Қазақ диалектологиясының лексикалық ерекшеліктері

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 3 бет
Таңдаулыға:

М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан Университеті

Эссе
Тақырыбы: Қазақ диалектологиясының лексикалық ерекшеліктері

Орындаған:Көлбай Аяжан
Тобы: ФИ-19-1К2
Қабылдаған:Бескемпірова Гүлжан Кеңесқызы

Шымкент 2020жыл
Қазақ диалектологиясының лексикалық ерекшеліктері

Лексикалық ерекшеліктер -- басқа ерекшеліктерден қарағанда говордағы ерекшеліктердің ең молы. Бұл лексикалық ерекшеліктердің көпшілігі әр түрлі шаруашылық салаларына ыдыс-аяқ, киім-кешек, әдет-ғұрыпқа байланысты сөздер болып келеді.
Лексикалық ерекшеліктер де жалпыхалықтық лексиканың және ұлттық лексиканың бір бөлігі. Қазақ тілінің лексикасы Қазақстанның әр түкпіріндегі халық тілінде бірдей болғанымен, кейде сөз қолдануда, сөз саптауда кейбір айырмашылықтар кездесіп отырады. Мысалы, бір жерде қолданылатын сөз екінші бір жерде қолданылмауы мүмкін немесе бір сөз әр түрлі мағынада жұмсалуы мүмкін.
Кейбір диалектілік қолданылымдардың әдеби сыңары, яғни әдеби тілде баламасы жоқтығын да мүлде жоққа шығаруға бллмайды. Сонымен қатар әдеби тілдегі кей сөздер диалектілерде мүлде басқа мағынаны білдіруі мүмкін.
Киім-кешекке қатысты атаулар көп кездеседі. Мысалы : жалбай - тымақ сыртынан киетін күләпара (жалаң қабат бас киім); далбай - күн өтпеу, маса шақпау үшін істелетін күләпара тәрізді бас киім, шылауыш - ақ орамал; бажай, тобатай - тақия, төбетей, топы; байтаба - жүннен тоқылған шұлғау; шетік - мәсі, ату; аралық - етік тіккенде қалып пен мұрыншаның арасына қағылатын сыналық ағаш, екше - кимешек, екшек; күрме - жеңсіз киім; тіз киім - іш киім; кебенек - сулық, шекпен; жұрын қырпу - тон немесе бөріктің айналасына теріден қаптап істелген жиек, шарқа - шалма; мойыншұлық - шарф, бөкебай, бастырма - костюм, пальтоға тағатын ірі түйме, тиек, ілгек - түйме; сым - шалбар, ақманар шапан - жібек шапан. Ал үй жиһазына байланысты атауларға: чалча - алаша; шашық - орамал; қылауыш - тұс киіз; бөстек - көрпе, көрпеше, ат көрпе; көпшік - жастық, шаршау - перде; жастық ағаш - жастық астына салатын ағаш, жабын - терезе пердесі, жуырқан - көрпе, жайма - ас жаулық; леген ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.