Абайдың көңіл күй лирикасы

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 3 бет
Таңдаулыға:

Х. Досмұхамедов атындығы Атырау мемлекеттік университеті

Көп тілді білім беру факултеті

Қазақ тілі және әдебиет кафедрасы

ӨБӨЖ

Тақырыбы: Абайдың көңіл күй лирикасы. Абай поэзиясындағы психологизм

Орындаған:Айнашова Ақнұр

Тексерген: Атаханова Нұрасила

2020-2021жыл

Абайдың поэзия жанрлары. Абай поэзияның өмір шындығын жан-жақты, мол қамтитын идеялық, мазмұндық байлығы, тереңдігі, лирика туындылардың жанрлық өзгешелігі, құрылыс бітіміне қарай әр алуан болуын талап етеді.

Абайдың лирикасы жанрлық ерекшеліктері жағынан алғанда көп салалы, көп қырлы, алуан түрлі болып келеді. Олар тақырыбы, идеялық мазмұны жағынан да аса бай, әр қилы өмір құбылыстарын қамтиды. Халықтың тағдырын, заман жайын толғайтын сан алуан қоғамдық-саяси, философия лирика түрлері, адамның ішкі жан дүниесін бейнелейтін жырлары, махаббат лирикасы, сатиралық өлеңдері, табиғат суреттері, оларға қоса жеке адамдарға арналған жырлары т. б. өлең түрлерін Абай поэзиясынан молынан табамыз. Оларда қуаныш сезімі де, ерімге деген зор сенім де, мұң мен наз да, зәрлі ащы сын да - бәрі де бар. Абайдың көңіл-күй лирикасы бізді нәзік сыршылдығымен, езі туралы айта отырып, қоғам, заман жайын танытатын ой-сезім тереңдігімен баурап алады. Бұл жырлық түрге жататын лирика туындылардан ақынның өзімен өзі ойласқандай, өзімен өзі сырласқандай қалпын, көңіл толғанысын білдіретін:

«Жүрегім, нені сезесің»,

«Жүрегім, ойбай соқпа енді»,

«Жүрегім, соқпа, кел тоқта . . . »,

«Не іздейсің, көңілім, не іздейсің?»

сияқты арнау сез үлгілерін кездестіреміз: «Жүрегім, нені сезесің, Сенен басқа жан жоқ па? Дүниені, көңілім, кезесің. Тиянақ жоқ па, қой, тоқта!» Мұнда ақын жүрек, көңілденген ұғымдарды кейіптеу бейне ретінде алып, ой-сезімін соларға қаратып айтқандай болады.

Адам - Абай ақындығының, Абай философиясының орталық нҥктесі. Абайдың «Адам баласын сҥй, адам баласы - бауырың» деген ҧлағатында Өмір мен оның қҧндылығы - Адамның құны мен бағасын толық танып-білген бағалауы жатыр. Абай өзінің сөз қолданысында Адам туралы танымдық мәліметтерді шебер де жетік пайдаланады. Адамның жақсы, жаман қылықтары туралы Абайдың білімі көп деңгейлі категориялармен танылады. Абай поэзиясындағы «жүрек» сөзінің қолданылуына зер салсақ, шынында да өлеңдерінің өн бойы жүрек сқзімен өріліп, астасып жатыр. Танымдық бағыттты негізге ала отырып, «жүрек» сөзіне дискурсивті талдау арқылы нейролингвистикалық бағдарлау тұрғысынан талдаудың сәті түсіп отыр. «Асау жүрек, асыл жүрек, ет жүрек, жау жүрек, жүрегі еру, жүректегі сақталған, т. б. » сынды ақын қолданысынан жүрек сөзінің семантикасына байланысты кеңірек сипат беруімізге болады, яғни ақын қолданысынан «жүрек» сөзіне байланысты әлдеқайда толық тҥсінік ала аламыз, сонымен қатар,

«Жүрегімнің түбіне терең бойла, Мен бір жұмбақ адаммын оны да ойла» деп ескерткеніндей ақын поэзиясы өзінің жұмбақ сырларын, терең танымын түсінуге жол ашатын құрал болып табылады. «Өлең, шіркін, өсекші жұртқа жаяр, Сырымды тоқтатайын айта бермей» деп өзі кейде жұмбақ күйінде қалғысы келетінін жасырмай, өзіне тосқауыл қойып, барлық жұртқа жария болғысы келмейтінін аңғарамыз.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.