Суда еріген оттегіні анықтау

Пән: Химия
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 18 бет
Таңдаулыға:

Суда еріген оттегіні анықтау

Судың сапасына соңдай - ақ балық өсіру мақсатымен су қоймаларына санитарлық-гигиеналық баға беруде еріген оттегіні анықтаудың маңызы зор. Судағы оттегіні анықтау әдетте Винклердің әдісімен жургізеді.

Бұл тәсіл мынаған негізделген: суда еріген оттегі марганецтің Mn(OH) 2 шала тотығы гидратымен байланысып, марганец . Mn(OH) 2 тотығының гидратына айналады. Соңғысының күкірт қыщылымен еруі

барысында иодид калийдің қатысуымен. Оттегінің эквиваленттік құрамындағы мөлшерде иод босайды. Пайда болған бос иод тиосульфат

\Na2S2O\ ерітіндісімен титрленіп, жұмсалған мөлшер бойынша судағы еріген оттегін белгілейді.

Ыдыстар: 100-200 мл сыйымдылықтағы үйлестірілген тығыны бар шыны ыдыстар, I және 5 мл пипеткалар, 150-200 мл конус колбалар, 100 мл өлшем цилиндрлері.

Реактивтер: хлорлы марганец ерітіндісі 12 32 г ңайнаған MnCl2 дистілденген 100 мл суға ерітеді /иодид калийдің сілтілі ерітіндісі/ 32 г күйдіргіш ашы натрий және 10 г иодид калий 100 мл дистилденген суға ерітеді, күкірт қышқылының H2SO41:3 ерітіндісі 0, 01 н тиосульфат натрий ерітіңцісі H2SO2О3 өлшем колбада I л дистилденген суға ерітеді. 0, 2 процент крахмал ерітіндісі.

Анализ үшін судың сынәма мөлшерін алу тәртібі

Оттегіні аныңтау үшін судың шамасын алу кезінде судың атмосфералық ауамен жанасуына жол бермеген жөн.

Ол үшін сыйымдылығы үйлестірілген тығыны бар 100-200 мл шыны ыдыс алады. Сынамалардың алдына шыны ыдыстағы үйлестірілген тығынды екі шыны түтікшелерді қою арқылы резиналы тығынымен алмастырады. Оның бірі ұзызындығы 20-30 см тығыннан жоғары сыртқа шықса, ал екінші ұшы тығынның төменгі ұшының деңгейінде болады. Екінші трубканың бір ұлы шыны ыдыстың түбіне дейік түсірілсе, екінші ұшы тығынның жоғарғы жағынан 2-3 см шығып тұрады. Түтікшесі бар тығынмен жабылған шыны ыдыс су бетінен 20-30 см тереңдікке су қоймасына түсіріледі. Сөйтіп, оны судың бетінде газ түйіршіктері шығып біткенше сумен толтырады. Осыдан кейін жабу кезінде ыдыстың мойнында ауа түйіршіктері қалып

қалмауы үшін шыны түтікшелері бар резиналы тығынымен жай тығынмен алмастырады. Жылдың жьшы мерзімінде сынаманы тікелей су қоймаларының басында - ақ байқаудан өткізеді MnCl ерітіндісінің 2. мл және 2 мл Kj + NaOH қоспа еріттндісін қосады.

Зерттеу тәсілдері

Шыны ыдысты ең жоғарыға дейін су сынамасымен толтырады, хлорлы марганецтің 2 мл ерітіндісін қосады. Ол үшін толтырылған пипетканы шыны ыдыстың түбіне дейін батырады, содан кейін жоғарғы ұшын ашып, пипетканы баяу кетеріп алады.

Екінші пипеткамен сынамаға күйдіргі калийдің Kj + NaOH 2 мл ерітіңдісімен қосады. Пипетканың ұшын шыны ыдыстың мойнындағы сынама деңгейіне дейін батырады. Бұдан кейін шыны ыдысты тығынның астында ауа түйіршігі болмайтындай етіп ептеп ақырын жабады. Шыны ыдыстағы сынаманы тұнба пәйда болғанша жақсылап араластырады /қою қоңыр түс.

