Геоэкология және ландшафттық экология

Жоспар

Жоспар

1. Кіріспе
2. Геоэкологияға жалпы сипаттама
3. Геоэкология және ландшафттық экология
4. Пайдаланған әдебиеттер

Пән: География
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

Кіріспе

Геоэкология — жер бетіндегі экожүйелердегі және биосфералық деңгейдегі
сыртқы орта құбылыстарының өзара байланысын және олардың тірі
организмдермен қарым-қатынасын зерттейді.
Геоэкология – экология мен географияны біріктіретін комплексті ғылым.
Геология терминінің пайда болуын неміс географы Карл Тролльдің есімімен
байланыстырады (1899-1975), ол 1930 жылдары геоэкологияны экология мен
экожүйедегі географиялық зерттеулерді біріктіретін жаратылыстанудың бір
бағыты ретінде түсінген. Карл Тролльдің ойынша, геоэкология термині және
ландшафт экологиясы синоним болып келеді. Геоэкология термині Ресейде
1970 ж. бастап қолданыла бастады, ең алғаш қолданған кеңестік географ
Б.Б.Сочава. Жеке ғылым ретінде ХХ ғ. 90 ж. бөлініп шықты.
Бірақ, бұл ұғымға нақты әрі жалпыға бірдей түсінік берілмеді,
геоэкология пәні мен оның қызметі әр түрлі түсіндіріледі. Жалпы жағдайда
антропогендік факторлардың табиғатқа кері ықпалын зерттеуге тоқталады.
Ландшафт геоэкологиясы ландшафттану ғылымындағы онша жақсы танылмаған
проблемалардың қатарына жатады. Осы күнге дейін оның мазмұны да толық
анықталып болған жоқ. Территориялық табиғат құбылысындағы салалар олардың
құрылымдық өзара байланысын, географиялық құрамдас бөліктерінің өзара
әсерін зерттейтін ілімді ландшафт геоэкологиясы деп атайды.
Тіршілік өрісінің маңызды қыры климат және топография секілді
фақторлармен катар шектеулі аумақ немесе басқа ресурстар үшін бәсеке
күресіне түсе алатын басқа түрлердің болуы. Сонымен бірге кезек
күттірмейтін іргелі міндеттері мыналар:
а) адамның табиғатты тиімді пайдалану жолдарын және орта жағдайларына
антропогендік факторлардың әсер етуін алдын ала болжауға байланысты
зерттеулер жүргізу;
ә) өнеркәсіптік және ауыл шаруашылығы өндірістерінің экологиялық
негіздерін жетілдіре түсу;
б) экологиялық мәселелерді шешуде әлеуметтік және экономикалық
механизмдердің тиімді жолдарын жасап шығару;
в) табиғат байлықтарының қорын азайтпай-ак экологиялық кауіпсіздікті
қамтамасыз ету.
Ландшафт экологиясының өзгеру, даму жолын білудің табиғаттанумен бірге
территориялық табиғат кешендерін оптималдандыру үшін де пайдасы орасан зор.
Экологиялық жағдайы қолайлы болатын жерлерде территориялық табиғат
кешендерінің құрамдық және құрылымдық бөліктері бірімен-бірі үйлесім тауып
дамиды.
Ландшафт экологиясын жақсартып, территориялық табиғат кешендерін,
олардың түзіліс жолдары мен даму бағыттарын танып білу арқылы байлықтарын
тиімді пайдалуныды, қажетіне қарай қорғауды, еселеп өсіруді, жаңа сапа
туындатуды тиімді өту деп атайды.

