Су ресурстары және оны тазалау технологиялары

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе

: 1

Кіріспе: Су ресурстары және оның ластануы

: 1. 1

Кіріспе: Жер асты суы

: 1. 2

Кіріспе: Суды тазалаудың жаңа технологиялары

: 2

Кіріспе: Қазақстанның су ресурстары

: 2. 1

Кіріспе: Ертіс өзені

: 2. 2

Кіріспе: Ертістің ластануы және оның зардаптары

Кіріспе: Қорытынды

Кіріспе: Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе

Табиғи ресурстар таусылмайтын дейтін көрінер көзге аңғал ұғымның мәні қалмай барады. Жерден өндіріп алатын қорғасынның, қалайының, мырыштың, мыстың, және күмістің қорлары таусылды десе де болады. Оның үстіне, күні кеше ғана таусылмайтындай көрінген, тегін пайдаланып келген табиғат байлығы тапшылыққа айналды. Мұны тұщы судың азайып бара жатқаның байқауға болады. Жалпы планетарлық деңгейде су сарқылмайтын ресурстарға жатады. Өйткені оның жалпы планетадағы мөлшері мұхит, атмосфера және құрлықта үнемі жүріп отыратын су айналымы нәтижесінде толықтырып отырыды. Су планетамыздың 70, 8% бөлігін алып жатыр. Бүкіл су қорының 97% әлемдік мұхиттың үлесіне тиеді. Тұщы сулар көпшілігі қар және мұздықтар түрінде кездеседі. Жер асты сулардың еншісіне тұщы су қорларының 23% тиеді.

Қазақстанның су қорларына өзен, көл, мұздықтар мен жер асты сулары жатады. Су қорларының ішінде, әсіресе, өзен және көл ағындарының маңызы аса күшті. Қазақстанда шамамен 85 мың өзендерден құралған. Ең ірі су озендеріне: Ертіс, Есіл, Іле, Сырдария, Жайық, Шу, Талас, Асса өзендері кіреді. Қазақстан көлдеріне 48 мың түрі бар. Каспий және Арал т-дері, Балқаш, Алакөл, Теңіз, Сасықкөл, Марқакөл т. б ірі көлдер жатады.

Қазіргі таңда жер шарында су мол болғанымен, ол Жердің аудандары мен елдер бойынша біркелкі емес. Бұл арада мынаны ескеру керек, планетамыздағы жалпы су ресурстарына қатысы бойынша Арктиканың, Гренландияның және Антарктиданың мұздақтарын қоса алғанда тұщы судың қоры өте аз - шамамен 3%. Тұщы сусыз өмір сүрудің мүмкін еместігі бәрімізге белгілі. Сол үшінде су қорларының адам өміріне маңызы зор.

Су - біртұтас кешен ретінде болатын табиғи ресурс. Табиғи ресурстың бұл түрі мыналарға арналған:

- адамзаттың, хайуанаттар мен өсімдіктер әлемінің өмірлік қажеттіліктерін өтеуге;

- өндірістік-шаруашылық қажеттіліктерге (жуу, материалдар мен құралдарды суыту, өсімдіктерді суару) ;

- гидротасымалдау және кемелермен жүкті тасуға;

- өзіндік ерекшелігі бар технологиялық процестерді қамтамасыз етуге (электр энергиясын өндіру) ;

1 Су ресурстары және оның мазмұны

Су ресурстары-бұл жер үсті және жер асты суларын қамтитын планетадағы тұщы су қоры. Кең мағынада - сұйық, қатты және газ тәрізді күйдегі су және олардың жер бетінде таралуы. Су ресурстары - бұл гидросфераның барлық сулары, яғни өзендер, көлдер, каналдар, су қоймалары, теңіздер мен мұхиттар, жер асты сулары, топырақ ылғалдары, тау және полярлық мұздықтардың суы (мұздары), атмосфераның су буы. Су ресурстарының жалпы көлемі (бір жолғы қоры) 1390 млн км3 құрайды, оның 1340 млн км3 -Дүниежүзілік мұхит суы. 3% - дан азы тұщы суды құрайды, олардың тек 0, 3% - ы техникалық пайдалануға қол жетімді. Жыл сайын 22 наурызда БҰҰ шешімі бойынша Дүниежүзілік су ресурстары күні атап өтіледі. Су ресурстарын тұтынушылар ауылшаруашылық, өнеркәсіптік және тұрмыстық болып бөлінеді. Судың ең үлкен тұтынушысы - ауыл шаруашылығы. Су ресурстары жаңартылатын болып саналады, дегенмен су ресурстары пайдаланылғаннан кейін қаншалықты тез қалпына келетіні және олардың жетіспеушілігі жер экожүйесіне қаншалықты қауіп төндіретіні әлі белгісіз. Алайда тұзды теңіз суларын тұщыландыру технологиялары бар. Ресей, Канада және Бразилия сияқты елдер әлемдегі тұщы судың ең көп қорына ие екендігі белгілі.