Сонан кейін шыны ыдысқа күкірт қышқылының 5-10 мл ерітіндісін /1:4/ қосады, мұнда да пипетканы шыны ыдыстың жоғарғы бөлігіне батырады, да қышқылды сақтықпен жібереді. Ыдысты тығындап, ондағы тұнба толық еріп біткенше шайқайды. Содан соң сыйымдылығы 250 мл конус колбаға 100 мл зерттелетін ерітінді құйып, бөлінген иодты тиосульфат натридің 0, 01 н ері-тіндісімен титрлейді. Алғаш солғын сары түске дейін, соңынан 0, 5-1, 0 мл 0, 2 процент крахмал ерітіндісін қосады, ол ерітінді толық түссіз болғанша титрлейді.

39-таблица

Оттегінің мөлшеріне байланысты судың сапасы.

Тұнбаның түсі: Тұнбаның түсі

Оттегінің мөлшері, мг/л: Оттегінің мөлшері, мг/л

су қоймасының жағдайы: су қоймасының жағдайы

Тұнбаның түсі:

Ақшыл -сүр

Сұрлау-сары

Ашық-қоңыр

Сұрлау-қоңыр

Күңгірт, сұрлау-қоңыр

Оттегінің мөлшері, мг/л:

0, 7

3, 0

5, 7

8, 6

11, 4

су қоймасының жағдайы:

өте қорқынышты

қорқынышты

қанағаттандырарлық

жақсы

өте жақсы

40-таблица.

Судағы оттегінің температураға байланысты ерігіштігі

Температура,0С:

Температура,

⁰ С

Оттегі, мл/л: Оттегі, мл/л

Оттегі, мл/г: Оттегі, мл/г

Температура,0С:

Температура,

⁰ С

Оттегі, мл/л: Оттегі, мл/л

Оттегі, мл/г: Оттегі, мл/г

Температура,0С:

Оттегі, мл/л:

10, 19

9, 91

9, 64

9, 39

9, 14

8, 91

8, 68

8, 47

8, 26

8, 06

7, 87

7, 69

7, 52

7, 35

7, 19

7, 04

Оттегі, мл/г:

14, 56

14, 16

13, 76

13, 42

13, 06

12, 78

12, 41

12, 11

11, 81

11, 52

11, 25

10, 99

10, 75

10, 50

10, 28

10, 06

Температура,0С:

Оттегі, мл/л:

6, 89

6, 75

6, 61

6, 48

6, 36

6, 23

6, 11

6, 00

5, 89

5, 78

5, 67

5, 56

5, 46

5, 36

5, 25

Оттегі, мл/г:

9, 85

9, 65

9, 56

9, 26

9, 09

8, 90

8, 73

8, 58

8, 42

8, 26

8, 11

7, 96

7, 82

7, 68

7, 54

Оттегінің биохимиялық сіңіру жолын анықтау \ОБС\

Судағы оттегіні биохимиялың сіңіру дегеніміз - зерттелетін суда болатын, 5 тәулік бойы 20° температурада саңталуы барынша, органикалык; заттардың абробты биохимиялық жұтсалатын оттегі мөлшері болып табылады.

Оттегінің биохимиялық сіңіруі шаманы алу кезінде және 5 тәуліктен кейін оттегінің айырмашылығына қарай анықтайды.

Көрсетілген мерзімде суда оттегі мөлшерінің азаюына қарай ондағы органикалық заттардың мөлшері туралы шамамен топшалауға болады.

Анықтау барысы: ОБС шамасын белгілеу үшін судағы еріген оттегіні анықтауда қолданылатын сол тәсілді пайдаланады. ОБС анықтау үшін сыйымдылығы 200-300 мл үйлестірілген тығыны бар шыны ыдысты қолданады.

Суды алысымен ондағы еріген оттегіні анықтайды, ал басқа сынамадағы суды 5 тәулік бойъша қараңғы орында, 18-20° температурада термостатта тұрғаннан кейін анықтайды. Алынған нәтижелердің айырмашылығына қарай /мг/л есебіне/ зерттелетін судағы ОВС шамасын белгілейді.

ОБС-нің шамасына қарай ашық суды мынадай жүйеге бөлуге болады.

