Мектепке дейінгі жүйесіндегі үштілдік - көпмәдениетті тұлғаны қалыптастыру құралы
Көптілділік - көпмәдениетті тұлғаны қалыптастырудың негізі
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ
ÓRKENIET ҒЫЛЫМИ-ӘДІСТЕМЕЛІКТІҢ БАСПАСЫНА ҰСЫНЫЛДЫ
Рецензенттер: Órkenіet ғылыми-әдістемелік орталығының аға ғылыми қызметкері Мұқатаев О.О.
Құрастырушы: Нұр-Сұлтан қаласы, №74 Дәурен балабақшасы МКҚК меңгерушісі Мейрманова Гаухар Кабжаппаровна
Нұр-Сұлтан қаласы, №74 Дәурен балабақшасы МКҚК әдіскері Сулейменова Айжан Кайратовна
Нұр-Сұлтан қаласы, №74 Дәурен балабақшасы МКҚК әдіскері Аширова Молдир Асановна
Нұр-Сұлтан қаласы, №74 Дәурен балабақшасы МКҚК тәрбиешісі Бейсенова Гульжанат Жанбаевна
Нұр-Сұлтан қаласы, №74 Дәурен балабақшасы МКҚК тәрбиешісі Байдаулетова Гульнур Солтыбаевна
(C) Қазақстан Республикасы Órkenіet ҒӘО, 2021 ж.
Мазмұны
Түсінік хат 4
Мектепке дейінгі ұйымдарда үштілділікті қолдану ерекшеліктері 6
Үш тілді меңгертуде жаңа ақпараттық технологияларды пайдаланудың ерекшеліктері 10
Мектепке дейінгі ұйымдарда тілдің үштұғырлығын дамыту 15
Мектепке дейінгі жүйесіндегі үштілдік-көпмәдениетті тұлғаны қалыптастыру құралы 18
Көптілділік - көпмәдениетті тұлғаны қалыптастырудың негізі әдістемелік құралдың технологиялық картасы 25
Қолданылған әдебиеттер 65
Түсінік хат
Қазақстанды бүкіл әлем халқы үш тілді бірдей пайдаланатын жоғары білімді мемлекет ретінде тануы керек. Олар: қазақ тілі - мемлекеттік тіл, орыс тілі - ұлтаралық қарым-қатынас тілі және ағылшын тілі - жаһандық экономикаға ойдағыдай кірігу тілі. Яғни мемлекеттік тілді дамытамыз, орыс тілін қолдаймыз және ағылшын тілін үйренеміз. Үштұғырлы тіл өмірлік қажеттіліктен туындаған идея. Бүгінгі таңда Қазақстан үшін үштұғырлы тіл - елдің бәсекеге қабілеттілікке ұмтылуда бірінші баспалдағы. Өйткені, бірнеше тілде еркін сөйлей де, жаза да білетін қазақстандықтар өз елінде де, шетелдерде де бәсекеге қабілетті тұлғаға айналады.
Н.Ә.Назарбаев
Көптілді білім беру қоғамымыздың қалыпты өміріне айналуда. Шет тілдерін білу-қазіргі әлемнің қажеттілігі.
Ана тілін және мемлекеттік тілдерді білу, шет тілін үйрену адамның көкжиегін кеңейтеді, оның көп қырлы дамуына ықпал етеді, толеранттылық пен әлемді көлемді көзқарасқа деген көзқарасты қалыптастыруға ықпал етеді. Ағылшын тілі халықаралық қарым - қатынас тілі екенін түсіне отырып, ата-аналар өмірінің алғашқы жылдарынан бастап баласының аузына шетелдік сөйлеуді салуға тырысады. Мектепке дейінгі жастағы психологтар екінші және үшінші тілді ерте оқыту үшін ең қолайлы кезең деп атайды. Балалардағы мектепке дейінгі жастағы сөйлеу құзыреттілігін қалыптастыру үлкен маңызға ие.Балалар әртүрлі шығармашылық қабілеттерді қолдана отырып, өз бетінше және өз ойлары мен сезімдерін шығармашылық түрде білдіру қабілеттерін дамытады.
Көп мәдениетті және көп тілді білім берудің мақсаттары: мемлекеттік және басқа тілдерде әлеуметтік-мәдени өзара әрекеттесуге дайын баланың көп мәдениетті тұлғасын тәрбиелеу. Көп ұлтты және көп мәдениетті ортада белсенді өмір сүруге қабілетті, басқа мәдениеттерді түсіну мен құрметтеудің дамыған сезімі бар адамды қалыптастыру. Әр түрлі ұлт өкілдерімен бейбітшілік пен келісімде өмір сүру қабілетін дамыту.
Сыныпта коммуникативті жағдай жасау үшін әр баланың жоғары белсенділігін сақтау керек. Ең алдымен, кемшіліктерді емес, баланың жетістіктерін бағалау маңызды. Тіпті ең кішкентай жеңісті бағалау керек.
Мектепке дейінгі жастағы балаларды, атап айтқанда 3-5 жастағы балаларды көптілділікке ерте оқыту заңды болып табылады, өйткені тілдерді ойдағыдай меңгеру мүмкіндігі оларды әрі қарай оқытудың оң уәждемесін сақтауға мүмкіндік береді. Оқытудың алғашқы кезеңінде шетелдік қарым-қатынасқа қызығушылық қалыптасады, ал мектепке дейінгі жаста алынған тілдік база кейіннен кейбір мектеп оқушыларында пайда болатын шетелдік сөйлеуді дамыту қорқынышын жеңуге көмектеседі.
Мақсаты: мектепке дейінгі білім беру жүйесінде үштілділікті дамыту келешегі мен жағдайын талқылау
Міндеттері:
мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту жүйесінде үштілділіктің негізгі бағыттарын анықтау;
мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту жүйесінде үштілділіктің психолого-педагогикалық аспектілерін жетілдіруде практикалық ұсынбаларды әзірлеу;
Осылайша, мектепте тілді жоғары деңгейде үйренуге негіз қаланады. Білім беру үдерісіне тілдердің үштұғырлығын енгізудің негізгі мақсаты қазақ, орыс және ағылшын тілдерін кіріктірілген түрде оқыту негізінде тәрбиеленушілердің коммуникативтік мәдениетін қалыптастыру болып табылады.
Қазақ, орыс және шет тілдерін білу қазіргі қоғамда адамның жеке және кәсіби қызметінің ажырамас құрамдас бөлігі болып табылады. Мұның бәрі, тұтастай алғанда, бірнеше тілді іс жүзінде және кәсіби түрде меңгерген және осыған байланысты қоғамда әлеуметтік жағынан да, кәсіби жағынан да беделді орынға ие болудың нақты мүмкіндіктерін алатын көптеген азаматтардың қажеттілігін тудырады. Үштілділікті сауатты және дұрыс енгізу балабақша түлектеріне кез-келген ортада коммуникативті бейімделуге мүмкіндік береді.
Мектепке дейінгі ұйымдарда үштілділікті қолдану ерекшеліктері
Қазақстан Республикасының президенті Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру атты бағдарламалық мақаласында көзделген басты мақсат - ол әлемдегі ең дамыған 30 елдің қатарына қосылу. Елбасымыз өз сөзінде ұлттық сананы жаңғыртудың алты басым бағыттарын атап көрсетті. Болашақ ұлттың табысты болуының басты шарттарының бірі- бәсекеге қабілеттілік екендігі, үштілділікті меңгерудің маңыздылығы баяндалды. Осы мақсаттар мен шарттарды басшылыққа ала отырып ,көптілділікті жаңарту үдерісін мектепке дейінгі жастан бастау керек.
Көптілділікті жаңарту үдерісін мектепке дейінгі жастан бастау керек, өйткені дамудың осы кезеңінде жеке тұлғаның қалыптасуының негізі қаланады.
Мектеп жасына дейінгі балалардың тілдік сауаттылығының өзектілігі экономикалық, мәдени және саяси салалардағы жалпыға ортақ әлемдік ықпалдастыққа беталыста анықталады. Қазіргі еңбек нарығы маманнан әлеуметтік - саяси, көпмәдениетті, коммуникативті, ақпараттық құзыреттіліктерді меңгеруді талап етеді.
Көптілділік құзыреттілігі жеке тұлғаның әлеуметтік мәдени және кәсіби салалардағы сәтті іске асуына себепші болады, өркениетті диалог негізінде адамдық және іскерлік қатынасты құруға мүмкіндік береді.
Әлемнің, тілдердің, мәдениеттердің сан алуандығы қазіргі кезде мәдени аралық қарым- қатынас философиясын анықтайды. Сонымен қатар тілдің сан алуандығы мәдени мұраның айрықша құнды бөлігі ретінде қарастырылады.
Мектепке дейінгі педагогиканың теориялық және практикалық мақсаты - жас ұрпақтың ой - өрісін, сана сезімін кеңейте отырып, өмірге қажетті білім - дағдыларға үйрету. Сол себепті педагогика мен Мектепке дейінгі тәрбие беру және оқыту бағдарламасында сәбидің тілін дамыту, ауызекі сөйлеуге үйрету үш тілді қатар меңгеру, үйренгенін күнделікті өмірде пайдалана білуге жаттықтырып отыру ісіне назар аударады. Өйткені, баланың айналадағы өмірді танып, білудегі басты жәрдемшісі - тіл болып табылады. Ал тілдің дамуы оның сана - сезімін, ой - өрісін жетіле түсуіне негіз болады.
Мемлекеттік тіл рухани және ұлттық бірліктің негізгі басымдығымен анықталған. Оны меңгеру, мектепке дейінгі жастан басталатын қоғамдық өмірге белсене араласатын және жеке бәсекеге қабілеттітілікті анықтайтын, ынталандырушы, әрбір Қазақстан азаматының борышы және міндеті
Мектепке дейінгі жаста үш тілді меңгеру баланың тікелей қабылдауымен, өзге тілді адамдармен ашық қарым-қатынас жасаумен байланысты.
Мектеп жасына дейінгі бала оған екінші тілді білу не үшін керек екенін түсінбейді. Балалардың мотивациясы осында және қазір ұстанымы бойынша әрекет етеді, яғни бала алыс мақсат қоймайды.
Сондықтан екінші тілді меңгеру процесі баланың ересектермен және басқа балалармен қарым-қатынасындағы тұлғалық, танымдық, ойын іс-әрекеті қажеттіліктерін қанағаттандыру барысында құрылады.
Осы мақсаттағы қарым-қатынас баланың тілдік ортаға тікелей қатысуымен жүргізілуі керек. Бірлескен іс-әрекет қуану, ересектермен, құрдастарымен ынтымақтасу, олармен қарым-қатынасына қанағаттану негізінде қалыптасады.
Қатынас білім саласы құрылымының әрекеті әр түрлі өзара байланыстағы сөйлеу жұмысының, сөздікті жетілдіру және жандандыру, грамматикалық сөйлеу тіркесін қалыптастыру, дыбыстық сөйлеу мәдениетін және т.с.с. тарауының процессі ретінде белгіленеді. Осы кезеңде, мектепке дейінгі жаста, байланысты монолог сөзін дамыту негізгі мақсат болып табылады.
Оқытылудағы тілдердің дұрыс айтылуын қалыптастыру барысында есту қабілеті және фонематикалық қабылдау, сөйлеу аппаратының моторикасы, яғни сөйлеу мүшелерінің қозғалғыштығының айырықша мәнділігі бар. Екітілде айтылуын қалыптастыруға фонематикалық есту қабілеті міндетті шарт болып табылады.
Мектеп жасына дейінгі балалардың фонематикалық қабылдау қабілеті өте жоғары деңгейде дамитындығы байқалады; олар дыбыстарды дұрыс айтып, олардың жіңішке және сараланған дыбыстар, сөз түрлері мен жеке дыбыстарды қалыптастырады.
Сараланған дыбысты қабылдау қабілеті акустикалық және артикуляциялық дағдыларды дамыту барысында қалыптасады.
Үштілдік компонентті қолдану барысында дыбыс шығару біртіндеп қалыптасады. Олар 3 кезең арқылы өтеді:
артикуляциялық аппаратты дайындау;
тұйықталған дыбыстың айтылуын нақтылау;
буындарда, сөздерде және фразалық сөйлеуде буындарды бекіту.
Барлық балалар игеруге мiндеттi негiзгi лексикалық қормен қатар игерiлетiн белгiлi рецептивтi лексиканың көлемi: күнделiкті әдеттi айтылатын сөздер, ұйқастырмаларда және тыңдалымға арналған мәтiндерде кездесетiн лексика.
Жаңа сөздердi саралап айтуды жөндеу, тек таза сөйлеу және жаңылтпаштарды қолдану арқылы жүзеге асады.
Сөйлеудiң дұрыс ырғағы мен екпiнiн қалыптастыруда сөйлеу тынысы ерекше орын алады. Cөйлеу тынысы тыныстық гимнастиканың барысында дамиды. Тыныc гимнастикаcында әр түрлі cюжетті жаттығулар қолданылады: (Cағат Ұшақ Cорап және т.б.). Тыныc гимнастикаcы әр түрлі ойын жаттығулар түрiнде өтеді. Балалар мақта шарларын, қағаз cызықшаларын, шарларды үрлейді, cабын көпiршіктерін жiбереді және т.б.
Көптілді қолдану барысында келесі ерекшеліктерді ескеру қажет:
оқытудағы тiлдеpдiң сөз әрекетiн белсендi түсiну және айту пpоцессi ретiнде қалыптасуы керек;
оқыту әдістемесі қызмет принципіне (қолда баp қызығушылық, қойылған мақсатқа сәйкес теңбе-тең тәсілдер мен мақсаттаpды қолдану) негізделуі керек;
қаpапайым пікіp айту машықтарын қалыптастыру үшін сөз таңдау, оның өзгеруi, сәйкес ойын жеткiзу сөйлемдерін таңдау қажет;
мектеп жасына дейінгі балаларды сөйлеу жағдайындағы бағытталу машықтары және оқытылып жатқан тiлдегі қаpым-қатынасқа оқыту қажет.
