Саяси шиеленістер мен дағдарыстар

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

Жәңгір хан атындағы Батыс Қазақстан аграрлық-техникалық университеті

Тақырыбы: Саяси шиеленістер мен дағдарыстар

Орындаған: ППП-21 тобының студенті
Мырзабек Аңсаған

Орал-2020

1.Саяси шиеленістер, олардың құрылымы, жіктелуі және қызметі.

Саяси шиеленіс жанжалды жағдай ретінде. : Әлеуметтік-саяси шиеленістің ерекшелігі, біріншіден, ол маңызды әлеуметтік қабаттарды, әлеуметтік және саяси институтты қамтитындығында, екіншіден, бұл саяси қатынастарға әсер ететіндігінде. Бұл оның әлеуметтік шиеленістен айырмашылығы. Сонымен бірге, саясат ол үшін тек мақсатты емес, мәселені шешудің құралы болып табылады. Бұл да саяси шиеленістен ерекшеленеді.
Саяси шиеленістің негізінде саяси қатынастардың жай-күйі мен дамуына қанағаттанбау жатыр. Ол үшін саясат - бұл мақсат, ал басқа қатынастар (әлеуметтік, экономикалық, тұрмыстық және басқалары) шиеленісті күшейту және саяси мақсаттарға жету құралы ретінде қолданыла алады.
Саяси шиеленістер саяси жүйенің өзіндегі түбегейлі өзгерістер кезеңінде айқын саяси сипатқа ие болады: саяси билік мәселесі шешіліп жатқан кезде және бұл өзгерістер маңызды әлеуметтік қабаттардың немесе белгілі бір саяси күштердің нақты немесе ойдан шығарылған мүдделеріне әсер еткен кезде.
Саяси шиеленістердің түрлері.Шиеленістердің алғашқы классификация-сын жасауға талпынған американдық социолог П. Сорокин. Ол шиеленісті тұлғааралық немесе топаралық, яғни жеке адам немесе әлеуметтік топтар арасында деп бөлуді ұсынды. Бұл классификация бойынша халықаралық, этникалық, және т.б. басқа шиеленістер екінші топқа енеді.
Кейінен ғалымдар шиеленістің нақты классификациясын жасауғ,а тырысты. Оны К. Боулдинг, Й. Галтунг, С. Чейс, К. Холсти жасады. Бұл классификациялардың барлығы зерттеуші ғалымдар шиеленіс феноменнін қалай түсінетіндігін көрсетті.
Шиеленістің дәстүрлі классификациясында, шиеленістер мына негіздер бойынша анықталынады:
1 оған қанша жақтар қатысады, шиеленістің тікелей және жанама қатысушылары қандай. Бұл өлшем бойынша ішкі, халықаралық, өлкелік шиеленістер, дүнеи жүзілік соғыстар жіктелінеді. Егер қатысушылар екеуден көп болса, ол көпжақты, бұндай шиененісті реттеу қиын болады.;
2 шиеленістік өзара әрекеттің жылдамдығы мен сипаты қаншалықты, шиеленіс тек шиеленістік қатынаспен ғана шектеледі ме әлде қарулы қақтығысқа орын берелді ме. Жауласу деңгейі жоғары болған сайын шиеленісті реттеу де қиын болады.
Қарама-қайшылық негізі не (этникалық, діни, идеология) және айтыс-тартыс пәні не (территория, ресурстар, ықпал саласы). Бұл параметрлер бойынша шиеленісті анықтау өте қиын, онсыз реттеу де қиынға соғады.
Американ ғалымы Дж. Стоссинджер пікірі бойынша ХХ ғасырдағы көптеген қарулы қақтығыстардың болуының себебі саяси лидерлердің қабылдау қателіктері болды. Бұл қателіктер мыналарда бейнеленді:
1 өз мүмкіндігін дұрыс бағаламау;
2 қарсы жақ лидерін бұрыс бағалау, оның тұлғалық сапасын ескермеу;
3 қарсы жақтың ойындағысын қате қабылдау, олардың күшін, мүмкіндігін ескермеу.
1 Көрiну саласы мен облысы бойынша, мұнда iшкi және сыртқы саяси шиеленiстер көрiнiс бередi. Халықаралық шиеленiстер соғыс жағдайындағы шиеленiс, онда бiр мемлекет екiншiсiне талаптар қоя отырып, екiншi мемлекет күрескеннен гөрi шегiнiстерге барады деп үмiт күтедi.
