Кішкене балаларға математика ілімінің элементтерін оқыту ерекшелігі

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 32 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТІРЛІГІ

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС

Пәні: Қарапайым математикалық түсініктерді қалыптастыру
Тақырыбы: Түрлі жас ерекшелік топтарында математика сабағын ұйымдастыру мен өткізу әдістемесі

Орындаған:
Тексерген:

Мазмұны

Кіріспе
3
1 Бөлім. Әр түрлі жастағы балаларда математикалық ұғымдардың қалыптастуы
1.1 Мектеп жасына дейінгі балаларға математика элементтерін оқыту ерекшеліктері
1.2 Кішкене балаларға математика ілімінің элементтерін оқыту ерекшелігі
2 Бөлім. Түрлі жас ерекшелік топтарында математика сабағын ұйымдастыру мен өткізу әдістемесі
2.1 Түрлі жас ерекшелік топтарында математика сабағын ұйымдастыру ерекшеліктері
2.2 Балабақшада қарапайым математика сабақтарын өткізу технологиялары
2.3 Қарапайым математикалық ұғымдарды қалыптастыру әдістемесі
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

5

5

6

11

11

16

30
32

КІРІСПЕ
Курстық жұмыстың өзектілігі: Жас ұрпақ игеретін қоғамдық тәжірибе мазмұнына енетін күрделі білімнің, қабілеттер мен дағдылардың бірі - математика. Олар табиғатта дерексіз, оларды пайдалану күрделі психикалық әрекеттер жүйесін жүзеге асыруды қажет етеді. Күнделікті өмірде және ойындарда бала қарапайым, бірақ әлі де математикалық шешімді қолдануды қажет ететін жағдайларды ертерек кездестіре бастайды (достарға сыйлық дайындау, қуыршақтарға дастархан жаю, кәмпиттерді тең бөлу және т.б.), көп, аз, бірдей сияқты қатынастарды білу, жиынтықтағы объектілер санын анықтау, жиыннан тиісті элементтер санын таңдау мүмкіндігі және т.б. дүниелермен кездеседі. Біріншіден, ересектердің көмегімен, содан кейін балалар туындаған мәселелерді өздері шешеді. Осылайша, мектепке дейінгі жаста, балалар математикалық мазмұнымен және қарапайым есептеу дағдыларымен танысады және олардағы қарапайым математикалық көріністерді қалыптастыру мектепке дейінгі мекемелер жұмысының маңызды бағыттарының бірі болып табылады.
Әртүрлі жастағы балаларға математика пәнін оқыту ойын-сауық ойындарын, тапсырмаларын және ойын-сауық құралдарын пайдаланбастан мүмкін емес. Сонымен қатар, қарапайым ойын-сауық математикалық материалдың рөлі балалардың жас ерекшеліктеріне байланысты және жан-жақты даму мен тәрбиелеу міндеттерін ескере отырып анықталады: ақыл-ой белсенділігін, математикалық материалға қызығушылықты арттыру, балаларды қызықтыру және көңіл көтеру, ақыл-ойды дамыту, кеңейту, математикалық көріністерді тереңдету, алған білім мен біліктерді шоғырландыру, жаттығулар жасау оларды басқа қызмет түрлерінде, жаңа ортада қолдану.
Нысандардың мөлшерінен, формасынан, орналасу тәртібінен және санау бағытынан санаудың нәтижесі балаларда тәуелсіздік тұжырымдамасын қалыптастырды міндеттейді.
Сандық қатынастардың дамуы көптеген балалар үшін айтарлықтай қиындықтар туғызатын күрделі процесс. Көбіне балалар неліктен санау, өлшеу және шамамен емес, дәл анықтау керектігін түсінбейді. Қабылданған іс-әрекеттердің маңыздылығын білмей, мектеп жасына дейінгі балалар оларды механикалық түрде орындайды, бұл білімді ресми түрде меңгеруге әкеледі. Сандық көріністерді қалыптастыру процесі сөздіктің жүйелі ассимиляциясын және біртіндеп кеңеюін (бір, екі ...; бірінші, екінші ... және басқалары), сондай-ақ грамматикалық құрылым мен тұтастай сөйлеуді жетілдіруді де қамтиды.
Мектеп жасына дейінгі балалардағы сандық қатынастарды қалыптастырудағы негізгі проблемалардың бірі - сан туралы түсініктің дамуы. Біршама пысықталғанмен, ол бірнеше себептерге байланысты әлі де маңызды болып қала береді:
1) қазіргі баланың ықтимал жас ерекшеліктері бұл тұжырымдаманы мектепке дейінгі жастағы (Г.А. Корнееваның зерттеуінде ұсынылған) емес, ертерек кезеңде (өмірдің бесінші жылындағы балаларда) қалыптастыруға болады деп тұжырымдайды.
2) Е.В. Родина пікірінше мектепке дейінгі жастағы әртүрлі кезеңдердегі сан түсінігін қалыптастыру әдістемесін таңдауда логиканы қалпына келтірген жөн. Сонымен, сандық кезеңге көшу төрт жылдан бастап пәндік топтарды сан және осы санды сандық сөзбен анықтау негізінде салыстыру арқылы жүзеге асырылуы керек. Содан кейін санмен (дискретті және үздіксіз) әрекеттерді орындауға үйретуге негізделген сан туралы түсінік қалыптастыру керек, онда сан өлшенетін объектінің оның мектепке дейінгі жастағы балалар үшін қол жетімді болатын оның шартты нормасына қатынасы ретінде әрекет етеді.
Зерттеу нысаны: Түрлі жас ерекшелік топтарына арналған математика сабағы
Зерттеу пәні: Қарапайым математикалық түсініктерді қалыптастыру
Курстық жұмыстың мақсаты: Түрлі жас ерекшелік топтарына арналған математика сабағын өткізу және ұйымдастыру әдістемесін зерттей отырып, қорытынды жасау.
Курстық жұмыстың міндеттері:
- Мектеп жасына дейінгі балаларға математика элементтерін оқыту ерекшеліктерін анықтау;
- Кішкене балаларға математика ілімінің элементтерін оқыту ерекшелігін анықтау;
- Түрлі жас ерекшелік топтарында математика сабағын ұйымдастыру мен өткізу әдістемесін құру;
- Түрлі жас ерекшелік топтарында математика сабағын ұйымдастыру ерекшеліктерін талдау;
- Балабақшада қарапайым математика сабақтарын өткізу технологияларын талдау;
- Қарапайым математикалық ұғымдарды қалыптастыру әдістемесін ұсыну.
Курстық жұмыс: кіріспеден, екі бөлімнен, қорытынды мен пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

