Шағын кәсіпорындағы қаржылық жағдайына талдау жасау

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 46 бет
Таңдаулыға:

2.2 Шағын кәсіпорындағы қаржылық жағдайына талдау жасау
Қазіргі бухгалтерлік есеп кәсіпорындар өзімен қаржылық есептілікті дайындайтын ақпараттық базаны көрсетеді. Бухгалтерлік есепте құрылатын ақпараттар салықтық, статистикалық, басқарушылық есептілікті құру үшін қолданады. Бухгалтерлік есеп жүйесі бұл бір-бірімен байланыста болатын анықталған толық және көп элементтер есебі болып табылады. Мұндай жүйе мемлекеттің, кәсіпорындардың экономикалық қызығушылығын қамтамасыз ету мақсатында қызметтердің соңғы нәтижесін дұрыс өлшеуге бағытталған ақпараттар жинақталатын логикалық кешенді өзіне қосады.
Барлық қаржылық есептіліктің ақпараттарын пайдаланушылардың мақсаты анықталған мөлшерде экономикалық пайда табу және шаруашылықты тиімді басқару. Кәсіпорындармен құрылатын немесе дайындалатын немесе пайдаланатын тұлғалар үшін кәсіпорындармен құрылатын немесе дайындалатын қаржылық есептілік толық және сенімді болу үшін анықталған маңызды немесе басты қағидаларға және бухгалтерлік есептің концепцияларына негізделуі қажет. Қағидалар халықаралық стандарттарда маңыздылығымен заңдарда және есеп стандарттарда кем дегенде бес қағида көрсетілуі мүмкін:
есептеу қағидасы;
қызметтің үздіксіздік қағидасы;
орындылық қағидасы;
дәйектілік қағидасы;
үлгіден мазмұнының бастылығы.
Кез-келген мемлекетте нақтылы тәжірибе бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы заңды жүзеге асыратын аталған қағидалардан тұрады.
Нақтылы жағдайларда қолданылатын аталған қағидалар стандарттар негізінде жүзеге асырылады. Қазіргі уақытта экономикада өзімен бірге көрсетілетін халықаралық талаптарға сәйкес өңделген жоғары дамыған ақпараттар жүйесі, оның әртүрлі аспектілерін қосатын бірыңғай есеп жүйесі болып табылады.
Бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік бекітілген тапсырмаларға сәйкес жинақтау, жүйелеу үшін мәліметтер көзі ретінде есеп жүйесінің негізділігін және тұтастығын қамтамасыз ететін маңызды фактор болып табылады.
Экономикадағы қаржылық есептіліктің ақпараттық қызметі кең ортаны қамтамасыз ететін кәсіпорындар қызметінің қаржылық нәтижесінен туындайды. Шағын кәсіпорындардың жоғары салалық есептілігі нарықта капиталды дамыту және шектелген ресурстарды бөлу туралы шешімді қабылдау үшін, сонымен қатар экономиканың дамуын болжау, анықтау үшін қажет болады. Тұжырымдаманың мақсаты мен тапсырмасы бухгалтерлік есептің, қаржылық есептің және аудиттің ары қарайғы дамуын жүзеге асыру [63].
Ел басымыз Қазақстан өзінің дамуындағы жаңа ілгерілеу болжамасында әлемнің бәсекеге қабілетті 50 елдің қатарына кіру Стратегиясы атты өзінің жолдауында атап көрсеткендей қазіргі бәсекеге қабілетті және ашық нарықтық экономика бұл қоғамның динамикалық даму және өсу негізділігі.Қазақстанның бәсекеге қабілетті 50 елдің қатарына қосылудың ең бастапқысы әлемдік экономикаға кіруі.Осыған байланысты мемлекеттің даму процесінде өзекті мәселесі қаржылық есептілік пен бухгалтерлік есеп жүйесін жетілдіру маңызды мәнге ие. ҚР экономикасында бухгалтерлік есептің қызметі қызығушлық танытқан ақпаратты пайдаланушыларға тиімді шешім қабылдау және тиімді басқару үшін қаржылық есептілік пен бухгалтерлік есеп салаларын дамытуда тұжырымданың тапсырмасы қаржылық есептілік пен бухгалтерлік есеп жүйесінің тиімді орындалуын, олардың ҚР экономикасындағы қызметін дұрыс жүзеге асырылуын қамтамасыз ету. Сонымен қатар ҚР Шағын кәсіпорындардағы бухгалтерлік есеп жүйесінің халықаралық талаптарға сәйкес ұйымдастырылуын қамтамасыз ету. ҚР Шағын кәсіпорындардағы бухгалтерлік есепті халықаралық талаптарға және ХҚЕС сәйкес ұйымдастыру бұл Қазақстандық кәсіпорындардың халықаралық нарықтағы бәсекеге қабілеттілігін арттырады және шетелдік инвестиция ағымын көбейтіп, халықаралық экономикаға енуге мүмкіндік береді [64].
Бұл жұмыста Шағын кәсіпорындары мысалы ретінде АБК- ЕрНур жауапкершілігі шектеулі серіктестіктігі мен Несібе - Өнім жауапкершілігі шектеулі серіктестіктің бухгалтерлік қызметтері, іс-әрекеттері қарастырылған. Осы кәсіпорындардың қаржылық жағдайы мен тұрақтылығын талдайтын болсақ. Біріншіден серіктестік АБК-ЕрНур ЖШС-гі мен Несібе - Өнім ЖШС-гі Астана қаласында орналасқан. Серіктестіктердің қызметтерінің мақсаты табыс табу болып табылады. Осы мақсатқа жету үшін АБК- ЕрНур ЖШС-гі келесі қызметтермен айналысады:
Ішкі және сыртқы сантехникалық жұмыстары;
Электро-монтажды жұмыстары;
Тұрғын үйлердің инженерлік жабдықтарына техникалық қызмет көрсету және ағымдағы жөндеу;
Тұрғындар мен заңды тұлғаларға шарт негізінде қызмет көрсету;
Автономды жылыту құралдарының жылу энергиясын шығаруы және ғимараттар мен үй жайларды жылу жабдықтарымен қамтамасыз ету;
Лифт шаруашылығын монтаждау, пайдалану және жөндеу;
Телекомумникация жүйелеріне қызмет көрсету;
Құрылыс, жөндеу, монтаж және іске қосу-реттеу жұмыстарын орындау;
Құрылыс материалдарын сату;
Сауда-саттық, коммерциялық, делдалдық қызмет.
Ал Несібе - Өнім ЖШС-гі мынандай қызметтермен айналысады:
Сауда-саттық қызметтері;
Делдалдық қызметтері;
Құрылыс, құрылыс жөндеу, құрылыс- монтаждық жұмыстары;
Құрылыс материалдарды өндіру, сатып алу және сату;
Электро-монтаждық жұмыстары;
Құрылыс материалдар және азық-түлікэкспорты және импорты;
Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес сыртқы экономикалық қызметтер;
Ғылыми-зерттеу қызметі;
Қонақ үй және қонақ үй шаруашылығын қалыптастыру;
Сауда үйлерді және коммерциялық сауда жайларын ашу, комиссиондық сауданы қалыптастыру;
Халыққа медициналық қызмет көрсету және ақылы медициналық мекемелер, аптекалар қалыптастыру;
Жылжымайтын мүлік опреациялары;
Консалтинг, маркетинг, ноу-хау;
Дилерлік және дистребютерлік қызмет;
Заңдармен тыйым салынбаған басқа да қызметтер.
Осыған байланысты АБК- ЕрНур ЖШС-гінің балансында берілгендері бойынша активтердің құрылымы мен орналасуын талдау үшін келесідей аналитикалық кесте қарастырайық.