Жауласушылықты ақтау, көбiнесе арандатушылық әрекет, қалыптасқан ахуалда орындалуы мүмкiн емес талаптар қойып, екiншi жақты әдейi қақтығысқа шақыру (гитлерлiк Германия).
2 lшкi саяси шиеленiстiң өзi әр түрлi билiк субьектiлерi арасында өтедi. Билеушi және оппозициялық элита, бәсекелесушi партиялар мен мүдделер тобы, орталық билiк пен жергiлiктi билiк құрылымдары арасындағы шиеленiстер.
3 Нормативтi реттелу деңгейi мен сипаты бойынша. Бұл жағдайда институттанған немесе институттанбаған шиеленiстердi айтуға болады, адамдардың саяси ойын ережесiне бағыну немесе бағынбау қабiлеттiлiгiн айтуға болады.
4 Сапалық сипатына қарай шиеленiстi бөлу, терең және таза шиеленiстер (Дж. Бертон); адам санасына байланысты нөлдiк сомадағы немесе нөлдiк емес сомадағы шиеленiстер (П. Шарон); антогонистiк немесе антогонистiк емес шиеленiстер (К. Маркс).
5 Ашық және жасырын саяси шиеленiстер:
1 манифестация, шеру, сайлауға қатысу.
2 жасырын саяси шешiм қабылдауда билеушi элита арасында кездеседi немесе билiктiң әр түрлi тармақтары арасында болу мүмкiн.
6 Мерзiмiне қарай жылдам, қысқамерзiмдiк, ұзақмерзiмдiк шиеленiстер болып бөлiнедi.
7 Тiк немесе көлденең саяси шиеленiстер де болады.
Кейде билiк басындағылар шиеленiстi байқаса да байқамағансуы мүмкiн. Ондайда шиеленiс бықсып, жанып өрiстеуi мүмкiн. Сондықтан, шиеленiстi шешу керек. Бұрын одан шығудың екi жолын қолданған:
1 қоғамның таза дамуына сәйкес келмегендi өз арасынан аластатып сыртқа ығыстырып шығару арқылы құтылғысы келген.
2 керексiз жағдайды, құрылымды тура жаншып құрту, жою. Бұл шиеленiстердi шешудiң екi жолында шиеленiс шешiлген сияқты, алдамшы түсiнiк бар. Ал, шын мәнiнде ол ауруды iшке тыққанмен тең.
Саяси дағдарыс дегеніміз - қалыптасқан қақтығыстардың тереңдеуі мен шиеленісуінде, саяси шиеленістің күрт күшеюінде көрінетін қоғам жүйесінің күйі.
Саяси дағдарыс билік құрылымдарының анықталуымен, әртүрлі билік орталықтарының өзара әрекеттестігінің жоқтығымен, бір орталықтың екіншісімен блокталуымен, қоғамдық-саяси реттеу мен бақылаудың тиімділігінің төмендеуімен, стихиялық саяси наразылық формаларының (митингтермен, ереуілдер, демонстрациялар және т.б.).
Халықаралық қақтығыстар мен қайшылықтардан туындаған сыртқы саяси дағдарыстар мен ішкі саяси дағдарыстарды (үкіметтік, парламенттік, конституциялық және т.б.) ажыратуға болады.
Үкіметтік дағдарыс - бұл үкіметтің атқарушы органдардың бұйрықтарын орындамауы салдарынан өкілеттігін жоғалтуымен көрінетін ерекше құбылыс. Егер үкімет жағдайды жеңе алмаса, онда парламент оны қолдаудан бас тартып, министрлер кабинетін отставкаға жібере алады. Үкіметтік дағдарыс басшылардың ауысуымен, басқару нысандарымен және т.б.
Парламенттік дағдарыс - бұл парламенттік шешімдер ел азаматтарының көпшілігінің ерік-жігеріне қайшы келген кезде, заң шығару тармағындағы күштер тепе-теңдігінің өзгеруі. Нәтижесі - парламенттің таралуы және жаңа сайлаудың тағайындалуы. Парламенттік дағдарыс ондағы негізгі қарама-қарсы фракциялардың күші бойынша шамамен тең болған кезде де туындауы мүмкін, ал бұл шешім қабылдауға кедергі келтіреді және заң шығарушы органның жұмысын сал етеді. Нәтижесінде - парламенттің таралуы және жаңа сайлаудың тағайындалуы.
Конституциялық дағдарыс елдің Негізгі заңының (конституциясының) нақты тоқтатылуымен байланысты. Алдыңғы конституция өзінің заңдылығын жоғалтады және сапалы қайта қарау қажет.