1 Бөлім. Әр түрлі жастағы балаларда математикалық ұғымдардың қалыптастуы

1.1 Мектеп жасына дейінгі балаларға математика элементтерін оқыту ерекшеліктері

Баланың жеке басының қалыптасуы және оның ақыл - ойының өсуі әртүрлі әрекеттер процесінде жүзеге асады.
Бала өмірінің бірінші күнінен бастап өзінің дамуына ықпал жасайтын және онымен эмоциялық қатынаста болатын адамдардың қоршауында болады. Сондай- ақ баланы қасиеттері мен сапалары әр түрлі көптеген заттар қоршап тұрады. Бөбектің өзін қошаған ортамен танысуы және қабылдаған обьектілеріне талдау жасауы үшін айтарлықтай үлкен мүмкіндіктері болатынын зерттеулер көрсетті. Бұл үнемі өзгеріп отыратын әрекет компонеттеріне (мысалы, тамақтандыру жағдайына) оның бейімделуін қамтамасыз етеді.
Әр түрлі өнімсіз және өнімді әрекеттер процесінде сәби жастағы балаларда өздерін қоршаған әлем жөнінде: заттар әлемінің әр түрлі белгілері мен қасиеттері - түсі, формасы, шамасы, заттардың кеңістіктегі орналасу, олардың саны туралы, сондай-ақ адамдардың қарым-қатынастары жөнінде (баланың өзіне, бір - біріне, айналасындағы заттарға және т.б.) түсініктер қалыптаса бастайды. Элементар математикалық түсініктер мен алғашқы ұғымдардың қалыптасуына негіз болатын сенсорлық тәжірибе біртіндеп жинала береді.
Мынадай сұрақ туады: баланың өздігінен дамуына жағдай жасаған жөн бе немесе олардың қоршаған әлемді танып білу процесіне басшылық жасап отыру қажет пе?
Буржуазиялық педогогика жақын жылдарға дейін баланың ішкі себептер арқылы (спонтандық) даму позициясы жағында болды. Әдетте, балалрдың жас ерекшелік мүмкіндіктері нақты анықталды және осыған сәйкес мектеп программалары жасалды. Алайда ғылым мен техниканың қарқындап өсуі бұл програмалардың шектеулілігін және жетілдірілмегендігін ашып берді.Мектепте білім беру дәрежесін көтеру, демек түрлі жас кезеңдегі балалардың мүмкіндіктерін де қайта қарау қажет болды.
Мектеп жасына дейінгі балалардың дамуы буржуазиялық педагогикада әрқашан да ішкі себептермен пайда болған(спонтандық) процесс ретінде қарастырылды және бұл жастагы балалар үшін қатаң программаның қажеттігі теріске шығарылды. Ал мұндай көзқарастар қоғам талаптарына қарама-қайшы келді, сондықтан көптеген елдерде ең алдымен білім мазмұны бойынша кең эксперименттік жұмыстар жүргізіле бастады. Осындай эксперименттердің нәтижесінде ғалымдар бір ауыздан, мектеп жасына дейінгі балаларды да қоса алғанда, балалардың танымдық мүмкіндіктері бұрынғы ойлағандағыдан гөрі едәуір кең деген қорытындыға келді.
Енді бұл мүмкіндіктерді қалай барынша орынды пайдалануға болады деген жаңа мәселе туды. Оқыту мен даму проблемасын жаңаша қарастыру қажет болды
1.2 Кішкене балаларға математика ілімінің элементтерін оқыту ерекшелігі