Кесте - 7 - АБК- ЕрНур ЖШС-гінің балансында берілгендері бойынша активтердің құрылымы мен орналасуын талдау

№
Көрсеткіштер
2019 жыл
2020 жыл
Бір жылдағы өзгеріс (+,-)
Құрылымының өзгеруі, (6 б. - 4б.)

Сома, мың теңге
Үлес салмағы, %
Сома, мың теңге
Үлес салмағы, %
Мың теңгемен (5 б. - 3б.)
%-бен (7б.:3б.*100.)

1
2
3
4
5
6
7
8
9
1.
Активтердің құны, барлығы
435,7
100
612,7
100
177
40,62
0

соның ішінде:

1.1. Қысқа мерзімді активтер
396,3
90,96
553,7
90,37
157,4
39,72
-0,59

Ақша қаражаттары және олардың эквиваленттері
2,3
0,53
2
0,33
-0,3
-13,04
-0,2

Қысқа мерзімді дебиторлық борыш
124,3
28,53
236,9
38,66
112,6
90,6
10,13

Қорлар

269,7

61,9

309,1

50,45

39,4

14,6

-11,45

Басқа да қысқа мерзімді активтер

5,5
0,9
5,5

0,9

1.2. Ұзақ мерзімді активтер
39,4
9,04
59
9,63
19,6
49,75
0,59

соның ішінде:

негізгі қорлар
38,9
8,93
58,5
9,55
19,6
50,39
0,62

материалдық емес активтер
0,5
0,11
0,5
0,08
0
0
-0,03
7 - кестенің жалғасы

1
2
3
4
5
6
7
8
9

2.
Кәсіпорынның өндірістік потенциалының құны
308,6
70,83
367,6
60
59
19,1
-10,83
Ескерту - АБК-Ернур ЖШС мәліметтері негізінде автормен құрастырылды

Кестедегі берілгендер бойынша активтердің нақты құнын көрсететін баланс сомасы 177 мың теңгеге немесе 40,62 пайызға өсті. Бұл кәсіпорынның жұмысын оң сипаттайды және оның ары қарай дамуын көрсетеді.
Талданып отырған АБК-ЕрНур ЖШС-гінің өндірістік потенциалдық құны 2019 жылы 308,6 мың теңгені құрса, 2020 жылы 367,6 мың теңгені құрып отыр. Бұл 59 мың теңгеге немесе 19,1 %-ға өскенін көрсетіп отыр. Баланс активтерінің жалпы құнында өндірістік потенциалдың бөлігі 2020 жылы 2019 жылмен салыстырғанда 10,83 %-ға төмендеп 59 %-ды құрса да, өндірістік белгіленген мүлігінің коэффициенті оптималды мәніне сәйкес келеді (= 0,5 немесе 50 %).

kө=ҚөпҚаб (2)
kө - өндірістік белгіленген мүлігінің коэффициенті;
Қөп - кәсіпорынның өндірістік потенциалының құны, мың теңге;
Қаб - барлық активтердің құны, мың теңге.
2020 жылы kө= 0,59
2019 жылы kө= 0,71.
Серіктестіктердің қаржылық жағдайын талдауын баланс активтерінің құрылымының динамикасын талдаудан бастайық. Бұл талдау кәсіпорынның барлық мүлігінің және оның кейбір түрлерінің абсолюттік және салыстырмалы өсімінің немесе азаюының көлемін анықтауға мүмкіндік береді.
Қаржылық есептіліктің негізгі элеметі болып келетін активтерді талдаған кезде олардың қолда бар мөлшері, құрылымы, ондағы болып жатқан өзерістері зерттеледі. Активтерді толығымен және оның бөлек топтамаларының құрылымының талдауы олардың тиімді орналасуы туралы айтуға болады.
Активтердің өсуі кәсіпорынның жұмысының оң сипаттайды, себебі оның ары қарай дамуын айтады. Бірақ кәсіпорынның мүлігінің құнының өсу себептерін талдаған кезде инфляцияның әсерін ескеру қажет.
АБК-ЕрНур ЖШС-гінің балансындағы мәліметтерді талдағанымыздай Несібе - Өнім ЖШС-гінің берілгендері бойынша активтердің құрылымы мен орналасуын талдау үшін келесідей аналитикалық кестені қарастырайық.

Кесте 8 - Несібе - Өнім ЖШС-гінің берілгендері бойынша активтердің құрылымы мен орналасуын талдау

№

Көрсеткіштер

2019 жыл
2020 жыл
Бір жылдағы өзгеріс (+,-)
Құрылымының өзгеруі, (6 б. - 4б.)

Сома, мың теңге
Үлес салмағы, %
Сома, мың теңге
Үлес салмағы, %
Мың теңгемен (5 б. - 3б.)
%-бен (7б.:3б.*100.)

1.
Активтердің құны, барлығы
12037,8
100
17614,3
100
5576,5
46,3
-

1.1. Қысқа мерзімді активтер
5557,6
46,2
12367,8
70,2
-1233,7
-19
-23,5

соның ішінде:

Ақша қаражаттары және олардың эквиваленттері
50,5
0,4
1660,4
9,4
-1211,4
-19,1
-23,5

Қысқа мерзімді дебиторлық борыш
-0,5
-
-20,5
-0,1
-22,3
-15,7

-0,5

Ағымдағы салық активтері
0,1
-
-
-
6810,2
122,5
24

Қорлар
5507,5
45,8
10725,8
60,9

Басқа да қысқа мерзімді активтер
-

2,1
-
1609,9
3187,9
9

1.2. Ұзақ мерзімді активтер
6480,2
53,8
5246,5
29,8
-20
4000
-0,1

соның ішінде:

-
-

негізгі қорлар
6338,4
52,6
5127
29,1
5218,3
94,7
15,1

материалдық емес активтер
141,8
1,2
119,5
0,7
2,1
-
-
2.
Кәсіпорынның өндірістік потенциалының құны
11845,9
98,4
15852,8
90
4006,9
33,8
-8,4
Ескерту - Несібе - Өнім ЖШС мәліметтері негізінде автормен құрастырылды

