырмаларды қабылдаудан сыпайы түрде бас тарту керек. Қосымша жұмысқа келіспес бұрын істер тізімін қарау керек.
11. Өзімізді марапаттау:
Сіз бір нәрсе қол жеткізсеңіз бұл қуанышты жағдай! Өзімізді марапаттау да жеке тұлғалық тайм-менеджмент құралдарының қатарына жатады.Себебі мотиация ұғымымен тығыз байланысты.

2-бөлім. ТАЙМ-МЕНЕДЖМЕНТТІ ХАЛЫҚ БАНКІНДЕ ТИІМДІЛІКТІ АРТТЫРУ ҚҰРАЛЫ РЕТІНДЕ ЕНГІЗУДІ ТАЛДАУ.

Халық банктің ұйымдастырылымдық-экономикалық қызметін талдау.

2020 жылы жаһандық ЖІӨ 3,3% - ға қысқарды. Қазақстан экономикасы 2,6% - ға қалыпты құлдырауды бастан кешірді.
Номиналды мәнде экономика өсімі 1,7% гг құрады, бұл барлық көрсеткіштер бойынша ең төмен көрсеткіштердің бірі болып табылады республика тәуелсіздігінің тарихы. Ұлттық қордың активтері түріндегі Елеуліамортизациялықжастықтың болуына қарамастан (2019 жылдың аяғында ЖІӨ-нің 40%), бұл барлық алдыңғы дағдарыстарды сәтті жеңуге мүмкіндік берді (2008-2009, 2015-2016), 2020 жылы пандемия және карантиндік шектеулер жағдайында экономикаға бұрын-соңды болмаған көлемде қаражат құю (Т6 трлн немесе ЖІӨ-нің 8,5%) ЖІӨ-нің оң өсу аймағында болуы үшін жеткіліксіз болды.
Экономикалық өсудің қысқаруына себеп болған негізгі факторлар қызмет көрсету саласындағы іскерлік белсенділіктің қысылуы болды,
көмірсутектер бағасының төмендеуі және одан кейін мұнай өндіру көлемінің төмендеуі, сондай-ақ ауқымды төмендеу ҚР өндіруші салаларына инвестициялар көлемі. Сонымен қатар, ауыл шаруашылығындағы өсу динамикасының айтарлықтай жеделдеуі, құрылыс және телекоммуникация саласы Жалпы экономикалық құлдырау тереңдігін ішінара әлсірете алды
экономиканың жалпы құрылымында осы секторлардың салмағы аз.
Қызмет көрсету саласы 2020 жылы 5,6% гг төмендеді, бұл ретте осы саланың экономикадағы салмағы 55% - дан астамды құрайды, онда
ел халқының басым бөлігі жұмыспен қамтылған, бұл жалпы қызметкерлер санының 70% құрайды. Күші оған әлеуметтік байланыстарға қатты тәуелді қызмет көрсету саласының ерекшелігі, карантиндік шектеулер қойылды
ең маңызды әсер. Әлемдік нарықта энергияға сұраныстың төмендеуі нәтижесінде Brent маркалы мұнайдың орташа жылдық бағасы 2020 жылы
жылына шамамен 34% гг барреліне 42 долларға дейін төмендеді, бұл 2016 жылдың алдыңғы минимумынан барреліне 44 доллардан да төмен болды. В
инфляцияға түзетумен нақты мәнде 2020 жылы мұнай құны 2004 жылдан бастап ең төменгі деңгейде болды.
Сыртқы нарықтардағы қолайсыз конъюнктура салдарынан 2020 жылы мұнай сатудан түскен экспорттық кірістер төмендеді бұл ретте республиканың жалпы тауар экспорты $11,5 млрд-қа азайды немесе шамамен 20% - ға $46,7 млрд-қа дейін тауарлар импорты аз, бар болғаны $4 млрд-қа немесе 10% - ға $36,2 млрд-қа дейін қысқарды.
Мұнай бағасының күрт төмендеуіне байланысты ОПЕК+ елдері өндіріс көлемін едәуір қысқартуға мәжбүр болды.
Қазақстан осы Келісімге қатысушы ретінде өзінің өндірісін айтарлықтай дәрежеде қысқартты. Нәтижесінде, өндіру 2020 жылы мұнай 5,4% гг-ға 85,7 млн т-ға дейін төмендеп, үш жыл бұрынғы деңгейге оралды. Бұл ретте мұнай өндіру Қашаған кен орны 9% - ға, Қарашығанақта-6,5% - ға өсті, бірақ теңізде 11% - дан астам төмендеді. Деректер мұнай кен орындары елдегі барлық мұнай өндірудің 60% - дан астамын қамтамасыз етеді, ал олардың үлесі біртіндеп артып келеді неғұрлым жетілген кен орындарында өндіріс көлемінің қысқаруы аясында. Мұнай өндіру көлемінің төмендеуі нәтижесінде үш жылдық үздіксіз өсуден кейін өнеркәсіптік өндіріс 0,7% гг төмендеді.
COVID-19 инвестициялардың үздіксіз өсу тенденциясын 10 жылға жуық уақытқа өзгертті. Қысқарту олардың жалпы 2020 жылы көлем 3,4% гг құрады, негізінен республиканың өндіруші саласына инвестициялардың 26,4% гг төмендеуі есебінен. Даму шығындарының қысқаруы ең алдымен қазіргі кездегі ең ірі Теңіз кен орнына қатысты болды, бірақ көптеген басқа жобаларға да әсер етті.
