Батыс Қазақстан облысының орталығы - Жайық өзені бойында орналасқан Орал қаласы

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы қазіргі таңда туристік сала бойынша бәсекеге қабілетті елдердің алғашқы орындарына ілігіп тұр. Бұл тәуелсіз мемлекет статусында ширек ғасыр уақыт өмір сүріп келе жатқан ел үшін үлкен жетістік деп ойлаймын.
Қазіргі таңда қалыптасып үлгерген белгілі бір жүйенің негізі Қазақстанның географиялық аймақтарын ескере отырып жасалғаны белгілі. Осы жүйе шеңберінде қалыптасқан туристік бағыттардың бірі - Батыс Қазақстан аймағы.
Батыс Қазақстан облысының орталығы - Жайық өзені бойында орналасқан Орал қаласы. Бұл аймақ шексіз ормандар мен су басқан шабындықтары мол құнарлы жер. Сарқылмайтын табиғи ресурстарға бай, тиімді әрі ыңғайлы географиялық орналасуы көптеген ресейлік қалалармен экономикалық қатынастарды дамытты, бұл сыртқы экономикалық қызметтің табысты дамуына қолайлы жағдайлар туғызды.
2002 жыла Оралдың сол жақ жағалау территориясында тарих ғылымдарының докторы М.Н.Сыдықов және тарих ғылымдарының кандидаты А.А.Бисембаевтың жетекшілігімен жүрген Батыс Қазақстан кешенді археологиялық экспедициясының қызметкерлерінің және Батыс Қазақстан Мемлекеттік университеті мен Қ.Жұбанов атындағы Ақтөбе Мемлекеттік Университетінің тарих факультетінің студенттері мен оқытушыларының белсенді қатысуымен далалық зерттеу жұмыстары жүргізілді.Экспедицияның негізгі зерттеу нысаны Қырық-Оба ІІ және Лебедевка ІІ қорымдарындағы обалар болды.
Қырық-Оба ІІ қорғаны Орал-Ақсай трассасының сол жағында, Орал қаласынан шығысқа қарай 80 шақырым және Қырық-Оба патшалық қорымынан солтүстікке 5 шақырым жерде орналасқан.
Батыстан шығысқа қарай 5км созылған Қырық-Оба ІІ тобында барлығы 26 қорған саналады. Бірақ Кеңес үкіметі кезінде шаруашылық жұмыстар жүргізілген уақытта қорғандардың жартысы бұзылған. Кейбіреулері егін астында жатыр.
2001 жылы Ж.Құрманқұлов басқарған отряд 3 қорғанды зерттесе, ал 2002ж.- тағы да 3 қорған қазылды(№16,18,19).
Зерттелген нысандардың диаметрі 30-40 м арасы, биіктігі 1,2-2 м болды. Үйінділердің бәрі С-0 білік бойынша ені 1 метрлі 5-7 жиек қалдырылып, бульдозермен түйілді. Зерттеулер саз балшық пен ағаш пайдаланып салынған күрделі жерлеу құрылыстарының бар екенін көрсетті. Мұнда бұрынғы қалпына келтірілген архитектуралық құрылыстар шаршы немесе тік бұрышты пішінді бейіттерден тұрды.
№16 қорған диаметрі 29 м, биіктігі 1,2 м. Өңірі құлаған үйіндінің ортаңғы бөлігінде диаметрі 10 м, тереңдігі 0,5 қазан шұңқыр болды. Қазба жұмыстарының нәтижесінде күрделі архитектуралық құрылыс байқалды. Оның периметрі бойынша көмілген топырақ үстінен диаметрі 38 м, ені 4 м, биіктігі 0,5 м саз балшықты айналма дуал үйілген. Оның оңтүстік жағы, құрылыстың ортасында қазылған мола шұңқырына дромос арқылы рәсімдік іс-әрекеттер жүргізу үшін ажыратылған. Оның пішіні,бұрыштары дөңгеленген тікбұрыш, көлемі едәуір үлкен ені 5,3 м, ұзындығы 7,4 м. Моланың ұзын қабырғалары солтүстіктен оңтүстікке бағытталған. Моланың есігі қорғанның оңтүстік етегінен басталады, оның ұзындығы 14 м, ені 1 м, тереңдігі 1,5-1,8 м.