Жаңа сөздерді сөйлеуде пайдалану кезінде оларды игеру және қарым-қатынас жасау тек белгілі сөздік қордың жинақталуы мен есте сақталу жағдайында ғана мүмкін.
Сөздік жұмысы екі тілде оқытудың алғашқы кезеңінде басым болып табылады, себебі тілдерді тәжірибеде игеру алдын ала бейтарап сөздікті жинақтаусыз мүмкін емес. Белсенді сөздікке жаңа сөздерді енгізу: ойыншықтар, нақ пішін, табиғи заттар, сюжеттік суреттер, фотосурет, сызбаларға сүйене отырып, бейнелерді көру нәтижелі болып табылады. Жаңа сөздердің айтылуы мінсіз, айқын, ашық болуы тиіс. Меңгерудегі тілге енгізілетін жаңалықтар келесі кезеңдерден өту қажет: педагогтің үлгісіне сүйене отырып жаңадан естіген сөздерді елестетіп қалыптастыра білу; сөйлеу кезінде оларды тану және түсіну.
Мағыналы мәтінді, тақпақтар, өтірік өлеңдер, санамақтардың екпін мен мәнерлеп айтылуына аса назар аудару қажет.
Айтылу жағынан сөйлеуін жетілдіру, есту ықыласын дамыту, есту арқылы сөйлеуін жетілдіру үшін мынадай әр түрлі тәсілдер қолданылады:
оқыту тіліндегі педагогтың үлгісіне қарап дыбыс және сөздерді дұрыс айту;
драматизациялауда кейіпкердің дауысын келтіру барысында дұрыс екпінді қолдану;
тілдік белсенділігін арттыру үшін сұрақтарды дұрыс қою;
- сөйлемдерді әр түрлі екпінмен (қуана, ренжулі, немқұрайлы) айту бойынша шығармашылық тапсырмалар;
- жеке сөздер, сөйлем, логикалық екпін қоюлары, дауыс ырғағын және күшін өзгертуді (қосылып, жекеше) қайталау үшін жаттығулар;
Жаттау немесе жатқа оқу кең қолданылады (ертеңгілікте орындау, сәбилердің алдында көңіл көтеру, туыстардың сыйлығына және т.б.). Осы жаттығулар баланың күш-қуатын жұмылдырады, әрі басқа тілде өз қалауынша айтуға ықыласын арттырады.
Мектепке дейінгі жастағы үлкен балалардың мәнерлеп сөйлеуі әр түрлі болып қалыптасады, сондықтан ұйымдастырылған оқыту қызметінде бірнеше қатар әдіс-тәсілдер қолданады.
Мектеп жасына дейінгі баланың қабылдау ерекшеліктерін ескере отырып, педагогтен жеңілдеткен түрде еске сақтау тәсілдерін қолдану талап етіледе. Балалармен лексикалық мәліметті нақты бекіту үшін, оны бірнеше рет қайталау қажет. Баланың сөздік қорын толықтыру үшін, қайталау барысында тек белгілі ғана емес, жаңа лексиканы пайдалану қажет.
Бастапқы кезеңде орыс тілінде оқытылып жатқан топтардың қазақ тілін оқыту барысында лексикалық, грамматикалық және фонетикалық дағдыны қалыптастыруына үлкен назар аудару қажет. Осы дағдылар болмаса сөйлеу өнері айтарлықтай сапалы болмайды, балалар дұрыс айтуды және оқытудағы тілдердің сөйлеу қалыптылығын сақтай алмайды.
Күнделікті, әртүрлі тұрмыстық жағдайда ұйымдастырылған оқу қызметі процессінде және дидактикалық ойын барысында өздігінен әртүрлі сөздіктерді қолдануда жүзеге асады. Маңызды тілдесуді ұйымдастыруды, балалардың сөйлеуге назарын аудару, сөздік қорына, баланың жинақталған сөз құрамы байлығын пайдалану педагогтің рөлі болып табылады.
Театр әрекеті, сүйікті ертегілердің ерекше үзінділерін сахналау, кейіпкерлер диалогін пайдалану орыс және ағылшын тілдерін үйренуді белсендіруге, грамматикалық құрылымды және жүйелі сөздің дамуына мүмкіндік туғызады.
Мектепке дейінгі жастағы баламен тілдерді үйрену барысында үш тілді қатар меңгеру жағдайында дыбыс мәдениетін меңгеру - балалардың белсенді сөздік қорын толықтыру барысын анағұрлым қарқындатады, тіл байланысын кеңейтеді.
Үш тілді қатар дамытудағы жұмысты дұрыс ұйымдастыру және дұрыс жоспарлау үшін балалардың сөйлеу мүмкіндіктерін дамыту мен байытудың жалпы жағдайын анық білу қажет.
Ана тілінің ерекшеліктерін есепке ала өзге тілдерді оқыту кезіндегі коммуникативтік, когнитивтік және функциональдық тәсілдер бірлігі тілдерді оқытудың қазіргі теориясы мен әдістемесі келешегі зор бағыт интегративтік тәсілді қарастыруға мүмкіндік береді.
Үш тілді меңгертуде жаңа ақпараттық технологияларды пайдаланудың ерекшеліктері
Елбасы балаларымыз қазақ тілімен қатар орыс және ағылшын тілдерін де белсенді меңгеру үшін жағдай жасауға шаралар қабылдау қажеттігін көрсетті. Көрсетілген үш тілдің әр қайсысы кез-келген салада өзінің қолданыс мүмкіншілігін барынша ашуы тиіс.
Білім беруді жаңғырту үдерісін мектеп жасына дейінгі кезеңнен бастаған қажет, өйткені бұл кезеңде тұлғаның қалыптасу негізі қаланады.
Қазақстандағы көптілді білім беру моделі, әр білім алушының мектеп жасына дейінгі кезеңінен бастап, ел дамуының игілігі үшін бойындағы тұлғалық қабілеттерін ашуға үш тілді
- қазақ, орыс, ағылшын тілдерін қарқынды түрде меңгеруге бағытталған. Тілді қазіргі замандағы диалогтың құралы ретінде қолданатын тұлғаны қалыптастыру білім беру үдерісінің негізгі мақсаттарының бірі болып табылады. Тілді иеленуші тұлға тек лингвистикалық қабілеттерінде емес, сөйлеу әрекетінде сөзді түсініп өз ойын тұжырымдау қабілетінде байқалуы тиіс, бұл қасиет біртіндеп басқа тілде сөйлесу кезінде өзінің адами әлеуеті мен кәсіби құзыреттілігін жүзеге асыра алатын екінші тілді меңгерген тұлғаны қалыптастырады.
Қазіргі замаңғы еңбек нарығы маманнан саяси-әлеуметтік, көп мәдениетті, қарым- қатынас, ақпараттық құзыреттіліктерін меңгеруді талап етеді. Көптілді құзыреттілігі жеке тұлғаға өзін мәдени-әлеуметтік және кәсіби салаларда шындауға ықпал етеді, өркениетті диалог негізінде адами және жұмысқа байланысты қатынас жасауға мүмкіндік береді.
Көптілді құзыреттілікті отандық және шетелдік ғалымдар, көп этникалық қоғамда жеке адамға жеңіл бейімделіп өзін шындауға мүмкіндік беретін құзыреттілік ретінде қарастырады. Қазіргі таңда ең алдымен мектепке дейінгі ұйымдардың деңгейінде көптілді білім беру мазмұнын бір жүйеге келтіру қажет. Бұл тілдік дайындықтың нормативтік базалық деңгейін бастауыш, орта, жоғары және жоғарыдан кейінгі білім беру деңгейінде көптілді құзыретті
қалыптастыруды сабақтас жалғастыру үшін қамтамасыз етуі қажет.
Мектеп жасына дейінгі кезең тілдерді үйренуге ең қолайлы кезең екендігін, бала жетерлік зейін қоюға, логикалық ойлауға қабілетті екендігін, балада жетерлікті ес көлемі бар екендігін есепке ала отырып, үш тілде оқытуды мектепке дейінгі ерте жастан бастау қажеттілігі туындайды. Бұл тілдерді ары қарай үйренуде сөздердің лексикалық қорын құруға мүмкіндік береді.
Тілдердің үштұғырлығының өзектілігі практикалық маңыздылығымен де себепші. Мектеп жасына дейінгі балалар алған білімдерін мектепте оқыған кезде де қолдана алады. Мектепке алғашқы барған кезде балалардың ең бастысы -- екінші тілді ары қарай үйренуге қызығушылықтары қалыптасуы, белгілі білім көлемі жинақталуы тиіс, бұл балаларға бастауыш мектепте тілдердің үштұғырлығы бағдарламасын жеңіл меңгеруге мүмкіндік беретін.
Мемлекеттік тіл рухани және ұлттық бірліктің басымдылығымен негізделген. Ана тілін білу Қазақстанның мектеп жасына дейінгі ерте жастан бастап әрбір азаматының, міндеті мен борышы, өзінің бәсекеге қабілетті бола білуін және қоғамдық өмірге араласуды айқындайтын ынталылығы болуы тиіс.
Үш тұғырлы тіл саясаты бұл Елбасының халыққа қойған міндеті. Қазақ тілі - бұл мемлекеттік тіл, әрине, әр елдің мемлекет болып қалыптасуы үшін мемлекеттік тілдің орны ерекше. Орыс тілі - заңға сай ұлтаралық қатынас тілі, ал ағылшын тілі - халықаралық тіл.
Тіл - халықтың ең басты қазынасы. Үш тұғырлы тіл саясатын қолға алсақ та, өз еліміздің ішінде қазақ тілін өгейсітуге болмайтынын әсте естен шығаруға болмайды. Мұндайда Өзге тілдің бәрін біл, өз тіліңді құрметте! - деген даналық сөз ойымызға орала кетеді. Тіл білу - байлық. Әсіресе, өркениеттік өрелік алға шығып, жаһанданудың лебі есіп тұрғанда көп тілді игергенге ешкімнің таласы бола қоймайтыны анық. Сондықтан қазақ, орыс және ағылшын тілдерін жетік меңгерген ұрпақ тәрбиелеу біздің мақсатымыз.
Жалпы, Үштұғырлы тіл туралы жобаны Елбасы Н.Ә.Назарбаев 2006 жылдың қазанында өткен Қазақстан халқы ассамблеясының XII құрылтайында жария еткен болатын. Ал 2007 жылғы "Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан" атты халыққа жолдауында "Тілдердің үштұғырлылығы" атты мәдени жобаны кезең-кезеңмен іске асыруды ұсынды.
Егеменді еліміздің өсіп келе жатқан ұрпағын ойлы да іскер, жігерлі де батыл, өзіне-өзі сенімді, интеллектуалдық деңгейі биік, дүниетанымы дұрыс қалыптасқан азамат етіп тәрбиелеуде мектепке дейінгі ұйымдардың алатын орны айрықша. Бұл балаға жаңа әлемнің есігін ашып беріп, рухани дүниесінің қалыптасуына негіз салады. Ал кішкентай бүлдіршіндер - ертеңгі ел тұтқасы. Оларды парасатты да саналы азамат етіп тәрбиелеу, сондай-ақ бүлдіршіндерге тек білім беріп қана қоймай, олардың бойына ұлттық мінез-құлық, адамгершілік, сыпайылық пен кішіпейілдік қасиеттерін калыптастыратын және де баланың жан дүниесін рухани қазыналарын байыту.
Мектеп жасына дейінгі балаларға үш тілді меңгертуде жаңа технологияларды, техникалық құралдарды оқу іс-әрекетінде жан-жақты қолдану, педагогтың көптеген қиындаған қызметтерін жеңілдетіп, осы іскерліктің ұстанымды жаңа тәсілдерінің пайда болуына мүмкіндік туғызады. Осындай жаңа жолдардың біріне ақпараттық оқыту жүйесіндегі компьютерлік бағдарламалардың түрлері арқылы тіл үйретуді жатқызуға болады.
Білім беруді ақпараттандыру жағдайында педагог мамандарының біліктілігін көтеру - бүгінгі күннің негізгі міндеттерінің біріне айналып отыр. Бүгінгі Қазақстанда ғылым мен техниканың қарқынды дамуына байланысты, еліміздің білім беру жүйесінің оқу үрдісіне жаңа ақпараттық технологияларды, техникалық құралдарды пайдалануға үлкен мүмкіншіліктер болып жатыр. Осыдан келіп бүгінгі таңда Қазақстан педагогтеріне қойылатын көптеген талаптар туындап отыр. Мәселен, педагогтердің құзырлылығы қалыптасуы керек, соның ішінде ақпараттық-коммуникациялық құзырлылығы (АҚҚ) қалыптасуы өте қажет.
Ақпараттық технологиялар деп оқыту педагогикасында арнайы техникалық ақпараттық құралдарды (интерактивті тақта, электронды - есептеуіш машиналар, аудио, бейне) пайдаланатын барлық технологияларды атайды. Компьютерлер білім беруде кеңінен қолданыла бастады, оқытудың компьютерлік технологиясы термині пайда болды. Компьютерлік технологиялар бағдарламалаған оқытудың идеяларын дамытады, заманауи компьютерлер мен коммуникацияның бірегей мүмкіндіктерімен байланысты тың, әлі зерттеле қоймаған нұсқаларды ашады. Оқытудың компьютерлік (жаңа ақпараттық) технологиялары - бұл балаларға компьютер арқылы ақпараттарды дайындау және беру үдерістері. Компьютерлік технологиясының мақсаты ақпаратпен жұмыс жасау қабілетін қалыптастыру, коммуникативтік қабілеттіліктерді дамыту, ақпараттық қоғам тұлғасын дайындау, зерттеу қабілетін қалыптастыру, оңтайлы шешімдерді қабылдау қабілеті болып табылады.