Бала ерте жастан бастап-ақ нәрселердің жиынтығын, дыбыстардың, қозғалыстардың жиынын әр түрлі анализаторлар арқылы (көру, есту және т.б.) қабылдай отырып, олармен танысады, бұл жиынтықтарды салыстырады, оларды бір-бірінен саны жағынан айырады.Оқу процесінде бала жиындардың теңдігі мен теңсіздігін көрсету әдістерін меңгереді,санды сандық сөзбен атауды үйренеді. Алдымен элементтердің белгісіз мөлшері туралы, ал сонан соң бүтін бір бірлік түріндегі жиын туралы түсінік қалыптасады. Осы негізде жиындарды салыстыруға және ондағы элементтердің санын барынша дәл анықтауға деген талпыныс өседі; бірте - бірте бала есептеуге дағдыланады және сан ұғымын меңгереді. Мұның бәрі ересектердің басшылығымен және өзіндік оқу ойындық сипаты бар практикалық әрекеттер үстінде іске асады.
Бала, сондай-ақ нәрселерді мөлшеріне, түсіне, формасына, кеңістікте орналасуына және басқа белгілеріне қарай ерте-ақ ажырата бастайды. Ол үлкендерге еліктеп, дөрекі түрде нәрселерді өлшеуге әрекеттенеді, алдымен біреуін екіншісіне беттестіріп, сонан соң көзмөлшермен және шартты түрде қабылданған өлшеуіштің көмегімен өлшейді.
Сонымен, балалар сезімге әсер ету арқылы қабылдауға сүйене отырып, әр түрлі шамаларды ғана танып - біліп қоймайды, сондай-ақ өз ұғымдары мен түсініктерін соған сәйкес атаулармен, мысалы, көп-аз (саны жағынан), кең-тар, биік-аласа, қалың жұқа және т.б. осы сияқты сызықтық ауытқушылықты жалпы көлем ауытқушылығынан (артық-кем, үлкен-кіші) айыра отырып, сөзбен дұрыс бере білуге алғы шарттар жасалуда. Мұндай дифференциялау, Р.Л. Березина, В.К. Котырло, Т.В. Лаврентьева, З.Е. Лебедева, Е.В.Проскур және басқалардың зерттеулері көрсеткеніндей, ересектердің тиісті басшылығы жағдайында мектеп жасына дейінгі балалар үшін толық жеткілікті.
Бала өз бетімен жүре бастасымен - ақ кеңістікпен және заттар арасындағы кеңістіктік қатынастармен әсерлі түрде танысады: ол өзін қызықтырған затқа не жақындай түседі (еңбексіз емес), не одан аулақтай бастайды. Бір нәрсе баланың дәл алдында тұрса, басқалары оның артында немесе оң жағында не сол жағында тұрады. Оқыту баланың жақын- алыс және басқа сол сияқты сөздердің мағыналарын ерте меңгеріп алуына мүмкіндік жасайды. Бала практикада нәрселердің кеңістікте орналасуын өзі де бағдарлай алады, ал ересектердің басшылығында алдымен нәрселерді өзіне қатысты, кейін оның басқа нәрселерге қатысты орналасқан жерін сөзбен анықтап беруге үйренеді (қуыршақтың оң жағындағы - қонжық, ал сол жағында - қоян).
Біртіндеп балада әлі де өте нақты болмаса да жақын және алыс кеңістіктер туралы қарапайым түсініктер пайда болады (ол өзі қыдырып жүрген бақ-жақын, ал папасының жұмысы -өте алыс). Осы сияқты нақты түсініктерге сүйене отырып, өз тәжірибесі мен ересектердің оқытуы нәтижесінде бала біртіндеп кеңірек жалпылауға дейін келеді: мектепке дейінгіересек жастағыларға кеңістіктің өлшемі уақыт бола бастайды(Қара теңіз сондай алыс, оған поезбен немесе самолетпен ұшып бару керек).
Кішкентай бала нәрселермен әрекет ете отырып, олардың кеңістіктік қатынастарын ерте түсіне бастайды: ол қол орамалды қалтасына салды, қуыршақты столға жақын әкеліп отырғызды, қонжықты диванның үстіне қойды. Өзі папасы мен мамасының ортасына барып отырды, пальтоны киім ілгіштен алды және басқа. Балалар өздерінің айналасындағылардан заттардың арасындағы кеңістік қатынастарды білдіретін көмекші сөздер мен үстеулерді үйреніп алады, алайда бұл көмекші сөздер мен үстеулердің жалпыланған мағынасы олардың ерекше назар аударарлық нәрсесі болады, ал мәнін түсінуі тек оқу нәтижесінде іске асады.
Балалар мен ересектер өмірінің бүкіл тәртібі балада уақытқа тән сезімдерді қалыптастыруға және соған сәйкес кеш, ерте, қазір, кейін деген сөздерді пайдалана білуге алғы шарттар болып табылады. Уақытты білдіретін бұл сөздік сәби жастан мектеп жасына дейінгі аралықта баланың адамдармен қарым-қатынасы мен әрекетіпроцесінде кұшті қарқынмен өседі. Бала кеше, бүгін, ертең деген сөздердің мәніне қызыға бастайды, мұның өзі ересек адамның балаға уақыттың өтпелілігін, ұзақтығын, кезеңділігін таныстыруға, яғни уақытты сезіне білуді дамытуға мүмкіндік береді.
Сөздердің мәнін меңгеруге балаларға заттардың қасиеттерін жалпылай білуге мүмкіндік береді, өйткені кез- келген сөз белгілі дәрежеде жалпылауыштық қызмет атқарады. Бұдан басқа, бала заттарды олардың қасиеттерімен, қатынастарымен енжар қабылдамайды, оларға белсенді түрде әсер етеді, оларды жаңғыртады, уақыт жағынан және кеңістікте оларды пайдалана алады.
Сонымен, қарапайым математикалық түсініктің қайнар көзі баланың ересектермен тілдесуі мен олардың оқытушылық басшылығы бойынша өзінің әрекет ету процесінде таныған айналадағы нақты шындық болып табылады.