Моланың үстінде шаршы пішінді са балшықты бейіт көтерілген, оның көлемі 11х11 м, қабырғалары 4 кірпіштен салынған. Бейіт қабырғасының қазіргі қираулары 0,9 м биіктікке дейін байқалады, қабырғаларының ені 1 м. Көне заманда болған күшті өрт кесірінен бейіт қатты бұзылған. Оттың әсерімен сазбалшықты жарлардың түсі өзгеріп, кірпішті-қызыл түсті болған, сонымен қатар, олар беріктігін жоғалтқан. Соның нәтижесінде, сағананың көп бөлігі моланың ішіне құлаған. Кірпіш қалаудың жартысы күйіп үлгермей, шеткі жаққа, қорғанның шалғайына қарай сазбалшықты дуалға құлаған. Бейіт ішіндегі кеңдік, құрақпен жабылған. Жерлеу орнының қабырғасынан дуалға қарай моланың айналасында орнатылған бағаналарға радиалды тіренген ағаш сырғауылдар мен бұтақшалар тарамдалып жатқызылған. Ағаш құрылыстың шетінде бөренелер мен бұтақтар дуалдың периметрі бойынша орналасқан. Сонымен, бұл шатыр тәрізді құрылыс болған. Сырғауылдар мен бұтақтар оттың ішінде болғандықтан, жартысы көмірленіп,жартысы күлге айналған.
Моланың есігінің қасында бағанаға мінетін ат байланған, соңынан ол өлтірілген сияқты. Жылқының аяқтары бүгіліп, тұмсығы солтүстікке қаратылған.Оның сүйектері өрт кезінде қатты күйіп, жартысы дромосқа түскен.
Жерлеу сағанасының батыс қабырғасында ат жүгені ілінген секілді, оның кейбір металл заттары сақталған: құлақты жылқы ретінде жасалған қола псалий; бағана, шошақ және құстың тұмсығы тәрізді үш қайыс таратып тұратын қола өткіш және темір ауыздықтың фрагменті табылды. Бұның бәрі құрылыстың батыс қабырғасы астында ежелгі жер беті қабатында жатты.
Жерлеу және еске алу рәсімдерін өткізу барысында көшпелілер ас берген. Қорған етегінде көмілген топырақ деңгейінде жылқы мен қойлардың көптеген сүйектері табылған.
Бұл моланың көне заманда тоналғаны байқалады, оның түбінде(моланың тереңдігі көмілген топырақ деңгейінен 2,6 м) қаңқа сүйектерінің дара-дара фрагменттері мен аздаған инвентарь кездеседі:темір пышақ, қолдан жабыстырып жасалған ыдыс, алтын және күміспен құрсауланған рәсімдік ағаш ыдыс қалдықтары, рәсімдік жұмыртас және қола өткіш.
№ 18 қорған диаметрі 40 м, биіктігі 1,6 м. Жалпы профилі етегі құлаған трапеция тәрізді. Қорған астында ерртеректе күрделі мола құрылысы тұрғызылған. Орталық бөлікте 7х11 метрлік көлемде сазды шикі кірпіштен жасалған жерлеу орны орналасқан. Оның ені 1,0 м шамасында. Сағана шатырында адамды құрбаншылыққа шалуы мүмкін. Өйткені, жерден 0,5 м, тереңдікте төрт адамның бас сүйектері мен бөлек-бөлек орналасқан сүйектері - қол-аяқ сүйектері, қабырға, омыртқа, жауырын сүйектері рет-ретімен қойылған. Бас сүйектің маңында бірнеше заттар жатты - тас қақпақшалар, темір пышақ пен қызыл сазды ыдыстың сынықтары, құрбаншылыққа арналған аяқты тас фрагменттері жатыр. Сағананы диаметрі 21-23 м дейін, ені 2 м және биіктігі 0,3 м дейін дөңгелек жер үйіндісімен қоршалған. Дуалдың оңтүстік батыс бөлігінде саңылау жол бар. Дуалдан жерлеу алаңы ортасына қарай 30-45° бұрышта радиалды ағаш тақтайлары орналасқан. Тақтайшалар өз алдына 1см-дей қалыңдық құрайтын бұтақтармен, қамыспен, жаңқамен көмкерілген. Мұның өзі шатыр типтес құрылыс болуы мүмкін. Сағанада барлық жерлеу дістүрлерін өткізген соң, бұл жерде өте қатты өрт тұтатқан. Өйткені қорғанның орталық бөлігінде күйген топырақ қабаты көрінеді, ал жанында өртелген болса, жартысы күлге айналған. Күйген топырақ қалыңдығы кей жерлерде 1,0м дейін жетеді. Бірақ бұл қорғанда табылған барлық адам және жануарлардың сүйектері өртелмеген. Бұл бақылау өз түсініктемесін талап етеді.
Жерлеу аймағының сыртқы бетінде қайтқан адамға арналған садақалық ас беру орындары кездеседі. Олардан көптеген ас беру қалдықтары- жылқы сүйектері, әсіресе жауырын және жамбас сүйектері, қой сүйектері мен саз ыдыстардың сынықтары қалған. Оңтүстік бетіндегі қорғанның орында рәсімдік іс-әрекеттер орны бар. Орда, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.