Кестедегі берілгендер бойынша активтердің нақты құнын көрсететін баланс сомасы 5576,5 мың теңгеге немесе 46,3 пайызға өсті. Бұл кәсіпорынның жұмысын оң сипаттайды және оның ары қарай дамуын көрсетеді.
Талданып отырған Несібе - Өнім ЖШС-гінің өндірістік потенциалдық құны 2019 жылы 11845,9 мың теңгені құрса, 202 жылы 15852,8 мың теңгені құрып отыр. Бұл 4006,9 мың теңгеге немесе 33,8 %-ға өскенін көрсетіп отыр. Баланс активтерінің жалпы құнында өндірістік потенциалдың бөлігі 2020 жылы 2019 жылмен салыстырғанда 8,4 %-ға төмендеп 90 %-ды құрса да, өндірістік белгіленген мүлігінің коэффициенті оптималды мәніне сәйкес келеді (= 0,5 немесе 50 %).

kө=ҚөпҚаб (3)
kө - өндірістік белгіленген мүлігінің коэффициенті;
Қөп - кәсіпорынның өндірістік потенциалының құны, мың теңге;
Қаб - барлық активтердің құны, мың теңге.
2020 жылы kө= 0, 90
2019 жылы kө= 0, 98.
АБК-ЕрНур ЖШС-гінің балансындағы кестеде келтірілгендей, ұзақмерзімді және қысқамерзімді активтердің арасындағы қаражаттардың бөлінісі екі жылда да қысқамерзімді активтерде көп. 2019 жылы қысқамерзімді активтердің бөлігі 90,96 %-ды құрса, ал 2020 жылы 90,37 %-ды құрды. Екі жылда да қысқамерзімді активтердің бөлігі ұзақмерзімді активтердің бөлігіне қарағанда 10 есе көп болып отыр.
Бұл жерде кәсіпорынның активтерінің мобильділігі коэффициентін айта кету қажет.

kм=ҚааҚаб (4)
kө - өндірістік белгіленген мүлігінің коэффициенті;
Қаа - кәсіпорынның ағымдағы активтерінің құны, мың теңге;
Қаб - барлық активтердің құны, мың теңге.
Бұл коэффициент ағымдағы активтердің құнының кәсіпорынның барлық мүлігінің құнына қатынасы арқылы анықталады. Ол қарыздарды өтеу үшін қаражаттардың бөлігін сипаттайды. Бұл коэффициенттің мәні не ғұрлым жоғары болса, сол ғұрлым кәсіпорында үздіксіз жұмысты қамтамасыз ету, қарыз берушілермен есеп айырысу мүмкіншіліктері жоғары.
Талданып отырған кәсіпорында бұл коэффициенттің мәні:
2020жылыkм= 0,91;
2019 жылы kм= 0,9.
Екі жылда да бұл коэффициенттің мәні жоғары.
Несібе - Өнім ЖШС-гінің балансындағы кестеде келтірілгендей, ұзақмерзімді және қысқамерзімді активтердің арасындағы қаражаттардың бөлінісі 2019 жылы қысқамерзімді активтерде көп, ал 2020 жылы - төмен. 2019 жылы қысқамерзімді активтердің бөлігі 46,2 %-ды құрса, ал 2020 жылы70,2 %-ды құрды. 2019 жылы қысқамерзімді активтердің бөлігі ұзақмерзімді активтер дің бөлігіне қарағанда 3,8 %-ға төмен болып отыр. Ал 2020 жылы қысқа мерзімді активтердің бөлігі ұзақмерзімді активтердің бөлігіне қарағанда 20,2 %-ға жоғары болып отыр.
Бұл жерде кәсіпорынның активтерінің мобильділігі коэффициентін айта кету қажет.

kм=ҚааҚаб (5)
kө - өндірістік белгіленген мүлігінің коэффициенті;
Қаа - кәсіпорынның ағымдағы активтерінің құны, мың теңге;
Қаб - барлық активтердің құны, мың теңге.
Бұл коэффициент ағымдағы активтердің құнының кәсіпорынның барлық мүлігінің құнына қатынасы арқылы анықталады. Ол қарыздарды өтеу үшін қаражаттардың бөлігін сипаттайды. Бұл коэффициенттің мәні не ғұрлым жоғары болса, сол ғұрлым кәсіпорында үздіксіз жұмысты қамтамасыз ету, қарыз берушілермен есеп айырысу мүмкіншіліктері жоғары. kм мәні 0,5-тен төмен болмауы тиіс.
Талданып отырған кәсіпорында бұл коэффициенттің мәні:
2020 жылыkм= 0, 7;
2019 жылы kм= 046,.
2019 жылы бұл коэффициенттің мәні нормасынан төмен, ал 2012жылы жоғары.
АБК-ЕрНур ЖШС-гінің балансындағы келесі маңызды коэффициенттердің бірі мобильдік және иммобильдік қаражаттардың қатынас коэффициенті болып келеді. Бұл коэффициент ағымдағы активтердің құны мен ұзақмерзімді активтердің құнының арасындағы қатынасты көрсетеді. Бұл коэффициенттің деңгейі 0,5-тен төмен болмауы тиіс.

kми=ҚааҚұа (6)
kми - мобильдік және иммобильдік қаражаттардың қатынас коэффициенті;
Қаа - кәсіпорынның ағымдағы активтерінің құны, мың теңге;
Құа - ұзақмерзімді активтердің құны, мың теңге.
Талданып отырған кәсіпорында бұл коэффициенттің мәні:
2020 жылыkми = 10,05;
2019 жылы kми = 9,38.
Екі жылда да бұл коэффициенттің мәні жоғары.
Ал Несібе - Өнім ЖШС-гінің балансындағы маңызды коэффициенттердің мобильдік және иммобильдік қаражаттардың қатынас коэффициенті келесідей болып келеді.
Талданып отырған кәсіпорында бұл коэффициенттің мәні:
2019 жылы kми =5557,66480,2=0,86;
2020 жылы kми =12367,85246,5=2,4.
Екі жылда да бұл коэффициенттің мәні жоғары.
АБК-ЕрНур ЖШС-гі және Несібе - Өнім ЖШС-гінің мәліметтерін талдауды жалғастыра отырып, серіктестіктердің мүліктік жағдайында қандай сапалы өзгерістер болғанын зерттеуіміз қажет. Бұл үшін серіктестіктердің өндірістік потенциалының негізгі элементі болып келетін негізгі қорларды зерттеуіміз қажет. АБК-ЕрНур ЖШС-гі мүлігінің жалпы құнында негізгі қорлардың нақты құнының үлес салмағы баланс активінің жалпы сомасының 50 %-дан кем болмауы тиіс. Талданып отырған кәсіпорында 2020 жылы8,93 %-ды құрды, ал 2019 жылы 9,55 %-ды құрды. Екі жылда да бұл көрсеткіш мәніне сәйкес келмейді.
Келесі қадамда ағымдағы активтерді талдауға тоқталайық.
Кесте 9 - АБК-ЕрНур ЖШС-гі ағымдағы активтерді талдау

№
Көрсеткіштер
2019 жыл
2020 жыл
Бір жылдағы өзгеріс (+,-)
Құрылымының өзгеруі, (6 б. - 4б.)

