Огюст Конттың позитивизмі

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

7. Огюст Конттың позитивизмі
Огюст Конт өзінің көзқарастарын Позитивтi философия курстары (1830-1842) деген еңбегiнде баяндады. Оның өмір сүрген кезеңі түбегейлі өзгерістер кезеңі болды. Əлеуметтік-экономикалық дағдарыстар мен төңкерістер жаңа топтар мен таптардың пайда болуына, осылайша қалыптасқан құндылықтардың ауысуына алып келді. Өтпелі кезеңде қоғам дамуының заңдылықтарына талдау жасау ғылыми ерлік пен көрегендікті талап еткені сөзсіз. О.Конт ақыл-парасаттың жасампаздығына кəміл сенді жəне ғылымды қоғам дамуының сан саласын құрайтын саясат пен діннің, əлеуметтік өмірдің т.т. көш басына қойды. Огюст Конт философияны заттардың мəні туралы мəселелермен яғни ғылыми емес, шешімі табылмайтын мəселелермен айналысқаны үшін айыптады. Ғылым құбылыстар арасындағы байланыстарды түсіндіретін тұрақты,қайталанып отыратын заңдарды ашумен айналысуы керек. Ғылымдарды жүйелеумен айналысатын яғни ғылымдардың ғылымилығын айқындайтын позитивті философия ғана өмір сүруге құқылы, - деп есептеді. Позитивті философия ғылымдардың пəнін, əдістерін, заңдарын, ұқсастықтары мен ерекшеліктерін талдайтын жалпыға ортақ жүйе болып табылады. Конт ұсынған аса маңызды ойдың бірі осы еді. Ғылымдар жүйесі иерархия болып табылады, себебі ол дамудың тарихи процесін қарапайымнан күрделіге, жалпыдан жекеге өтетін логикалық түрде көрсетеді. Білімнің дамуындағы келесі саты - жоғарғы деңгей, ал алдыңғы саты осы деңгейге негіз болады. Негізгі абстрактілі ғылымдардың иерархиясы мынадай: математикаастрономия-физика-химия -биология-социология. Бұл схемадан социологияның биология заңдарына негізделетінін көруге болады, бірақ əлеуметтану индивидтердің өзара қарым-қатынастарының ерекшелігіне байланысты жоғары тұрады.
8. О.Конттың іліміндегі дамудың үш саты заңы.
Огюст Конт іліміндегі тағы бір үлкен жаңалық - тарихи дамудың Үш кезең заңы. Əлеуметтік динамика туралы пікірін дамыта отырып ұсынылған бұл заңда кезең деп адам ақыл-ойының даму кезеңдері мен əлеуметтік ұйымның тарихи дамуы да айтылып отыр. Бірінші кезеңде адам да, қоғам да теологиялық (діни) сатыда тұрады. Тарихи тұрғыдан алғанда бұл кезеңге рулық қоғамның авторитарлы жүйесі сəйкес келеді. Бұл саты католиктік жəне феодалдық тəртіппен аяқталады.
Екінші - метафизикалық кезең шындық ретінде қабылданатын абстракциялардың жəне мəнділіктердің үстем болатын сатысы. Тарихи тұрғыда бұл кезең 1300-1800 жылдарды қамтыды жəне көне көзқарастардың тарих сахнасынан түсіп қалатын өтпелі дəуірі болып табылады. Бұл кезеңнің аса маңызды оқиғалары - реформация, ағарту философиясы, француз революциясы.
Үшінші - позитивті саты ғылымдардың таралуы, олардың қоғамдық маңызының артуы жəне позитивизм ілімінің жасалуынан басталады. Позитивті дəуірді Огюст Конт 1800 жылдан бастайды. Осы кезеңнен бастап адамзат абстракциялардан гөрі ғылыми тұжырымдарға көбірек көңіл бөле бастады. Қоғам дамуының шынайы заңдылықтарын ақыл-парасат таразысына салып, бақылау арқылы зерттеуге тырысу, қоғамдық құбылыстардың ішкі себептерін айқындауға мүмкіндік береді. Сонымен қоғам əлеуметтік тұрғыдан эгоизмді Альтруизм жеңген, əлеуметтік сезімдер ұлғая түскен, əлеуметтік тəртіп пен бейбітшілік күшейген, əскери қоғам өнеркəсібі дамыған қоғамға айналған жүйе бола бастайды.