Көптеген фактілер мен құбылыстар, нәрселердің қасиеттері оқыту болмаса баланың назарынан, қабылдауынан тыс қалар еді. Алайда оқыту күнделікті өмірде эпизодтық сипатқа ие және ол барлық баланы бір мезетте қамти алмайды. Сол себепті ол алынатын білімді жүйеге келтіруді қамтамасыз ете алмайды. Бала математика жағынан жетілуі үшін, оның жиын мен сан жөніндегі, шама, форма, уақыт және кеңістік жөніндегі барлық түсініктері мен ұғымдары белгілі бір жүйеде, бірізділікте болуының маңызы өте зор.
Н.К. Крупская: математика - бұл ұғымдар тізбегі: оның бір үзбесі түсіп қалса, одан арғысы түсініксіз болады,- деген еді. Сондықтан балалардың математика саласынан мектепке дейін алатын білімдері қаншалықты аз болғанымен, оны балалардың дамуының нақ осы кезеңінде не беруге болатынын есепке ала отырып, біртіндеп күрделендіре беру керек.
Сондықтан сабақтарда оқыту балалардың математикалық түсініктерін жетілдірудің негізі, жетекші формасы болып табылады. Реттелген түсінікте, дұрыс қалыптасқан алғашқы ұғымдар, дер кезінде жетілген ақыл-ой қабілеті сияқты, баланың мектепке онан әрі ойдағыдай оқып кетуінің кепілі ретінде қызмет етеді.
Сенсорлық даму - баланың ақыл - ойы мен математикалық жағынан дамуының сезімдік негізі.
Кішкене балалардың нәрселер мен құбылыстардың сапалық және сандық белгілерін тануының негізіне сенсорлық процестер жатады. Бала нәрсенің сапасы мен қасиетін практикалық әрекет үстінде танып біледі: көздің қимылымен оның формасын, мөлшерін байқайды; қолмен ұстап көреді, формасын, материалын тексереді.
Нәрсені осылай тексере оқып үйрену әрекеттері перцепциялық әрекеттер деп аталады. Олар балалардың практикалық әрекеттерімен - ойынмен, еңбекпен, оқумен функционалды байланыста болады.
Балаға шкаф сенің артында десе, ол арт жақ қайда: арқа қайда? -деп бала нақтылай түседі де, нақты сезіну үшін, арт жағындағы нәрсенің кеңістіктік жағдайын танып білу үшін арқасын шкафқа тақап тұра қалды.
Ойыншықтардың ішінен мына үшбұрышқа ұқсайтынын тап. Бала үшбұрышты саусағымен айналдыра сипап, оның формасын тексеріп шығады, сонан соң оны көз және қолдың қозғалысымен тиянақты зерттей отырып, сол формаға ұқсас нәрсені іздей бастайды.
Саңырауқұлақтардың суреті салынған карточкаға онда көрсетілген саңырауқұлақтардың әрқайсысына ұқсас бір-бір саңырауқұлақтан қойып шық. Бала оларды карточкада тексеріп алады; ең алдымен, олардың өзіне - өзі көрсеткендей, карточкадағылардың әрқайсысын саусағымен нұқиды. Саңырауқұлақтарды оң қолмен сол жақтан бастап қойып шығу керек, міне, былай, -деп тәрбиеші көрсетіп береді. Бала да көрсетілген қозғалыстың ізімен жүре отырып оң қолдың саусағымен солдан оңға қарай карточканы бойлай жүргізеді.
Мұндай перцепциялық әрекеттердің толып жатқан фактілері алғашқы математикалық түсініктердің қалыптасуының негізінде снесорлық процестер жататынын дәлелдейді.
Перцепциялық әрекеттерде салыстыру (формасы, шамалары, саны бойынша), баланың осыған дейінгі тәжірибесінде болған нәрселермен салыстыру жұмыстары жүргізіледі. Сондықтан тәжірибе жинақтауды ұйымдастырудың, балаға салыстыру үшін қоғамдық мәні бар үлгілерді және әрекеттің өте тиімді әдістерін пайдалана білуге үйретудің маңызы зор.
Математикада салыстырудың негізі өзара бір мәнді сәйкестікті орнату операциясы болып табылады. Ол баланың есептеу әрекетінің дамуында да сезімдік негіз болып табылады.
Тәрбиешілердің бақылаулары мен зерттеулері, бала практикалық әрекетте үздікті және үздіксіз әр түрлі нақты шамаларды салыстырумен, бір шаманың элементтерін екіншісінің элементтерімен жалғастыру жолымен ғана олардың теңдігі мен теңсіздігін танып білетінін көрсетті. Мысалы бірнеше қызыл дөңгелекті бірнеше көк дөңгелекпен және бір жиыннын элементтерін екінші бір жиынның элементтерімен жалғастыра отырып бала мынадай қорытындыға келеді: қызыл дөңгелектер көп, ал көктері - аз.
Екі кесіндіні ұзындығы бойынша кесіндінің біреуін екіншісіне беттестіру жолымен салыстыра отырып немесе ұзындықтарын шартты өлшеуішпен өлшей отырып, бала олардың теңдігін немесе теңсіздігін анықтайды. Ал егер кесінділер бөліктерге бөлінген болса, бала салыстыру кезінде бірінші кесінді екіншісінен қанша бөлік артық (немесе кем) екенін көрсетеді.