Сома, мың теңге
Үлес салма-ғы, %
Сома, мың теңге
Үлес салма-ғы, %
Мың теңгемен (5 б. - 3б.)
%-бен (7б.:3б.*100.)

Қысқа мерзімді активтер, барлығы
396,3
100
553,7
100
157,4
39,72
0

соның ішінде:

1.
Ақша қаражаттары
2,3
0,58
2
0,36
-0,3
-13,04
-0,22
2.
Қысқа мерзімді дебиторлық борыш
124,3
31,37
236,9
42,8
112,6
90,6
11,43
3.
Қорлар
269,7
68,05
309,1
55,9
39,4
14,6
-12,15
4.
Басқа да қысқа мерзімді активтер

5,5
0,94
5,5

0,94
Ескерту - АБК-ЕрНур ЖШС мәліметтері негізінде автормен құрастырылды

Ең мобильді активтер - ақша қаражаттары 0,3 мың теңгеге азайған.
Ал Несібе - Өнім ЖШС-гі мүлігінің жалпы құнында негізгі қорлардың нақты құнының үлес салмағы баланс активінің жалпы сомасының 50 %-дан кем болмауы тиіс. Талданып отырған кәсіпорында 2020 жылы 29,1 %-ды құрды, ал 2019 жылы 52,6 %-ды құрды. 2019 жылы бұл көрсеткіш мәніне сәйкес келді, ал 2020 жылы - төмен болды. Келесі қадамда ағымдағы активтерді талдауға тоқталайық.

Кесте 10 - Несібе- Өнім ЖШС-гі ағымдағы активтерді талдау

№
Көрсеткіштер
2019 жыл
2020 жыл
Бір жылдағы өзгеріс (+,-)
Құрылымының өзгеруі, (6 б. - 4б.)

Сома, мың теңге
Үлес салмағы, %
Сома, мың теңге
Үлес салма-ғы, %
Мың теңгемен (5 б. - 3б.)
%-бен (7б.:3б.*100.)

Қысқа мерзімді активтер
5557,6
100
12367,8
100
6810,2
122,5
-

соның ішінде:

1.
Ақша қаражаттары
50,5
0,9
1660,4
13,4
1609,9
3187,9
12,5
2.
Қысқа мерзімді дебиторлық борыш
-0,5
-
-20,5
-0,2
-20
4000
-0,2
3.
Ағымдағы салық активтері
0,1
-
-
-

-
-
4.
Қорлар
5507,5
99,1
10725,8
86,8
5218,3
94,7
-12,3
5.
Басқа да қысқа мерзімді активтер
-
-
2,1
-
2,1
-
-
Ескерту - Несібе - Өнім ЖШС мәліметтері негізінде автормен құрастырылды

Ең мобильді активтер - ақша қаражаттары 1609,9 мың теңгеге немесе 3187,9 %-ға ұлғайған.
Қорлардың көлемі 2020 жылы 2019 жылмен салыстырғанда 5218,3 теңгеге жоғарылап 94,7 %-ға ұлғайған.
Мұнда серіктестіктердің айналым қаражаттарының мобильдік коэффициен тін зерттеу қажет. Бұл коэффициент ақша қаражаттарының және ағымдағы активтерінің жалпы құндарының қатынасы арқылы анықтауға болады. Бұл коэффициент ағымдағы борыштарды өтеуге бағытталған қаражаттардың жалпы сомасында қаражаттардың төлемге абсолютті дайын мөлшерін көрсетеді.

kақ=ҚақҚаа (7)
kми - ақша қаражаттардың мобильдік коэффициенті;
Қақ - ақша қаражаттардың құны, мың теңге.
Қаа - кәсіпорынның ағымдағы активтерінің құны, мың теңге.
Талданып отырылған АБК-ЕрНур ЖШС-гінде бұл коэффициенттің мәні:
2020 жылыkми =0,36;
2019 жылы kми = 0,58.
Екі жылда да бұл көрсеткіштер деңгейі өте төмен. 2020 жылы бұл көрсеткіш -0,22 - төмендеді.
Ал талданып отырған Несібе - Өнім ЖШС-гінде бұл коэффициенттің мәні:
2020 жылыkми =1660,412367,8=0,13;
2019 жылы kми = 50,55557,6=0,009.
Екі жылда да бұл көрсеткіштер деңгейі өте төмен. 2020 жылы бұл көрсеткіш 0,121-ге өсті. Бұл серіктестіктердің төлем қабілеттілігін төмен деңгейдегі екенін көрсетеді.
Серіктестіктердің дебиторлық берешектерін қарастыратын болсақ олар келесідей болып келеді:
АБК-ЕрНур ЖШС-гінде дебиторлық борыштың үлес салмағы өте жоғары. Егер 2019 жылы оның мөлшері 124,3 мың теңгені болып үлес салмағы 31,37 %-ды құрса, 2021 жылы236,9 мың теңгеге дейін өсіп 42,8 %-ды құрды. Бұл көрсеткіш 112,6 мың теңгеге ұлғайып, 90,6 %-ға өсті.
Несібе - Өнім ЖШС-гінде бұл дебиторлық борыштың үлес салмағы өте төмен. Егер 2011 жылы оның мөлшері (-0,5) мың теңгені болса, 2012жылы(-20,5) мың теңгеге дейін төмендеп (-0,2) %-ды құрды.
Ал АБК-ЕрНур ЖШС-гінде тауарлы материалдық қорлар азайған. Оның мөлшері 2011 жылы 269,7 мың теңге болып 68,05 %-ды құрды. 2012жылы309,1мың теңгеге дейін өсіп 55,9%-ды құрды. Бұл көрсеткіш 39,4 мың теңгеге ұлғайып, 14,6 %-ға өсті.
Несібе - Өнім ЖШС-гінде тауарлы материалдық қорлардың үлес салмағы төмендесе де? Оның жалпы көлемі өскен. Оның мөлшері 2011 жылы 5507,5 мың теңге болып 99,1 %-ды құрды. 2012жылы10725,8 мың теңгеге дейін өсіп 86,8 %-ды құрды. Бұл көрсеткіш 5218,3 мың теңгеге ұлғайып, 94,7 %-ға өсті.Серіктестіктерде қиын өтетін тауарлы материалдық қорлардың және дебиторлық борыштың көп мөлшері айналым қаражаттарының айналымына және кәсіпорынның қаржылық жағдайына теріс әсерін тигізеді.
Мүліктің және ағымдағы активтердің мобильділігінің өсуіне қарамастан, кәсіпорынның басшылары оның құрылымындағы өзгерістердің себептерін бағалау қажет. Сонымен қатар, кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын сипаттайтын негізгі көрсеткіштердің бірі болып келетін кәсіпорынның ағымдағы активтерінің жалпы құнында дебиторлық борыштың бөлігінің талдауына үлкен көңіл аудару қажет [65].
Талдауымыздың келесі қадамында баланс пассивтерін талдауға кірісейік. Ол үшін АБК-ЕрНур ЖШС-гінің келесі кестесін қарастырайық.