Планетарлық деңгейде су таусылмайтын ресурстарға жатады. Себебі оның планетадағы мөлшері мұхитта, атмосферада және континентте үнемі айналатын судың айналымымен толықтырылады. Су біздің планетамыздың 70, 8% алып жатыр. Барлық су қорының 97% - ы мұхиттардың үлесіне келеді. Тұщы сулардың көпшілігі (70%) қар мен мұздықтар түрінде. Жер асты суларының енуіне тұщы су қорының 23% - ы келеді.

Қазіргі уақытта негізгі проблемалардың бірі-тұщы судың әртүрлі ластаушы заттармен ластануы: пестицидтер мен химикаттар, Мұнай және мұнай өнімдері. Өнеркәсіптік елдерде су қоймалары мен су қоймаларының ластануы күннен-күнге артып келеді. Мұхиттардың Мұнай және мұнай өнімдерімен ластануы бүкіл әлемде мұнай өнімдерін жаппай қолданумен байланысты. Осының әсерінен теңіз қайраңында, танк флотында мұнай өндіру дамуда. Мұнай өндіру және оны тасымалдау кезінде құбырлардағы жиі апаттар нәтижесінде мұхит бетіндегі мұнай дақтары жүздеген, мыңдаған шақырым жерді ластайды. Су ресурстарына және олардағы жануарларға теріс әсер ететін заттардың бірі өнеркәсіптік кәсіпорындар шығаратын улы органикалық заттар болып табылады. Мұндай улы заттар өнеркәсіпте, көлікте, коммуналдық шаруашылықта кеңінен қолданылады. Ағынды сулардағы осы заттардың мөлшері әдетте 5-15 мг / л құрайды, ал бұл заттардың шекті мөлшері небары 0, 1 мг / л құрайды.

Басқа ластаушы заттардың ішінен мыналарды атауға болады: металдар (сынап, қорғасын, мыс, марганец, қалайы, мырыш, хром), радиоактивті элементтер, ауылшаруашылық дақылдары мен мал фермаларынан келетін пестицидтер. Металдардың ішінде су қоры үшін ең қауіптісі-сынап, қорғасын және олардың қосылыстары. Су ресурстарының ластануының бір түрі жылу ластануы болып табылады. Өнеркәсіптік кәсіпорындар, электр станциялары көбінесе су қоймасына жылы су төгеді. Бұл өз кезегінде су температурасының жоғарылауына әкеледі. Су температурасының жоғарылауымен ондағы оттегінің мөлшері азаяды, судағы лас қосылыстардың уыттылығы артады, биологиялық тепе-теңдік бұзылады. Лас суда температураның жоғарылауымен қоздырғыштар мен вирустар тез көбейе бастайды. Содан кейін ішкен су арқылы ағзаға түсіп, әртүрлі аурулар пайда болуы мүмкін.

Жер асты суы

Жер асты суы-жер қыртысын құрайтын тау жыныстары арасындағы су. Ол шөгінді және борпылдақ тау жыныстарының бөлшектері арасындағы бос жерлерді, ұсақ тесіктерді, магмалық және метаморфты жыныстардың жарықтары мен тігістерін, гипс, доломит, әктас жыныстарындағы карст қуыстарын толтырады. Жер асты сулары 3 топқа бөлінеді: қалыптасу жағдайларына, тереңдігіне, қысым күшіне байланысты қалқымалы, жер асты және артезиан. Қалқымалы су-өзен, көл суларының жауын-шашынмен немесе тасқын сулармен топыраққа сіңуіне байланысты құмтастар арасында шағын ойпаттарда қалыптасқан, жер бетіне тікелей жақын орналасқан, қысымы жоқ жер асты суы. Оның қорына, химиялық құрамы мен температурасына ауа-райының өзгеруі үлкен әсер етеді. Сондықтан су қорын құрайтын негізгі көз жойылған кезде, бұл су құрғап кетеді. Жауын-шашын мол болған жылдары өзен өте Батпақты, қыста қатты қар жауады. Жауын-шашын мол болған жылдары, көктемде қар еріген кезде, күзгі жауын-шашын кезінде бұл судың деңгейі едәуір жоғарылайды, ал құрғақшылық жылдары, қыс пен жаз айларында оның деңгейі төмендейді және тереңдей түседі. Жер асты суы неғұрлым аз болса, соғұрлым оның мөлшері көп болады. Егер таяз судағы жер асты суларының деңгейі жыл бойына 1, 5 - 2 метр немесе одан да көп болса, онда терең сулардың деңгейі бірнеше см-ге ғана өзгереді. су деңгейінің өзгеруіне, жыл мезгілдерінің өзгеруіне байланысты бұл сулардың минералдануы, химиялық құрамы мен температурасы да өзгереді.