Мектеп жасына дейінгі балалардың тәжірибесі мен білімі әлі өте аз болғандықтан, оқыту көбінесе индукциялық жолмен жүреді: алдымен ересектер көмегімен нақты білімдер жинақталады, сонан кейін олар ережелер мен заңдылықтарға жалпыланады. Алайда бұл кішкене балалардың ақыл - ойының өсуі үшін өте қажетті және маңызды болғанымен, өзіндік кемшіліктері де бар: бала өз кезегінде жалпылауға қатысатын жекелеген фактілер мен жағдайлардың ықпалынан шыға алмай қалады; оған кең білім деңгейінде талдау жасай алмайды, мұның өзі олардың өз беттерімен ойлауы мен ізденулерінің дамуын шектейді. Сондықтан оқытуда индукциялық методпен қатар басқа - дедукциялық методты да пайдалану қажет. Онда ой мен білімді меңгеру жалпыдан жекеге қарай жүреді. Бұл математиканы оқып үйренуге едәуір жағдай туғызады, өйткені дедукция методы математика үшін тән нәрсе. Балалар меңгерілген ережелерді өздерінің бұрын алған білімдері мен тәжірибелеріне талдау жасай отырып, нақтылауға үйренуі тиіс.
Индукциялық және дедукциялық әдістерді байланыстыру балалардың ақыл-ойының өте жоғары дәрежеде өсуіне жағдай жасайды. Баланы әрқашан бірінші ашушының орнына қоюға, оқыту кезінде оны жекелеген нақты білімдерді жинақтаудан қорытынды және жалпылау жасатуға болмайды.
Бала адам баласы жинақтаған дайын білімді меңгеруге, оларды құрметтеуге, өз тәжірибелеріне, өзін қоршаған фактілер мен құбылыстарға талдау жасау үшін оларды пайдалана білуді үйренуге тиіс. Мысалы, біз белгілі бір кезең ішінде балаларды тік төртбұрышпен және оның негізгі белгілерімен (төрт қабырға, төрт төбе, төрт бұрыш) таныстырамыз. Алайда тәжірибеде балалар квадрат, тік төртбұрыш туралы бұрыннан біледі. Баланың тік төртбұрышты неғұрлымжалпы, кең ұғым ретінде қабылдауу маңызды.
Балалардың тәжірибесіне сүйене отырып, біз, бір жағынан, белгілері (төрт қабырға, төрт төбе, төрт бұрыш) ұқсас таныс фигураларын өздерітауып, оларды атап шығуды, ал екінші жағынан тік төртбұрыш формалы нәрселерді немесе олардың бөліктерін табудыұсынамыз, осылай нақтылау балалардың тік төртбұрыш жайлы білімдерін тереңдете түседі.
Балаларды көпбұрышпен және оның жалпы белгілерімен таныстыру да осыған ұқсас түрде өтеді. Балалар көпбұрыш жайлы білімдерін нақтыылай отырып, әр түрлі өлшемдегі ұшбұрышты, квадратты, тік төртбұрышты, трапецияны, ромбы тәрізділерін көрсетіп, атап бере алады. Сонымен, бұл фигуралардың барлығы да көпбұрыш ұғымына енеді. Көпбұрыш әр түрлі фигурада шектелген тұйық сынық сызықтармен (дұрыс және бұрыс, үкен және кіші) жасалады.
Демек, балалардың ойын өсіру үшін әр түрлі әдістерді пайдалану қажет; оларды индукция және дедукция методын қолдануға үйретіп, жалпы мен жекенің, абстракт пен нақтының бірлігін түсінуге жеткізу қажет.
Балалар тарихи қалыптасқан қоғамдық тәжірибелерді меңгере отырып, эталондар жүйесін танып біледі: түс үшін - жарық спектрін, дыбыс үшін - граммаларды, сығу түйсігі үшін салмақ өлшейіштері және т.б. Эталондарды білу қоршаған дүниенің байлығы мен жан - жақтылығын көріп - білуге мүмкіндік береді, қоршаған ортадағы обьектілердің қасиеттері мен сапаларын белсенді түрде біліп қабылдауға және зерттеп-байқауға көмектеседі. Қоршаған дүние баланың алдынан бай, түрлі - түсті, мөлшері, саны жағынан жан - жақты болып көрінеді.
Балалар бақшасында оқыту білімді балаларға жеткізіп қою ғана емес, олардағы ақыл-ой қабілеттерін дамытуды да, эмпиризмдік білімнен тікелей қабылдауға көшуді жеңілдететін ақыл-ой әрекетінің механизмдерін де қамтамасыз етуге тиіс.
Соңғы жылдары балалар бақшасының математикалық білімдер саласындағы программасы едәуір жан-жақты бола түсті: балаларды кеңістіктік және уақыттық қатынастармен, дискреттік және үздіксіз шамаларды, ұзындық пен салмақтың әрқандай түрлерін, ыдыстардың сыйымдылығын өлшеу әдістерімен таныстыратын, бөлік пен бүтіннің арасындағы қатынастармен және т.б. таныстыратын бөлім енгізілді. Мұның бәрі балалардың ақыл-ойын дамытуға және оларды мектепке ойдағыдай дайындауға жәрдемдеседі.
Дайындықтың мәні - бірінші класс пен балалар бақшасының программаларында қарастырылған білімге толық сәйкес келуде ғана емес (көп ретте дұрыс айтылмай жүргеніндей), балалар ақыл-ойының қаншалықты дамығанында. Тәрбиеші балаларға математика элементтерін оқыта отырып, оларды логикалық тұрғыдан ойлауға үйретуі, олардың тілін дамытуы керек. Алайда ең бастысы - ол балаларға кейбір элементтерін таныстыратын ғылымның пәнін білуге тиіс.
Н.К. Крупская былай деп жазды: Кез келген пәннің оқытушысы жақсы оқытушы болу үшін ең алдымен сол пәнді терең меңгеруі керек екеніне өзіне-өзі есеп беруге тиіс. Әлбетте бұл шарт оншалықты жеткілікті емес, бірақ бұл қажетті шарт. Әрбір пәнді оқып үйренген кезде оны жан - жақты оқып үйрену қажет.
Тәрбиеші бірқатар қарапайым математикалық ұғымдарды (жиын, сан, натурал қатар) түсіндіре алатындай, негізгі математикалық жағдайды білуге, сан мен санаудың, есептеу жүйесінің тарихи шығу төркінімен және т.б. таныс болуға тиіс.
Тәрбиешіге балаларда кездесетін қиындықтарды түсініп, оларды жоюдың әдістерін табу үшін, балалардың математикалық түсініктері дамуының психологиялық ерекшеліктерін білу қажет.