Кесте 11 - АБК-ЕрНур ЖШС-гі пассивтерді талдау

№
Көрсеткіштер
2019 жыл
2020 жыл
Бір жылдағы өзгеріс (+,-)
Құрылымының өзгеруі, (6 б. - 4б.)

Сома, мың теңге
Үлес салмағы, %
Сома, мың теңге
Үлес салмағы, %
Мың теңгемен (5 б. - 3б.)
%-бен (7б.:3б.*100.)

1
2
3
4
5
6
7
8
9
1.
Авансталған капитал, барлығы
435,7
100
612,7
100
177
40,62
0

соның ішінде:

1.1. Меншікті капитал
-37,5
-8,6
0,5
0,1
38
101,3
8,7

1.2. Қысқа мерзімді қарыз капиталы
473,2
108,6
612,2
99,9
139
4,02
-8,7

1.3. Ұзақ мерзімді қарыз капиталы
-
-
-
-
-
-
-
2.
Тәуелсіздік коэффициенті
-
-0,09
-
0
-
-
0,09
3.
Тәуелділік коэффициенті
-
1,91
-
1
-
-
-0,91
4.
Қаржыландыру коэффициенті
-
-0,08
-
0
-
-
0,08
5.
Қарыз және өзіндік қаражаттардың қатынас коэффициенті
-
-12,62
-
1224,4
-
-
1237,02
6.
Қаржы тұрақтылық коффициенті
-
-0,09
-
0
-
-
0,09
7.
Инвестициялау коэффициенті
-
-0,96
-
0
-
-
0,96

11 - кестенің жалғасы

1
2
3
4
5
6
7
8
9
8.
Маневрлік коэффициенті
-
2,05
-
-117
-
-
-119,05
9.
Қорларды жабу коэффициенті
-
-0,29
-
-0,19
-
-
0,1
Ескерту - АБК-ЕрНур ЖШС мәліметтері негізінде автормен құрастырылды

Негізгі көңіл меншікті капиталға бөлінеді. Себебі өзіндік қаражаттар көздерінің қоры - қаржылық тұрақтылықтың қоры.
Өзіндік қаражаттардың нақты көлемін ғана емес, капиталдағы жалпы сомадағы оның үлес салмағын анықтау маңызды. Бұл көрсеткіштің атауы - тәуелсіздік коэффициенті. Тәуелсіздік коэффициенті меншікті капиталдың барлық авансталған капиталға қатынасы арқылы анықталады:
kн= Қмк Қак (8)
kн - тәуелсіздік коэффициенті;
Қмк - меншікті капитал, мың теңге;
Қак - авансталған капитал, мың теңге.
2020жылыkн = 0;
2019 жылы kн = -0,09.
Несібе - Өнім ЖШС-гінде кестені қарастыратын болсақ.

Кесте 12 - Несібе - Өнім ЖШС-гі пассивтерді талдау

№
Көрсеткіштер

2019 жыл
2020 жыл
Бір жылдағы өзгеріс (+,-)
Құрылымының өзгеруі, (6 б. - 4б.)

Сома, мың теңге
Үлес салмағы, %
Сома, мың теңге
Үлес салмағы, %
Мың теңгемен (5 б. - 3б.)
%-бен (7б.:3б.*100.)

1
2
3
4
5
6
7
8
9
1.
Авансталған капитал, барлығы
12037,8
100
17614,3
100
5576,5
46,3
-

соның ішінде:

1.1. Меншікті капитал
-640,2
-5,3
978,2
5,6
1618,4
252,8
10,9

1.2. Қысқа мерзімді қарыз капиталы
12678
105,3
16636,1
94,4
3958,1
31,2
-10,9
2.
Тәуелсіздік коэффициенті
-
-0,05
-
0,06
-
-
0,11
3.
Тәуелділік коэффициенті
-
1,05
-
0,94
-
-
-0,11
4.
Қаржыландыру коэффициенті
-
-0,05
-
0,06
-
-
0,11

12 - кестенің жалғасы

1
2
3
4
5
6
7
8
9
5.
Қарыз қаражаттардың қатынас коэффициенті
-
-19,8
-
17
-
-
36,8
6.
Қаржы тұрақтылық коффициенті
-
-0,05
-
0,06
-
-
0,11
7.
Инвестициялау коэффициенті
-
-0,1
-
0,2
-
-
0,3
9.
Маневрлік коэффициенті

-
-1,3
-
-0,4
-
-
0,9
Ескерту - Несібе - Өнім ЖШС мәліметтері негізінде автормен құрастырылды

