Сананың пайда болуы мен дамуы

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

18-билет

1, Сананың пайда болуы мен дамуы

Сана -адам сезінген және аңғарған ішкі-сыртқы болмыс күйі. Ол таным, қиял, түйсік, ой, тілдік ұғым және жадыны қамтиды. Ол адам миында болатын ерекше құбылыс. Сананы адамның ең басты артықшылығы деуге болады, өйткені адамзаттың бүкіл прогрессінің басында оның санасының прогрессі тұр.

Сананың тасымалдаушысы - белгілі бір орган-ми. Адам санасы жоғары жануарлардың психикасына сүйене отырып қалыптасады. Ғалымдар сананың пайда болуының маңызды биологиялық алғышарттарын ми көлемінің ұлғаюы және ежелгі маймылдардағы оның құрылымының күрделенуі деп атайды. Әлеуметтік алғышарттар арасында байланыс пен жұмыс ерекшеленеді. Адам табиғаты бойынша саналы тіршілік иесіне айналады, ол ондай туылмайды. Сананың қалыптасуы онтогенезде және филогенезде жүреді. Филогенез-бұл сана адамның ата-бабаларының бір-бірімен еңбегі мен қарым-қатынасының нәтижесі болып табылатын адам түрін қалыптастыру процесі.

Сананың қалыптасуымен қатар тіл де қалыптасты. . Кез-келген жұмысты, тасты қайрау немесе өткір таяқшамен тамақ алу болсын, адам ойлады. Жұмыстың өзгеруі мен күрделенуі ежелгі адам санасының дамуына жағымды әсер етті.

Онтогенез-адамның жеке дамуы. Онтогенез процесінде сана байланыс арқылы қалыптасады. Ұзақ уақыт бойы ерте жастан басқа адамдардан оқшауланған бала қоғамдағы өмірге толықтай бейімделе алмайды. Сана адам өмірінің басынан бастап мәдениетке оның жетістіктерін игеретін отбасы арқылы қатысқан жағдайда ғана дамуға серпін алады. Психологиядағы сананың ғылыми зерттеулері оның даму процесін келесі кезеңдерге бөледі:

сана дамуының бірінші кезеңі баланың бір жасқа толғанға дейін дамиды. Осы кезеңде баланың санасы "ояу"деп аталады. Дамудың осы кезеңінде бала сыртқы әлемнің көріністеріне алғашқы реакцияларды көрсетеді. Олар сананың бастапқы көріністері.
Дамудың келесі кезеңі бір жылдан үш жылға дейінгі кезеңді қамтиды. Психологиядағы бұл кезең "объективті" деп белгіленеді және дәл қазір сана қарқынды дамып келеді. Өмір процесінде бала қоршаған шындықпен өзара әрекеттесуден көптеген әсер алады, айналасындағы заттармен және құбылыстармен танысады. Оның әлем туралы идеяларының көлемі артып, оған жүру және сөйлеу қабілеті ықпал етеді. Бұл баланың жалпылау қабілеті бар және алаңдаушылық пен абстракция элементтері пайда болатын психиканың даму механизмін іске қосатын сөйлеуді дамыту процесі.
Дамудың үшінші кезеңі үш жастан тоғыз жасқа дейін тән. Бұл кезең" жеке " сана деп аталды. Даму процесі әлі де өте белсенді және осы кезеңде бала өзінің жеке басын қоршаған әлемнен ажырата алады. Сөйлеуді дамыту процестері және барлық негізгі танымдық процестер жалғасуда. Дамудың маңызды сәті - баланың өзіндік «Менін» білу.
Тоғыз жастан он алты жасқа дейін ұжымдық сананың даму процесі жүреді. Дәл осы жаста жасөспірім өзі туралы Жеке тұлға ретінде, қоршаған шындықтың даму заңдылықтары және ұжымдық қатынастардың ерекшеліктері туралы нақты идеяларды алады. Жасөспірімнің өткен және қазіргі оқиғалар арасындағы байланысты көру қабілеті дамиды. Бұл әлеуметтік сананы қалыптастыруға көмектеседі.
Жиырма жасында адам рефлексивті санаға ие болады, бұл әлеуметтік сананың дамыған түрі. Өзін-өзі талдау және өзін-өзі бақылау және өз ойлары мен сенімдерін зерттеу мүмкіндігі бар.

2. Қарым қатынас және топтар психологиясы

Қарым-қатынас - бір адамның басқа адамдармен қоғам мүшесі ретінде өзара әрекеттесуінің арнайы формасы. Қарым-қатынас барысында адамдардың әлеуметтік байланысы, бір-біріне деген қарым-қатынасы жүзеге асады.

Қарым-қатынастың өзара байланысты 3 жағы бар:

1. Коммуникациялық - адамдардың өзара ақпарат алмасуы;

2. Интерактивті - адамдардың өзара әрекеттесуін ұйымдастыру;

3. Перцептивті - адамдардың бір-бірін қабылдауы және соның негізінде өзара түсінушіліктің орнауы.