Ақпараттық-коммуникативтік технологияларды қолдану кезінде денсаулық сақтау технологиялары туралы естен шығармау керек, тәрбиелеудің техникалық құралдарын қолдануды балалардың жас ерекшеліктеріне сәйкес уақытпен шектеу керек. Сөйтіп, АКТ-ны оқу-тәрбиелеу үдерісіне ендіру педагогтің кәсіби сипаттамасы болатын, педагогикалық шеберлікті құрайтын педагог құзыреттілігін қалыптастыру қажеттілігін тудырады.
Инновациялық білім беру құралдарына: аудио-видео құралдар, компьютер, интерактивті тақта, интернет, компьютер - мультимедиялық құрал, электрондық оқулықтар мен оқу-әдістемелік кешен, инновациялық ақпараттық банк, инновациялық сайт және тағы басқалары жатады. Сондықтан да қазіргі таңда көптеген интерактивтік бағдарламалық бөлімдер, қозғалмалы объектілер құруға мүмкіндік беретін векторлық және графикалық жабдықтар көптеп шығып, қолданыс табуда. Осындай құралдардың бірі - мультимедиялық оқулықтарды балабақшада кеңінен пайдалану оқу іс-әрекеттерін жоғары дәрежеде жүзеге асыруға мүмкіндік туғызары анық. Бұл жағдайда тәрбиеші әр оқу іс-әрекеттерін өткізер алдында жиі-жиі көрнекіліктер ауыстырмаған болар еді. Ал мультимедиялық оқулықтар арқылы тәрбиеші уақытты тиімді және ұтымды пайдаланары айқын. Мультимедиялық оқулықтар біріншіден балалардың қызығушылығын арттырады, екіншіден зейін қойып көрумен қатар түсінбеген жерлерін қайта көруге, тыңдауға және алған мағлұматты нақтылауға мүмкіндік береді, сонымен қатар бүлдіршіннің білім алу кезеңінде оқу іс- әрекетіне белсенділігін арттыра түседі. Мультимедиялық оқулықтар балабақша бүлдіршіндеріне арналған таптырмас құрал. Себебі, бұл кезеңдегі балалардың зейіні әдемі түстерге, әдемі ойыншықтарға, әдемі суреттерге, яғни, әдемілікке, әсемдікке әуес болады. Кез келген сабақта әр түрлі әдемі, ұнамды, жағымды суреттер, сызбалар, тәсілдер арқылы графикалық иллюстрациялар негізінде ақпараттық-коммуникациялық технологияларды пайдалану тәрбиеленушілердің танымдық белсенділігін арттырып қана қоймай, логикалық ойлау жүйесін қалыптастыруға, шығармашылықпен еңбек етуіне жағдай жасайды.
Заманауи ақпараттық технологиялар баланы қоршаған ортаның терезесі секілді Ақпараттық технологияларға барлық арнайы техникалық ақпараттық құралдарын қолданатын технологиялар жатады.
Ақпараттық-коммуникативті технологиялар (АКТ) жаңа білім беру тәсілдерін анықтайды. Олар баланың дамуы мен оқытудың сапалы жаңа мазмұнына сәйкес келеді.
Ақпараттық технологиялардың көмегімен ақпараттармен жұмыс істеу іскерліктері қалыптасады, коммуникативті қабілеттері дамиды, ақпараттық қоғамды табуда тұлғаны дайындау жүзеге асырылып, зерттеушілік іскерліктері мен тиімді шешімдерді қабылдау қабілеттері қалыптастырылады. АКТ-ны дәстүрлі тәрбиелеу және оқыту әдістемелерімен, сонымен қатар, педагогикалық инновациялармен үйлесімді біріктіргенде оқытудың тиімділігін айтарлықтай арттыруға, қоршаған ортаны тұтастай қабылдауын қалыптастыруға мүмкіндіктер туғызады. Компьютерлік технологияларды қолдану жеке лған білімдерін емес, тұтас, бірімен тікелей байланысты, мөлшерленген және арнайы ұйымдастырылған жүйені болжайды. Қоғамның заманауи талаптарына сәйкес АКТ-ны қолдану білім беру қызметінің сапасын арттыруға, мектепке дейінгі білім беру мазмұнын жаңа перспективалық ммүмкіндіктерімен толықтырып, кеңейтуге мүмкіндік береді.
Мектепке дейінгі ұйымдарға арналған ақпараттық технологиялардың мазмұнына жаңа буын техникалық оқыту құралдары енеді:
- компьютер, проектор, экрандар, сенсорлық интерактивті тақталармен жабдықталған мультимедиялық кабинеттер;
- компьютерлік дамытушы ойындар;
- балаларды оқытуда педагогтерге айтарлықтай мүмкіндіктерін арттыратын анимация элементтері бар видео және фото материалдар.
Үш тілді меңгеруде компьютерді қолдану мәтіндер мен ақпаратты білуге жол ашады. Балалар компьютермен жұмыс істеуге қызығады, өйткені кейбір жағдайларда компьютер білмеген жерін көрсетіп, көмекке келеді. Қазақстан Республикасының мемлекетаралық тілі - ағылшын тілін жаңа технологиялар арқылы оқыту ісі күннен-күнге өзекті болып келеді.
Жаңа технология - педагогтың мүмкіндігін күшейтетін құрал, бірақ ол педагогты алмастыра алмайды. Компьютер мүмкіндіктері психология мен дидактика тұрғысынан талданып, керек кезінде педагогикалық талаптарға сай қолданылуы керек. Ұрпақ үшін кітаптың маңызы қандай болса, компьютерде бала үшін қоршаған әлемді танудың табиғи құралы болып табылады. Олай болса барлық ұйымдастырылған оқу қызметтерді компьютерлердің көмегімен жүргізуді үйрену - бүгінгі күннің кезек күттірмейтін өзекті мәселелерінің бірі.
Мектепке дейінгі мекемелерде білім беруді ақпараттандырудың қағидалары:
- балаларға берілетін білімдер мен мәліметтердің түсініктілігі;
- баланың интеллектуальдық және шығармашылық қабілеттерін дамыту;
- білім мен тәрбиенің бірізділігі;
- жалпы компьютерлік сауаттылық;
- оқыту мен тәрбиелеудің жылдамдығы.
Нәтижелері:
- жаңа ақпараттық технологияны қолдану арқылы білімнің сапасын көтеру;
- жаңа ақпараттық технологияларды е нгізу арқылы балалардың білуге деге н қызығушылықтарын арттыру;
- мультимедиялық электрондық оқулық тарды, виртуальдық лабораторияларды және бақылау программаларын жасақтап, қамтамасыз ету;
- балалардың компьютерлік сауаттылықтарын арттыру;
- интерактивті тақтада жұмыс жасауға үйрету;
- ұйымдастырылған оқу қызметі барысында презентациялар, видеолар, әуендер қолдану.
Ақпараттық технология - ақпараттарды жинау, сақтау және өңдеу үшін бір технологиялық тізбекте біріктірілген әдістер мен өндірістік және бағдарламалық- технологиялық құралдардың жиынтығы. Қазіргі кезде мектепке дейінгі мекемелерден бастап ақпараттық технологияларды қолданудамыз.
Сонымен, үш тілді меңгертуде ең алдымен кәсіби деңгейі жоғары, интеллектуалдық, шығармашылық әлеуеті мол, жаңа технологияларды жетік меңгерген, жаңа заман талабына сай бәсекеге қабілетті бола алатын тәжірибелі педагог қажет. Осындай педагогтардың білім беру нәтижесінде сөздік қорлары мол, ойлау қабілеттері ұшқыр, өз ойын еркін айта алатын, жан жақты жас жеткіншек тәрбиеленеді.
Қорыта айтқанда, жаңа технологиялардың көмегімен бүлдіршіндерді үш тілде меңгертуге болады. Қай халықтың, қай ұлттың болсын толығып өсуіне, рухани әрі мәдени дамуына басты ықпал жасайтын тірегі де, түп қазығы да - ол білімді азаматы.
Ал, білімді азамат, саналы ұрпақ өсіру біздің міндетіміз.
Мектепке дейінгі ұйымдарда тілдің үштұғырлығын дамыту
Бүгінгі білім беру жүйесі модернизацияланған заманда көп тілді меңгертуге аса назар аударылып, жан-жақты жол ашылған. Келешекке кемел біліммен,- деп Елбасы Н.Ә.Назарбаев ұстаным еткендей, келшекке терең біліммен қадам басып, әлемдік білім кеңістігінің құпияларына үңіліп, қоғамға бейім, өз қабілетін таныта алатын, жан-жақты дамыған, бірнеше тілді меңгерген құзіретті тұлғаны қалыптастыру басты мақсаттардың бірегейі болып отыр. Үштілді оқыту - заман талабы . Үштілділік - бәсекеге қабілетті елдер қатарына апарар басты ба спалдақтардың бірі. Еліміздің мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту жүйесінің қалыптасуы тарихи күрделі даму кезеңдерінен өтті. Оның мазмұны қоғам дамуының бағыт-бағдарына қарай жаңарып, заман
талабына сай ӛзгеріп отырды.
Еліміздің мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту жүйесінің қалыптасуы тарихи күрделі даму кезеңдерінен өтті. Оның мазмұны қоғам дамуының бағыт-бағдарына қарай жаңарып, заман талабына сай өзгеріп отырды.
Президентіміздің қазіргі кезде басты назар аударған бір мәселесі - бүгінгі мақтанышымыз, ертеңгі келер ұрпағымыздың тәрбиесі. Өйткені, бала - өмірдің сәні, бақыттың нысаны, ертеңгі күнді жалғастырушы ұрпақ. Ұрпақ тәрбиесі - келешек қоғам тәрбиесі. Сол келешек қоғам иелерін жан-жақты жетілген, ақыл-парасаты мол, мәдени - ғылыми өрісі озық етіп тәрбиелеу - педагогтардың міндеті. Ал, қазіргі кезде ата-бабамыздың салт-дәстүрі мен әдет-ғұрпынан ажырап қалған, шетелдік компьютерлік ойындар мен қатыгездікке құрылған фильмдердің еркінде кеткен жастарымызды қайтсек дұрыс жолға саламыз? Бүгінгі таңда бұл сұрақ ұлтымыздың болашағын ойлайтын, санасы сергек барша қауымды толғандыруда.
Мектепке дейінгі жастағы балаларға қазір бес тіл болсын, он тіл болсын, жақсылап үйретсе, меңгеріп кетеді. Балаларды бір тілмен шектеу - дұрыс емес. Сол үшін, ең болмағанда, үштілділікті кішкентай жасынан бастап жетілдіруіміз керек. Балалар тілді табиғи түрде тез меңгереді. Қазргі балаларға білім алуға барлық жағдай жасалынған. Олар бүгін жақсы оқыса, көптілді меңгерсе, келешекте Қазақстанымыздың өркениетті дамуына өз үлестерін қосады, дүниежүзін шарлайды. Үш тілді емес, одан да көп тіл үйретуіміз керек. Мен бұл жерде қазақ тілін қазақтар білмесін деп отырған жоқпын. Әрине, балабақшадан бастап қазақ тілін үйретуге тиіспіз. Әрине қазақ тілін үйрету керек, ол бірінші орында болсын. Бірақ сонымен бірге, орыс тілі, ағылшын тілі т.б. тілін балаларға үйретуге тиіспіз. Болашақта біздің балаларымыз басқа елдің адамдарымен қатынас жасай алу үшін біз оларға жас кезінен бастап өз тілін ғана меңгермей басқа да тілдерді меңгеруге мүмкіндік жасауымыз керек.
Сонымен, әр білім беретін, балаларды тәрбиелейтін мекеменің басты міндеті - Қазақстанның жаңа азаматын тәрбиелеу болуы тиіс. Сондықтан кішкентай жасынан бастап, балабақшаға келген күндерінен бастап балалардың шетел және басқа тілдеріне қызығушылықтарын арттырып, үштілділік арқылы тәрбиелеу керек.
Қазіргі таңда ең алдымен мектепке дейінгі ұйымдардың деңгейінде көптілді білім беру мазмұнын бір жүйеге келтіру қажет. Бұл тілдік дайындықтың нормативтік базалық деңгейін бастауыш, орта, жоғары және жоғарыдан кейінгі білім беру деңгейінде көптілді құзыретті қалыптастыруды сабақтас жалғастыру үшін қамтамасыз етуі қажет.
Мектеп жасына дейінгі кезең тілдерді үйренуге ең қолайлы кезең екендігін, бала жетерлік зейін қоюға, логикалық ойлауға қабілетті екендігін, балада жетерлікті ес көлемі бар екендігін есепке ала отырып, үш тілде оқытуды мектепке дейінгі ерте жастан бастау қажеттілігі туындайды. Бұл тілдерді ары қарай үйренуде сөздердің лексикалық қорын құруға мүмкіндік береді.
Тілдердің үштұғырлығының өзектілігі практикалық маңыздылығымен де себепші. Мектеп жасына дейінгі балалар алған білімдерін мектепте оқыған кезде де қолдана алады. Мектепке алғашқы барған кезде балалардың ең бастысы -- екінші тілді ары қарай үйренуге қызығушылықтары қалыптасуы, белгілі білім көлемі жинақталуы тиіс, бұл балаларға бастауыш мектепте тілдердің үштұғырлығы бағдарламасын жеңіл меңгеруге мүмкіндік беретін.
Мектепке дейінгі ұйымдарда тілдің үштұғырлығын дамыту бағдарламасы мектеп жасына дейінгі балалардың үш тілде бірдей белсенді сөздік қорын дамытуға бағытталған. Тілдердің үштұғырлығы мектеп жасына дейінгі балалардың мемлекеттік тілде, Қазақстан Республикасының аумағындағы екінші болып есептелетін, жалпы қолданыстағы орыс тілінде және халықаралық тілі болып саналатын - ағылшын тілінде қарым-қатынас жасау дағдыларын қалыптастыруға негізделген.