I. Өте таза оттегінің шығыны I мг/л дейін.

2. Таза - 2 мг/л, . 3. Едәуір таза - 3 мг/л,

4. Күдікті таза - 5 мг/л,

5. Өте былғаныш - 10 мг/л.

Қоспасыз суды ОБС тексерген кезде ОБС шамасы 0-ден 6 мг/л дейін болуы керек. ОБС- көрсеткіші жоғары болса, онда су сынамасын сүйылтқаннан кейін зерттейді. Мәселен, ОБС шамасы 4-тен І2-ге дейін суды 2 есе, шамасы 10-30 болғанда 5 есе сүйылтады.

Бақылау сұрақтары:

1. ОВС5 дегеніміз не?

2. ОВС5 анықтау тәсілі.

3. ОВС5 шамасы бойынша ашық су қоймаларын жүйеге бөлу.

Судағы күкіртті сутегін анықтау.

Күкіртті сутегі H2S бөгендерде, өзендерде, көлдерде органикалық заттармен былғанғанда немесе суда күкірт қышқылының тұздары мол болғанда құрылады.

Суда күкіртті сутегінің барын анықтау. Иодометриялық әдіспен жүргізіледі. Ол үшін сынаманы ала салысымен өңдейді. Зерттеу мағынасы күкіртті сутегі иодпен қышқылдандыруына негізделген. Бұдан кейін пермонгакат калийдің ықпал етуімен иодид калий бөлініп шығады. Күкіртті сутегінің қышқылдануы мен жұмсалған иодтың мөлшеріне қарай, алынған судың көлемінде оның қаншалықты екенін анықтайды.

Ыдыстар: сыйымдылығы 250 мл конус колбалар, титрлеу үшін бюреткалар, І мл арналған, пипеткалар, проберкалар, құйғыштар, стакан.

Реактивтер: I. 0, 01 н KMnO4 ерітіндісі. Дайындау үшін 0, 32 г калий перманганатын алып, оны I л дистілденген суға ерітеді. Оның I мл ерітіңцісі 0, 08 мг оттегіне сәйкес келеді.

2. 0, 01 н Na2S2O3 ерітіндісі 2, 48 г натрий тиосульфатын 1 л дистильденген суға ерітіп, дайындап, қос фомды калий ерітіндісі бойынша 0, 1 н титрды белгілейді. .

3. 10 процет KMnO4 ерітіндісі.

4. Күкіртті қьшіқыл /1:3/.

5. Крахмалдың І процентті ерітіндісі.

Зерттеу тәсілі.

250 мл конус колбаға 100 ш зерттелетін суды құйып, күкірт қьшқылы ерітіндісінің бірнеше тамшысымен қышқылдандырады, иодты калийдің 10 процентті ерітіндісінің I мл қосады, сейтіп қаның түсі пайда болғанша шайқап және 0, 0І н калий перманганаты ерітіндісімен титрлейді. Иодтың артығын крахмал. ерітіндісін қосу арқылы натрий тиосулъфатының 0, 01 н ерітіндісімен титрлеп кемітеді.

Қосылған калий перманганатының 0, 01 н ерітінді миллиграмы мен титрлеуге кеткен натрий тиосульфаты ерітіндісі миллиграмының арасындағы, айырмашылық 100 мл зерттелетін суда күкіртті сутегінің қышқылдануына жұмсалған 0, 01 н иодтың миллиграмм мөлшеріне сәйкес кг еді. Иодтың 0, 01 н ерітіндісі I мл күкіртті сутегінің 0, 17 мг-на сәйкес келеді.

Осыған орай зерттелетін судың 100 мл құрамындағы күкіртті сутегінің мөлшерін есептеп шығару үшін 0, 01 н иод ерітіндісінің жұмсалған миллилитрі мөлшерін 0, 17 көбейіп, зерттелетін судың I литріне қайта есептейді.

Күкіртті сутегісі бар суды мал селқос ішеді немесе мүлдем ішпей қояды. Сондықтан суда күкіртті сутегі болмауы тиіс.