2 Бөлім. Түрлі жас ерекшелік топтарында математика сабағын ұйымдастыру мен өткізу әдістемесі

2.1 Түрлі жас ерекшелік топтарында математика сабағын ұйымдастыру ерекшеліктері

Кіші топта қарапайым математикалық ұғымдарды қалыптастыру бағдарламасы
Мақсаты:
Балалардың интеллектуалдық қабілеттерін, логикалық ойлауын дамыту, қарапайым математикалық ұғымдарының қалыптасуына көмектесу.
Міндеттері:
Көп, Біреу, Бір-бірден, Ешбір ұғымдары туралы түсініктерін қалыптастыру.
Дағдыларды қалыптастыру:
- біртектес заттардан топтар құрастыру және олардың біреуін бөліп көрсету;
- топтық бөлмедегі заттарды ажырату және олардың санын анықтау;
- заттарды салыстыру;
- заттардың бір тобын екіншісіне бірізділікпен біріктіру және қосу;
- заттардың бір қатарға,реті бойынша,бір бағытта солдан оңға қарай оң қолымен орналастыру;
- ұзындығы мен ені бойынша екі қарама-қарсы және бірдей заттарды салыстыру;
- заттардың көлемін салыстыру түсініктерін қалыптастыру.
Геометриялық пішіндер:
- геометриялық пішіндерді тану жәнеатау дағдыларын қалыптастыру;
- өзіне тікелей жақындықтағы (оң жақта-сол жақта,алда-артта)кеңістіктік бағыттарды анықтау,оң қолымен сол жақтан оң жаққа қарай заттарды орналастыру дағдыларын қалыптастыру.
- өз денесінің бөліктерін атау және олардың қызметін бағдарлау;
- тәулік бөліктерін-таңертеңгілік,күндіз,кеш ,түнді атау және тану дағдыларын қалыптастыру.
Көлем:
-Екі қарама-қарсы және бірдей заттарды ұзындығы,ені,биіктігі мен жуандығы бойынша біріктіру және үстемелеу жолымен салыстыру,заттарды шамасы бойынша салыстыру,беттестіру және қондыру дағдыларын бекіту.
Күтілетін нәтижелер:
-заттарды сол жақтан оң жаққа қарай оң қолмен орналастырады;
-екі қарама-қарсы және бірдей заттарды ұзындығы,ені ,шамасы бойынша салыстырады,салыстыру кезінде беттестіру және қондыру тәсілдерін қолданады;
-дөңгелек,төртбұрыш,үшбұрыш сияқты геометриялық пішіндерді таниды;