Үштұғырлы тіл саясатын жүзеге асыру мақсатында Мектепке дейінгі ұйымда тілдердің үштұғырлығын дамыту шағын лекция, интеллектуалдық ойын Полиглот, Балабақша жағдайында үштілділікті ендіру мәселелері тақырыптарында дөңгелек үстел, Ағылшын тілі күні, Ағылшынша сөйлейміз тақырыбында немесе әр ертеңгіліктерде театр қойылымдарын қойып іс-шараларды жүргізуге болады.
Ана тілін және шетел тілдерін үйрену оқу процесінің бөлігі бола тұра, білім берудің негізгі компоненттерінің бірі болып табылады.
Осыған байланысты, педагогтардың, психологтар мен әдіскерлердің басым көпшілігі балаларға ана тілі мен шет тілдерін мектепке дейінгі ерте жастан бастап үйрету оңтайлы шешім деген ұстанымда, себебі мектеп жасына дейінгі кезең -- тұлғаның негізгі қасиеттері қалыптасатын, дене дамуының, эмоционалды, ақыл-ой негіздері қалыптасатын кезең болып саналады (Ш. А. Амонашвили, Н. А. Бонк, Л. А. Венгер, И. Н. Верещагина,Л. С. Выготский, П. Я. Гальперин, Н. А. Горлова, Э. П. Комарова, А.А.Леонтьев,Е. И. Негне - вицкая, Г. В. Рогова, Е. Н. Трегубова,А. М. Шахнарович және т.б.).
Әдетте, мектепке дейінгі ұйымда танымдық-тәрбиелік үдеріс (оқу элементтерімен) ойын іс-әрекеті арқылы қамтамасыз етіледі.
Тілдік дағдыларды дамытудың негізгі мазмұны мектепке дейінгі ұйымдарда тәрбиелеу мен оқыту бағдарламаларының Коммуникация білім беру саласында анықталады.
Коммуникация білім беру саласының мақсаты үйретілетін тілдердің ауызша және ауызша емес құралдарымен қоршаған ортадағы адамдармен қарым-қатынас жасауға қабілетті мектеп жасына дейінгі көптілді тұлғаны тәрбиелеу болып табылады.
Ұйымдастырылыған оқу қызметтері бойынша қойылатын негізгі талаптар: жалпы уақыттың 5 - 10 минуты үш тілде жүргізілетін жалпы дамытушы лексикалық түрлерге (сергіту кезеңдері, санамақтар, дидактикалық ойындар, тілдік және фонетикалық дайындықтарға, тақпақтар мен ұйқастырмаларға) бөлінеді.
Балаларға тілдердің үштұғырлығын үйрету әдістемесі
Ағылшын тілін үйрету әдістемесін таңдау барысында балалардың жас ерекшеліктерін ескеру қажет.
1. Ойын әдістемесі балаларды да, педагогтарды да қызықтырады. Ол қарапайымдылығымен тиімді: оқытушы тілді үйрету және жетілдіруді бойынша сабақты ойын түрінде жүргізеді. Әдістеменің құндылығы - ол бір жастан бастап бейімді, әдістеменің көмегімен ауызекі тілді, дұрыс айтылуды, орфографияны, грамматиканы және т.б. дамытады.
2. Зайцевтің әдістемесі үш жастан бастап балаларға арналған. Бастапқыда әдістеме қарапайым математикалық түсініктерді қалыптастыруға әзірленген болатын. Ендігі кезекте оны ағылшын тілін үйрету үшін бейімдеп, лайықтады. Зайцевтің белгілі текшелерінде ағылшын алфавитінің де әріптері пайда болды.
3. Глен Доманның әдістемесі сәбилерге арналған. Бұл әдістемеде баланың көру есі қатыстырылған, атаулары жазылған суреттер есте сақталады және оқуға үйрету үдерісін одан әрі жеңілдетуге көмектеседі, карточкаларын қолдан жасауға болады.. Карточкалармен сәбилермен ғана емес, сонымен қатар, ересектеу, тіпті мектепалды жастағы балалармен де жұмыс жасауға болады.
4. Жобалау әдістемесі 4-5 жастағы балаларға арналған. Тілді үйретуші сабақтар жүйесі үшін тақырып таңдайды, берілген тақырып бойынша қызықты бір нәрсе білуде балаларға көмектесетін әртүрлі іс-әрекет түрлерін ұсынады. Балалар дербес орындауы үшін (немесе ата-аналарының көмегімен) тапсырмалар алады. Қорытынды сабақтың уақыты келгенде балалар жобаның тақырыбына ауқымды шығармашылық жұмыстарымен келеді.
5. Аралас әдістеме - бұл жерде таңдауы бойынша түрлі әдістемелерді құрастыруға болады. Мысалы, ойындар ойнауға, тақпақтар мен әндер жаттауға, жобаларды әзірлеуге және т.б. болады. Әдістеменің құндылығы - әртүрлілігі. Түрлі іс-әрекетті ұсына отырып, баланы қызықтыру жеңілірек.
Мектепке дейінгі жүйесіндегі үштілдік-көпмәдениетті тұлғаны қалыптастыру құралы
Бүгінгі білім беру жүйесі модернизацияланған заманда көп тілді меңгертуге аса назар аударылып, жан-жақты жол ашылған. Келешекке кемел біліммен,-деп Елбасы Н.Ә.Назарбаев ұстаным еткендей, келшекке терең біліммен қадам басып, әлемдік білім кеңістігінің құпияларына үңіліп, қоғамға бейім, өз қабілетін таныта алатын, жан-жақты дамыған, бірнеше тілді меңгерген құзіретті тұлғаны қалыптастыру басты мақсаттардың бірегейі болып отыр.
Үштілді оқыту - заман талабы. Үштілділік - бәсекеге қабілетті елдер қатарына апарар басты баспалдақтардың бірі.
Үштұғырлы тіл туралы идеяны мемлекет басшысы 2006 жылдың қазанында өткен Қазақстан халқы ассамблеясының XII құрылтайында жария етті. Ал 2007 жылғы "Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан" атты халыққа Жолдауында "Тілдердің үштұғырлылығы" атты мәдени жобаны кезең-кезеңмен іске асыруды ұсынды.
Елбасымыздың Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан атты Халқына Жолдауында: "Тілдердің үштұғырлығы мәдени жобасын кезеңдеп жүзеге асыруды қолға алуды ұсынамын. Қазақстан бүкіл әлемге халқы үш тілді пайдаланатын мәдениетті ел ретінде танылуға тиіс. Бұлар - қазақ тілі - мемлекеттік тіл, орыс тілі - ұлтаралық қатынас тілі және ағылшын тілі - жаһандық экономикаға ойдағыдай кіру тілі" деген салиқалы үндеуінде айтқандай, әлемдік кеңістікке енуде ағылшын тілінің маңызы зор.
Ағылшын тілі - әлемдік бизнес тілі, оны меңгеру - жастарға әлем танудың кілті болмақ. Ағылшын тілін білу біздің жастарға шексіз мүмкіндіктер ашады. Ол - жаһанданудың кепілі.
Ақпараттық технология дамыған қазіргі дәуірде күн сайын дерлік ағылшын тілі дүние жүзі халықтарының тілдеріне жаңа сөздер мен ұғымдар арқылы батыл ену үстінде. Бұл үдерістен біз де тыс қалмауымыз керек
Осы орайда құрылған Тілдерді қолдану мен дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасының басты мақсаты:
-Қазақ тілінің мәртебесін көтеру;
-мемлекеттік мекемелерде іс-қағаздарды қазақ тілінде жүргізу;
-ағылшын тілін меңгерту;
-орыс тілін жетік білу;
-әр ұлттың тілдерін дамыту, оларды сақтап қалуға мүмкіндік жасау;
-тілдер гармониясының бірлігіне жол ашу.
Елбасының үштұғырлы саясаты аясында шетел тілін үйрену, оның қолданыс аясын кеңейту бүгінде кезек күттірмейтін өзекті де келелі мәселелердің бірі болып отыр. Алайда
Өзге тілдің бәрін біл, өз тіліңді құрметте,-деп ақын жырлағандай, өз тілінде еркін сөйлеп, өз тілін құрметтейтін тұлғаны баулысақ, өзге тілді қадірлейтін тұлғаны баулитынымызға көз жеткіземіз. Сондықтан да Мемлекеттік тілді үйрету балабақшадан басталуы тиіс. Бұл - заман талабы,- деген елбасының қағидасына сүйене отырып, қазіргі таңда балабақшадан бастап мектеп табалдырығын аттаған сәттен ана тілін меңгертуге, сауаттылыққа күш салынуда. Осы орайда ауыр жүк артылып отырған мұғалімдер мен тәрбиеші-ұстаздардың бәсекеге қабілетті тұлғаны тәрбиелеудегі еңбегі зор.
Үштілділіктің маңызын түсіне білген жанның еліміз үшін болашақтағы алары да, берері де мол. Біз ағылшын тілін игеруде серпіліс жасауымыз керек. Қазіргі әлемнің осы лингва франкасын меңгеру біздің еліміздің әрбір азаматына өмірдегі шексіз жаңа мүмкіндіктерді ашады
Осынау мүмкіндіктерді игеру мақсатында бүгінгі білім ордалары үштілділікті енгізудің, оны тиімді жүргізудің тың жолдарынан ізденіс табуда.
Мектепке деінгі ұжымда қазақ тілін оқыту барысында орыс тілі, ағылшын тілі пәндерін бірлікте алу мұғалімнің шеберлігіне байланысты жүргізіліп жүр. Бұл жерде өтіліп отырған бағдарламаға сай үш пәнді бірлікте ала отырып, пәнаралық байланысты жүзеге асыруға болады. Алайда дәстүрлі оқытуда тек аударма жасатумен ғана шектеліп отырсақ, қазіргі оқыту технологиясында түрлі шығармашылық бағыттағы тапсырмалар бере отырып, оқушы- субьектінің ізденісіне, яғни, жеке тұлғаның әрекетін дамытуды мақсат етудеміз.
Казахстан должен восприниматься во всем мире как высокообразованная страна, население которой пользуется тремя языками: казахский язык - государственный, русский язык как язык межнационального общения и английский язык - язык успешной интеграции в глобальную экономику Н. А. Назарбаев Новый Казахстан - в новом мире.
Наши сегодняшние малыши - это будущие хозяева страны. И поэтому уже сегодня необходимо заботиться о воспитании маленьких граждан Республики Казахстан. Президент страны так обозначил проблему изучения языков: Для нас будет великим преимуществом, если мы будем в совершенстве владеть казахским, русским и английским языками. Раннее обучение иностранным языкам нацелено на воспитание полиязычной личности, освоившей ценности языка, готовой к социально-культурному взаимодействию на родном и других языках, способной общаться с окружающими.
Эффективность внедрения трехъязычия в дошкольном обучении и воспитании в первую очередь определяется качественно подготовленными педагогами.
Полиязычное образование становится нормой жизни нашего общества. Сегодня перед педагогом стоит задача: формирование поликультурной личности. Знание родного и государственных языков, изучение иностранного языка расширяют кругозор личности, содействуют ее многогранному развитию, способствуют формированию установки на толерантность и объемное видение мира. Знание иностранных языков - необходимость современного мира.
Понимая, что английский язык - язык международного общения, все больше родителей
стремятся вложить в уста своего ребенка иностранную речь с первых лет жизни. Дошкольный возраст призван психологами наиболее благоприятным периодом для раннего обучения второму языку. Формирование в дошкольном возрасте у детей ключевых компетентностей имеет огромное значение. У детей развиваются способности самостоятельно и творчески решать разнообразные задачи и проблемы, уметь выражать свои мысли и чувства разнообразными творческими способностями.
Цели поликультурного и поли язычного образования: воспитание поликультурной,
формирование компетентной личности ребёнка, готового к социокультурному взаимодействию на государственном и других языках, формировать человека, способного к активной жизнедеятельности в многонациональной и поликультурной среде, обладающего развитым чувством понимания и уважения других культур, умением жить в мире и согласии с людьми разных национальностей.
Полиязычное и поликультурное развитие детей реализуется:
1. В организованной учебной деятельности: казахский язык, английский язык, русский язык.
2. Использование пословиц, поговоро к, загадок, дидактических игр не то лько на специализированных затятиях, но и в организации жизни и воспитания.
3. Создание социально-насыщенной языковой среды.
4. Использование инновационных технологий развивающие ключевые компетенции.
5. Привлечение к сотрудничеству родителей с целью изучения языков. Формы организации деятельности:
речевые и фонетические разминки; стихотворные примеры, рифмовки; игры, ролевые игры, инсценировки; рисование,
конструирование, лепка.
Для реализации полиязычия необходимы условия:
:: создание потребности у дошкольных специалистов и возможности для использования казахского языка;
:: теоретическая и практическая подготовка педагогов по проблеме полиязычного развития детей;
:: оснащение материально-дидактической среды;
:: выявление эффективных технологий в приобщении детей к изучению языка;
:: осознание, языковых явлений;
:: формирование чувства второго языка;
:: совместная работа ДО, семьи и школы по обучению полиязычию.
Для создания коммуникативной обстановки на занятиях важно поддерживать высокую активность каждого ребёнка. Важно, прежде всего, оценивать успехи ребёнка, а не недоработки. Даже самая маленькая победа должна быть оценена.
Раннее обучение детей дошкольного возраста, а именно детей с 3 -5 лет, является
правомерным, т.к. возможность успешного овладения языками позволяет сохранить положительную мотивацию их обучения в дальнейшем. Именно на раннем этапе обучения закладывается интерес к иноязычному общению, а языковая база, приобретённая в дошкольном возрасте, впоследствии помогает преодолеть страх к освоению иностранной речи, возникающей у некоторых школьников. Таким образом, формируется основа для изучения языка в школе на более выс оком уровне. Основной целью введения триединства языков в образовательный процесс является формирование коммуникативной культуры воспитанников на основе интегрированного
изучения казахского, русского и английского ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ
ÓRKENIET ҒЫЛЫМИ-ӘДІСТЕМЕЛІКТІҢ БАСПАСЫНА ҰСЫНЫЛДЫ
Рецензенттер: Órkenіet ғылыми-әдістемелік орталығының аға ғылыми қызметкері Мұқатаев О.О.