Судағы күкіртті сутегінің мөлшерін калориметриялық анықтау

Боялуы: Боялуы

күкіртті сутегінің мөлшері, (мг/л): күкіртті сутегінің мөлшері, (мг/л)

Боялуы:

Жоғарыдан қарағанда бояуы жоқ

Жоғарыдан әлсіз жасылдау 8 мин. кейін қанық жасылдау

Жоғарыдан қанық жасылдау

Жанынан 1 минуттан кейін өте әлсіз ашық жасыл

Жанынан жарты минуттан кейін ашық жасыл

Жанынан жарты минуттан кейін ашық жасыл-көк

Жанынан жарты минуттан кейін қою-көк

күкіртті сутегінің мөлшері, (мг/л):

0 , 03 аз

0, 06

0, 1

0, 2

Бақылау сұрақтары:

I. Күкіртті сутегі ңаңцай су қоймаларында пайда болады.

жәнө оның пайда болуынаң себептері. 2. Судағы югкіртті сутегінің аныңтау тәсілі.

5. 8. Суды тазалау, жақсарту және залалсыздандыру тәсілі.

5. 3. 1. Суды тазалау және жақсарту тәсілдері.

Суды тазалаудың негізгі әдістеріне оның физикалық құрамы жақсартатын мөлдірлігі, түсі , исі, дәмі, химиялық құрамын өзгертетін темірдің, кальцийдің, магнидің құрамын азайтатын әдістер жатады.

Тазалау әдістерінің, әсіресе сүзудің суды механикалық қоспалардан арылтып қана қоймай, оны малды суаруға пайдалану, кезінде, технологиялық және техникалық тұтыну барысында эпизоотологиялық және эпидемиялық хауіптің азаюына ықпалын тигізетіндігін естен шығармаған жөн. Тұндыруды шағындау ыдыста да, осы мақсатына салынған арнайы құрылыста да жүргізуге болады. Оның үстіне тұтындыру жылдамдығы оның бөлшектерінің мөлшеріне байланысты. Маселен, сол және басқа да тереңдікке /I м/ ірі құм /диаметрлі-I мм/ 10 сантиметрге дейін 10 сек, ұсақ құм /0, 3мм / 2 минутта, ол одан да ұсақ құм тек 2 сағатта тұнады. Өлшенген бөлшектің тұну жылдамдығына судың температурасы да ыңпал етеді - оның кебеюімен судың үстеме масса мен өлшенген бөлшек арасындағы айырмашылық арта түседі.

Биіктігі I м мөлдір ыдыстар бөлшектік массасы жағынан әртүрлі зерттелетін судағы тұну жылдамдығын байқауға болады. Оның үстіне мұндай ыдыстары коагуляция көмегімен судың мөлдір болуы үшін де пайдалануға болады.

Коагуляция. Іс жүзінде коагуляция үшін көбіне күкірт қышңылды аллюминий сияқты Al2 (SO4) 3 - 8H2O югкірт ңышқылы темірді Ғе SO4, хлорлы темірНСІ глинозвм ңоопасы Al2 О3 және т. б. қолданылады. Сульфатты алюминдердің коагуляциясы процесінде, мәселен, уақытша жою-ға болатын қаттылықты құрайтын суда тұздан арылып, калий мен магнидің биокорбонатымен реакцияға түседі. Оны мына төмендегідей реакциядан көруге болады.

AL(SO ₄ ) +3Ca(HCO ₃ ) ₂ =2AL(OH) ₃ +3CaSO ₄ +6CO ²

AL(SO ₄ ) ₃ +3Mg(HCO ₃ ) ₂ =2AL(HO) ₃ +MgO ₄ +6CO ₂

AL(SO ₄ ) ₃ +6H ₂ O=2AL(OH) ₃ +3H ₂ SO ₄

Коагуляцияны өткізу кезінде коагулянт дозасы дұрыс анықталғанда оньң белсенді жүретінін еске сақтаған жөн. Әсіресе ол биокарбонаттан жоғары болғанда ерекше сезіледі. Коагулянт дозасын аныңтау Үшін мынадай мәліметтерді қолдануға болады: Судың 1° карбонатты уақытша кермектілігі 10 мг СаО сәйкес келіп, 20 мг AL(SO ₄ ) сусыз өтуне себепші болады немесе мәселен: 40 мг. AL(SO ₄ ) _{3 * 18 H2O AL(SO4) 3 * 18 H2O-66, 42}