Осы тарихи кезеңдердің алмасуы - Конттың іліміне қоғамдық прогресс идеясын қосты. Позитивті саты - ең жоғары дамыған кезең. Бұл ілімді Конт əлеуметтік динамика деп атады. Əлеуметтік статикамен бірге ол социологияны құрайды.
9. Г.Спенсер әлеуметтанудағы органикалық мектептің негізін қалаушысы.
Герберт Спенсер ілімінің негізгі тетіктері механикаға тән. Мысалы, зат, қозғалыс, күш деген ұғымдар. Кез-келген объектінің дамуы байланыссыздықтан (даралықтан) байланыстылыққа, біртектіліктен әртектілікке, белгісіздіктен айқындылыққа !тумен суреттеледі. Өз ілімін Герберт Спенсер заттың сіңісуімен, яғни қозғалыстың таралуы, жан-жағын қамтуы нәтижесінде белгісіз жеке даралықтан белгілі әртүрлілік жағдайына өтуімен түсіндіре отырып, заттың қозғалыстың да өзгеретінін атап көрсетеді. Ал эволюция бϭза алмайтын шекара - жүйенің теңдігі. Жүйе теңдігі бұзылған жағдайда құлдырау басталады, әрбір құлдырау жаңа процеске бастама болады. Г.Спенсер осы процестердің үш түрін көрсетеді: органикалық емес, органикалық және органикалыққа қондырма.
Қоғамдық дамудың жоғары және төменгі сатылары деп бөле отырып , Г.Спенсер дамудың ортақ заңдылықтары бар , дейді . Оның пікірінше , органикалық емес және органикалық сатыға тән ерекшеліктер органикалыққа қондырма сатысында кездеспейді . Қондырма қоғамдық келісім арқылы қолдан жасалмайды . Осы жерде Г.Спенсердің ойлары ағылшын ойшылы Т.Гоббс пен француз ағартушысы Ж. Ж. Руссо көзқарастарымен де үндесіп жатыр . Адамның әлеуметтік мақүлыққа айналуы - өте үзақ процесс . Ол алғашқы қауымдық құрылыстың органикалық қондырмасы әлеуметтік жүйеге айналуының жемісі. Атақты Мальтус әлеуметтік қоғамның пайда болуын популяциямен ( яғни , биологиялық түрдің таралуымен байланыстырғанын білеміз . Г.Спенсер Мальтус сияқты әлеуметтік сезімдердің , интеллектінің , еңбек дағдыларының дамуын әлеуметтік ұйымның өзін - өзі сақтау , өмір сүру үшін күрес нәтижесі деп білді . Сонда адамның әлеуметтенуі табиғи эволюцияның мәні мен мағынасы екенін түсіну болып табылатыныны көріп отырмыз.
Әлеуметтанудың міндеті - бұқаралық типтік құбылыстарды , жеке адамдардың ерекше қасиеттері мен субъективті құлшыныстарына , мақсаттарына тәуелсіз процестердің эволюциялық жалпы заңдылықтарын ашып көрсететін әлеуметтік фактілерді зерттеу.
Әлеуметтік институт , Спенсердің пікірінше , адам популяциясына байланысты , яғни әлеуметтік институт саны көбейе бастаған адамдар қүрылымының өзгеруіне және қызметтердің саналуандығына алып келеді . Осылайша , институттар өзара үйымдасу мен басқару органдарының , яғни әлеуметтік ұйымдардың пайда болуына да жағдай туғызады . Енді осы бөліктердің өзара үндесе әрекет етуін зерттейтін ғылым керек . Спенсерше , ол - әлеуметтану .