Активтердің қалыптастыру көздерінің талдағау процесінде өзіндік және қарыз капиталдың нақты көлемі анықталады, есептік кезеңінде олардың өзгеріске әкелген себептерін анықтайды, оларға сәйкес баға беріледі.
Тәуелсіздік коэффициенті меншікті капиталдың барлық авансталған капиталға қатынасы арқылы анықталады.
Несібе - Өнім ЖШС-гінде тәуелсіздік коэффициенті келесідей:
2019 жылы kн = -0,05;
2020жылыkн =0,06.
Бұл коэффициенттің өсуі кәсіпорынның қаржылық тәуелсіздігінің өсуі туралы, алдыңғы кезеңдерде қаржылық қиындықтардың тәуекелділігінің төмендеуі туралы айтады.
Бұл коэффициенттің мөлшері 0,5-тен жоғары болуы тиіс. Біздің серіктестіктерде бұл коэффициент 2019 жылға қарағанда 2020 жылы өссе де, төмен деңгейде.
Сондықтан бұл серіктестіктер қаржылық тұрақсыз.
Тәуелділік коэффициенті тәуелсіз коэффициентіне кері коэффициент. Бұл коэффициент авансталған капиталдың жалпы сомасында қарыз бөлігін сипаттайды.
kз = ҚқкҚак=1 - kз (9)
kн - тәуелділік коэффициенті;
Ққк - қарыз капитал, мың теңге;
Қак - авансталған капитал, мың теңге.
АБК-ЕрНур ЖШС-гінің тәуелділік коэффициенті келесідей:
2020 жылы kн = 1;
2019 жылы kн = 1,91.
Біздің кәсіпорында бұл коэффициент 2019 жылға қарағанда 2020 жылы төмендесе де, жоғары деңгейде. Сондықтан бұл кәсіпорын қаржылық тәуелді.
Несібе - Өнім ЖШС-гінде тәуелділік коэффициенті келесідей:
2020 жылыkн = 1,05;
2019 жылы kн = 0,94.
Біздің кәсіпорында бұл коэффициент 2019 жылға қарағанда 2020 жылы жоғарылаған, яғни жоғары деңгейде. Сондықтан бұл кәсіпорын қаржылық тәуелді.
Бұл коэффициент неұрлым жоғары болса, кәсіпорынның сыртқы қаржыландыру көзеріне сол ғұрлым тәуелді болады.
Бұл коэффициенттің мөлшері 0,5-тен төмен болуы тиіс.
Кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын сипаттайтын келесі көрсеткіш қаржыландыру коэффициенті болып келеді. Бұл көрсеткіш меншікті капиталдың қарыз капиталына қатынасы арқылы анықталады.
kф = ҚмкҚқк=1-kз (10)
kн - қаржыландыру коэффициенті;
Қмк - меншікті капитал, мың теңге;
Ққк - қарыз капитал, мың теңге.
АБК-ЕрНур ЖШС-гінің қаржыландыру коэфициенті келесідей:
2020 жылы kф = 0;
2019 жылы kф = -0,08.
Біздің кәсіпорында бұл коэффициент 2019 жылға қарағанда 2020 жылы өссе де, төмен деңгейде.
Несібе - Өнім ЖШС-гінде қаржыландыру коэффициенті келесідей:
2020 жылыkф = -0,05;
2019 жылы kф = 0,06.
Бұл коэффициенттің мөлшері 1-ден жоғары болуы тиіс. Біздің кәсіпорында бұл коэффициент 2019 жылға қарағанда 2020 жылы төмен деңгейде.
Бұл коэффициенттің мөлшері 1-ден жоғары болуы тиіс.
Бұл коэффициент неұрлым жоғары болса, сол ғұрлым банктер мен инвесторларға қаржыландыру сенімді болады.
Бұл коэффициентке кері қарыз және өзіндік қаражаттардың қатынас коэффициенті болып келеді. Бұл көрсеткіш қарыз капиталдың меншікті капиталына қатынасы арқылы анықталады.
kзс = Ққк Қмк (11)
kзс - қарыз және өзіндік қаражаттардың қатынас коэффициенті;
Қмк - меншікті капитал, мың теңге;
Ққк - қарыз капитал, мың теңге.
АБК-ЕрНур ЖШС-гінің қарыз және өзіндік қаражаттардың қатынас коэффициенті келесідей:
2020 жылыkзс = 1224,4;
2019 жылы kзс = -12,62.
Ал Несібе - Өнім ЖШС-гінде қарыз және өзіндік қаражаттардың қатынас коэффициенті келесідей:
2020 жылыkзс = 17;
2019 жылы kзс = -19,8.
Бұл коэффициент кәсіпорын өзіндік қаражаттарының активтеріне салған бір теңгеге қанша қазыз қаражаттарын тартқанын көрсетеді. Бұл коэффициенттің мөлшері 1-ден төмен болуы тиіс. Зерттеліп отырған серіктестіктерде бұл коэффициенттің жоғары деңгейі қарыз қаражаттарының өте жоғары деңгейін көрсетіп отыр.
Қаржы тұрақтылық коффициенті өзіндік және ұзақ мерзімді қарыз қаражаттардың жалпы авансталған капиталдағы бөлігін сипаттайды.
kф.у. = (Қмк +Ұқ) Қак (12)
kф.у. - қаржы тұрақтылық коффициенті;
Қмк - меншікті капитал, мың теңге;
Ұқ - ұзақмерзімді қарыз капиталы, мың теңге;
Қак - авансталған капитал, мың теңге.
АБК- ЕрНур ЖШС-гінің қаржы тұрақтылық коффициенті келесідей:
2020 жылыkф.у. = 0;
2011 жылы kф.у. = -0,09.
Ал Несібе - Өнім ЖШС-гінде қаржы тұрақтылық коэффициенті келесідей:
2020 жылыkф.у. = -0,05;
2019 жылы kф.у. = 0,06.
Талданып отырған кәсіпорында ұзақмерзімді қарыз капиталының мәні нөлге тең болғандықтан, бұл коэффициенттің мәні тәуелсіздік коэффициентінің мәніне тең болады.
Бұл коэффициенттің мәні 0,75 - 0,9 мәндерінің аралығында болуы тиіс. Ал біздің кәсіпорында бұл мәндерден төмен.
Сондықтан бұл серіктестіктерде қаржылық тұрақты емес екендігін білдіреді.
Келесі көрсеткіш өндірісті жаңартуға және кеңейтуге арналған қарыз қаражаттарын өзіндік қаражаттарымен қатар кәсіпорын қаншалықты интенсивті пайдаланатынын бағалайтын қаржыландыру үшін тартылған ұзақмерзімді несиелер мен заемдердің бөлігін көрсетеді.
Талданып отырған кәсіпорында ұзақмерзімді қарыз капиталының жоқ болғандықтан, бұл көрсеткіш анықталмады.
Инвестициялау коэффициенті меншікті капиталдың негізгі капиталға қатынасы арқылы анықталады.
kи = ҚмкҚнк (13)
kи - инвестициялау коэффициенті;
Қмк - меншікті капитал, мың теңге;
Ққк - негізгі капитал, мың теңге.
АБК- ЕрНур ЖШС-гінің инвестициялау коффициенті келесідей:
2020 жылыkи = 0;
2019 жылы kи = -0,96.
Ал Несібе - Өнім ЖШС-гінде инвестициялау коэффициенті келесідей:
2020 жылыkи = 0,2;
2019 жылы kи = -0,1.
Талданып отырылған серіктестіктердің инвестициялау коэффициенті 2020 жылы 2019 жылмен салыстырғанда 0-ге дейін көтерілді. Бірақ кәсіпорынның өзіндік қаражаттары негізгі қорларын өтей алмайды.
Ұйымның меншікті капиталының көздері болып мыналар саналады:
жарғылық капитал;
резервтік капитал;
бөлінбеген пайда.
Зерттеліп отырған АБК-ЕрНур ЖШС-гінде 2019 жылы меншікті капиталдың мәні:
0,1+(-37,6)=-37,5 мың теңге;
2011 жылы кәсіпорын зала көргендіктен оның меншікті капиталы теріс сан болып отыр.
Зерттеліп отырған кәсіпорында 2020 жылы меншікті капиталдың мәні:
0,1+0,4=0,5 мың теңге.
2020 жылы38 мың теңгеге меншікті капитал өсіп отыр.
Ал Зерттеліп отырылған Несібе - Өнім ЖШС-гінде 2019 жылы меншікті капиталдың мәні:
97,1+(-737,3)= -640,2 мың теңге;
2011 жылы кәсіпорырн залал көргендіктен оның меншікті капиталы теріс сан болып отыр.
Зерттеліп отырған кәсіпорында 2020 жылы меншікті капиталдың мәні:
97,1+881,1=978,2 мың теңге.
2020 жылы1618,4 мың теңгеге меншікті капитал өсіп отыр.
Меншікті капиталды зерттеген кезде меншікті айналым қаражаттарына көңіл аудару қажет. Бұл меншікті капиталмен еркін маневрлеуге мүмкіндік беретін нысанда болып отыр және мобильді емес сипатындағы бағалықтарда бекітілмеген меншікті капиталдың қандай бөлігі бекітілген.
Меншікті айналым қаражаттарын табу үшін меншікті капиталдың сомасынан ұзақ мерзімді активтердің сомасын аламыз [66].
Зерттеліп отырған АБК- ЕрНур ЖШС-гінде 2019 жылы меншікті айналым қаражаттардың мәні:
-37,5-39,4=-76,9 мың теңге болады.
2020 жылы бұл көрсеткіш:
0,5-59=-58,5 мың теңге болады.