Өндіруші сегментте Инвестициялар қысқарған кезде, кейбір салаларда инвестициялық белсенділік байқалады пандемияға байланысты іс жүзінде зардап шеккен жоқ. Мысалы, ауыл шаруашылығында инвестициялардың өсуі 15% г г, 35,5% г г құрады телекоммуникация саласына инвестициялар өсті. Өткен жылы тұрғын үй құрылысына салынған инвестициялар да көрсетті күшті өсім 33,6% гг, ал салымдар сомасы Т2 трлн. Өткен жылы Енгізу көлемі бойынша рекорд бұзылды жаңа тұрғын үйді пайдалану (15,3 млн ш.м.), бұл ретте жаңа тұрғын үйді пайдалануға беру қарқыны 2010 жылдан бастап тұрақты өсіп келеді. Алайда күрделі салымдардың ең елеулі салыстырмалы өсуі денсаулық сақтау саласында байқалды, онда инвестициялар көлемі
Т305 млрд-қа дейін екі еседен астам өсті.
Пандемияның теріс салдарын жеңілдетуге халықты кеңінен мемлекеттік қолдау ықпал етті. Төрт айда локдауна (сәуір-мамыр және шілде-тамыз айларында) арнайы жәрдемақы түрінде жарты триллионға жуық теңге төленді. Төлем шығындары 2020 жылы зейнетақы мен жәрдемақы Т3, 7 трлн-ға жетіп,13% - ға өсті. Қызметкерлердің жалақысына арналған мемлекеттік бюджет шығыстары сол кезеңде бюджет саласы Т2,3 трлн-ға дейін 30% - ға ұлғайды. Нәтижесінде, орташа жалақы ресми деректер бойынша)2020 жылы номиналда шамамен 15% - ға өсті (нақты мәнде + 7,3%), бұл экономикалық дағдарыс жағдайында өте жоғары көрсеткіш.
2020 жылы ҚРҰБ ақша-кредит саясатының көмегімен екі негізгі міндетті шешуге тура келді. Бірінші міндет-бұл наурыз-сәуір айларында республиканың қаржы жүйесін сыртқы экономикалық шоуға бейімдеу. Екінші міндет ақша-кредит шарттарын олар бюджет импульсіне қайшы келмейтін етіп орнату,ол бастамасымен үкіметі. Бұл ретте осы мақсаттарға қол жеткізуге пайыздық ставкалар, сондай-ақ ұлттық валютаның валюта бағамын жанама реттеу.
Мәселен, өткен жылдың наурыз айында ҚР ҰБ базалық мөлшерлемені 12%-ға дейін ұлғайтып, ақша-кредит талаптарын қатаңдатты және сол арқылы
кредиттік иінді пайдалана отырып, валюта нарығындағы алыпсатарлық мәмілелерді шектеді. Азайту мақсатында валюта нарығындағы алыпсатарлық құрамдас бөлікті реттеуші ұлттық валютаға тікелей нысанда қолдау көрсетті
валюта ұсыныстары (2020 жылы НБУ интервенцияларының нетто сальдосы - $1.8 млрд құрады), сондай-ақ уақытша шектеулер енгізді USD KZT жұбы бойынша валютаны сату (Франкфурт аукционы нысанындағы сауда-саттық, кешкі сессияның күшін жою, шекті бағаны белгілеу) растайтын құжаттарды ұсыну қажет және т.б.). Сондай-ақ, шешім қабылданды квазимемлекеттік сектор субъектілерінің экспорттық түсімінің бір бөлігін ішкі валюта нарығында сату.
Жаһандық экономиканың күрт баяулауы, сыртқы сауда тізбегінің үзілуі және бағаның күрт төмендеуі жағдайында энергия көздеріне республиканың сыртқы шоттарының жай-күйі нашарлады. Ағымдағы шоттың профициті $2.1 млрд.(1кв2019 жылы $266 млн тапшылық) өткен жылдың бірінші тоқсанында екінші тоқсанда $1.3 млрд (-19.8% гг) тапшылыққа жол берді және 3кв2020 жылы $5.5 млрд (+71.8% гг) дейін айтарлықтай кеңейді. Мұндай "терең" тоқсандық тапшылық ҚР-да сыртқы шоттар әлі болған жоқ ($3.2 млрд ең жоғары тоқсандық тапшылық 3кв2019 жылы қалыптасты). Біртіндеп жаһандық экономиканың жай-күйін қалыпқа келтіру, энергия тасығыштарға бағаларды және сыртқы сауда шарттарын қалпына келтіру (елдер абсолютті карантинге жабылды) өткен жылдың соңында Қазақстанның сыртқы шоттарына әсер етуді бәсеңдетпеді, 4кв2020 жылы шоттардың тапшылығы $1.5 млрд-қа дейін төмендеді.2019 жылғы дағдарысқа дейінгі деңгейден төмен $6.3 млрд деңгейінде (2019 жылы $7.3 млрд тапшылық).ҚР Қаржы шоты аясында, керісінше, өткен жылмен салыстырғанда капиталдың айтарлықтай ағыны ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.