АУДАРМАДАҒЫ ҰЛТТЫҚ РЕАЛИЙ МӘСЕЛЕСІ(М. ӘУЕЗОВТІҢ АБАЙ ЖОЛЫ РОМАН ЭПОПЕЯСЫ НЕГІЗІНДЕ)

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 4 бет
Таңдаулыға:

Ерлік Б. З

Қ. Жұбанов атындағы Ақтөбе өңірлік мемлекеттік Университеті, I курс магистранты, Ақтөбе, Қазақстан

Ғылыми жетекшісі: ф. ғ. к., доцент Карагулова Б. С

АУДАРМАДАҒЫ ҰЛТТЫҚ РЕАЛИЙ МӘСЕЛЕСІ(М. ӘУЕЗОВТІҢ «АБАЙ ЖОЛЫ»РОМАН ЭПОПЕЯСЫ НЕГІЗІНДЕ)

Аннотация: При переводе произведений М. Ауезова возникает проблема перевода казахских реалий. Реалии обозначают понятия, чуждые для других культур, всегда представляют в процессе перевода особую сложность. В данном случае изучены и проанализированы реалии в романе «Абай Жолы», отражающие действительность казахского народа, его быт, культуру, историю. Переданы особенности методов перевода этих реалий с языка подлинника на русский и английский языки и сравнены методы перевода, раскрыты трудности перевода реалий. Даны понятие о реалии, структура ее значения и классификации, а также основные концепции переводимости и непереводимости реалии в теории перевода. Из многих способов перевода мы рассматривали наиболее используемые способы, такие как транслитерация и транскрипция

Abstract: When translating the works Of M. Auezov, there is a problem of translating Kazakh realias. Realias denote concepts that are alien to other cultures, and always present a particular complexity in the translation process. In this case, studied and analyzed the realias in the novel "Abay Zholy", reflecting the reality of the Kazakh people, their life, culture, history. The features of the methods of translation of these realias from the original language into Russian and English are presented, the methods of translation are compared, and the difficulties of translating the realias are revealed. The concept of realia, the structure of its meaning and classification, as well as the main concepts of translatability and non-translatability of realia in the theory of translation are given. Of the many ways of translation, we have considered the most used methods, such as transliteration and transcription.

Ключевые слова: безэквивалентная лексика, художественная литература, лексика, лингвокультурный образ, реалий, художественный текст, слово, фразеологизм

Key words: the background vocabulary, without an equivalent, the equivalent, word, phraseology, translation, literary text

Мұхтар Омарханұлы Әуезов-қазақ прозасын еуропалық деңгейге дейін көтерген қазақ классикалық әдебиетінің көрнекті өкілі. "Абай жолы"романын ақынның шығармашылық жолының шырқау шегі деп сипаттасақ қателеспейміз. Романның негізгі тақырыбы-қазақ халқының орта ғасырдан бастап қоғамдық құрылымға дейінгі жолы. Ол өзіндік ерекшелікпен, ақынның халыққа жақын болу жолы бейнесінен, халықтың бостандығы мен бақыты үшін күресушісі ретінде қалыптасуы арқылы ашылады.

Жазушы өз шығармаларында халық ауыз әдебиетінің байлығын кеңінен қолдана білді. Жазушының данышпандығымен байытылған, ғасырлар бойы көшпенділердің өмірі мен тұрмысының ерекшелігін, олардың тарихын, ұлтын, тағдырын алуан түрлі бояумен көрсете білді.

Әдебиетшілер мен көркем аударма шеберлері әдеби шығарманың ұлттық бояуы көбінесе ұлттық реалий арқылы көрінеді деп көрсетеді. Сондықтан “неғұрлым шығарма тематикасы бойынша ұлтқа жақынырақ болса, соғұрлым оның ұлттық нақыштары да айқын көрінеді” [1; 28] . Көркем шығармаларды аудару кезінде тіл мен мәдениеттің реалий элементтерін аудару ерекше қиындық тудырады.

Жалпы мағынада реалий- бұл мәдениеттегі материалдық нышандар. Бұл нышандарды білдіретін сөздер мен сөз тіркестері, сондай-ақ қанатты сөздерді лингвистикада реалий деп атайды.

Аудармадағы реалий мәселесін жан-жақты талдау мақсатында "Абай жолы" романын орыс және ағылшын тілдеріне аударудың екі нұсқасын негізіге ала отырып салыстырмалы талдау жасалды. Романда барынша көп қолданылатын реалий сөздердін аудару тәсілдерін қарастырдық. Романда кездесетін реалияларды аудару төрт негізгі тәсілдің көмегімен жүзеге асырылды.

Транскрипция (фонем деңгейінде беру) және транслитерация (графем деңгейінде беру) - бұл тәсілдер географиялық атауларды, сондай-ақ тұрмыстық болмысты беру кезінде қолданылған. Аудармашылар бұл тәсілдерді осы халықтың тұрмыс ерекшелігін атап көрсететін реалий сөздерді атаудың және елестетудің ыңғайлы тәсілі ретінде қолданады.

Орыс және ағылшын аударма нұсқаларында аталмыш транскрипция және транслитерация аудару тәсілдері кездеседі : домбра - dombra, джайляу - jailau, юрта - yurta, байбише - baibishe, аул - aul, саукеле - saukele, кумыс - kumiss, шашу - shashu және т. б

Аудармадағы мысалды негізге ала отырып, реалийді аударудың тәсілдерін аудармашылар қалай қоданғанын қарастырайық.

- «Өмір-жасың ұзақ болсын! Алдыңнан жарылғасын, қарағым», - деп үлкен бәйбіше шашуын шашты [2; 182] .

- «Да будет жизнь твоя долголетней! Пусть сбудутся все твои мечты, свет мой!» - сказала старшая байбише и бросила шашу [3; 205] .

- I wish you longevity! May all your dreams come true!» - said the Elder baibishe and threw the shashoo [4; 202] .

Мысалы, "бәйбіше" реалиясын беру кезінде аудармашылар транслитерацияны пайдаланғанын және ескертпеде осы болмыстың мәнін түсіндіруді ұсынғанын көруге болады: "байбіше - первая жена" - "baibishe - the first wife".

"Шашу" сөзін орыс тіліне беру кезінде аудармашылар транслитерацияны, ал ағылшын тіліне беру кезінде -транскрипцияны пайдаланды және "Шашу - кәмпит және басқа да тәттілер" - "Shashoo - sweetmeats"ескертуде түсініктеме берді. Бірақ аудармашылар "шашу" дәстүрінің не үшін қазақ болмысында орын алатынын, оның мәнін түсіндірмеген, сондықтан бұл сөздің өзіндік ерекшелігі жоғалады.

Романнан аудармашыдардың екі тәсілдін үйлесімін қоданған мысалдарын кездестіруге болады. Ол екі тәсіл транскрипция(немесе транслитерация) және сипаттау аудармасы.

- Осыдан он жыл бұрын Алшынбай аулына Құнанбай кеп құда түсіп, Ділдәні Абайға айттырған уақытта, бас құда Құнанбайға кит деп Алшынбай аулы күміс тартқан. Ол күмістің аты - тайтұяқ, мына бесік жамбыдан кіші еді [2; 241] .

- Десять лет назад, когда Кунанбай приезжал сватать Дильду для Абая, он получил в подарок от родных невесты тяжелый «тай- туяк». Привезенный Улжан бесик-жамба превосходил его величиной - Кунанбай одаривал свата более ценным подарком [3; 194] .

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.