Фильтрация сүзу тұндыру мен коагуляция толық мөлдір ете алмауын мүмкін . Оның үстіне, суда шекпеген тұнбалар қалуы мүмкін . Мұндай жағдайда сүзгіні пайдаланады. Бұл мақсатна көбіне көп қабатты құмды ағшшыңцың сүзгіш -реэервуарларды пайдаланады. Ол дәннің әр түрлі размеріне қарай құм қабаттары мен толтырылады. Әрбір қабаттың қалыңдығы 0, 3 мг - ден 1, 3 мг - дейін.

Ішетін суды залалсыздандыру.

Суды тазалау үшін әртүрлі тәсілдер қолданады: қайнату; ультра күлгін сәуле түсіру, химиялық заттар және басқалар. Ең кеңінен тарағаны хлорлау, сол үшін де бос газ тектес хлорды немесе хлорлы әктің I процент ерітіндісін пайдаланады. Активті хлордың дозасы судың былғану деңгейіне қарай айқындалады және ол 0, 5-тен 25 мг /І л суға/, кейде бұдан да жоғары болады.

Активті хлордың суға әсер ету уақыты да әртүрлі:

15-20 минуттан 1-2 сағатқа дейін.

Активті хлордың дозасы және байланысу уақыты да бірқатар себептерге байланысты:

а/ суды хлорлау үшін қажетті хлордың мөлшеріне;

б/ суда инфекцияның болуы;

в/ суды жедел залалсыздандыру нәжеттілігіне және басқалары

Хлорлы әкті залалсыздандыруға пайдаланатын судың активті бөлігі - кальций гипохлориді - хлор мен оттегіне ыдыраушы, бөліну кезінде стерилдеуші тиімділік беретін өте ықпал етуші ионды іске қосады.

Хлорлы әктегі көрсетілген құрамдас беліктердің арақатынасы тұрақты емес. Көмір қышқылды ылғалды ауаның, жарықтың және жоғары температураның ықпалымен хлорлы әк құрамдас бөліктерге жеңіл ыдырап, активті хлорды жоғалтады. Сондықтан да қолданар алдында ондағы активті хлордың қанша процент барын міндетті түрде тексеру керек.

Жақсы әкте ең кші 32-34 процент хлор болуы тиіс. Хлор 26 проценттен төмен болса хлорлы әк суды залалсыздандыруға жарамайды.

5. 3. 3. Хлорлы әктегі активті хлорды аңықтау .

Реактивтер мен жабдықтар: I проидант хлорлы әктің ерітіндісі, күкірт қышқылының 25 проценті ерітіндісі, иодты калийдің 5 процент ерітітндісі, крахмалдың I процент ерітіндісі, гипосульфаттың 0, 01 N ерітіндісі, титрлеу үшін 250 мл колба, бюреткалары бар штатив.

Зерттеу тәртібі

Колбаға I процент хлорлы әк ерітіндісінің 5 мл құяды, оған 25 процент күкірт қышқылының I мл, 5 проценттік иодты калийдің 5 мл., I процент крахмал ерітіндісінің I мл, 50 мл дистилді су қосады.

Бөлінген иод пен крахмал көк түске бояйды. Қоспаны түс - с іө болғанға дейін 0, 01 N гипосульфат ерітіндісімен титрлейді. Активті хлордың проценттік құрамының есебі /Х/ мынадай формуламен анықталады:

Мұндағы: а - титрлеуте кеткен гипосульфаттың миллилитр мөлшері.

5 - а нализ үшін алынған I процент хлорлы әк ерітіндісінің мл мөлшері. 0, 355 - гипосульфаттың 0, 01 етітіндісінің I мл байланысты активті хлордың миллиграмм мөлшері.

10 - активті хлордың миллиграмдарын мұндай жағдайда процентке алмастыру үшін көбейтуші болып табылады.

Активті хлормен суды залалсыздандыру .