Құрастырушы: Нұр-Сұлтан қаласы, №74 Дәурен балабақшасы МКҚК меңгерушісі Мейрманова Гаухар Кабжаппаровна
Нұр-Сұлтан қаласы, №74 Дәурен балабақшасы МКҚК әдіскері Сулейменова Айжан Кайратовна
Нұр-Сұлтан қаласы, №74 Дәурен балабақшасы МКҚК әдіскері Аширова Молдир Асановна
Нұр-Сұлтан қаласы, №74 Дәурен балабақшасы МКҚК тәрбиешісі Бейсенова Гульжанат Жанбаевна
Нұр-Сұлтан қаласы, №74 Дәурен балабақшасы МКҚК тәрбиешісі Байдаулетова Гульнур Солтыбаевна
(C) Қазақстан Республикасы Órkenіet ҒӘО, 2021 ж.
Мазмұны
Түсінік хат 4
Мектепке дейінгі ұйымдарда үштілділікті қолдану ерекшеліктері 6
Үш тілді меңгертуде жаңа ақпараттық технологияларды пайдаланудың ерекшеліктері 10
Мектепке дейінгі ұйымдарда тілдің үштұғырлығын дамыту 15
Мектепке дейінгі жүйесіндегі үштілдік-көпмәдениетті тұлғаны қалыптастыру құралы 18
Көптілділік - көпмәдениетті тұлғаны қалыптастырудың негізі әдістемелік құралдың технологиялық картасы 25
Қолданылған әдебиеттер 65
Түсінік хат
Қазақстанды бүкіл әлем халқы үш тілді бірдей пайдаланатын жоғары білімді мемлекет ретінде тануы керек. Олар: қазақ тілі - мемлекеттік тіл, орыс тілі - ұлтаралық қарым-қатынас тілі және ағылшын тілі - жаһандық экономикаға ойдағыдай кірігу тілі. Яғни мемлекеттік тілді дамытамыз, орыс тілін қолдаймыз және ағылшын тілін үйренеміз. Үштұғырлы тіл өмірлік қажеттіліктен туындаған идея. Бүгінгі таңда Қазақстан үшін үштұғырлы тіл - елдің бәсекеге қабілеттілікке ұмтылуда бірінші баспалдағы. Өйткені, бірнеше тілде еркін сөйлей де, жаза да білетін қазақстандықтар өз елінде де, шетелдерде де бәсекеге қабілетті тұлғаға айналады.
Н.Ә.Назарбаев
Көптілді білім беру қоғамымыздың қалыпты өміріне айналуда. Шет тілдерін білу-қазіргі әлемнің қажеттілігі.
Ана тілін және мемлекеттік тілдерді білу, шет тілін үйрену адамның көкжиегін кеңейтеді, оның көп қырлы дамуына ықпал етеді, толеранттылық пен әлемді көлемді көзқарасқа деген көзқарасты қалыптастыруға ықпал етеді. Ағылшын тілі халықаралық қарым - қатынас тілі екенін түсіне отырып, ата-аналар өмірінің алғашқы жылдарынан бастап баласының аузына шетелдік сөйлеуді салуға тырысады. Мектепке дейінгі жастағы психологтар екінші және үшінші тілді ерте оқыту үшін ең қолайлы кезең деп атайды. Балалардағы мектепке дейінгі жастағы сөйлеу құзыреттілігін қалыптастыру үлкен маңызға ие.Балалар әртүрлі шығармашылық қабілеттерді қолдана отырып, өз бетінше және өз ойлары мен сезімдерін шығармашылық түрде білдіру қабілеттерін дамытады.
Көп мәдениетті және көп тілді білім берудің мақсаттары: мемлекеттік және басқа тілдерде әлеуметтік-мәдени өзара әрекеттесуге дайын баланың көп мәдениетті тұлғасын тәрбиелеу. Көп ұлтты және көп мәдениетті ортада белсенді өмір сүруге қабілетті, басқа мәдениеттерді түсіну мен құрметтеудің дамыған сезімі бар адамды қалыптастыру. Әр түрлі ұлт өкілдерімен бейбітшілік пен келісімде өмір сүру қабілетін дамыту.
Сыныпта коммуникативті жағдай жасау үшін әр баланың жоғары белсенділігін сақтау керек. Ең алдымен, кемшіліктерді емес, баланың жетістіктерін бағалау маңызды. Тіпті ең кішкентай жеңісті бағалау керек.
Мектепке дейінгі жастағы балаларды, атап айтқанда 3-5 жастағы балаларды көптілділікке ерте оқыту заңды болып табылады, өйткені тілдерді ойдағыдай меңгеру мүмкіндігі оларды әрі қарай оқытудың оң уәждемесін сақтауға мүмкіндік береді. Оқытудың алғашқы кезеңінде шетелдік қарым-қатынасқа қызығушылық қалыптасады, ал мектепке дейінгі жаста алынған тілдік база кейіннен кейбір мектеп оқушыларында пайда болатын шетелдік сөйлеуді дамыту қорқынышын жеңуге көмектеседі.
Мақсаты: мектепке дейінгі білім беру жүйесінде үштілділікті дамыту келешегі мен жағдайын талқылау
Міндеттері:
мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту жүйесінде үштілділіктің негізгі бағыттарын анықтау;
мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту жүйесінде үштілділіктің психолого-педагогикалық аспектілерін жетілдіруде практикалық ұсынбаларды әзірлеу;
Осылайша, мектепте тілді жоғары деңгейде үйренуге негіз қаланады. Білім беру үдерісіне тілдердің үштұғырлығын енгізудің негізгі мақсаты қазақ, орыс және ағылшын тілдерін кіріктірілген түрде оқыту негізінде тәрбиеленушілердің коммуникативтік мәдениетін қалыптастыру болып табылады.
Қазақ, орыс және шет тілдерін білу қазіргі қоғамда адамның жеке және кәсіби қызметінің ажырамас құрамдас бөлігі болып табылады. Мұның бәрі, тұтастай алғанда, бірнеше тілді іс жүзінде және кәсіби түрде меңгерген және осыған байланысты қоғамда әлеуметтік жағынан да, кәсіби жағынан да беделді орынға ие болудың нақты мүмкіндіктерін алатын көптеген азаматтардың қажеттілігін тудырады. Үштілділікті сауатты және дұрыс енгізу балабақша түлектеріне кез-келген ортада коммуникативті бейімделуге мүмкіндік береді.
Мектепке дейінгі ұйымдарда үштілділікті қолдану ерекшеліктері
Қазақстан Республикасының президенті Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру атты бағдарламалық мақаласында көзделген басты мақсат - ол әлемдегі ең дамыған 30 елдің қатарына қосылу. Елбасымыз өз сөзінде ұлттық сананы жаңғыртудың алты басым бағыттарын атап көрсетті. Болашақ ұлттың табысты болуының басты шарттарының бірі- бәсекеге қабілеттілік екендігі, үштілділікті меңгерудің маңыздылығы баяндалды. Осы мақсаттар мен шарттарды басшылыққа ала отырып ,көптілділікті жаңарту үдерісін мектепке дейінгі жастан бастау керек.
Көптілділікті жаңарту үдерісін мектепке дейінгі жастан бастау керек, өйткені дамудың осы кезеңінде жеке тұлғаның қалыптасуының негізі қаланады.
Мектеп жасына дейінгі балалардың тілдік сауаттылығының өзектілігі экономикалық, мәдени және саяси салалардағы жалпыға ортақ әлемдік ықпалдастыққа беталыста анықталады. Қазіргі еңбек нарығы маманнан әлеуметтік - саяси, көпмәдениетті, коммуникативті, ақпараттық құзыреттіліктерді меңгеруді талап етеді.
Көптілділік құзыреттілігі жеке тұлғаның әлеуметтік мәдени және кәсіби салалардағы сәтті іске асуына себепші болады, өркениетті диалог негізінде адамдық және іскерлік қатынасты құруға мүмкіндік береді.
Әлемнің, тілдердің, мәдениеттердің сан алуандығы қазіргі кезде мәдени аралық қарым- қатынас философиясын анықтайды. Сонымен қатар тілдің сан алуандығы мәдени мұраның айрықша құнды бөлігі ретінде қарастырылады.
Мектепке дейінгі педагогиканың теориялық және практикалық мақсаты - жас ұрпақтың ой - өрісін, сана сезімін кеңейте отырып, өмірге қажетті білім - дағдыларға үйрету. Сол себепті педагогика мен Мектепке дейінгі тәрбие беру және оқыту бағдарламасында сәбидің тілін дамыту, ауызекі сөйлеуге үйрету үш тілді қатар меңгеру, үйренгенін күнделікті өмірде пайдалана білуге жаттықтырып отыру ісіне назар аударады. Өйткені, баланың айналадағы өмірді танып, білудегі басты жәрдемшісі - тіл болып табылады. Ал тілдің дамуы оның сана - сезімін, ой - өрісін жетіле түсуіне негіз болады.
Мемлекеттік тіл рухани және ұлттық бірліктің негізгі басымдығымен анықталған. Оны меңгеру, мектепке дейінгі жастан басталатын қоғамдық өмірге белсене араласатын және жеке бәсекеге қабілеттітілікті анықтайтын, ынталандырушы, әрбір Қазақстан азаматының борышы және міндеті
Мектепке дейінгі жаста үш тілді меңгеру баланың тікелей қабылдауымен, өзге тілді адамдармен ашық қарым-қатынас жасаумен байланысты.
Мектеп жасына дейінгі бала оған екінші тілді білу не үшін керек екенін түсінбейді. Балалардың мотивациясы осында және қазір ұстанымы бойынша әрекет етеді, яғни бала алыс мақсат қоймайды.
Сондықтан екінші тілді меңгеру процесі баланың ересектермен және басқа балалармен қарым-қатынасындағы тұлғалық, танымдық, ойын іс-әрекеті қажеттіліктерін қанағаттандыру барысында құрылады.
Осы мақсаттағы қарым-қатынас баланың тілдік ортаға тікелей қатысуымен жүргізілуі керек. Бірлескен іс-әрекет қуану, ересектермен, құрдастарымен ынтымақтасу, олармен қарым-қатынасына қанағаттану негізінде қалыптасады.
Қатынас білім саласы құрылымының әрекеті әр түрлі өзара байланыстағы сөйлеу жұмысының, сөздікті жетілдіру және жандандыру, грамматикалық сөйлеу тіркесін қалыптастыру, дыбыстық сөйлеу мәдениетін және т.с.с. тарауының процессі ретінде белгіленеді. Осы кезеңде, мектепке дейінгі жаста, байланысты монолог сөзін дамыту негізгі мақсат болып табылады.
Оқытылудағы тілдердің дұрыс айтылуын қалыптастыру барысында есту қабілеті және фонематикалық қабылдау, сөйлеу аппаратының моторикасы, яғни сөйлеу мүшелерінің қозғалғыштығының айырықша мәнділігі бар. Екітілде айтылуын қалыптастыруға фонематикалық есту қабілеті міндетті шарт болып табылады.
Мектеп жасына дейінгі балалардың фонематикалық қабылдау қабілеті өте жоғары деңгейде дамитындығы байқалады; олар дыбыстарды дұрыс айтып, олардың жіңішке және сараланған дыбыстар, сөз түрлері мен жеке дыбыстарды қалыптастырады.
Сараланған дыбысты қабылдау қабілеті акустикалық және артикуляциялық дағдыларды дамыту барысында қалыптасады.
Үштілдік компонентті қолдану барысында дыбыс шығару біртіндеп қалыптасады. Олар 3 кезең арқылы өтеді:
артикуляциялық аппаратты дайындау;
тұйықталған дыбыстың айтылуын нақтылау;
буындарда, сөздерде және фразалық сөйлеуде буындарды бекіту.
Барлық балалар игеруге мiндеттi негiзгi лексикалық қормен қатар игерiлетiн белгiлi рецептивтi лексиканың көлемi: күнделiкті әдеттi айтылатын сөздер, ұйқастырмаларда және тыңдалымға арналған мәтiндерде кездесетiн лексика.
Жаңа сөздердi саралап айтуды жөндеу, тек таза сөйлеу және жаңылтпаштарды қолдану арқылы жүзеге асады.
Сөйлеудiң дұрыс ырғағы мен екпiнiн қалыптастыруда сөйлеу тынысы ерекше орын алады. Cөйлеу тынысы тыныстық гимнастиканың барысында дамиды. Тыныc гимнастикаcында әр түрлі cюжетті жаттығулар қолданылады: (Cағат Ұшақ Cорап және т.б.). Тыныc гимнастикаcы әр түрлі ойын жаттығулар түрiнде өтеді. Балалар мақта шарларын, қағаз cызықшаларын, шарларды үрлейді, cабын көпiршіктерін жiбереді және т.б.
Көптілді қолдану барысында келесі ерекшеліктерді ескеру қажет:
оқытудағы тiлдеpдiң сөз әрекетiн белсендi түсiну және айту пpоцессi ретiнде қалыптасуы керек;
оқыту әдістемесі қызмет принципіне (қолда баp қызығушылық, қойылған мақсатқа сәйкес теңбе-тең тәсілдер мен мақсаттаpды қолдану) негізделуі керек;
қаpапайым пікіp айту машықтарын қалыптастыру үшін сөз таңдау, оның өзгеруi, сәйкес ойын жеткiзу сөйлемдерін таңдау қажет;
мектеп жасына дейінгі балаларды сөйлеу жағдайындағы бағытталу машықтары және оқытылып жатқан тiлдегі қаpым-қатынасқа оқыту қажет.