2020 жылы меншікті айналым қаражаттардың сомасы 18,4 мың теңгеге өсті.
Ал Зерттеліп отырылған Несібе - Өнім ЖШС-гінде 2019 жылы меншікті айналым қаражаттардың мәні:
-640,2-6480,2= -7120,4 мың теңге болады.
2020 жылы бұл көрсеткіш:
978,2 -5246,5= -4268,3 мың теңге болады.
2020 жылы меншікті айналым қаражаттардың сомасы өсті.
Меншікті айналым қаражаттардың меншікті капиталдың жалпы көлеміндегі үлес салмағы меншікті қаражаттармен еркін маневрлеуге мүмкіндік беретін кәсіпоырынның меншікті қаражаттарының қай бөлігі мобильдік нысанында жататын көрсетеді.
Бұл көрсеткіш маневрлеу коэффициенті деп аталады және ол келесі формула арқылы анықталады:
kм = Қмақ Қмк (14)
kн - маневрлеу коэффициенті;
Қмк - меншікті капитал, мың теңге;
Қмақ - меншікті айналым қаражаттары, мың теңге.
Зерттеліп отырған АБК- ЕрНур ЖШС-гінде 2019 жылы маневрлеу коэффициенттің мәні:
-76,9 0,5 = - 153,8 болады.
2012жылыбұл көрсеткіш:
- 58.5 -37,5 = 1,56 болады.
2020 жылы маневрлеу коэффициенті 155,36 өсті.
Қаржылық көзқарасынан бұл көрсеткіштің өсуі кәсіпорынның қаржылық жағдайына оң сипаттама береді.
Ал Зерттеліп отырылған Несібе - Өнім ЖШС-гінде 2019 жылы маневрлеу коэффициенттің мәні:
-7120,4 (-640,2) = 11,1 болады.
2020 жылы бұл көрсеткіш:
-4268,3 978,2 = -4,4 болады.
2020 жылы маневрлеу коэффициенті 15,5-ке төмендеді.
Қаржылық көзқарасынан бұл көрсеткіштің төмендеуі кәсіпорырынның қаржылық жағдайына теріс сипаттама береді.
Кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығының негізгі салыстырмалы көрсеткіштерінің бірі қалыптастырудың меншікті көздерімен қорлардың қамтамасыз ету коэффициенті.
Бұл көрсеткіш келесі формула арқылы анықталады:
kққ = Қмақ ТМҚ (15)
kққ - таурлы материалды қорлардың қамтамасыз ету коэффициенті;
Қмақ - меншікті айналым қаражаттары, мың теңге;
ТМҚ - тауарлы материалды қорлар, мың теңге.
Зерттеліп отырған АБК-ЕрНур ЖШС-гінде 2019 жылы таурлы материалды қорлардың қамтамасыз ету коэффициенттің мәні:
-76,9 269,7 = - 0,3 болады.
2020 жылыбұл көрсеткіш:
- 58,5 309,1 = -0,2 болады.
2020 жылы маневрлеу коэффициенті (-0,1) өсті. Бұл коэффициенттің мөлшері kққ = 0,6-0,8 болуы керек.
Ал зерттеліп отырылған Несібе - Өнім ЖШС-гінде 2011 жылы тауарлы материалды қорлардың қамтамасыз ету коэффициенттің мәні:
-7120,4 5507,5 = - 1,3 болады.
2020 жылы бұл көрсеткіш:
-4268,3 10725,8 = -0,4 болады.
2020 жылы маневрлеу коэффициенті 0,9 өсті. Бұл коэффициенттің мөлшері kққ = 0,6-0,8 болуы керек. Зерттеліп отырылған екі серіктестіткте де бұл коэффициент теріс сан болып отыр. Сондықтан серіктестіктер қажетті қорлар мен шығындар тартылған қарыз қаражаттарымен жабылады. Кәсіпорынның өз қаражаттарымен бұл шығындарды жабуға мүмкіндігі жоқ.
Тартылған капиталды талдайтын болсақ. АБК-ЕрНур ЖШС-гінде кредиторлық борыштың көлемі 2019 жылы 469,6 мың теңгені құрды, ал 2012жылы566,2 мың теңгені құрды. 2020 жылы 2019 жылмен салыстырғанды қысқа мерзімді кредиторлық борышы 96,6 мың теңгеге немесе 20,6 %-ға өсті.
Ал Несібе - Өнім ЖШС-гінде кредиторлық борыштың көлемі 2011 жылы 12586,5 мың теңгені құраса, ал 2020 жылы 16420,9 мың теңгені құраған. 2020 жылы 2015 жылмен салыстырғанды қысқа мерзімді кредиторлық борышы 3834,4 мың теңгеге немесе 23,4 %-ға өскен.Дебиторлық және кредиторлық борыштар дың арасындағы ұсынылатын қатынас 2:1 болуы тиіс. Егер кредиторлық борыш дебиторлық борышпен қамтамасыз етілмесе бұндай жағдайды қолайлысыз деп бағалайды. Себебі бұл жағдай меншікті қаражаттардың кейбір ликвидті бөлігін ақшаға айналудың жылдамдығын азайтуға әкеледі. АБК- ЕрНур ЖШС-гінде 2019 жылы қысқа мерзімді кредиторлық борыш қысқа мерзімді дебиторлық борыштан 3,8 есе, ал 2020 жылы2,4 есе жоғары болды. Дебиторлық борышпен кредиторлық борышты төмен деңгейде қамтамасыз етілудің себебі дебиторлар мен және кредиторлармен қолайсыз жағдай және олардың есеп-айырысулары болып келеді. Кредиторлық борыштың көп көлемде болуы кәсіпорынның қаржы лық жағдайын теріс сипаттайды [67].
Келесі маңызды талдаудың бірі кәсіпорынның қаржылық жағдайын оның қаржылық тұрақтылық деңгейі бойынша жіктеу.Қаржылық тұрақтылықтың абсолюттік көрсеткіштері қорларды қалыптастыру көздерімен олардың қамтатамасыз ету дәрежесін сипаттайтын көрсеткіштер болып келеді.
Қорларды қалыптастыру көздерін сипаттау үшін келесі негізгі үш көрсеткіштерді анықтаймыз:
Меншікті айналым қаражаттары. Жоғарыда анықтағанда бұл көрсеткіштің мәндері: АБК- ЕрНур ЖШС-гінде 2019 жылы меншікті айналым қаражаттар: -37,5-39,4=-76,9 мың теңге болды. 2020 жылы: 0,5-59=-58,5 мың теңге болды.
2. Қорлардың меншікті және ұзақмерзімді қарыз көздерінің мөлшері. Бұл көрсеткіш келесі формуламен анықталады:
Қмакұ = Қмақ + Ұб (16)
Қмақ - меншікті айналым қаражаттары, мың теңге;
Ұб - ұзақ мерзімді борыштар, мың теңге.
Зерттеліп отырған АБК-ЕрНур ЖШС-гінде ұзақмерзімді борыштардың болмағандығынан, бұл көрсеткіш жоғарыдағы көрсеткішке тең болады. 2011 жылы қорлардың меншікті айналым қаражаттары және ұзақмерзімді қарыз көздерінің мөлшері: -76,9 мың теңге болды. 2020 жылы: -58,5 мың теңге болды.
Қорлардың қалыптастырудың негізгі көздерінің жалпы көлемі қорлардың меншікті және ұзақмерзімді қарыз көздерінің мөлшері мен қысқамерзімді борыштардың сомасы арқылы анықталады:
ЖК = Қмакұ + Қб (17)
Қб - қысқа мерзімді борыштар, мың теңге.
2011 жылы қорлардың қалыптастырудың негізгі көздерінің жалпы көлемі: -76,9 + 473,2 = 396,3 мың теңге болды. 2012 жылы: -58,5 + 612,2 = 553,7 мың теңге болды.Ал Несібе - Өнім ЖШС-гінде қорларды қалыптастыру көздерін сипаттау үшін келесі негізгі үш көрсеткіштерді анықтаймыз:
Меншікті айналым қаражаттары. Жоғарыда анықтағанда бұл көрсеткіш тің мәндері: Несібе - Өнім ЖШС-гінде 2019 жылы меншікті айналым қаражаттар:
(-640,2)-6480,2=-7120,4 мың теңге болды. 2020жылы: 978,2 -5246,5=
-4268,3 мың теңге болды.
Қорлардың меншікті және ұзақмерзімді қарыз көздерінің мөлшері. Бұл көрсеткіш келесі формуламен анықталады: Қмакұ = Қмақ + Ұб
Қмақ - меншікті айналым қаражаттары, мың теңге;
Ұб - ұзақ мерзімді борыштар, мың теңге.
Зерттеліп отырған Несібе - Өнім ЖШС-гінде ұзақмерзімді борыштардың болмағандығынан, бұл көрсеткіш жоғарыдағы көрсеткішке тең болады. 2011 жылы қорлардың меншікті айналым қаражаттары және ұзақмерзімді қарыз көздерінің мөлшері: -7120,4 мың теңге болды. 2012 жылы: -4268,3 мың теңге болды.
Қорлардың қалыптастырудың негізгі көздерінің жалпы көлемі қорлардың меншікті және ұзақмерзімді қарыз көздерінің мөлшері мен қысқамерзімді борыштардың сомасы арқылы анықталады:
ЖК = Қмакұ + Қб (18)
Қб - қысқа мерзімді борыштар, мың теңге.
2019 жылы қорлардың қалыптастырудың негізгі көздерінің жалпы көлемі: -7120,4 + 12678 = 5557,6 мың теңге болды. 2020жылы: -4268,3 + 16636,1 = 12367,8 мың теңге болды.
Жоғарыда талданған АБК-ЕрНур ЖШС-гіндегі көрсеткіштерді бір кестеге біріктірейік