I. Суды хлорлау.

Суды хлорлау оның хлорға қажеттілігіне қарай жургізіледі. Судың хлорды қажетсінуі оның шығу тегіне байланысты және мына төмендегідей цифрлармен көрсетіледі:

а/ артезиан скважинасының суы 1-1, 2 мг/л.

б/ жоғарғы жиектегі құдық суы 1, 5-2 мг/л.

в/ ағынды өзен суы 1, 5-2 мг/л .

г/ ылайлы, түрлі түсті өзен суы 2, 5-3 мг/л.

д/ түрлі түсті ылайлы көлшік суы 3-4 мг/л.

е/ батпақты суда 5 мг/л және одан да көп.

Залалсыздандыру үшін I л суға судың былғану дәрежесіне - қарай активті хлорды қосады.

Ағынды өзен судың 100 литрін залалсыздандыру үшін I литр суға 2 мг активті хлор қажет делік. Сонда 100 литр суға қанша активті хлор керек? Яғни 100x2=200 мг активті хлор керек енен.

Ал енді біздің шаруашьшықтағы хлорлы әктің I процент ерітіндісіндегі әрбір миллилитрі 2, 6 мг активті хлорға сәйкес делік. Сонда 200 мг активті хлорды алу үшін 200:2, 6=75, 9 мл шаруашылықтағы хлорлы әктің I проценті ерітіндісін сол 100 литр суға қосу керек болады екен.

Тұндыру. Суға хлор ерітіндісін қосқаннан кейін 30 минуттан 2 сағатқа дейін, оның былғаныштығы дәрежесіне қарай, тұндырып қою керек.

2. Хлорланған судағы хлор қалдықтарын анықтау.

Сыйымдылығы 250 мл колба алып, оған 200 мл хлорланған су құяды. Бұдан кейін колбаға 5 тамшыдан мынадай ерітінділер құяды: күкірт қышқылының 25 процент ерітіндісі, иодты калийдің 5 процент ерітіндісі, крахмалдың I процент ерітіңдісі. Колбадағы судың ерітіндісі көк түске боялады, олай дейтініміз бөлінген бос иод крахмалмен бірге көк бояу береді. Колбадағы судың ерітіндісі бюреткадан гипосульфаттың 0, 01 N ерітіндісімен жоғалғанша титрлейді. Соңынан титрлеуге кеткен гипосульфаттың 0, 01 N ерітіндісін есепке алып, хлорланған судың I литріндегі активті хлордың мөлшерін анықтайды.

Хлорланған суда қалдың хлордың мүмкін мөлшері 0, 2 мг-нен ал далалық жағдайда тіпті 0, 4-0, 5 мг/л аспауы тиіс.

3. Суды хлорсыздандыру. Хлорланған суда хлор қалдықтары I литр суда 0, 5 мг аспауы тиіс.

Егер хлорланған суда хлор қалдықтары белгіленген нормадан жоғары болса /0, 5 мг I л суға/, онда суды хлорсыздандыру тәсілі жүргізіледі.

Суда- хлорландыру кезінде ондағы активті хлор қалдықтары /реакцияға түсе қоймаған/ кетіру үшін гипосульфаттың көмегімен хлорсыздандыру жүргізеді.

Суды хлорсыздаңдыруды хлорлы судағы қалдық хлорды анықтау сияқты әдіспен жүргізеді. Ал гипосульфаттың қажеттілік мөлшерін анықтау үшін мынандай формуланы пайдаланады:

Мұндағы: X - зерттелетін судың I литріндегі хлордың артық мөлшерін кетіруге қажетті гипосульфаттың /мг/ мөлшері.

а - 200 мл судағы артық хлорды кетіру үшін жұмсалған 0, 01 гипосульфатының мл мөлшері.

5 - I л келтіруге арналған көбейткіш.

2, 48 - оның 0, 05 ерітіндісіндегі I мл-дегі гипосульфаттың мөлшері, мг.

0, 5 - I л судағы активті хлордың мүмкін мөлшері, мг.

Неғұрлым сенімді суды залалсыздандыру үшін мыналар талап етіледі: хлорланған суда әрдайым қалдық хлоры ең кемі 0, 2 мг/л мөлшерінде болуы тиіс. Бірақ 0, 5 мг/л аспағаны жөн. Онсыз судың дәмі жағымсыз болып, хлордың иісі күшті шығып тұрады.