Қарым-қатынас түрлері:

1. Маскалар байланысы, Қарапайым қарым-қатынас, Ресми-рөлдік қарым-қатынас, Кәсіби қарым-қатынас, Рухани қарым-қатынас, Манипулятивті қарым-қатына,

1. Маскалар байланысы - ресми қарым-қатынас, адам басқа адамның тұлғалық ерекшеліктерін есепке алмайды және оны түсінуге де ұмтылмайды, әр түрлі маскаларды қолданады, басқаша айтқанда, бұл - басқа адамға деген шынайы эмоция мен қарым-қатынасты білдіртпейтін бет-әлпет көріністері мен ым-ишара жиынтығы;

2. Қарапайым қарым-қатынас - басқа адамды қажетті не кедергі объект ретінде бағалау, мысалы, адам қажетті болса, байланысқа белсенді түрде түседі, ал адам кедергі болса, оны қабылдамайды, тіпті қатал, агрессивті түрде әрекеттеседі;

3. Ресми-рөлдік қарым-қатынаста қарым-қатынас мазмұны мен құралы көрініс табады, мұнда адамның тұлғасын емес, оның әлеуметтік рөлін білу жеткілікті;

4. Кәсіби қарым-қатынаста тұлғаның мінезі, жасы, жеке басының ерекшеліктері есепке алынады, бірақ іс-әрекет ерекшеліктері маңыздырақ болып табылады;

5. Рухани қарым-қатынас - достар арасындағы тұлғааралық қарым-қатынас, олар әр түрлі тақырыптарда әңгімелесе алады, бір-бірін сөзсіз бет-әлпеті, қимылы, дауыс ырғағы арқылы түсінеді. Мұндай қарым-қатынас адамдардың бір-бірін жақсы білуі арқылы орнайды;

6 . Манипулятивті қарым-қатынас адамның тұлғалық ерекшеліктеріне байланысты әр түрлі тәсілдерді қолдану арқылы, мысалы, қорқыту, өтірік айту, т. б. арқылы одан өзіне қажетті пайда алуға бағытталады;

Қарым-қатынас формалары:

Тікелей қарым-қатынас - табиғи бетпе-бет, сөздік және бейсөздік (ым, қимыл) құралдар көмегімен жасалынатын толық психологиялық контакт, кері байланыс бір мезгілде өтеді. Бұл - адамдардың бір-бірімен қатынас жасау тарихындағы бірінші формасы.

Жанама қарым-қатынас -қатысушылардың кері байланыс уақытын ұзартатын, не кешіктіретін жазу және техника құралдары арқылы жасалынатын толықсыз психологиялык контакт. Хат жазу, кітап шығару, радиодан сөйлеу т. с. адами қарым-қатынасты күрделеңдіріп жіберді.

Тұлғааралық қарым-қатынас - екі не құрамы өзгермейтін топ ішіндегі таныс адамдардың тікелей контактылары. Тұлғааралық қарым-қатынастың белгілері: қатысушылардың психологиялық жақындығы, бір-бірінің ерекшеліктерін білуі, бірігіп күйзелуі, өзара түсінушілігі, ортақ қызметтестігі.

Сөз арқылы әрекет-вербальды коммуникацияға жатады. Мұнда

қосымша вербальды емес әрекеттер міндетті түрде қолданылады.

Оларға жататындар:

• Мимика

• Жест (қол қимылдары)

• Поза (дене қалпы)

• Көзқарасы • Дауыс ерекшіліктері

топ - әлеуметтік тұтастықтан белгілі бір нышандары негізінде бөлінетін адамдардың шектеулі шамадағы қауымдастығы; бұл нышандар атқаратын қызметтерінің сипаты, әлеуметтік не таптық қатыстылығы, даму деңгейі және т. б. болуы мүмкін. Топты адамдардың санына байланысты саралау: үлкен, шағын, кіші топтар (диада, триада) деп бөлу кең тараған.

1. Санына байланысты үлкен топтар (ұлттар, партиялар, таптар), шағын топтар (отбасы, ұшақ экипажы) .
3. Ұйымшылдығына қарай: ұйымдасқан, ресми (сынып, студенттік топ), ұйымдаспаған бейресми (көпшілік, жиын, жұрт) .
4. Ынтымақтастығына қарай ынтымақты жоғары дамыған (студенттік топ, өндірістік бригада), ынтымақсыз төмен дамыған (бірінші сынып оқушылары) .
5. Тұрақтылығына қарай тұрақты (ұлт, отбасы), тұрақты емес (мерзімдік, уақытша бригадалар) .
6. Тұлғаға маңыздылығына байланысты эталоиды, референтті (шынайы немесе үлгі болатын қиялдағы топ), топтар.
7. Қоғамның дамуына байланысты прогрессивті (ұжым), регрессивті.
8. Іс-әрекеттің түріне қарай ойын, оқу, еңбек топтары.

Топтағы тұлғааралық қатынасты социометрия әдісімен зерттейді. Бұл әдісті енгізген Дж. Морено. Топтағы әрбір адам екі түрлі: іскерлік (ресми) жәнс жеке (бейресми) қатынаста болады. Біріншісі топтың бүкіл құрамымен бірге құжатқа түсірілу, ал екіншісі ұнату, жақсы көру, достық, жолдастық, жек көру, жауласу т. б. себептер негізінде пайда болады. Іскерлік қатынастарға шек қоюға болады, ал жеке қатынасқа шек қою мүмкін емес. Іскерлік және жеке қатынастар тұлғааралық қатынас жүйесін құрайды. Тұлғааралық қатынасын зерттеген кезде бақылау, эксперимент, әр түрлі әңгімелесу әдістері пайдаланылады. Мұндай әдістердің бірі - таңдау болып саналады. Бұл әдісті тұңғыш ұсынған американ психологі Дж. Морено. Бұл өз бетінше объективті әдіс және оны әлеуметтік психологияның басқа әдістерімен бірге тұлғааралық қатынасты зерттеген кезде қолдануға болады. Топ - жалпы белгілердің негізін (мақсат, іс-әрекет түрі, әлеуметтік деңгей, жас ерекшелігі, адамдар саны және т. с. с. ) құрастырған адамдардың әлеуметтік жиынтығы.

3. Түйсік - бейнелеудің алғашқы үрдісі және қоршаған болмысты тану ретінде.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.