-заттарды түсі,өлшемі,пішіні бойынша топтастырады;
-қоршаған маңайдағы бір немесе бірдей бірнеше заттарды табады;
-таңертең, кеш, күн, түн сөздерінің мәнін түсінеді;
-заттарды салыстыру кезінде беттестіру және қондыру тәсілдерін қолданады;
-дөңгелекті,төртбұрышты,үшбұрышты ,бұрыштары мен ірі пішіні бар заттарды ажыратады,мына белгілердің мәнін ұғынады:жоғарыға-төменге,алға-артқа ,сол жақтан-оң жақтан,үстінде,астында,жоғары-төмен гі;
-тәулік бөліктерін дұрыс атайды.
Ортаңғы топта қарапайым математикалық ұғымдарды қалыптастыру бойынша бағдарлама
Мақсаты:
Математикалық ойлау дағдыларын, танымдық қызығушылықтарын, білімдерін қалыптастыру.
Міндеттері:
Жиынтық.
-Балаларға әр түрлі пішіннен,өлшемнен заттардың жиынтығы тұратындығы туралы ұғымдарды беру.Осы заттарды салыстырып қою арқылы оларды санамай-ақ салыстыру негізінде теңдігін немесе теңсіздігін анықтауға үйрету
Сан және есептеу.
- балаларды 3,4,5-ке дейін санауға үйрету,заттарды үлгісі бойынша және аталған саны бойынша санауға,сандарды тәртібі бойынша атауға және қорытынды санды атауға, Барлығы қанша? сұрағына жауап беруге үйрету.
Бірінің астына бірі екі қатарда орналасқан заттардың екі тобын салыстыруды үйрету.
- Теңдік және теңсіздік туралы ұғымдарды беру.Салыстырылатын топтар:бір-көп,бір және екі,екі және үш,үш және төрт,төрт және бес.
- Беске дейін тура және кері санап жаттығу.
- Әр түрлі сезім мүшелерінің көмегімен санау дағдысын дамыту (көру, есту, иіс сезу).
Көлем
- Беске дейінгі заттарды шамасы,ұзындығы,биіктігі ,ені,жуандығы бойынша салыстыруын бекіту. Көбею және азаю тәсілдерін пайдалану, заттардың сөздермен орналасу тәртібін белгілеуге үйрету.
- Екі белгісі бойынша заттарды салыстыру дағдысын қалыптастыруды жалғастыру. Арнайы ұйымдастырылған жағдайда ұзынырақ(қысқарақ), жоғары (төмен), кең (тар), жуан (жіңішке) заттарды табу білігін дамыту.Балалардың көз өлшемін дамыту.
-Екі затты үшінші-шартты өлшем көмегімен салыстыруға жаттықтыру.
Геометриялық пішіндер.
-Шеңбер, шаршы және төртбұрыш, үшбұрыш сияқты геометриялық пішіндерді ажырату және дұрыс атауын бекіту.
-Геометриялық пішіндерді сипау және көружолымен қарастыру.
-Геометриялық пішіндер әр түрлі өлшемде және әр түрлі түсте болатындығы туралы ұғымдарды қалыптастыру.
-Геометриялық денелер,текше,шар,цилиндр жөніндегі білімдерін бекіту,оларды ажырату және атауды үйрету.
-Заттарды геометриялық фигуралардың пішінімен ара қатынасын белгілеу,мәселен,доп-шар,бокал-цили ндр және т.б.
Кеңістікті бағдарлау.
Алға,артқа,сол жақтан,оң жақтан,жоғары,төмен бағыттарды анықтай алуын жетілдіру.
-Алға,артқа,солға,оңға берілген бағыттарда қозғалуын дамыту.
Уақытты бағдарлау.
Тәулік бөліктері туралы ұғымдарын кеңейтуді,оларды атау кезіндегі дұрыс жүйелілікті сақтауға үйрету.
Кеше,бүгін,ертең ұғымдарымен таныстыру.Таяу күндердегі атаулардың жүйелілігін атауға үйрету: Кеше аптаның қай күні болды?, Бүгін қандай күн?, Ертең қандай күн болады?,әр түрлі оқиғалар негізінде:біз кеше не істедік;бүгін не істейміз,ертең не істейміз.
-Нақты мысалдарда жылдам, баяу ұғымдарын ашу.
Күтілетін нәтижелер:
-5-ке дейінгі сандарды ретімен және керісінше санайды;
-заттардың екі тобын салыстырады,екі тәсілмен,яғни кем топқа үстемелей отырып немесе көлемді топтан бір затты алып тастай отырып теңдікті орнатады, Қанша еді?, Қанша қалды? сұрақтарына жауап береді;
-әр түрлі шамадағы 5 затты кему және арту тәртібімен орналастыра отырып салыстырады;
-геометриялық пішіндер мен денені бағдарламаға сәйкес таниды және атайды;
-өзіне қатысты белгілі бір заттың орналасуын анықтайды және сөзбен белгілейді;
-тәулік бөлігін дұрыс жүйелілікте атайды және ажырата біледі;
-өзіне қатысты кеңістіктегі заттардың:жоғары-төмен,алдында-арты нда орналасуын анықтайды;
-заттарды салыстырады,екі затты шамасы бойынша бір-бірінің үстіне қою немесе қатар қою негізінде салыстырады;
Ересектер тобы үшін бастапқы математикалық ұғымдарды қалыптастыру бағдарламасы
Мақсаты: Коммуникативтік-танымдық қабілеттіліктерін, математикалық ойлауын қалыптастыру; зейін, ес, түйсік, қабылдау, шығармашылық қабілеттерін, қиялын, ойлау вариативтілігін сияқты танымдық процестерін дамыту;
-математикалық ойлау қабілетін қалыптастыру;
Міндеттері:
1.Зейін,есте сақтау қабілеті,қабылдау,шығармашылық қабілет,ой-қиялы мен жан-жақты ойлау қабілеті сынды танымдық процестерді дамыту.