Бақылау сұрақтары:

1. Ішуге арналған суды залалсыздаңдыру үшін қандай тәсіл қолданылады?

2. Хлорлы әктің активті бөлігін және ондағы стерелизациялық тиімділігі бар ионды атап көрсетіңдер?

3. Хлорлы әктегі активті хлорды анықтау үшін қандай реактивтер қолданылады?

4. Хлорлы әктегі активті хлорды анықтау тәсілі.

5. Хлорланған судағы хлор қалдықтарын анықтау тәсілі.

6. Жұмыс атының гигенасы.

Жұмысқа тайдаланып жүрген жылқыларға қатысты негізгі зоо-гигиеналық талаптардың мақсаты: азықтандыру мен суару ережесі, жұмыс күшін және жұмыстың ұзақтығын тиімді пайдалану, малды өзіне лайықты тура келетін ат сайманмен әбзелдермен /жүрген , ер-тұрман, шілия, өмілдірік, құйысқан т. с. с/ қамтамасыз ету және оны күтімділеу барысында қажетті мөлшерлі талаптарды орындау болып табылады.

6. 1. Жұмыс атының жұмысын мөлшерлеу.

Жылқыларды жұмысқа дұрыс пайдаланғанда ғана жоғары өнімділік пен олардың денсаулығын сақтауға болады. Бірішіден жұмыс мөлшері жұмыс атының күшіне және оның жасына сәйкес болуы керек. Жұмыстың шамадан тыс болуы өнімділікті төмендетіп, ат ауруға шалдығады. Экономикалық көзқарас тұрғысынан алып қарағанда да малды жұмысқа толық пайдаланбау жағының дұрыс еместігі ескерілген.

Жылқыны денсаулығына зиян келмейтіндей ең, жоғарғы жұмыс жасау қабілеттілігі мынадай жағдайларға байланысты:

1. Массасы, жасы мен жылқының қондылығы;

2. Жұмысқа даярлық пен жаттығуы;

3. Ат сайман мен әбзелдерің дұрыс дайындау мен ақаусыз ұстау;

4. Жұмысқа пайдалану ережесі /жұмысты алмастыру, азықтандыру мен демалдыру/;

5. Ауа райына, жол сапасы мен жер бедеріне байланысты;

6. Жылқының денсаулығын анықтаушы физиологиялық факторлар. Жылқының жұмысын екі көрсеткішпен анықтайды: жүкті тарту күші мен жүрген жолының қашықтығы. Күші немесе тарту күші дегеніміз аттың ауылшаруашылық жабдықтары мен жүкті тасымалдау кезіңдегі күші болып саналады. Тартылыс күші килограммен, ал жүріп өткен жолы километрмен есептелінеді. Жылқының атқарған жұмыс көлемі тарту күшін жүріп өткен жолына көбейтумен - километрмен, килограмм-километр немесе тонна-километр деп өлшенеді.

Тарту күшін дәл анықтау үшін ат тартатын білік пен арба немесе ауыл шаруашылық құрал-саймаңдарының аралығына бекітілген динамометрді /стрелкалы, өздігінен жазатын/ қолданылады. Тарту күшін аса көп ықпал ететін аттың массасы болып табылады. Жылқы шаруашылығы жөніндегі Бүкілодақтық ғылыми-зерттеу институты жүргізген зерттеулер мәліметіне қарағаңда аттың қадамдап жүргенде қалыпты тарту күші олардың тірідей массасы 13-15 процент болады екен. Мәселен, аттың массасы 600 кг болса - 13 прецент, 500 кг болса - 14 және 400 кр болса 15 процент.

Жылқыларды сол немесе басқа да жұмыстарға пайдалану кезіңде малдың жұмыс қабілеттілігі физиологиялық факторларға /жасы, қоңдылығы, жаттығу, нерв пен қан тамырлары жүйесі, тыныс органы, бұлшық еттері, алдыңғы, артқы аяқтары, тұяқтары т. с. с/ байланыс нысты.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.