Салттық ( рәсімдік ) институттарға Спенсер күнделікті тіршілікте адамдар ғадетін реттейтін салт - дәстүрлерді рәсімдерді жатқызды Рәсім институттары , әсіресе Милитаристік немесе әскери қоғамда дамиды.
Әлеуметтік институттардың тағы бір түрі - саяси институттар.Бұл институттардың пайда болуын Г.Спенсер топтың ішкі қайшылықтарының топаралық қайшылықтарға ұласуынан деп түсіндіреді . Топтардың пайда болуын, Герберт Спенсер қоғамның ішкі ұйымының әскерн немесе соғыс міндеттеріне тәуелді болуымен байланыстырады . Соғыс алғашқы қауымдық топтарды таптарға яғни көсемдерге және олардың еркін мүлтіксіз орындайтындарға, әскерилер мен шаруаларға бөлді . Осының салдарынан мүлтіксіз теңсіздік пайда болды да саяси институттардың құрылуы тиіс болды , сонымен соғыс пен еңбек- мемлекеттің пайда болуы процесін жеделдетті. Әсіресе, мемлекеттің пайда болуының бастапқы кезеңінде соғыс пен күш көрсетудің рөлі басым болды, себебі қорғану мен жаңа жерлерді басып алу мақсаты тәртіпке бағынуға мәжбүр етті . Даму барысында қоғамдық еңбек бөлінісіне негізделген қоғамдық өндіріс әлеуметтік институттарға біріктірді .
Әлеуметтік институттардың бірі - тіркеу институтының пайда болуын Герберт Спенсер соғыспен байланыстырады. Қоғамдық даму тарихы көрсетіп отырғандай, дін өкілдерінің қызметі бақсы - балгерлерден бастау алып, абыздарға жалғасады. Кейін абыздар ұйымға бірігіп , қоғамда дәстүрлерді , салтты , сенімді сақтау үшін бақылау жүргізетін күшке айналады. Осыны негізге ала отырып Г.Спенсер діннің әлеуметтік институт ретіндегі орнын бағамдайды. Спенсер іліміндегі соңғы институт - Косіби өнеркәсіптік институттар еңбек бөлінісі нәтижесінде пайда болды. Бүл институттардың рөлі қоғамдық даму сатысының әскери қоғамнан өнеркәсіптік қоғамға өтуі кезеңінде арта түседі. Өнеркәсіптік институттар еңбек қатынастарын реттеп , қоғамдық қызметтердің едәуір бөлігін өз мойнына ала бастайды.
Герберт Спенсер дамудың бiртiзбекті қарапайым үлгісін сынады , бірақ басқа эволюцияшыл ойшылдар сияқты, қоғамның кезеңдерін зерттеуді ұсынды . Ол эволюциялық процестерді топтап , олардың типтерін анықтады . Негізгі типтерге қарама - қарсы екі түрді ұсынады . Сонымен қатар Г.Спенсер екі түрлі әлеуметтік жүйені: әскери және өнеркәсіптікті саралады. Әскери қоғам ішкі үйымды тіршілік үшін күреске жұмылдырады. Әскери институттар қоғам өмірінің барлық салаларына ықпал етеді, отансүйгіштікке, бейтараптыққа, көнбістікке, құрбандыққа тәрбиені қолдайды. Әлеуметтану тарихында Г.Спенсердің іліміндегі әскери қоғамның өнеркәсіптік қоғамғ қарай дамуын эволюциялық заңдылық деп түсінуі кейінгі қоғам туралы ойлардың генезисіне позитивті ықпал етті деп бағаланады. Г.Спенсер ілімі қоғамдық құбылыстардың тарихи- эволюциялық және құрылымдық-функциялық талдау жасауға талпыныстарының бірі болды . Спенсер мұрасын зерттеушілер , оның ілімі бір сызықты дамуды жақтаған ілімдерден айырмашылығы болды деген пікірде , себебі Г.Спенсер қоғамдық даму алдын ала айқындалған жолмен ғана жүреді деу - жаңсақ пікір, қоғам ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.