2.Саяси шиеленістердің алдын алу, реттеу және шешу жолдары мен әдістері.
Қақтығыстардың алдын алу және оларды шешу билік басындағылардың қолында. Заңды мәжбүрлеуге (зорлық-зомбылыққа) монополиясы бар кез-келген саяси билік қақтығыстарды шешу қажеттілігінен туындайды.
Ол үшін оған билік, қаржы, қауіпсіздік күштері берілген. Қақтығыстарды жеңе алмаған күш сөзсіз құлдырайды. Егер жанжал сырттан келіп түскен шағымдармен байланысты болса, сіз бас тартуды ұйымдастыра аласыз; егер, керісінше, ол кедейлік пен тауарлардың, материалдық байлықтардың жетіспеушілігі салдарынан топты ыдыратса, оны ішкі ұрыс-керістер топ мүшелерін жойып жібермейтіндей етіп шешу керек. Француз саясаттанушысы Филипп Броудың пікірінше, қақтығыстардың өлім-жітімі мен консенсус идеясы немесе ең болмағанда біртұтастық саяси практикада халықаралық деңгейде де, ел ішінде де бір-бірімен тығыз байланысты сияқты.
Саяси саладағы қақтығыстардың тежегіш факторлары, олардың алдын алу құралы - бұл әлеуметтік-экономикалық дамудың және қоғамның саяси мәдениетінің жоғары деңгейі, сондай-ақ билік пен заңға деген сенім.
Сондай-ақ қақтығыстардың алдын алу құралы ретінде саяси маневр жасау себептерін атап өту маңызды. Кезінде ағылшын философы Ф.Бэкон былай деп жазды: Шынында да, шеберлікпен және ақылдылықпен халықты үмітпен қызықтыру, адамдарды бір үміттен екінші үмітке жетелеу - наразылыққа қарсы ең жақсы антидоттардың бірі, ол олардың қажеттіліктерін қанағаттандыра алмайды және бизнесті кез-келген зұлымдық үмітпен жеңілдететіндей етіп жүргізеді: және бұл онша қиын емес, өйткені жеке адамдар да, тұтас тараптар да өздерін үміттендіруге немесе өздері сенбесе, ең болмағанда дауыстап жариялауға бейім. Бір күнде жанжал туындамайды. Оның себептері жинақталады, кейде ұзақ уақыт бойы піседі. Қақтығыстың пісіп жетілу процесінде бірнеше кезеңдерді ажыратуға болады: 1) жасырын кезең, екі жағдайдың (қарапайым нұсқада) тең емес жағдайына байланысты бар және қабілет сфераларында, бәрін қамтиды өмір жағдайларының аспектілері.
Жасырын қақтығыстың пайда болуының басты себебі - адамдардың өз мәртебесі мен артықшылығын жақсартуға ұмтылуы; 2) шиеленіс кезеңі. Ол нөлдік, орташа немесе жоғары болуы мүмкін; 3) антагонизм сатысы, жоғары шиеленістің салдары ретінде, әсіресе оның құрылымдық және оппортунистік сорттарының жиынтығымен; 4) үйлесімсіздік, қақтығыстың төртінші кезеңі ретінде, сонымен қатар жоғары шиеленістің салдары болып табылады, бұл шын мәнінде қақтығыс.
Жанжал кез-келген сатыда, белгілі бір уақытқа, немесе түпкі себеп жойылған жағдайда үзілуі мүмкін.
Қақтығыстарды шешу қақтығыс объектісі, оған қатысушылардың құрамы, тарихи тамырлары, шиеленістің дереу себебі мен деңгейі туралы білуді болжайды.
Әдетте, қақтығыстарды шешу дипломатиядағыдай мүмкін өнер болып табылады, өйткені сәтсіздіктер дұрыс емес әрекеттермен емес, жағдайдың күрделілігімен, оны жеңудің мүмкін еместігімен түсіндіріледі. Қақтығыстарды шешу - күрделі мәселе.