І. Геоэкологияға жалпы сипаттама

Геоэкология геологиялық ортаның экологиясы ретінде қарастырылады. Бұл
жағдайда геоэкология геологиялық орта мен табиғаттың басқа құрамдас
бөліктерімен – атмосфера, гидросфера, биосфера арасындағы заңды
байланыстарын (тура және кері) зерттейді, адамның шарушылық әрекеттерінің
ықпалын геология, геохимия, биология және экология тұрғысында қарастырады.
Геоэкология географиялық, биологиялық (экологиялық) және әлеуметтік-
өндірістік жүйелердің байланыстарын зерттейтін ғылым ретінде түсіндіріледі.
Бұл жағдайда геоэкология табиғатты пайдаланудың экологиялық аспектілерін,
адам мен табиғат арасындағы қарым-қатынас мәселелерін зерттейді,
эволюциялық тұрғыда қарастырады және жүйелік және синергетикалық
парадигмаларды қолданады. Мұнда геоэкология география мен экологияны
байланыстырып зерттейтін ғылым ретінде түсіндіріледі.
Осы мәселеге байланысты көптеген пікірлер де бар. Әр автор бұл терминді
өзінше түсіндіруге тырысады. Мысалы, геоэкологияны экологияландырылған
география ретінде қарастыратындар бар. Басқалары, биотикалық және
абиотикалық компоненттердің байланысы нәтижесін оқытатын экологияның бөлігі
ретінде қарайды.
Зерттеу облысы:
1. Тіршілікті қамтамасыз ететін глобалды геосфералық циклдер – Жер
шарының геосфералық қабықшаларының көміртегі, су, азотты тасымалдау
циклында алатын орнын анықтау.
2. Глобалды геодинамика және оның биосфера құрамына, қалпына және
эволюциясына әсері. Жер тарихындағы экологиялық кризистер. Қазіргі кездегі
табиғат пен климаттың өзгерістерін болжау.
3. Геосфералық қабаттардың климат өзгерістері мен экологиялық
жағдайына, газсыздандыру, Жердегі геоактивті зоналарға ықпалын зерттеу.
4. Глобалды және регионалды экологиялық кризистер.
5. Табиғи орта және оның шаруашылық пен урбанизация әсерінен өзгеруі
(тау-кен өндірісі, адам әрекеті: топырақтың, жыныстардың, жер үсті және жер
асты суларының химиялық және радиоактивті ластануы, технотабиғи
процестердің қалыптасу қаупі, жер асты суларының азаюы және т.б.)
6. Қазіргі ландшафттың сипаты, жағдайын бағалау және басқару, ауа, су,
жер, рекреациялық және минералдық, энергетикалық ресурстарды дұрыс
пайдалану және қорғау.
7. Экологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз еті және мониторинг және т.б.

ІІ. Геоэкология және ландшафттық экология

Геоэкология геологиялық ортаның экологиясы ретінде қарастырылады. Бұл
жағдайда геоэкология геологиялық орта мен табиғаттың басқа құрамдас
бөліктерімен – атмосфера, гидросфера, биосфера арасындағы заңды
байланыстарын (тура және кері) зерттейді, адамның шарушылық әрекеттерінің
ықпалын геология, геохимия, биология және экология тұрғысында қарастырады.
Ландшафт экологиясы ұдайы өзгеріп тұрады. Бұл өзгеріс табиғи жолмен
де, адам әрекеті нәтижесінде де орын алады. Жалпы территориялық табиғат
кешендеріне әсер ететін құбылыс пен процесті экологиялық фактор дейді. Ол
табиғи ерекшелігі мен әрекетіне қарай үш топқа: геогендік, биогендік және
антропогендік факторларға жіктеледі.
Г е о г е н д і к ф а к т о р ғ а территориялық табиғат
кешендерінің литогендік негізін (жер қыртысын түзетін минералды заттар мен
тау жыныстары) жер бедері пішінінің түзілуі жағдайын, ауа, су
температурасын, қысымын, жел күші мен бағытын, грунттың, топырақтың, өзен,
көл суының тұздығын, т.б. жағдайларын, территориялық табиғат салаларының
ауа, су, топырақ, өсімдік т.б. құрамдық бөліктерінің нитраттық, нитриттік,
пестицидтік көрсеткіштерін, радиоактивтілік фондарын жатқызады.
Б и о г е н д і к ф а к т о р ғ а микроорганизмдердің, өсімдіктер
мен жануралардың басқа жақтан келуіне, немесе ауып кетуіне байланысты
дамитын әрекеттер жатады.
А н т р о п о г е н д і к ф а к т о р ғ а адамның аң аулауы, мал
өсіруі, егін салуы, кен өндіруі, өнеркәсіп пен жол қатынасын дамытуы,
ауылдық, қалалық, демалыс саяжайы, мекен жайлар тұрғызуы сияқты әрекеттері
арқылы территориялық табиғат салаларының құрамдық, құрылымдық бөліктерінің
өзгеруі жатады. Геогендік және биогендік факторларға қарағанда антрогендік
фактордың әрекеті күн сайын дамуда. Олардың қарқынынының артуына ғылыми-
техникалық революция үлкен әсер етіп отыр.
Адам мен табиғат арасындағы өзара әрекет әр уақытта да күрделі бір
ғылыми проблема болып қала бермек. Адам іс-әрекеті техникалық прогрестің
артуына байланысты соңғы кезде ландшафтының әсер етуші күшті факторлардың
қатарына қосылуда. Антропогендік процестердің қарқыны да, аумағы да күн
сайын артып келеді. Қазір жер бетінде адам әрекетінің тікелей және жанама
әсерлері тимеген бірде-бір ландшафт жоқ. Көптеген ландшафт адам әрекетінің
нәтижесінде табиғи қалпын өзгертіп, антропогенді ландшафтының тобын
құрастыруда.
Территориялық табиғат салаларының түзіліс жолының тарихына, жергілікті
жер жағдайына, құрылымдық, эндемиялық, реликттік ерекшелігіне байланысты
болатын экологиялық жағдайдың өзгеруі баяу сипатта болып эволюциялық жолмен
дамиды, негізінен ол табиғи құбылыстар мен процестердің нәтижесі болады.
Жалпы алғанда, ландшафт экологиясының табиғи даму барысында территориялық
табиғат ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.