Жер асты суының қоры - Жер асты суларының қорлары - бұл үнемі жинақталып, толықтырылып отыратын, көптеген жылдар бойы экономикалық мақсаттар үшін пайдаланылатын жер асты суларының мөлшері. Ол табиғи қор, табиғи ресурс, пайдалану қоры болып бөлінеді. Табиғи қор-геологиялық кезеңде немесе көптеген жылдар бойы сулы қабаттарда, гидрогеологиялық құрылымдарда жинақталған су мөлшері. Табиғи ресурс - бұл көпжылдық кезеңдегі жер бетінің ылғалдану режиміне сәйкес әр түрлі уақытта жер бетіндегі жауын-шашынның, өзен суларының орнын толтыратын бөлік. Жер асты суларының пайдалану қоры-су тұтқыш жиектерден белгілі бір уақыт ішінде, тәулігіне арнайы су жинағыштар арқылы техникалық-экономикалық тиімді тәсілмен алынатын су мөлшері.

Суды тазалаудың жаңа технологиялары

Ресурстарды тиімді пайдаланудың негізгі бағыттарының бірі қайта өңдеу, тазартудың жаңа технологияларын қолдану, ұйымдастыру іс-шаралары болып табылады. Суды қайталама (қайталама) пайдалану өнеркәсіптік кәсіпорындарда әртүрлі технологиялық процестерде қолданылады. Қазіргі уақытта жаңа әдістер қолданылады: суды тазартудың физикалық, химиялық, биотехнологиялық әдістері.

Физика-химиялық әдістерге радиациялық, ион алмасу, тотығу және басқа әдістер жатады. Радиациялық тазарту кезінде уытты заттар иондаушы сәулелену әсерімен залалсыздандырылады. Ион алмасу жолымен тазарту кезінде суды тек ластағыштардан ғана емес, сонымен қатар қайта пайдалану үшін бағалы химиялық қосылыстарды жеке-жеке іріктеп, жинайды. Бұл әдіс ластаушы заттармен ион алмасу реакциясына енетін иониттерді (саз минералдары, фторапатиттер, ион алмасу шайырлары) пайдаланады. Ағынды сулар-бұл өнеркәсіпте және күнделікті өмірде пайдаланудан алынған сулар. Ағынды суларға ғимараттар салынған аумақтағы жаңбыр, нөсер сулары да жатады. Ағынды суларда адам ағзасына қауіпті органикалық және минералды зиянды заттардың көп мөлшері бар. Сондықтан оны сүзу, су тазарту орындарында, биологиялық тоғандарда және т. б. зарарсыздандыру және тазарту қажет.

Химиялық тазарту бейтараптандырудан (бейтараптандырудан) және тотығу - тотықсызданудан тұрады. Бейтараптандыру-сілтілердің әсерінен ерітіндінің қышқылдық қасиеттерін жоюға, ал қышқылдармен ерітіндінің сілтілік қасиеттерін жоюға әкелетін химиялық реакция.

2. Қазақстанның су ресурстары.

Қазақстан су ресурстарына бай емес және олар оның аумағында біркелкі бөлінбейді. Республикада 85 мыңнан астам өзендер мен уақытша су қоймалары бар. (Жылдың климаттық жағдайына байланысты мезгіл-мезгіл құрғап тұратын өзендер) . Оларды толтырудың негізгі көзі Жоңғар, Іле Алатауы, Күнгей Алатау және Алтай мұздықтары, сондай-ақ қар. Барлығы 2724 мұздық бар, мұзданудың жалпы ауданы шамамен 2 мың шаршы км. Олардың ішіндегі ең ірісі Корженевский мұздығы-ауданы 38 шаршы км. және мұздың қалыңдығы 300 м. өзен желісінің ең аз тығыздығы Арал маңы мен Каспийдің шөлді аймақтарында байқалады.

Өзендердің басым бөлігі Каспий және Арал теңіздерінің, сондай-ақ Балқаш, Алакөл және Теңіз сияқты ірі көлдердің ішкі тұйық бассейндеріне жатады. Тек Ертіс өзені Есіл Тобыл өз суларын Қара теңізге дейін жеткізеді. Ертіс - суы көп және кеме жүзетін өзен, оның республика шегіндегі ұзындығы 1700 километрді құрайды. Оның республиканың гидроресурстарының негізгі қорлары бар. Орталық және Солтүстік-Шығыс Қазақстанның халқы мен өнеркәсіп салаларын қамтамасыз ету үшін Ертіс-Қарағанды каналы салынды. Сырдария-маңызы жағынан екінші және ұзындығы бойынша үшінші өзен. Республика ішінде оның ұзындығы 1400 км. жазда ол толығымен суаруға бөлініп, Арал теңізіне жетпейді. Балқаш көлін қоректендіретін негізгі артерия Іле өзені болып табылады, оның Қазақстандағы ұзындығы 815 км. (су көлемі бойынша ол республикада 3-орынды алады) .

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.