Қақтығыстарды шешу әр түрлі жолмен жүруі мүмкін. Белгілі бір жағдайларда бұл өздігінен, қақтығыс тақырыбы өздігінен жоғалып кеткен кезде пайда болуы мүмкін.
Арнайы әдістер қандай? Біріншіден, бұл қақтығысты болдырмау әдісі. Келесі әрекеттер мысал бола алады: сол немесе басқа саясаткердің саяси аренасынан кету (өз еркімен), кету қаупі; егер бұл немесе басқа қызметкер басшылықпен немесе әріптестерімен жұмыс істей алмаса, өз еркімен жұмыстан босату; елден эмиграция; жаумен кездесуден аулақ болу; отбасы және неке бұзу және т.б.
Алайда, қақтығысты болдырмау оны түпкілікті жоюды, нақты шешуді білдірмейді. Қарсылас тараптар арасындағы қақтығыстың негізінде қайшылықтың өзі қалады. Мәселен, мысалы, Екінші дүниежүзілік соғыста жеңілу нәтижесінде Жапония солтүстік территорияларға деген кез-келген талаптан бас тартты. Бүгінгі күні бұл мәселе белсенді түрде талқылануда. Ресей, керісінше, солтүстік территориялар проблемасын барлық жағынан талқылауға жол бермейді, өйткені әйтпесе бұл қазіргі жағдайда екі жақтың қарым-қатынасының күрделенуіне әкелуі мүмкін.
Жанжалды шешудің екінші әдісі - теріске шығару немесе алмастыру.
Бұл қақтығыстарды шешуге мүмкіндік береді, өйткені олар оны сөндіріп, оны басқа жазықтыққа, басқа аймаққа ауыстырады. Мысалы, сайлау науқанын жүргізетін саяси қайраткерлердің фразеологизмдерінде нигилизмнің ізі жиі сақталады. Саясаткерді жеңу үшін оған халықтың әртүрлі санаттарын өздерінің мүлдем сәйкес келмейтін мүдделерімен қанағаттандыру қажеттілігі арқылы максималды дауыстар санын жинау қажет, соның арқасында ол нақты қақтығыстарға қатысты нақты ұстанымнан аулақ болу керек, және мүмкіндігінше кеңірек біртектесуге ықпал ететін осындай сценарийлерді басшылыққа ала отырып, келіспеушіліктер арқылы тұжырымдамаларды саяси актерлер арасындағы келісімге әкелуге тырысыңыз.
Үшінші әдіс. Көбінесе жанжал конфронтация арқылы шешіледі. Соңғысы саясаттың алдыңғы қатарына міндетті түрде шешілмейтін қарама-қайшылықты өзінің барлық өрескел жасыруымен алып келеді. Қарсыласу осы режимнің дағдарысы мен жеңілісіне, оның жойылуына әкеледі (1917 ж. Ресейдегі революция және 1991 ж. - КСРО-дағы қайта құру ақыры). Жалпы, тарих апат сценарийлеріне толы.
Қақтығыстарды шешудің төртінші әдісі оны кейінге қалдыру тәсілі деп атауға болады. Бұл жеңімпазға оның өз аумағын толық иеленуінен бас тарту, өз позицияларын тапсыру. Жеңімпаздың мейіріміне бағыну - бұл іс жүзінде, әсіресе саяси күресте және адамдар арасындағы қарым-қатынаста кең таралған іс-әрекет. Сонымен бірге, өз позициясынан бас тартқан тарап күштер жиналып, жағдай оның пайдасына өзгерген кезде, ереже бойынша, бұрын жоғалтқанды қайтаруға тырысады деп атап өткен жөн. Ең жарқын мысал - 1919 жылғы Германияға және кейбір басқа елдерге қатысты жыртқыш және масқара Версаль келісімі. Оның салдары белгілі - Екінші дүниежүзілік соғыс.
Қақтығысты шешудің бесінші әдісі - делдал арқылы олардың позициялары мен мүдделерінің жақындасуы негізінде тараптардың татуласуы. ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.