2.Баланың танып-білуге деген қызығушылығын күшейтуге бағытталған оқу процесіне ынтасын ояту.
3.Ақыл-ой әрекетінің талдау,синтез,салыстыру,жинақтау,жі ктеу,үлгісін жасау (модельдеу),құрастыру,себеп-салдарл ық байланысын анықтау сынды тәсілдерін үйрету.
4.Мектепке дейінгі жастағы балаларды математикалық терминдерді белсенді түрде қолдануға,оқу барысында алған білімі мен қабілетін пайдалануға үйрету.
5.Санау,әртүрлі топтардағы заттарға сандық және сапалық тұрғыдан баға беру,олардың арасындағы байланысты анықтауға үйрету.
6.Кеңістік пен уақытты бағдарлау,қағаз бетінде бағдарлай алу қабілетін дамыту.
7.Шамалар ,геометриялық фигкралар мен денелер туралы түсінікті нығайту.
Мазмұны:
Жиынтық.
-Санның белгілі бір заттың өлшемін көрсететін көрсеткіш екендігі жайлы түсінігін қалыптастыру.
-Жиынтық сапасы бойынша әртүрлі элементтерден құрастыруылуы мүмкін екендігін жаттықтыру.
- Бір деген ұғымның бір ғана заттың санын ғана емес, сонымен қатар бүтін бір топтың жиынтығын да білдіретіндігін ұғындыру.
Сан және санау. 6 саны көлеміндегі сан мен цифр туралы ұғымдарын қалыптастыру, оларды тану және атай білуді үйрету.
- Көрнекі негізінде 2,3,4,5,6 санының пайда болуымен таныстыру. 7 көлеміндегі санды тура және кері санауға үйрету.
- Сөйлеуде математикалық терминдарды қолдана білу қабілеттілігін қалыптастыру.
-7-ден 10-ға дейінгі сандар мен цифрлар туралы ұғымдарын қалыптастыру, оларды тану және атай білуді үйрету.
-Көрнекі негізінде 7,8,9,10 сандарының пайда болуымен таныстыру.
-10 көлеміндегі санды тура және кері санауға үйрету.
-Заттарды бірнеше бірдей бөлікке бөлуге болатыны туралы түсінікті қалыптастыру, бұл бөліктерді атап, бүтін мен бөліктерді салыстыруға үйрету. Бүтінді түсінуге баулу (бөліктен бүтін үлкен, ал бөлік бүтіннен кіші).
Көлем.
-Заттардың (5 және одан артық) ұзындығын, биіктігін, ені мен жуандығын белгілеу білуге үйрету, заттарды көлеміне қарай өсу және кему ретімен орналастыру. Көлемі бойынша заттардың арасындағы қатынастарды білдіретін математикалық терминдерді қолдану.
Геометриялық пішіндер.
-Шеңбер және тіктөртбұрышпен салыстыру арқылы сопақшамен таныстыру. -Геометриялық пішіндер (дөңгелек, сопақша, үшбұрыш, шаршы, тіктөртбұрыш) мен денелерді (шар, куб, цилиндр) дұрыс атап оларды бір-бірінен ажырата білуге жаттықтыру.
Кеңістікті бағдарлау.
-Заттың қай жерде, қалай, өзіне немесе қай затқа жақын орналасқандығын ауызша жеткізе білу шеберлігін қалыптастыру.
- Белгілі бір бағытта келе жатып, белгі бойынша бағытын өзгерте білуге жаттықтыру.
-Қағаз бетінде бағдарлай білуді бекіту.
Уақытты бағдарлау.
-Уақытты бағдарлау туралы білімдерін бекіту.
-Таңертең, күн, кеш, түн мезгілдері тәулікті құрайтыны туралы ұғымдарын қалыптастыру.
-Апта күндерін, жыл мезгілдерін атау кезінде оларды ретімен дұрыс айта білуге үйрету
Салмақты бағдарлау.
-Зат өлшемін анықтай білу сезімдерін дамыту (салмақ сезімі), заттардың салмағын өлшеміне қарай тең және тең еместігін алақанына салып өлшеп, анықтауға үйрету.
-Заттың салмағын таразының көмегімен өлшеу дәлірек болатынын түсіндіру.
-Дүкенде қолданылатын таразы туралы ұғымдарын қалыптастыру.
-Заттың салмағын өлшеуге қызықтыру.
Күтілетін нәтижелер:
- жиынтық сапасы бойынша түрлі элементтерден тұратынын, бір заттан, сонымен қатар, тұтас топтан құралатыны туралы біледі, оның құрамдас бөліктерін бөледі;
- 10 саны көлеміндегі сандарды тура және кері санауды біледі;
- қарапайым мысалдар мен тапсырмаларды орындайды;
- заттардың мәні және көлемі бойынша ара қатынастарын көрсететін математикалық атауларды қолданады;
- заттарды бірнеше бірдей бөлікке бөледі, бүтін мен бөліктерді салыстырады;
- шартты өлшемнің көмегімен түрлі көлемдегі заттарды өсу (кему) мөлшерін ретімен салыстырады;
- геометриялық пішіндерді және денелерді атайды және оларды бір-бірінен ажыратады;
- бір заттың екінші затқа қарағандағы орнын, заттар мен адамдар арасындағы өзінің орнын сөзбен анықтайды және белгілейді, қағаз бетінде бағдарлай алады;
- түрлі жағдайларды ретімен орналастыра біледі, тәулік бөліктерін, апта күндерін, жыл айларын атайды;
- заттарды өсу және кему ретімен орналастыра отырып, салмағы бойынша анықтайды, заттың салмағы оның көлеміне байланысты емес екендігін біледі.
2.2 Балабақшада қарапайым математика ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.