Кесте 13 - АБК- ЕрНур ЖШС-гі көрсеткіштерді талдау

№
Көрсеткіштер
Белгілері
2019 жыл
мың теңге
2020 жыл мың теңге
Өзгеріс
(+; - )
1
2
3
4
5
6
1.
Меншікті капитал
Қмк
-37,5
0,5
38
2.
Ұзақмерзімді активтер
Ұа
39,4
59
19,6
3.
Меншікті айналым капиталы
Қмак
-76,9
-58,5
18,4
4.
Ұзақмерзімді борыштар
Ұб
-
-
-
5.
Қорлардың меншікті және ұзақмерзімді қарыз көздерінің мөлшері
Қмакұ
-76,9
-58,5
18,4
13 - кестенің жалғасы

1
2
3
4
5
6

6.
Қысқамерзімді борыштар
Қб
473,2
612,2
139
7.
Қорлардың қалыптастырудың негізгі көздерінің жалпы көлемі
ЖК
396,3
553,7
157,4
8.
Тауарлы материалдық қорлар
ТМҚ
269,7
309,1
39,4
Ескерту - АБК- ЕрНур ЖШС мәліметтері негізінде автормен құрастырылды

Жоғарыдағы анықталған үш көрсеткіш кәсіпорынның қаржылық жағдайын оның тұрақтылық дәрежесі бойынша төрт топқа жіктеуге мүмкіндік береді:
Қаржылық жағдайдың абсолютті тұрақтылығы келесі теңсіздік арқылы анықталады:
Қмак ТМҚ. (19)
Қмак - меншікті айналым қаражаттары, мың теңге;
ТМҚ - тауарлы материалдық қорлар, мың теңге.
2011 жылы: -76,9 269,7 - орындалмайды;
2012 жылы: -58,5 309,1 - орындалмайды.
Қаржылық жағдайдың қалыпты тұрақтылығы келесі теңсіздік арқылы анықталады:
Қмөкұ ТМҚ ЖК (20)
Қмөкұ - қорлардың меншікті және ұзақмерзімді қарыз көздерінің мөлшері;
ТМҚ - тауарлы материалдық қорлар, мың теңге;
ЖК - қорлардың қалыптастырудың негізгі көздерінің жалпы көлемі, мың теңге.
2011 жылы: -76,9 269,7 396,3 - орындалады;
2012 жылы: -58,5 309,1 553,7 - орындалады.
Ал Несібе - Өнім ЖШС-гінде талданған көрсеткіштерді бір кестеге біріктіретін болсақ:

Кесте 14 - Несібе - Өнім ЖШС-гіндегі көрсеткіштерді талдау

Көрсеткіштер
Белгілері
2019 жыл
мың теңге
2020 жыл мың теңге
Өзгеріс
(+; - )
Меншікті капитал
Қмк
-640,2
978,2
1618,4
Ұзақмерзімді активтер
Ұа
6480,2
5246,5
-1233,7
Меншікті айналым капиталы
Қмак
-7120,4
-4268,3
2852,1
Ұзақмерзімді борыштар
Ұб
-
-
-
Қорлардың меншікті және ұзақмерзімді қарыз көздерінің мөлшері
Қмакұ
-7120,4
-4268,3
2852,1
Қысқамерзімді борыштар
Қб
12678
16636,1
3958,1
Қорлардың қалыптастырудың негізгі көздерінің ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.