Жаңа сөздерді сөйлеуде пайдалану кезінде оларды игеру және қарым-қатынас жасау тек белгілі сөздік қордың жинақталуы мен есте сақталу жағдайында ғана мүмкін.
Сөздік жұмысы екі тілде оқытудың алғашқы кезеңінде басым болып табылады, себебі тілдерді тәжірибеде игеру алдын ала бейтарап сөздікті жинақтаусыз мүмкін емес. Белсенді сөздікке жаңа сөздерді енгізу: ойыншықтар, нақ пішін, табиғи заттар, сюжеттік суреттер, фотосурет, сызбаларға сүйене отырып, бейнелерді көру нәтижелі болып табылады. Жаңа сөздердің айтылуы мінсіз, айқын, ашық болуы тиіс. Меңгерудегі тілге енгізілетін жаңалықтар келесі кезеңдерден өту қажет: педагогтің үлгісіне сүйене отырып жаңадан естіген сөздерді елестетіп қалыптастыра білу; сөйлеу кезінде оларды тану және түсіну.
Мағыналы мәтінді, тақпақтар, өтірік өлеңдер, санамақтардың екпін мен мәнерлеп айтылуына аса назар аудару қажет.
Айтылу жағынан сөйлеуін жетілдіру, есту ықыласын дамыту, есту арқылы сөйлеуін жетілдіру үшін мынадай әр түрлі тәсілдер қолданылады:
оқыту тіліндегі педагогтың үлгісіне қарап дыбыс және сөздерді дұрыс айту;
драматизациялауда кейіпкердің дауысын келтіру барысында дұрыс екпінді қолдану;
тілдік белсенділігін арттыру үшін сұрақтарды дұрыс қою;
- сөйлемдерді әр түрлі екпінмен (қуана, ренжулі, немқұрайлы) айту бойынша шығармашылық тапсырмалар;
- жеке сөздер, сөйлем, логикалық екпін қоюлары, дауыс ырғағын және күшін өзгертуді (қосылып, жекеше) қайталау үшін жаттығулар;
Жаттау немесе жатқа оқу кең қолданылады (ертеңгілікте орындау, сәбилердің алдында көңіл көтеру, туыстардың сыйлығына және т.б.). Осы жаттығулар баланың күш-қуатын жұмылдырады, әрі басқа тілде өз қалауынша айтуға ықыласын арттырады.
Мектепке дейінгі жастағы үлкен балалардың мәнерлеп сөйлеуі әр түрлі болып қалыптасады, сондықтан ұйымдастырылған оқыту қызметінде бірнеше қатар әдіс-тәсілдер қолданады.
Мектеп жасына дейінгі баланың қабылдау ерекшеліктерін ескере отырып, педагогтен жеңілдеткен түрде еске сақтау тәсілдерін қолдану талап етіледе. Балалармен лексикалық мәліметті нақты бекіту үшін, оны бірнеше рет қайталау қажет. Баланың сөздік қорын толықтыру үшін, қайталау барысында тек белгілі ғана емес, жаңа лексиканы пайдалану қажет.
Бастапқы кезеңде орыс тілінде оқытылып жатқан топтардың қазақ тілін оқыту барысында лексикалық, грамматикалық және фонетикалық дағдыны қалыптастыруына үлкен назар аудару қажет. Осы дағдылар болмаса сөйлеу өнері айтарлықтай сапалы болмайды, балалар дұрыс айтуды және оқытудағы тілдердің сөйлеу қалыптылығын сақтай алмайды.
Күнделікті, әртүрлі тұрмыстық жағдайда ұйымдастырылған оқу қызметі процессінде және дидактикалық ойын барысында өздігінен әртүрлі сөздіктерді қолдануда жүзеге асады. Маңызды тілдесуді ұйымдастыруды, балалардың сөйлеуге назарын аудару, сөздік қорына, баланың жинақталған сөз құрамы байлығын пайдалану педагогтің рөлі болып табылады.
Театр әрекеті, сүйікті ертегілердің ерекше үзінділерін сахналау, кейіпкерлер диалогін пайдалану орыс және ағылшын тілдерін үйренуді белсендіруге, грамматикалық құрылымды және жүйелі сөздің дамуына мүмкіндік туғызады.
Мектепке дейінгі жастағы баламен тілдерді үйрену барысында үш тілді қатар меңгеру жағдайында дыбыс мәдениетін меңгеру - балалардың белсенді сөздік қорын толықтыру барысын анағұрлым қарқындатады, тіл байланысын кеңейтеді.
Үш тілді қатар дамытудағы жұмысты дұрыс ұйымдастыру және дұрыс жоспарлау үшін балалардың сөйлеу мүмкіндіктерін дамыту мен байытудың жалпы жағдайын анық білу қажет.
Ана тілінің ерекшеліктерін есепке ала өзге тілдерді оқыту кезіндегі коммуникативтік, когнитивтік және функциональдық тәсілдер бірлігі тілдерді оқытудың қазіргі теориясы мен әдістемесі келешегі зор бағыт интегративтік тәсілді қарастыруға мүмкіндік береді.
Үш тілді меңгертуде жаңа ақпараттық технологияларды пайдаланудың ерекшеліктері
Елбасы балаларымыз қазақ тілімен қатар орыс және ағылшын тілдерін де белсенді меңгеру үшін жағдай жасауға шаралар қабылдау қажеттігін көрсетті. Көрсетілген үш тілдің әр қайсысы кез-келген салада өзінің қолданыс мүмкіншілігін барынша ашуы тиіс.
Білім беруді жаңғырту үдерісін мектеп жасына дейінгі кезеңнен бастаған қажет, өйткені бұл кезеңде тұлғаның қалыптасу негізі қаланады.
Қазақстандағы көптілді білім беру моделі, әр білім алушының мектеп жасына дейінгі кезеңінен бастап, ел дамуының игілігі үшін бойындағы тұлғалық қабілеттерін ашуға үш тілді
- қазақ, орыс, ағылшын тілдерін қарқынды түрде меңгеруге бағытталған. Тілді қазіргі замандағы диалогтың құралы ретінде қолданатын тұлғаны қалыптастыру білім беру үдерісінің негізгі мақсаттарының бірі болып табылады. Тілді иеленуші тұлға тек лингвистикалық қабілеттерінде емес, сөйлеу әрекетінде сөзді түсініп өз ойын тұжырымдау қабілетінде байқалуы тиіс, бұл қасиет біртіндеп басқа тілде сөйлесу кезінде өзінің адами әлеуеті мен кәсіби құзыреттілігін жүзеге асыра алатын екінші тілді меңгерген тұлғаны қалыптастырады.
Қазіргі замаңғы еңбек нарығы маманнан саяси-әлеуметтік, көп мәдениетті, қарым- қатынас, ақпараттық құзыреттіліктерін меңгеруді талап етеді. Көптілді құзыреттілігі жеке тұлғаға өзін мәдени-әлеуметтік және кәсіби салаларда шындауға ықпал етеді, өркениетті диалог негізінде адами және жұмысқа байланысты қатынас жасауға мүмкіндік береді.
Көптілді құзыреттілікті отандық және шетелдік ғалымдар, көп этникалық қоғамда жеке адамға жеңіл бейімделіп өзін шындауға мүмкіндік беретін құзыреттілік ретінде қарастырады. Қазіргі таңда ең алдымен мектепке дейінгі ұйымдардың деңгейінде көптілді білім беру мазмұнын бір жүйеге келтіру қажет. Бұл тілдік дайындықтың нормативтік базалық деңгейін бастауыш, орта, жоғары және жоғарыдан кейінгі білім беру деңгейінде көптілді құзыретті
қалыптастыруды сабақтас жалғастыру үшін қамтамасыз етуі қажет.
Мектеп жасына дейінгі кезең тілдерді үйренуге ең қолайлы кезең екендігін, бала жетерлік зейін қоюға, логикалық ойлауға қабілетті екендігін, балада жетерлікті ес көлемі бар екендігін есепке ала отырып, үш тілде оқытуды мектепке дейінгі ерте жастан бастау қажеттілігі туындайды. Бұл тілдерді ары қарай үйренуде сөздердің лексикалық қорын құруға мүмкіндік береді.
Тілдердің үштұғырлығының өзектілігі практикалық маңыздылығымен де себепші. Мектеп жасына дейінгі балалар алған білімдерін мектепте оқыған кезде де қолдана алады. Мектепке алғашқы барған кезде балалардың ең бастысы -- екінші тілді ары қарай үйренуге қызығушылықтары қалыптасуы, белгілі білім көлемі жинақталуы тиіс, бұл балаларға бастауыш мектепте тілдердің үштұғырлығы бағдарламасын жеңіл меңгеруге мүмкіндік беретін.
Мемлекеттік тіл рухани және ұлттық бірліктің басымдылығымен негізделген. Ана тілін білу Қазақстанның мектеп жасына дейінгі ерте жастан бастап әрбір азаматының, міндеті мен борышы, өзінің бәсекеге қабілетті бола білуін және қоғамдық өмірге араласуды айқындайтын ынталылығы болуы тиіс.
Үш тұғырлы тіл саясаты бұл Елбасының халыққа қойған міндеті. Қазақ тілі - бұл мемлекеттік тіл, әрине, әр елдің мемлекет болып қалыптасуы үшін мемлекеттік тілдің орны ерекше. Орыс тілі - заңға сай ұлтаралық қатынас тілі, ал ағылшын тілі - халықаралық тіл.
Тіл - халықтың ең басты қазынасы. Үш тұғырлы тіл саясатын қолға алсақ та, өз еліміздің ішінде қазақ тілін өгейсітуге болмайтынын әсте естен шығаруға болмайды. Мұндайда Өзге тілдің бәрін біл, өз тіліңді құрметте! - деген даналық сөз ойымызға орала кетеді. Тіл білу - байлық. Әсіресе, өркениеттік өрелік алға шығып, жаһанданудың лебі есіп тұрғанда көп тілді игергенге ешкімнің таласы бола қоймайтыны анық. Сондықтан қазақ, орыс және ағылшын тілдерін жетік меңгерген ұрпақ тәрбиелеу біздің мақсатымыз.
Жалпы, Үштұғырлы тіл туралы жобаны Елбасы Н.Ә.Назарбаев 2006 жылдың қазанында өткен Қазақстан халқы ассамблеясының XII құрылтайында жария еткен болатын. Ал 2007 жылғы "Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан" атты халыққа жолдауында "Тілдердің үштұғырлылығы" атты мәдени жобаны кезең-кезеңмен іске асыруды ұсынды.
Егеменді еліміздің өсіп келе жатқан ұрпағын ойлы да іскер, жігерлі де батыл, өзіне-өзі сенімді, интеллектуалдық деңгейі биік, дүниетанымы дұрыс қалыптасқан азамат етіп тәрбиелеуде мектепке дейінгі ұйымдардың алатын орны айрықша. Бұл балаға жаңа әлемнің есігін ашып беріп, рухани дүниесінің қалыптасуына негіз салады. Ал кішкентай бүлдіршіндер - ертеңгі ел тұтқасы. Оларды парасатты да саналы азамат етіп тәрбиелеу, сондай-ақ бүлдіршіндерге тек білім беріп қана қоймай, олардың бойына ұлттық мінез-құлық, адамгершілік, сыпайылық пен кішіпейілдік қасиеттерін калыптастыратын және де баланың жан дүниесін рухани қазыналарын байыту.
Мектеп жасына дейінгі балаларға үш тілді меңгертуде жаңа технологияларды, техникалық құралдарды оқу іс-әрекетінде жан-жақты қолдану, педагогтың көптеген қиындаған қызметтерін жеңілдетіп, осы іскерліктің ұстанымды жаңа тәсілдерінің пайда болуына мүмкіндік туғызады. Осындай жаңа жолдардың біріне ақпараттық оқыту жүйесіндегі компьютерлік бағдарламалардың түрлері арқылы тіл үйретуді жатқызуға болады.
Білім беруді ақпараттандыру жағдайында педагог мамандарының біліктілігін көтеру - бүгінгі күннің негізгі міндеттерінің біріне айналып отыр. Бүгінгі Қазақстанда ғылым мен техниканың қарқынды дамуына байланысты, еліміздің білім беру жүйесінің оқу үрдісіне жаңа ақпараттық технологияларды, техникалық құралдарды пайдалануға үлкен мүмкіншіліктер болып жатыр. Осыдан келіп бүгінгі таңда Қазақстан педагогтеріне қойылатын көптеген талаптар туындап отыр. Мәселен, педагогтердің құзырлылығы қалыптасуы керек, соның ішінде ақпараттық-коммуникациялық құзырлылығы (АҚҚ) қалыптасуы өте қажет.
Ақпараттық технологиялар деп оқыту педагогикасында арнайы техникалық ақпараттық құралдарды (интерактивті тақта, электронды - есептеуіш машиналар, аудио, бейне) пайдаланатын барлық технологияларды атайды. Компьютерлер білім беруде кеңінен қолданыла бастады, оқытудың компьютерлік технологиясы термині пайда болды. Компьютерлік технологиялар бағдарламалаған оқытудың идеяларын дамытады, заманауи компьютерлер мен коммуникацияның бірегей мүмкіндіктерімен байланысты тың, әлі зерттеле қоймаған нұсқаларды ашады. Оқытудың компьютерлік (жаңа ақпараттық) технологиялары - бұл балаларға компьютер арқылы ақпараттарды дайындау және беру үдерістері. Компьютерлік технологиясының мақсаты ақпаратпен жұмыс жасау қабілетін қалыптастыру, коммуникативтік қабілеттіліктерді дамыту, ақпараттық қоғам тұлғасын дайындау, зерттеу қабілетін қалыптастыру, оңтайлы шешімдерді қабылдау қабілеті болып табылады.
Ақпараттық-коммуникативтік технологияларды қолдану кезінде денсаулық сақтау технологиялары туралы естен шығармау керек, тәрбиелеудің техникалық құралдарын қолдануды балалардың жас ерекшеліктеріне сәйкес уақытпен шектеу керек. Сөйтіп, АКТ-ны оқу-тәрбиелеу үдерісіне ендіру педагогтің кәсіби сипаттамасы болатын, педагогикалық шеберлікті құрайтын педагог құзыреттілігін қалыптастыру қажеттілігін тудырады.
Инновациялық білім беру құралдарына: аудио-видео құралдар, компьютер, интерактивті тақта, интернет, компьютер - мультимедиялық құрал, электрондық оқулықтар мен оқу-әдістемелік кешен, инновациялық ақпараттық банк, инновациялық сайт және тағы басқалары жатады. Сондықтан да қазіргі таңда көптеген интерактивтік бағдарламалық бөлімдер, қозғалмалы объектілер құруға мүмкіндік беретін векторлық және графикалық жабдықтар көптеп шығып, қолданыс табуда. Осындай құралдардың бірі - мультимедиялық оқулықтарды балабақшада кеңінен пайдалану оқу іс-әрекеттерін жоғары дәрежеде жүзеге асыруға мүмкіндік туғызары анық. Бұл жағдайда тәрбиеші әр оқу іс-әрекеттерін өткізер алдында жиі-жиі көрнекіліктер ауыстырмаған болар еді. Ал мультимедиялық оқулықтар арқылы тәрбиеші уақытты тиімді және ұтымды пайдаланары айқын. Мультимедиялық оқулықтар біріншіден балалардың қызығушылығын арттырады, екіншіден зейін қойып көрумен қатар түсінбеген жерлерін қайта көруге, тыңдауға және алған мағлұматты нақтылауға мүмкіндік береді, сонымен қатар бүлдіршіннің білім алу кезеңінде оқу іс- әрекетіне белсенділігін арттыра түседі. Мультимедиялық оқулықтар балабақша бүлдіршіндеріне арналған таптырмас құрал. Себебі, бұл кезеңдегі балалардың зейіні әдемі түстерге, әдемі ойыншықтарға, әдемі суреттерге, яғни, әдемілікке, әсемдікке әуес болады. Кез келген сабақта әр түрлі әдемі, ұнамды, жағымды суреттер, сызбалар, тәсілдер арқылы графикалық иллюстрациялар негізінде ақпараттық-коммуникациялық технологияларды пайдалану тәрбиеленушілердің танымдық белсенділігін арттырып қана қоймай, логикалық ойлау жүйесін қалыптастыруға, шығармашылықпен еңбек етуіне жағдай жасайды.
Заманауи ақпараттық технологиялар баланы қоршаған ортаның терезесі секілді Ақпараттық технологияларға барлық арнайы техникалық ақпараттық құралдарын қолданатын технологиялар жатады.
Ақпараттық-коммуникативті технологиялар (АКТ) жаңа білім беру тәсілдерін анықтайды. Олар баланың дамуы мен оқытудың сапалы жаңа мазмұнына сәйкес келеді.
Ақпараттық технологиялардың көмегімен ақпараттармен жұмыс істеу іскерліктері қалыптасады, коммуникативті қабілеттері дамиды, ақпараттық қоғамды табуда тұлғаны дайындау жүзеге асырылып, зерттеушілік іскерліктері мен тиімді шешімдерді қабылдау қабілеттері қалыптастырылады. АКТ-ны дәстүрлі тәрбиелеу және оқыту әдістемелерімен, сонымен қатар, педагогикалық инновациялармен үйлесімді біріктіргенде оқытудың тиімділігін айтарлықтай арттыруға, қоршаған ортаны тұтастай қабылдауын қалыптастыруға мүмкіндіктер туғызады. Компьютерлік технологияларды қолдану жеке лған білімдерін емес, тұтас, бірімен тікелей байланысты, мөлшерленген және арнайы ұйымдастырылған жүйені болжайды. Қоғамның заманауи талаптарына сәйкес АКТ-ны қолдану білім беру қызметінің сапасын арттыруға, мектепке дейінгі білім беру мазмұнын жаңа перспективалық ммүмкіндіктерімен толықтырып, кеңейтуге мүмкіндік береді.
Мектепке дейінгі ұйымдарға арналған ақпараттық технологиялардың мазмұнына жаңа буын техникалық оқыту құралдары енеді:
- компьютер, проектор, экрандар, сенсорлық интерактивті тақталармен жабдықталған мультимедиялық кабинеттер;
- компьютерлік дамытушы ойындар;
- балаларды оқытуда педагогтерге айтарлықтай мүмкіндіктерін арттыратын анимация элементтері бар видео және фото материалдар.
Үш тілді меңгеруде компьютерді қолдану мәтіндер мен ақпаратты білуге жол ашады. Балалар компьютермен жұмыс істеуге қызығады, өйткені кейбір жағдайларда компьютер білмеген жерін көрсетіп, көмекке келеді. Қазақстан Республикасының мемлекетаралық тілі - ағылшын тілін жаңа технологиялар арқылы оқыту ісі күннен-күнге өзекті болып келеді.
Жаңа технология - педагогтың мүмкіндігін күшейтетін құрал, бірақ ол педагогты алмастыра алмайды. Компьютер мүмкіндіктері психология мен дидактика тұрғысынан талданып, керек кезінде педагогикалық талаптарға сай қолданылуы керек. Ұрпақ үшін кітаптың маңызы қандай болса, компьютерде бала үшін қоршаған әлемді танудың табиғи құралы болып табылады. Олай болса барлық ұйымдастырылған оқу қызметтерді компьютерлердің көмегімен жүргізуді үйрену - бүгінгі күннің кезек күттірмейтін өзекті мәселелерінің бірі.
Мектепке дейінгі мекемелерде білім беруді ақпараттандырудың қағидалары:
- балаларға берілетін білімдер мен мәліметтердің түсініктілігі;
- баланың интеллектуальдық және шығармашылық қабілеттерін дамыту;
- білім мен тәрбиенің бірізділігі;
- жалпы компьютерлік сауаттылық;
- оқыту мен тәрбиелеудің жылдамдығы.
Нәтижелері:
- жаңа ақпараттық технологияны қолдану арқылы білімнің сапасын көтеру;
- жаңа ақпараттық технологияларды е нгізу арқылы балалардың білуге деге н қызығушылықтарын арттыру;
- мультимедиялық электрондық оқулық тарды, виртуальдық лабораторияларды және бақылау программаларын жасақтап, қамтамасыз ету;
- балалардың компьютерлік сауаттылықтарын арттыру;
- интерактивті тақтада жұмыс жасауға үйрету;
- ұйымдастырылған оқу қызметі барысында презентациялар, видеолар, әуендер қолдану.
Ақпараттық технология - ақпараттарды жинау, сақтау және өңдеу үшін бір технологиялық тізбекте біріктірілген әдістер мен өндірістік және бағдарламалық- технологиялық құралдардың жиынтығы. Қазіргі кезде мектепке дейінгі мекемелерден бастап ақпараттық технологияларды қолданудамыз.
Сонымен, үш тілді меңгертуде ең алдымен кәсіби деңгейі жоғары, интеллектуалдық, шығармашылық әлеуеті мол, жаңа технологияларды жетік меңгерген, жаңа заман талабына сай бәсекеге қабілетті бола алатын тәжірибелі педагог қажет. Осындай педагогтардың білім беру нәтижесінде сөздік қорлары мол, ойлау қабілеттері ұшқыр, өз ойын еркін айта алатын, жан жақты жас жеткіншек тәрбиеленеді.
Қорыта айтқанда, жаңа технологиялардың көмегімен бүлдіршіндерді үш тілде меңгертуге болады. Қай халықтың, қай ұлттың болсын толығып өсуіне, рухани әрі мәдени дамуына басты ықпал жасайтын тірегі де, түп қазығы да - ол білімді азаматы.
Ал, білімді азамат, саналы ұрпақ өсіру біздің міндетіміз.
Мектепке дейінгі ұйымдарда тілдің үштұғырлығын дамыту
Бүгінгі білім беру жүйесі модернизацияланған заманда көп тілді меңгертуге аса назар аударылып, жан-жақты жол ашылған. Келешекке кемел біліммен,- деп Елбасы Н.Ә.Назарбаев ұстаным еткендей, келшекке терең біліммен қадам басып, әлемдік білім кеңістігінің құпияларына үңіліп, қоғамға бейім, өз қабілетін таныта алатын, жан-жақты дамыған, бірнеше тілді меңгерген құзіретті тұлғаны қалыптастыру басты мақсаттардың бірегейі болып отыр. Үштілді оқыту - заман талабы . Үштілділік - бәсекеге қабілетті елдер қатарына апарар басты ба спалдақтардың бірі. Еліміздің мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту жүйесінің қалыптасуы тарихи күрделі даму кезеңдерінен өтті. Оның мазмұны қоғам дамуының бағыт-бағдарына қарай жаңарып, заман
талабына сай ӛзгеріп отырды.
Еліміздің мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту жүйесінің қалыптасуы тарихи күрделі даму кезеңдерінен өтті. Оның мазмұны қоғам дамуының бағыт-бағдарына қарай жаңарып, заман талабына сай өзгеріп отырды.
Президентіміздің қазіргі кезде басты назар аударған бір мәселесі - бүгінгі мақтанышымыз, ертеңгі келер ұрпағымыздың тәрбиесі. Өйткені, бала - өмірдің сәні, бақыттың нысаны, ертеңгі күнді жалғастырушы ұрпақ. Ұрпақ тәрбиесі - келешек қоғам тәрбиесі. Сол келешек қоғам иелерін жан-жақты жетілген, ақыл-парасаты мол, мәдени - ғылыми өрісі озық етіп тәрбиелеу - педагогтардың міндеті. Ал, қазіргі кезде ата-бабамыздың салт-дәстүрі мен әдет-ғұрпынан ажырап қалған, шетелдік компьютерлік ойындар мен қатыгездікке құрылған фильмдердің еркінде кеткен жастарымызды қайтсек дұрыс жолға саламыз? Бүгінгі таңда бұл сұрақ ұлтымыздың болашағын ойлайтын, санасы сергек барша қауымды толғандыруда.
Мектепке дейінгі жастағы балаларға қазір бес тіл болсын, он тіл болсын, жақсылап үйретсе, меңгеріп кетеді. Балаларды бір тілмен шектеу - дұрыс емес. Сол үшін, ең болмағанда, үштілділікті кішкентай жасынан бастап жетілдіруіміз керек. Балалар тілді табиғи түрде тез меңгереді. Қазргі балаларға білім алуға барлық жағдай жасалынған. Олар бүгін жақсы оқыса, көптілді меңгерсе, келешекте Қазақстанымыздың өркениетті дамуына өз үлестерін қосады, дүниежүзін шарлайды. Үш тілді емес, одан да көп тіл үйретуіміз керек. Мен бұл жерде қазақ тілін қазақтар білмесін деп отырған жоқпын. Әрине, балабақшадан бастап қазақ тілін үйретуге тиіспіз. Әрине қазақ тілін үйрету керек, ол бірінші орында болсын. Бірақ сонымен бірге, орыс тілі, ағылшын тілі т.б. тілін балаларға үйретуге тиіспіз. Болашақта біздің балаларымыз басқа елдің адамдарымен қатынас жасай алу үшін біз оларға жас кезінен бастап өз тілін ғана меңгермей басқа да тілдерді меңгеруге мүмкіндік жасауымыз керек.
Сонымен, әр білім беретін, балаларды тәрбиелейтін мекеменің басты міндеті - Қазақстанның жаңа азаматын тәрбиелеу болуы тиіс. Сондықтан кішкентай жасынан бастап, балабақшаға келген күндерінен бастап балалардың шетел және басқа тілдеріне қызығушылықтарын арттырып, үштілділік арқылы тәрбиелеу керек.
Қазіргі таңда ең алдымен мектепке дейінгі ұйымдардың деңгейінде көптілді білім беру мазмұнын бір жүйеге келтіру қажет. Бұл тілдік дайындықтың нормативтік базалық деңгейін бастауыш, орта, жоғары және жоғарыдан кейінгі білім беру деңгейінде көптілді құзыретті қалыптастыруды сабақтас жалғастыру үшін қамтамасыз етуі қажет.
Мектеп жасына дейінгі кезең тілдерді үйренуге ең қолайлы кезең екендігін, бала жетерлік зейін қоюға, логикалық ойлауға қабілетті екендігін, балада жетерлікті ес көлемі бар екендігін есепке ала отырып, үш тілде оқытуды мектепке дейінгі ерте жастан бастау қажеттілігі туындайды. Бұл тілдерді ары қарай үйренуде сөздердің лексикалық қорын құруға мүмкіндік береді.
Тілдердің үштұғырлығының өзектілігі практикалық маңыздылығымен де себепші. Мектеп жасына дейінгі балалар алған білімдерін мектепте оқыған кезде де қолдана алады. Мектепке алғашқы барған кезде балалардың ең бастысы -- екінші тілді ары қарай үйренуге қызығушылықтары қалыптасуы, белгілі білім көлемі жинақталуы тиіс, бұл балаларға бастауыш мектепте тілдердің үштұғырлығы бағдарламасын жеңіл меңгеруге мүмкіндік беретін.
Мектепке дейінгі ұйымдарда тілдің үштұғырлығын дамыту бағдарламасы мектеп жасына дейінгі балалардың үш тілде бірдей белсенді сөздік қорын дамытуға бағытталған. Тілдердің үштұғырлығы мектеп жасына дейінгі балалардың мемлекеттік тілде, Қазақстан Республикасының аумағындағы екінші болып есептелетін, жалпы қолданыстағы орыс тілінде және халықаралық тілі болып саналатын - ағылшын тілінде қарым-қатынас жасау дағдыларын қалыптастыруға негізделген.
Үштұғырлы тіл саясатын жүзеге асыру мақсатында Мектепке дейінгі ұйымда тілдердің үштұғырлығын дамыту шағын лекция, интеллектуалдық ойын Полиглот, Балабақша жағдайында үштілділікті ендіру мәселелері тақырыптарында дөңгелек үстел, Ағылшын тілі күні, Ағылшынша сөйлейміз тақырыбында немесе әр ертеңгіліктерде театр қойылымдарын қойып іс-шараларды жүргізуге болады.
Ана тілін және шетел тілдерін үйрену оқу процесінің бөлігі бола тұра, білім берудің негізгі компоненттерінің бірі болып табылады.
Осыған байланысты, педагогтардың, психологтар мен әдіскерлердің басым көпшілігі балаларға ана тілі мен шет тілдерін мектепке дейінгі ерте жастан бастап үйрету оңтайлы шешім деген ұстанымда, себебі мектеп жасына дейінгі кезең -- тұлғаның негізгі қасиеттері қалыптасатын, дене дамуының, эмоционалды, ақыл-ой негіздері қалыптасатын кезең болып саналады (Ш. А. Амонашвили, Н. А. Бонк, Л. А. Венгер, И. Н. Верещагина,Л. С. Выготский, П. Я. Гальперин, Н. А. Горлова, Э. П. Комарова, А.А.Леонтьев,Е. И. Негне - вицкая, Г. В. Рогова, Е. Н. Трегубова,А. М. Шахнарович және т.б.).
Әдетте, мектепке дейінгі ұйымда танымдық-тәрбиелік үдеріс (оқу элементтерімен) ойын іс-әрекеті арқылы қамтамасыз етіледі.
Тілдік дағдыларды дамытудың негізгі мазмұны мектепке дейінгі ұйымдарда тәрбиелеу мен оқыту бағдарламаларының Коммуникация білім беру саласында анықталады.
Коммуникация білім беру саласының мақсаты үйретілетін тілдердің ауызша және ауызша емес құралдарымен қоршаған ортадағы адамдармен қарым-қатынас жасауға қабілетті мектеп жасына дейінгі көптілді тұлғаны тәрбиелеу болып табылады.
Ұйымдастырылыған оқу қызметтері бойынша қойылатын негізгі талаптар: жалпы уақыттың 5 - 10 минуты үш тілде жүргізілетін жалпы дамытушы лексикалық түрлерге (сергіту кезеңдері, санамақтар, дидактикалық ойындар, тілдік және фонетикалық дайындықтарға, тақпақтар мен ұйқастырмаларға) бөлінеді.
Балаларға тілдердің үштұғырлығын үйрету әдістемесі
Ағылшын тілін үйрету әдістемесін таңдау барысында балалардың жас ерекшеліктерін ескеру қажет.
1. Ойын әдістемесі балаларды да, педагогтарды да қызықтырады. Ол қарапайымдылығымен тиімді: оқытушы тілді үйрету және жетілдіруді бойынша сабақты ойын түрінде жүргізеді. Әдістеменің құндылығы - ол бір жастан бастап бейімді, әдістеменің көмегімен ауызекі тілді, дұрыс айтылуды, орфографияны, грамматиканы және т.б. дамытады.
2. Зайцевтің әдістемесі үш жастан бастап балаларға арналған. Бастапқыда әдістеме қарапайым математикалық түсініктерді қалыптастыруға әзірленген болатын. Ендігі кезекте оны ағылшын тілін үйрету үшін бейімдеп, лайықтады. Зайцевтің белгілі текшелерінде ағылшын алфавитінің де әріптері пайда болды.
3. Глен Доманның әдістемесі сәбилерге арналған. Бұл әдістемеде баланың көру есі қатыстырылған, атаулары жазылған суреттер есте сақталады және оқуға үйрету үдерісін одан әрі жеңілдетуге көмектеседі, карточкаларын қолдан жасауға болады.. Карточкалармен сәбилермен ғана емес, сонымен қатар, ересектеу, тіпті мектепалды жастағы балалармен де жұмыс жасауға болады.
4. Жобалау әдістемесі 4-5 жастағы балаларға арналған. Тілді үйретуші сабақтар жүйесі үшін тақырып таңдайды, берілген тақырып бойынша қызықты бір нәрсе білуде балаларға көмектесетін әртүрлі іс-әрекет түрлерін ұсынады. Балалар дербес орындауы үшін (немесе ата-аналарының көмегімен) тапсырмалар алады. Қорытынды сабақтың уақыты келгенде балалар жобаның тақырыбына ауқымды шығармашылық жұмыстарымен келеді.
5. Аралас әдістеме - бұл жерде таңдауы бойынша түрлі әдістемелерді құрастыруға болады. Мысалы, ойындар ойнауға, тақпақтар мен әндер жаттауға, жобаларды әзірлеуге және т.б. болады. Әдістеменің құндылығы - әртүрлілігі. Түрлі іс-әрекетті ұсына отырып, баланы қызықтыру жеңілірек.
Мектепке дейінгі жүйесіндегі үштілдік-көпмәдениетті тұлғаны қалыптастыру құралы
Бүгінгі білім беру жүйесі модернизацияланған заманда көп тілді меңгертуге аса назар аударылып, жан-жақты жол ашылған. Келешекке кемел біліммен,-деп Елбасы Н.Ә.Назарбаев ұстаным еткендей, келшекке терең біліммен қадам басып, әлемдік білім кеңістігінің құпияларына үңіліп, қоғамға бейім, өз қабілетін таныта алатын, жан-жақты дамыған, бірнеше тілді меңгерген құзіретті тұлғаны қалыптастыру басты мақсаттардың бірегейі болып отыр.
Үштілді оқыту - заман талабы. Үштілділік - бәсекеге қабілетті елдер қатарына апарар басты баспалдақтардың бірі.
Үштұғырлы тіл туралы идеяны мемлекет басшысы 2006 жылдың қазанында өткен Қазақстан халқы ассамблеясының XII құрылтайында жария етті. Ал 2007 жылғы "Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан" атты халыққа Жолдауында "Тілдердің үштұғырлылығы" атты мәдени жобаны кезең-кезеңмен іске асыруды ұсынды.
Елбасымыздың Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан атты Халқына Жолдауында: "Тілдердің үштұғырлығы мәдени жобасын кезеңдеп жүзеге асыруды қолға алуды ұсынамын. Қазақстан бүкіл әлемге халқы үш тілді пайдаланатын мәдениетті ел ретінде танылуға тиіс. Бұлар - қазақ тілі - мемлекеттік тіл, орыс тілі - ұлтаралық қатынас тілі және ағылшын тілі - жаһандық экономикаға ойдағыдай кіру тілі" деген салиқалы үндеуінде айтқандай, әлемдік кеңістікке енуде ағылшын тілінің маңызы зор.
Ағылшын тілі - әлемдік бизнес тілі, оны меңгеру - жастарға әлем танудың кілті болмақ. Ағылшын тілін білу біздің жастарға шексіз мүмкіндіктер ашады. Ол - жаһанданудың кепілі.
Ақпараттық технология дамыған қазіргі дәуірде күн сайын дерлік ағылшын тілі дүние жүзі халықтарының тілдеріне жаңа сөздер мен ұғымдар арқылы батыл ену үстінде. Бұл үдерістен біз де тыс қалмауымыз керек
Осы орайда құрылған Тілдерді қолдану мен дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасының басты мақсаты:
-Қазақ тілінің мәртебесін көтеру;
-мемлекеттік мекемелерде іс-қағаздарды қазақ тілінде жүргізу;
-ағылшын тілін меңгерту;
-орыс тілін жетік білу;
-әр ұлттың тілдерін дамыту, оларды сақтап қалуға мүмкіндік жасау;
-тілдер гармониясының бірлігіне жол ашу.
Елбасының үштұғырлы саясаты аясында шетел тілін үйрену, оның қолданыс аясын кеңейту бүгінде кезек күттірмейтін өзекті де келелі мәселелердің бірі болып отыр. Алайда
Өзге тілдің бәрін біл, өз тіліңді құрметте,-деп ақын жырлағандай, өз тілінде еркін сөйлеп, өз тілін құрметтейтін тұлғаны баулысақ, өзге тілді қадірлейтін тұлғаны баулитынымызға көз жеткіземіз. Сондықтан да Мемлекеттік тілді үйрету балабақшадан басталуы тиіс. Бұл - заман талабы,- деген елбасының қағидасына сүйене отырып, қазіргі таңда балабақшадан бастап мектеп табалдырығын аттаған сәттен ана тілін меңгертуге, сауаттылыққа күш салынуда. Осы орайда ауыр жүк артылып отырған мұғалімдер мен тәрбиеші-ұстаздардың бәсекеге қабілетті тұлғаны тәрбиелеудегі еңбегі зор.
Үштілділіктің маңызын түсіне білген жанның еліміз үшін болашақтағы алары да, берері де мол. Біз ағылшын тілін игеруде серпіліс жасауымыз керек. Қазіргі әлемнің осы лингва франкасын меңгеру біздің еліміздің әрбір азаматына өмірдегі шексіз жаңа мүмкіндіктерді ашады
Осынау мүмкіндіктерді игеру мақсатында бүгінгі білім ордалары үштілділікті енгізудің, оны тиімді жүргізудің тың жолдарынан ізденіс табуда.
Мектепке деінгі ұжымда қазақ тілін оқыту барысында орыс тілі, ағылшын тілі пәндерін бірлікте алу мұғалімнің шеберлігіне байланысты жүргізіліп жүр. Бұл жерде өтіліп отырған бағдарламаға сай үш пәнді бірлікте ала отырып, пәнаралық байланысты жүзеге асыруға болады. Алайда дәстүрлі оқытуда тек аударма жасатумен ғана шектеліп отырсақ, қазіргі оқыту технологиясында түрлі шығармашылық бағыттағы тапсырмалар бере отырып, оқушы- субьектінің ізденісіне, яғни, жеке тұлғаның әрекетін дамытуды мақсат етудеміз.
Казахстан должен восприниматься во всем мире как высокообразованная страна, население которой пользуется тремя языками: казахский язык - государственный, русский язык как язык межнационального общения и английский язык - язык успешной интеграции в глобальную экономику Н. А. Назарбаев Новый Казахстан - в новом мире.
Наши сегодняшние малыши - это будущие хозяева страны. И поэтому уже сегодня необходимо заботиться о воспитании маленьких граждан Республики Казахстан. Президент страны так обозначил проблему изучения языков: Для нас будет великим преимуществом, если мы будем в совершенстве владеть казахским, русским и английским языками. Раннее обучение иностранным языкам нацелено на воспитание полиязычной личности, освоившей ценности языка, готовой к социально-культурному взаимодействию на родном и других языках, способной общаться с окружающими.
Эффективность внедрения трехъязычия в дошкольном обучении и воспитании в первую очередь определяется качественно подготовленными педагогами.
Полиязычное образование становится нормой жизни нашего общества. Сегодня перед педагогом стоит задача: формирование поликультурной личности. Знание родного и государственных языков, изучение иностранного языка расширяют кругозор личности, содействуют ее многогранному развитию, способствуют формированию установки на толерантность и объемное видение мира. Знание иностранных языков - необходимость современного мира.
Понимая, что английский язык - язык международного общения, все больше родителей
стремятся вложить в уста своего ребенка иностранную речь с первых лет жизни. Дошкольный возраст призван психологами наиболее благоприятным периодом для раннего обучения второму языку. Формирование в дошкольном возрасте у детей ключевых компетентностей имеет огромное значение. У детей развиваются способности самостоятельно и творчески решать разнообразные задачи и проблемы, уметь выражать свои мысли и чувства разнообразными творческими способностями.
Цели поликультурного и поли язычного образования: воспитание поликультурной,
формирование компетентной личности ребёнка, готового к социокультурному взаимодействию на государственном и других языках, формировать человека, способного к активной жизнедеятельности в многонациональной и поликультурной среде, обладающего развитым чувством понимания и уважения других культур, умением жить в мире и согласии с людьми разных национальностей.
Полиязычное и поликультурное развитие детей реализуется:
1. В организованной учебной деятельности: казахский язык, английский язык, русский язык.
2. Использование пословиц, поговоро к, загадок, дидактических игр не то лько на специализированных затятиях, но и в организации жизни и воспитания.
3. Создание социально-насыщенной языковой среды.
4. Использование инновационных технологий развивающие ключевые компетенции.
5. Привлечение к сотрудничеству родителей с целью изучения языков. Формы организации деятельности:
речевые и фонетические разминки; стихотворные примеры, рифмовки; игры, ролевые игры, инсценировки; рисование,
конструирование, лепка.
Для реализации полиязычия необходимы условия:
:: создание потребности у дошкольных специалистов и возможности для использования казахского языка;
:: теоретическая и практическая подготовка педагогов по проблеме полиязычного развития детей;
:: оснащение материально-дидактической среды;
:: выявление эффективных технологий в приобщении детей к изучению языка;
:: осознание, языковых явлений;
:: формирование чувства второго языка;
:: совместная работа ДО, семьи и школы по обучению полиязычию.
Для создания коммуникативной обстановки на занятиях важно поддерживать высокую активность каждого ребёнка. Важно, прежде всего, оценивать успехи ребёнка, а не недоработки. Даже самая маленькая победа должна быть оценена.
Раннее обучение детей дошкольного возраста, а именно детей с 3 -5 лет, является
правомерным, т.к. возможность успешного овладения языками позволяет сохранить положительную мотивацию их обучения в дальнейшем. Именно на раннем этапе обучения закладывается интерес к иноязычному общению, а языковая база, приобретённая в дошкольном возрасте, впоследствии помогает преодолеть страх к освоению иностранной речи, возникающей у некоторых школьников. Таким образом, формируется основа для изучения языка в школе на более выс оком уровне. Основной целью введения триединства языков в образовательный процесс является формирование коммуникативной культуры воспитанников на основе интегрированного
изучения казахского, русского и английского ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz