Суда еріген оттегіні анықтау
Судың сапасына соңдай – ақ балық өсіру мақсатымен су қоймаларына санитарлық-гигиеналық баға беруде еріген оттегіні анықтаудың маңызы зор. Судағы оттегіні анықтау әдетте Винклердің әдісімен жургізеді.
Бұл тәсіл мынаған негізделген: суда еріген оттегі марганецтің Mn(OH)2 |шала тотығы гидратымен байланысып, марганец .Mn(OH)2 тотығының гидратына айналады. Соңғысының күкірт қыщылымен еруі
барысында иодид калийдің қатысуымен. Оттегінің эквиваленттік құрамындағы мөлшерде иод босайды. Пайда болған бос иод тиосульфат
\Na2S2O\ ерітіндісімен титрленіп, жұмсалған мөлшер бойынша судағы еріген оттегін белгілейді.
Ыдыстар: 100-200 мл сыйымдылықтағы үйлестірілген тығыны бар шыны ыдыстар, I және 5 мл пипеткалар, 150-200 мл конус колбалар, 100 мл өлшем цилиндрлері.
Реактивтер: хлорлы марганец ерітіндісі 12 32 г ңайнаған MnCl2 дистілденген 100 мл суға ерітеді /иодид калийдің сілтілі ерітіндісі/ 32 г күйдіргіш ашы натрий және 10 г иодид калий 100 мл дистилденген суға ерітеді, күкірт қышқылының H2SO41:3 ерітіндісі 0,01 н тиосульфат натрий ерітіңцісі H2SO2О3 өлшем колбада I л дистилденген суға ерітеді. 0,2 процент крахмал ерітіндісі.
Анализ үшін судың сынәма мөлшерін алу тәртібі
Оттегіні аныңтау үшін судың шамасын алу кезінде судың атмосфералық ауамен жанасуына жол бермеген жөн.
Ол үшін сыйымдылығы үйлестірілген тығыны бар 100-200 мл шыны ыдыс алады. Сынамалардың алдына шыны ыдыстағы үйлестірілген тығынды екі шыны түтікшелерді қою арқылы резиналы тығынымен алмастырады. Оның бірі ұзызындығы 20-30 см тығыннан жоғары сыртқа шықса, ал екінші ұшы тығынның төменгі ұшының деңгейінде болады. Екінші трубканың бір ұлы шыны ыдыстың түбіне дейік түсірілсе, екінші ұшы тығынның жоғарғы жағынан 2-3 см шығып тұрады. Түтікшесі бар тығынмен жабылған шыны
Бұл тәсіл мынаған негізделген: суда еріген оттегі марганецтің Mn(OH)2 |шала тотығы гидратымен байланысып, марганец .Mn(OH)2 тотығының гидратына айналады. Соңғысының күкірт қыщылымен еруі
барысында иодид калийдің қатысуымен. Оттегінің эквиваленттік құрамындағы мөлшерде иод босайды. Пайда болған бос иод тиосульфат
\Na2S2O\ ерітіндісімен титрленіп, жұмсалған мөлшер бойынша судағы еріген оттегін белгілейді.
Ыдыстар: 100-200 мл сыйымдылықтағы үйлестірілген тығыны бар шыны ыдыстар, I және 5 мл пипеткалар, 150-200 мл конус колбалар, 100 мл өлшем цилиндрлері.
Реактивтер: хлорлы марганец ерітіндісі 12 32 г ңайнаған MnCl2 дистілденген 100 мл суға ерітеді /иодид калийдің сілтілі ерітіндісі/ 32 г күйдіргіш ашы натрий және 10 г иодид калий 100 мл дистилденген суға ерітеді, күкірт қышқылының H2SO41:3 ерітіндісі 0,01 н тиосульфат натрий ерітіңцісі H2SO2О3 өлшем колбада I л дистилденген суға ерітеді. 0,2 процент крахмал ерітіндісі.
Анализ үшін судың сынәма мөлшерін алу тәртібі
Оттегіні аныңтау үшін судың шамасын алу кезінде судың атмосфералық ауамен жанасуына жол бермеген жөн.
Ол үшін сыйымдылығы үйлестірілген тығыны бар 100-200 мл шыны ыдыс алады. Сынамалардың алдына шыны ыдыстағы үйлестірілген тығынды екі шыны түтікшелерді қою арқылы резиналы тығынымен алмастырады. Оның бірі ұзызындығы 20-30 см тығыннан жоғары сыртқа шықса, ал екінші ұшы тығынның төменгі ұшының деңгейінде болады. Екінші трубканың бір ұлы шыны ыдыстың түбіне дейік түсірілсе, екінші ұшы тығынның жоғарғы жағынан 2-3 см шығып тұрады. Түтікшесі бар тығынмен жабылған шыны
Оқулықтар:
I. В.А. Аликаев және басқалар. "Практикум по гигиене сельскохоз-яйственных животных". Изд. "Колос".М. 1964 ж.
2. В.И. Баланин, "Зоогигиенический контроль микроклимата в животноводческих и птицеводческих помацёниях'.' Агропромиздат. Л. 1988 ж.
3. Т.Е.Турделев ж.б. "Частная методика практических занятий по гигиене сельскохозяйственных животных» ТСХА. М. 1969 ж.
4. А.К.Данилова ж.б. "Гигиена сельскохозяйственных животных»
М., 1980 ж.
5. К.Ф.Кузнецов , И.В.Баланин, «Справочник по ветеринарной гигиене" М., "Колос" І984 ж.
6. Р.А.Логинова, Й.М. Новиков, "Руководство к практическим занятиям пр гигиене" Медицина М. 1977 ж.
7. В.Ф. Матусевич, «Лабораторные методы исследований в зоогигине» Киев, І964 ж.
8. "Методические указания для лабораторно-практических эанятий» Целиноградский сельхоз. институт " Целиноград, 1982 ж.
9. Минх А.А. "Справочник по санитарно-гигиенических исследованиям». М., 1973 ж.
10. Общесоюзные нормы технологического проектирования животновод-чесних и птицеводческих предприятии /ОНТП/.
11. А.П.Онегов ж.б. "Справочник по гигиене сельскохозяйственных
животных" М. Россельхозиздат 1984 ж.
12. Т.И. Румянцев ж.б. "Руководство к лабораторным занятиям по общей гигиене". Медецина М., 1980 ж.
13. И.Ф.Храбуетовекий ж.б. "Практикум по гигиене сельскохозяйст-венных животных» Харьков, 1980 ж.
І4. И.Ф.Храбустовский ж.б. "Практикум по зоогигиене"
I. В.А. Аликаев және басқалар. "Практикум по гигиене сельскохоз-яйственных животных". Изд. "Колос".М. 1964 ж.
2. В.И. Баланин, "Зоогигиенический контроль микроклимата в животноводческих и птицеводческих помацёниях'.' Агропромиздат. Л. 1988 ж.
3. Т.Е.Турделев ж.б. "Частная методика практических занятий по гигиене сельскохозяйственных животных» ТСХА. М. 1969 ж.
4. А.К.Данилова ж.б. "Гигиена сельскохозяйственных животных»
М., 1980 ж.
5. К.Ф.Кузнецов , И.В.Баланин, «Справочник по ветеринарной гигиене" М., "Колос" І984 ж.
6. Р.А.Логинова, Й.М. Новиков, "Руководство к практическим занятиям пр гигиене" Медицина М. 1977 ж.
7. В.Ф. Матусевич, «Лабораторные методы исследований в зоогигине» Киев, І964 ж.
8. "Методические указания для лабораторно-практических эанятий» Целиноградский сельхоз. институт " Целиноград, 1982 ж.
9. Минх А.А. "Справочник по санитарно-гигиенических исследованиям». М., 1973 ж.
10. Общесоюзные нормы технологического проектирования животновод-чесних и птицеводческих предприятии /ОНТП/.
11. А.П.Онегов ж.б. "Справочник по гигиене сельскохозяйственных
животных" М. Россельхозиздат 1984 ж.
12. Т.И. Румянцев ж.б. "Руководство к лабораторным занятиям по общей гигиене". Медецина М., 1980 ж.
13. И.Ф.Храбуетовекий ж.б. "Практикум по гигиене сельскохозяйст-венных животных» Харьков, 1980 ж.
І4. И.Ф.Храбустовский ж.б. "Практикум по зоогигиене"
Суда еріген оттегіні анықтау
Судың сапасына соңдай – ақ балық өсіру мақсатымен су қоймаларына
санитарлық-гигиеналық баға беруде еріген оттегіні анықтаудың маңызы зор.
Судағы оттегіні анықтау әдетте Винклердің әдісімен жургізеді.
Бұл тәсіл мынаған негізделген: суда еріген оттегі марганецтің
Mn(OH)2 шала тотығы гидратымен байланысып, марганец .Mn(OH)2 тотығының
гидратына айналады. Соңғысының күкірт қыщылымен еруі
барысында иодид калийдің қатысуымен. Оттегінің эквиваленттік құрамындағы
мөлшерде иод босайды. Пайда болған бос иод тиосульфат
\Na2S2O\ ерітіндісімен титрленіп, жұмсалған мөлшер бойынша судағы еріген
оттегін белгілейді.
Ыдыстар: 100-200 мл сыйымдылықтағы үйлестірілген тығыны бар шыны
ыдыстар, I және 5 мл пипеткалар, 150-200 мл конус колбалар, 100 мл өлшем
цилиндрлері.
Реактивтер: хлорлы марганец ерітіндісі 12 32 г ңайнаған MnCl2
дистілденген 100 мл суға ерітеді иодид калийдің сілтілі ерітіндісі 32 г
күйдіргіш ашы натрий және 10 г иодид калий 100 мл дистилденген суға
ерітеді, күкірт қышқылының H2SO41:3 ерітіндісі 0,01 н тиосульфат натрий
ерітіңцісі H2SO2О3 өлшем колбада I л дистилденген суға ерітеді. 0,2
процент крахмал ерітіндісі.
Анализ үшін судың сынәма мөлшерін алу тәртібі
Оттегіні аныңтау үшін судың шамасын алу кезінде судың атмосфералық ауамен
жанасуына жол бермеген жөн.
Ол үшін сыйымдылығы үйлестірілген тығыны бар 100-200 мл шыны ыдыс
алады. Сынамалардың алдына шыны ыдыстағы үйлестірілген тығынды екі шыны
түтікшелерді қою арқылы резиналы тығынымен алмастырады. Оның бірі
ұзызындығы 20-30 см тығыннан жоғары сыртқа шықса, ал екінші ұшы тығынның
төменгі ұшының деңгейінде болады. Екінші трубканың бір ұлы шыны ыдыстың
түбіне дейік түсірілсе, екінші ұшы тығынның жоғарғы жағынан 2-3 см шығып
тұрады. Түтікшесі бар тығынмен жабылған шыны ыдыс су бетінен 20-30 см
тереңдікке су қоймасына түсіріледі. Сөйтіп, оны судың бетінде газ
түйіршіктері шығып біткенше сумен толтырады. Осыдан кейін жабу кезінде
ыдыстың мойнында ауа түйіршіктері қалып
қалмауы үшін шыны түтікшелері бар резиналы тығынымен жай тығынмен
алмастырады. Жылдың жьшы мерзімінде сынаманы тікелей су қоймаларының
басында – ақ байқаудан өткізеді MnCl ерітіндісінің 2.мл және 2 мл Kj +
NaOH қоспа еріттндісін қосады.
Зерттеу тәсілдері
Шыны ыдысты ең жоғарыға дейін су сынамасымен толтырады, хлорлы
марганецтің 2 мл ерітіндісін қосады. Ол үшін толтырылған пипетканы
шыны ыдыстың түбіне дейін батырады, содан кейін жоғарғы ұшын ашып,
пипетканы баяу кетеріп алады.
Екінші пипеткамен сынамаға күйдіргі калийдің Kj + NaOH 2 мл
ерітіңдісімен қосады. Пипетканың ұшын шыны ыдыстың мойнындағы сынама
деңгейіне дейін батырады. Бұдан кейін шыны ыдысты тығынның астында ауа
түйіршігі болмайтындай етіп ептеп ақырын жабады. Шыны ыдыстағы сынаманы
тұнба пәйда болғанша жақсылап араластырады қою қоңыр түс.
Сонан кейін шыны ыдысқа күкірт қышқылының 5-10 мл ерітіндісін 1:4
қосады, мұнда да пипетканы шыны ыдыстың жоғарғы бөлігіне батырады, да
қышқылды сақтықпен жібереді. Ыдысты тығындап, ондағы тұнба толық еріп
біткенше шайқайды. Содан соң сыйымдылығы 250 мл конус колбаға 100 мл
зерттелетін ерітінді құйып, бөлінген иодты тиосульфат натридің 0,01 н ері-
тіндісімен титрлейді. Алғаш солғын сары түске дейін, соңынан 0,5-1,0 мл 0,2
процент крахмал ерітіндісін қосады, ол ерітінді толық түссіз болғанша
титрлейді.
39-таблица
Оттегінің мөлшеріне байланысты судың сапасы.
Тұнбаның түсі Оттегінің мөлшері, мглсу қоймасының жағдайы
Ақшыл –сүр 0,7 өте қорқынышты
Сұрлау-сары 3,0 қорқынышты
Ашық-қоңыр 5,7 қанағаттандырарлық
Сұрлау-қоңыр 8,6 жақсы
Күңгірт, сұрлау-қоңыр 11,4 өте жақсы
40-таблица.
Судағы оттегінің температураға байланысты ерігіштігі
Температура, Оттегі, Оттегі, Температура, Оттегі, Оттегі,
0С млл млг 0С млл млг
0 10,19 14,56 16 6,89 9,85
1 9,91 14,16 17 6,75 9,65
2 9,64 13,76 18 6,61 9,56
3 9,39 13,42 19 6,48 9,26
4 9,14 13,06 20 6,36 9,09
5 8,91 12,78 21 6,23 8,90
6 8,68 12,41 22 6,11 8,73
7 8,47 12,11 23 6,00 8,58
8 8,26 11,81 24 5,89 8,42
9 8,06 11,52 25 5,78 8,26
10 7,87 11,25 26 5,67 8,11
11 7,69 10,99 27 5,56 7,96
12 7,52 10,75 28 5,46 7,82
13 7,35 10,50 29 5,36 7,68
14 7,19 10,28 30 5,25 7,54
15 7,04 10,06 - - -
Оттегінің биохимиялық сіңіру жолын анықтау \ОБС\
Судағы оттегіні биохимиялың сіңіру дегеніміз - зерттелетін суда
болатын, 5 тәулік бойы 20° температурада саңталуы барынша, органикалык;
заттардың абробты биохимиялық жұтсалатын оттегі мөлшері болып табылады.
Оттегінің биохимиялық сіңіруі шаманы алу кезінде және 5 тәуліктен
кейін оттегінің айырмашылығына қарай анықтайды.
Көрсетілген мерзімде суда оттегі мөлшерінің азаюына қарай ондағы
органикалық заттардың мөлшері туралы шамамен топшалауға болады.
Анықтау барысы: ОБС шамасын белгілеу үшін судағы еріген оттегіні
анықтауда қолданылатын сол тәсілді пайдаланады. ОБС анықтау үшін
сыйымдылығы 200-300 мл үйлестірілген тығыны бар шыны ыдысты қолданады.
Суды алысымен ондағы еріген оттегіні анықтайды, ал басқа
сынамадағы суды 5 тәулік бойъша қараңғы орында, 18-20° температурада
термостатта тұрғаннан кейін анықтайды. Алынған нәтижелердің айырмашылығына
қарай мгл есебіне зерттелетін судағы ОВС шамасын белгілейді.
ОБС-нің шамасына қарай ашық суды мынадай жүйеге бөлуге болады.
I. Өте таза оттегінің шығыны I мгл дейін.
2. Таза - 2 мгл, .3. Едәуір таза - 3 мгл,
4. Күдікті таза - 5 мгл,
5. Өте былғаныш - 10 мгл.
Қоспасыз суды ОБС тексерген кезде ОБС шамасы 0-ден 6 мгл дейін
болуы керек. ОБС- көрсеткіші жоғары болса, онда су сынамасын сүйылтқаннан
кейін зерттейді. Мәселен, ОБС шамасы 4-тен І2-ге дейін суды 2 есе, шамасы
10-30 болғанда 5 есе сүйылтады.
Бақылау сұрақтары:
1. ОВС5 дегеніміз не?
2. ОВС5 анықтау тәсілі.
3. ОВС5 шамасы бойынша ашық су қоймаларын жүйеге бөлу.
Судағы күкіртті сутегін анықтау.
Күкіртті сутегі H2S бөгендерде, өзендерде, көлдерде органикалық
заттармен былғанғанда немесе суда күкірт қышқылының тұздары мол болғанда
құрылады.
Суда күкіртті сутегінің барын анықтау. Иодометриялық әдіспен
жүргізіледі. Ол үшін сынаманы ала салысымен өңдейді. Зерттеу мағынасы
күкіртті сутегі иодпен қышқылдандыруына негізделген. Бұдан кейін
пермонгакат калийдің ықпал етуімен иодид калий бөлініп шығады. Күкіртті
сутегінің қышқылдануы мен жұмсалған иодтың мөлшеріне қарай, алынған судың
көлемінде оның қаншалықты екенін анықтайды.
Ыдыстар: сыйымдылығы 250 мл конус колбалар, титрлеу үшін бюреткалар, І мл
арналған, пипеткалар, проберкалар, құйғыштар, стакан.
Реактивтер: I. 0,01 н KMnO4 ерітіндісі. Дайындау үшін 0,32 г калий
перманганатын алып, оны I л дистілденген суға ерітеді. Оның I мл
ерітіңцісі 0,08 мг оттегіне сәйкес келеді.
2. 0,01 н Na2S2O3 ерітіндісі 2, 48 г натрий тиосульфатын 1 л
дистильденген суға ерітіп, дайындап, қос фомды калий ерітіндісі бойынша 0,1
н титрды белгілейді..
3. 10 процет KMnO4 ерітіндісі.
4. Күкіртті қьшіқыл 1:3.
5. Крахмалдың І процентті ерітіндісі.
Зерттеу тәсілі.
250 мл конус колбаға 100 ш зерттелетін суды құйып, күкірт қьшқылы
ерітіндісінің бірнеше тамшысымен қышқылдандырады, иодты калийдің 10
процентті ерітіндісінің I мл қосады, сейтіп қаның түсі пайда болғанша
шайқап және 0,0І н калий перманганаты ерітіндісімен титрлейді. Иодтың
артығын крахмал. ерітіндісін қосу арқылы натрий тиосулъфатының 0,01 н
ерітіндісімен титрлеп кемітеді.
Қосылған калий перманганатының 0,01 н ерітінді миллиграмы мен
титрлеуге кеткен натрий тиосульфаты ерітіндісі миллиграмының
арасындағы,айырмашылық 100 мл зерттелетін суда күкіртті сутегінің
қышқылдануына жұмсалған 0,01 н иодтың миллиграмм мөлшеріне сәйкес кг
еді. Иодтың 0,01 н ерітіндісі I мл күкіртті сутегінің 0,17 мг-на сәйкес
келеді.
Осыған орай зерттелетін судың 100 мл құрамындағы күкіртті сутегінің
мөлшерін есептеп шығару үшін 0,01 н иод ерітіндісінің жұмсалған миллилитрі
мөлшерін 0,17 көбейіп, зерттелетін судың I литріне қайта есептейді.
Күкіртті сутегісі бар суды мал селқос ішеді немесе мүлдем ішпей қояды.
Сондықтан суда күкіртті сутегі болмауы тиіс.
Судағы күкіртті сутегінің мөлшерін калориметриялық анықтау
Боялуы күкіртті
сутегінің
мөлшері, (мгл)
Жоғарыдан қарағанда бояуы жоқ 0,03 аз
Жоғарыдан әлсіз жасылдау 8 мин. кейін қанық 0,06
жасылдау
Жоғарыдан қанық жасылдау 0,1
Жанынан 1 минуттан кейін өте әлсіз ашық жасыл 0,2
Жанынан жарты минуттан кейін ашық жасыл 1
Жанынан жарты минуттан кейін ашық жасыл-көк 2
Жанынан жарты минуттан кейін қою-көк 5
Бақылау сұрақтары:
I. Күкіртті сутегі ңаңцай су қоймаларында пайда болады.
жәнө оның пайда болуынаң себептері. 2. Судағы югкіртті сутегінің аныңтау
тәсілі.
5.8. Суды тазалау, жақсарту және залалсыздандыру тәсілі.
5.3.1. Суды тазалау және жақсарту тәсілдері.
Суды тазалаудың негізгі әдістеріне оның физикалық құрамы жақсартатын
мөлдірлігі,түсі, исі, дәмі, химиялық құрамын өзгертетін темірдің,
кальцийдің, магнидің құрамын азайтатын әдістер жатады.
Тазалау әдістерінің, әсіресе сүзудің суды механикалық қоспалардан
арылтып қана қоймай, оны малды суаруға пайдалану, кезінде, технологиялық
және техникалық тұтыну барысында эпизоотологиялық және эпидемиялық хауіптің
азаюына ықпалын тигізетіндігін естен шығармаған жөн. Тұндыруды шағындау
ыдыста да, осы мақсатына салынған арнайы құрылыста да жүргізуге болады.
Оның үстіне тұтындыру жылдамдығы оның бөлшектерінің мөлшеріне байланысты.
Маселен, сол және басқа да тереңдікке I м ірі құм диаметрлі-I мм 10
сантиметрге дейін 10 сек, ұсақ құм 0,3мм 2 минутта, ол одан да ұсақ құм
тек 2 сағатта тұнады. Өлшенген бөлшектің тұну жылдамдығына судың
температурасы да ыңпал етеді - оның кебеюімен судың үстеме масса мен
өлшенген бөлшек арасындағы айырмашылық арта түседі.
Биіктігі I м мөлдір ыдыстар бөлшектік массасы жағынан әртүрлі
зерттелетін судағы тұну жылдамдығын байқауға болады. Оның үстіне мұндай
ыдыстары коагуляция көмегімен судың мөлдір болуы үшін де пайдалануға
болады.
Коагуляция. Іс жүзінде коагуляция үшін көбіне күкірт қышңылды
аллюминий сияқты Al2 (SO4)3 – 8H2O югкірт ңышқылы темірді Ғе SO4, хлорлы
темірНСІ глинозвм ңоопасы Al2 О3 және т.б. қолданылады. Сульфатты
алюминдердің коагуляциясы процесінде, мәселен, уақытша жою-ға болатын
қаттылықты құрайтын суда тұздан арылып, калий мен магнидің биокорбонатымен
реакцияға түседі. Оны мына төмендегідей реакциядан көруге болады.
AL(SO4)+3Ca(HCO3)2=2AL(OH)3+3CaSO4+ 6CO2
AL(SO4)3+3Mg(HCO3)2=2AL(HO)3+MgO4+6 CO2
AL(SO4)3+6H2O=2AL(OH)3+3H2SO4
Коагуляцияны өткізу кезінде коагулянт дозасы дұрыс анықталғанда оньң
белсенді жүретінін еске сақтаған жөн. Әсіресе ол биокарбонаттан жоғары
болғанда ерекше сезіледі. Коагулянт дозасын аныңтау Үшін мынадай
мәліметтерді қолдануға болады: Судың 1° карбонатты уақытша кермектілігі
10 мг СаО сәйкес келіп, 20 мг AL(SO4) сусыз өтуне себепші болады немесе
мәселен: 40 мг. AL(SO4)3 * 18 H2O AL(SO4)3 * 18 H2O-66,42
Фильтрация сүзу тұндыру мен коагуляция толық мөлдір ете алмауын
мүмкін. Оның үстіне, суда шекпеген тұнбалар қалуы мүмкін. Мұндай
жағдайда сүзгіні пайдаланады. Бұл мақсатна көбіне көп қабатты құмды
ағшшыңцың сүзгіш -реэервуарларды пайдаланады. Ол дәннің әр түрлі размеріне
қарай құм қабаттары мен толтырылады. Әрбір қабаттың қалыңдығы 0,3 мг
– ден 1,3 мг – дейін.
Ішетін суды залалсыздандыру.
Суды тазалау үшін әртүрлі тәсілдер қолданады: қайнату; ультра күлгін
сәуле түсіру, химиялық заттар және басқалар. Ең кеңінен тарағаны хлорлау,
сол үшін де бос газ тектес хлорды немесе хлорлы әктің I процент ерітіндісін
пайдаланады. Активті хлордың дозасы судың былғану деңгейіне қарай
айқындалады және ол 0,5-тен 25 мг І л суға, кейде бұдан да жоғары болады.
Активті хлордың суға әсер ету уақыты да әртүрлі:
15-20 минуттан 1-2 сағатқа дейін.
Активті хлордың дозасы және байланысу уақыты да бірқатар себептерге
байланысты:
а суды хлорлау үшін қажетті хлордың мөлшеріне;
б суда инфекцияның болуы;
в суды жедел залалсыздандыру нәжеттілігіне және басқалары
Хлорлы әкті залалсыздандыруға пайдаланатын судың активті бөлігі -
кальций гипохлориді - хлор мен оттегіне ыдыраушы, бөліну кезінде
стерилдеуші тиімділік беретін өте ықпал етуші ионды іске қосады.
Хлорлы әктегі көрсетілген құрамдас беліктердің арақатынасы тұрақты
емес. Көмір қышқылды ылғалды ауаның, жарықтың және жоғары температураның
ықпалымен хлорлы әк құрамдас бөліктерге жеңіл ыдырап, активті хлорды
жоғалтады. Сондықтан да қолданар алдында ондағы активті хлордың қанша
процент барын міндетті түрде тексеру керек.
Жақсы әкте ең кші 32-34 процент хлор болуы тиіс. Хлор 26 проценттен
төмен болса хлорлы әк суды залалсыздандыруға жарамайды.
5.3.3. Хлорлы әктегі активті хлорды аңықтау .
Реактивтер мен жабдықтар: I проидант хлорлы әктің ерітіндісі,
күкірт қышқылының 25 проценті ерітіндісі, иодты калийдің 5 процент
ерітітндісі, крахмалдың I процент ерітіндісі, гипосульфаттың 0,01 N
ерітіндісі, титрлеу үшін 250 мл колба, бюреткалары бар штатив.
Зерттеу тәртібі
Колбаға I процент хлорлы әк ерітіндісінің 5 мл құяды, оған 25 процент
күкірт қышқылының I мл, 5 проценттік иодты калийдің 5 мл., I процент
крахмал ерітіндісінің I мл, 50 мл дистилді су ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Судың сапасына соңдай – ақ балық өсіру мақсатымен су қоймаларына
санитарлық-гигиеналық баға беруде еріген оттегіні анықтаудың маңызы зор.
Судағы оттегіні анықтау әдетте Винклердің әдісімен жургізеді.
Бұл тәсіл мынаған негізделген: суда еріген оттегі марганецтің
Mn(OH)2 шала тотығы гидратымен байланысып, марганец .Mn(OH)2 тотығының
гидратына айналады. Соңғысының күкірт қыщылымен еруі
барысында иодид калийдің қатысуымен. Оттегінің эквиваленттік құрамындағы
мөлшерде иод босайды. Пайда болған бос иод тиосульфат
\Na2S2O\ ерітіндісімен титрленіп, жұмсалған мөлшер бойынша судағы еріген
оттегін белгілейді.
Ыдыстар: 100-200 мл сыйымдылықтағы үйлестірілген тығыны бар шыны
ыдыстар, I және 5 мл пипеткалар, 150-200 мл конус колбалар, 100 мл өлшем
цилиндрлері.
Реактивтер: хлорлы марганец ерітіндісі 12 32 г ңайнаған MnCl2
дистілденген 100 мл суға ерітеді иодид калийдің сілтілі ерітіндісі 32 г
күйдіргіш ашы натрий және 10 г иодид калий 100 мл дистилденген суға
ерітеді, күкірт қышқылының H2SO41:3 ерітіндісі 0,01 н тиосульфат натрий
ерітіңцісі H2SO2О3 өлшем колбада I л дистилденген суға ерітеді. 0,2
процент крахмал ерітіндісі.
Анализ үшін судың сынәма мөлшерін алу тәртібі
Оттегіні аныңтау үшін судың шамасын алу кезінде судың атмосфералық ауамен
жанасуына жол бермеген жөн.
Ол үшін сыйымдылығы үйлестірілген тығыны бар 100-200 мл шыны ыдыс
алады. Сынамалардың алдына шыны ыдыстағы үйлестірілген тығынды екі шыны
түтікшелерді қою арқылы резиналы тығынымен алмастырады. Оның бірі
ұзызындығы 20-30 см тығыннан жоғары сыртқа шықса, ал екінші ұшы тығынның
төменгі ұшының деңгейінде болады. Екінші трубканың бір ұлы шыны ыдыстың
түбіне дейік түсірілсе, екінші ұшы тығынның жоғарғы жағынан 2-3 см шығып
тұрады. Түтікшесі бар тығынмен жабылған шыны ыдыс су бетінен 20-30 см
тереңдікке су қоймасына түсіріледі. Сөйтіп, оны судың бетінде газ
түйіршіктері шығып біткенше сумен толтырады. Осыдан кейін жабу кезінде
ыдыстың мойнында ауа түйіршіктері қалып
қалмауы үшін шыны түтікшелері бар резиналы тығынымен жай тығынмен
алмастырады. Жылдың жьшы мерзімінде сынаманы тікелей су қоймаларының
басында – ақ байқаудан өткізеді MnCl ерітіндісінің 2.мл және 2 мл Kj +
NaOH қоспа еріттндісін қосады.
Зерттеу тәсілдері
Шыны ыдысты ең жоғарыға дейін су сынамасымен толтырады, хлорлы
марганецтің 2 мл ерітіндісін қосады. Ол үшін толтырылған пипетканы
шыны ыдыстың түбіне дейін батырады, содан кейін жоғарғы ұшын ашып,
пипетканы баяу кетеріп алады.
Екінші пипеткамен сынамаға күйдіргі калийдің Kj + NaOH 2 мл
ерітіңдісімен қосады. Пипетканың ұшын шыны ыдыстың мойнындағы сынама
деңгейіне дейін батырады. Бұдан кейін шыны ыдысты тығынның астында ауа
түйіршігі болмайтындай етіп ептеп ақырын жабады. Шыны ыдыстағы сынаманы
тұнба пәйда болғанша жақсылап араластырады қою қоңыр түс.
Сонан кейін шыны ыдысқа күкірт қышқылының 5-10 мл ерітіндісін 1:4
қосады, мұнда да пипетканы шыны ыдыстың жоғарғы бөлігіне батырады, да
қышқылды сақтықпен жібереді. Ыдысты тығындап, ондағы тұнба толық еріп
біткенше шайқайды. Содан соң сыйымдылығы 250 мл конус колбаға 100 мл
зерттелетін ерітінді құйып, бөлінген иодты тиосульфат натридің 0,01 н ері-
тіндісімен титрлейді. Алғаш солғын сары түске дейін, соңынан 0,5-1,0 мл 0,2
процент крахмал ерітіндісін қосады, ол ерітінді толық түссіз болғанша
титрлейді.
39-таблица
Оттегінің мөлшеріне байланысты судың сапасы.
Тұнбаның түсі Оттегінің мөлшері, мглсу қоймасының жағдайы
Ақшыл –сүр 0,7 өте қорқынышты
Сұрлау-сары 3,0 қорқынышты
Ашық-қоңыр 5,7 қанағаттандырарлық
Сұрлау-қоңыр 8,6 жақсы
Күңгірт, сұрлау-қоңыр 11,4 өте жақсы
40-таблица.
Судағы оттегінің температураға байланысты ерігіштігі
Температура, Оттегі, Оттегі, Температура, Оттегі, Оттегі,
0С млл млг 0С млл млг
0 10,19 14,56 16 6,89 9,85
1 9,91 14,16 17 6,75 9,65
2 9,64 13,76 18 6,61 9,56
3 9,39 13,42 19 6,48 9,26
4 9,14 13,06 20 6,36 9,09
5 8,91 12,78 21 6,23 8,90
6 8,68 12,41 22 6,11 8,73
7 8,47 12,11 23 6,00 8,58
8 8,26 11,81 24 5,89 8,42
9 8,06 11,52 25 5,78 8,26
10 7,87 11,25 26 5,67 8,11
11 7,69 10,99 27 5,56 7,96
12 7,52 10,75 28 5,46 7,82
13 7,35 10,50 29 5,36 7,68
14 7,19 10,28 30 5,25 7,54
15 7,04 10,06 - - -
Оттегінің биохимиялық сіңіру жолын анықтау \ОБС\
Судағы оттегіні биохимиялың сіңіру дегеніміз - зерттелетін суда
болатын, 5 тәулік бойы 20° температурада саңталуы барынша, органикалык;
заттардың абробты биохимиялық жұтсалатын оттегі мөлшері болып табылады.
Оттегінің биохимиялық сіңіруі шаманы алу кезінде және 5 тәуліктен
кейін оттегінің айырмашылығына қарай анықтайды.
Көрсетілген мерзімде суда оттегі мөлшерінің азаюына қарай ондағы
органикалық заттардың мөлшері туралы шамамен топшалауға болады.
Анықтау барысы: ОБС шамасын белгілеу үшін судағы еріген оттегіні
анықтауда қолданылатын сол тәсілді пайдаланады. ОБС анықтау үшін
сыйымдылығы 200-300 мл үйлестірілген тығыны бар шыны ыдысты қолданады.
Суды алысымен ондағы еріген оттегіні анықтайды, ал басқа
сынамадағы суды 5 тәулік бойъша қараңғы орында, 18-20° температурада
термостатта тұрғаннан кейін анықтайды. Алынған нәтижелердің айырмашылығына
қарай мгл есебіне зерттелетін судағы ОВС шамасын белгілейді.
ОБС-нің шамасына қарай ашық суды мынадай жүйеге бөлуге болады.
I. Өте таза оттегінің шығыны I мгл дейін.
2. Таза - 2 мгл, .3. Едәуір таза - 3 мгл,
4. Күдікті таза - 5 мгл,
5. Өте былғаныш - 10 мгл.
Қоспасыз суды ОБС тексерген кезде ОБС шамасы 0-ден 6 мгл дейін
болуы керек. ОБС- көрсеткіші жоғары болса, онда су сынамасын сүйылтқаннан
кейін зерттейді. Мәселен, ОБС шамасы 4-тен І2-ге дейін суды 2 есе, шамасы
10-30 болғанда 5 есе сүйылтады.
Бақылау сұрақтары:
1. ОВС5 дегеніміз не?
2. ОВС5 анықтау тәсілі.
3. ОВС5 шамасы бойынша ашық су қоймаларын жүйеге бөлу.
Судағы күкіртті сутегін анықтау.
Күкіртті сутегі H2S бөгендерде, өзендерде, көлдерде органикалық
заттармен былғанғанда немесе суда күкірт қышқылының тұздары мол болғанда
құрылады.
Суда күкіртті сутегінің барын анықтау. Иодометриялық әдіспен
жүргізіледі. Ол үшін сынаманы ала салысымен өңдейді. Зерттеу мағынасы
күкіртті сутегі иодпен қышқылдандыруына негізделген. Бұдан кейін
пермонгакат калийдің ықпал етуімен иодид калий бөлініп шығады. Күкіртті
сутегінің қышқылдануы мен жұмсалған иодтың мөлшеріне қарай, алынған судың
көлемінде оның қаншалықты екенін анықтайды.
Ыдыстар: сыйымдылығы 250 мл конус колбалар, титрлеу үшін бюреткалар, І мл
арналған, пипеткалар, проберкалар, құйғыштар, стакан.
Реактивтер: I. 0,01 н KMnO4 ерітіндісі. Дайындау үшін 0,32 г калий
перманганатын алып, оны I л дистілденген суға ерітеді. Оның I мл
ерітіңцісі 0,08 мг оттегіне сәйкес келеді.
2. 0,01 н Na2S2O3 ерітіндісі 2, 48 г натрий тиосульфатын 1 л
дистильденген суға ерітіп, дайындап, қос фомды калий ерітіндісі бойынша 0,1
н титрды белгілейді..
3. 10 процет KMnO4 ерітіндісі.
4. Күкіртті қьшіқыл 1:3.
5. Крахмалдың І процентті ерітіндісі.
Зерттеу тәсілі.
250 мл конус колбаға 100 ш зерттелетін суды құйып, күкірт қьшқылы
ерітіндісінің бірнеше тамшысымен қышқылдандырады, иодты калийдің 10
процентті ерітіндісінің I мл қосады, сейтіп қаның түсі пайда болғанша
шайқап және 0,0І н калий перманганаты ерітіндісімен титрлейді. Иодтың
артығын крахмал. ерітіндісін қосу арқылы натрий тиосулъфатының 0,01 н
ерітіндісімен титрлеп кемітеді.
Қосылған калий перманганатының 0,01 н ерітінді миллиграмы мен
титрлеуге кеткен натрий тиосульфаты ерітіндісі миллиграмының
арасындағы,айырмашылық 100 мл зерттелетін суда күкіртті сутегінің
қышқылдануына жұмсалған 0,01 н иодтың миллиграмм мөлшеріне сәйкес кг
еді. Иодтың 0,01 н ерітіндісі I мл күкіртті сутегінің 0,17 мг-на сәйкес
келеді.
Осыған орай зерттелетін судың 100 мл құрамындағы күкіртті сутегінің
мөлшерін есептеп шығару үшін 0,01 н иод ерітіндісінің жұмсалған миллилитрі
мөлшерін 0,17 көбейіп, зерттелетін судың I литріне қайта есептейді.
Күкіртті сутегісі бар суды мал селқос ішеді немесе мүлдем ішпей қояды.
Сондықтан суда күкіртті сутегі болмауы тиіс.
Судағы күкіртті сутегінің мөлшерін калориметриялық анықтау
Боялуы күкіртті
сутегінің
мөлшері, (мгл)
Жоғарыдан қарағанда бояуы жоқ 0,03 аз
Жоғарыдан әлсіз жасылдау 8 мин. кейін қанық 0,06
жасылдау
Жоғарыдан қанық жасылдау 0,1
Жанынан 1 минуттан кейін өте әлсіз ашық жасыл 0,2
Жанынан жарты минуттан кейін ашық жасыл 1
Жанынан жарты минуттан кейін ашық жасыл-көк 2
Жанынан жарты минуттан кейін қою-көк 5
Бақылау сұрақтары:
I. Күкіртті сутегі ңаңцай су қоймаларында пайда болады.
жәнө оның пайда болуынаң себептері. 2. Судағы югкіртті сутегінің аныңтау
тәсілі.
5.8. Суды тазалау, жақсарту және залалсыздандыру тәсілі.
5.3.1. Суды тазалау және жақсарту тәсілдері.
Суды тазалаудың негізгі әдістеріне оның физикалық құрамы жақсартатын
мөлдірлігі,түсі, исі, дәмі, химиялық құрамын өзгертетін темірдің,
кальцийдің, магнидің құрамын азайтатын әдістер жатады.
Тазалау әдістерінің, әсіресе сүзудің суды механикалық қоспалардан
арылтып қана қоймай, оны малды суаруға пайдалану, кезінде, технологиялық
және техникалық тұтыну барысында эпизоотологиялық және эпидемиялық хауіптің
азаюына ықпалын тигізетіндігін естен шығармаған жөн. Тұндыруды шағындау
ыдыста да, осы мақсатына салынған арнайы құрылыста да жүргізуге болады.
Оның үстіне тұтындыру жылдамдығы оның бөлшектерінің мөлшеріне байланысты.
Маселен, сол және басқа да тереңдікке I м ірі құм диаметрлі-I мм 10
сантиметрге дейін 10 сек, ұсақ құм 0,3мм 2 минутта, ол одан да ұсақ құм
тек 2 сағатта тұнады. Өлшенген бөлшектің тұну жылдамдығына судың
температурасы да ыңпал етеді - оның кебеюімен судың үстеме масса мен
өлшенген бөлшек арасындағы айырмашылық арта түседі.
Биіктігі I м мөлдір ыдыстар бөлшектік массасы жағынан әртүрлі
зерттелетін судағы тұну жылдамдығын байқауға болады. Оның үстіне мұндай
ыдыстары коагуляция көмегімен судың мөлдір болуы үшін де пайдалануға
болады.
Коагуляция. Іс жүзінде коагуляция үшін көбіне күкірт қышңылды
аллюминий сияқты Al2 (SO4)3 – 8H2O югкірт ңышқылы темірді Ғе SO4, хлорлы
темірНСІ глинозвм ңоопасы Al2 О3 және т.б. қолданылады. Сульфатты
алюминдердің коагуляциясы процесінде, мәселен, уақытша жою-ға болатын
қаттылықты құрайтын суда тұздан арылып, калий мен магнидің биокорбонатымен
реакцияға түседі. Оны мына төмендегідей реакциядан көруге болады.
AL(SO4)+3Ca(HCO3)2=2AL(OH)3+3CaSO4+ 6CO2
AL(SO4)3+3Mg(HCO3)2=2AL(HO)3+MgO4+6 CO2
AL(SO4)3+6H2O=2AL(OH)3+3H2SO4
Коагуляцияны өткізу кезінде коагулянт дозасы дұрыс анықталғанда оньң
белсенді жүретінін еске сақтаған жөн. Әсіресе ол биокарбонаттан жоғары
болғанда ерекше сезіледі. Коагулянт дозасын аныңтау Үшін мынадай
мәліметтерді қолдануға болады: Судың 1° карбонатты уақытша кермектілігі
10 мг СаО сәйкес келіп, 20 мг AL(SO4) сусыз өтуне себепші болады немесе
мәселен: 40 мг. AL(SO4)3 * 18 H2O AL(SO4)3 * 18 H2O-66,42
Фильтрация сүзу тұндыру мен коагуляция толық мөлдір ете алмауын
мүмкін. Оның үстіне, суда шекпеген тұнбалар қалуы мүмкін. Мұндай
жағдайда сүзгіні пайдаланады. Бұл мақсатна көбіне көп қабатты құмды
ағшшыңцың сүзгіш -реэервуарларды пайдаланады. Ол дәннің әр түрлі размеріне
қарай құм қабаттары мен толтырылады. Әрбір қабаттың қалыңдығы 0,3 мг
– ден 1,3 мг – дейін.
Ішетін суды залалсыздандыру.
Суды тазалау үшін әртүрлі тәсілдер қолданады: қайнату; ультра күлгін
сәуле түсіру, химиялық заттар және басқалар. Ең кеңінен тарағаны хлорлау,
сол үшін де бос газ тектес хлорды немесе хлорлы әктің I процент ерітіндісін
пайдаланады. Активті хлордың дозасы судың былғану деңгейіне қарай
айқындалады және ол 0,5-тен 25 мг І л суға, кейде бұдан да жоғары болады.
Активті хлордың суға әсер ету уақыты да әртүрлі:
15-20 минуттан 1-2 сағатқа дейін.
Активті хлордың дозасы және байланысу уақыты да бірқатар себептерге
байланысты:
а суды хлорлау үшін қажетті хлордың мөлшеріне;
б суда инфекцияның болуы;
в суды жедел залалсыздандыру нәжеттілігіне және басқалары
Хлорлы әкті залалсыздандыруға пайдаланатын судың активті бөлігі -
кальций гипохлориді - хлор мен оттегіне ыдыраушы, бөліну кезінде
стерилдеуші тиімділік беретін өте ықпал етуші ионды іске қосады.
Хлорлы әктегі көрсетілген құрамдас беліктердің арақатынасы тұрақты
емес. Көмір қышқылды ылғалды ауаның, жарықтың және жоғары температураның
ықпалымен хлорлы әк құрамдас бөліктерге жеңіл ыдырап, активті хлорды
жоғалтады. Сондықтан да қолданар алдында ондағы активті хлордың қанша
процент барын міндетті түрде тексеру керек.
Жақсы әкте ең кші 32-34 процент хлор болуы тиіс. Хлор 26 проценттен
төмен болса хлорлы әк суды залалсыздандыруға жарамайды.
5.3.3. Хлорлы әктегі активті хлорды аңықтау .
Реактивтер мен жабдықтар: I проидант хлорлы әктің ерітіндісі,
күкірт қышқылының 25 проценті ерітіндісі, иодты калийдің 5 процент
ерітітндісі, крахмалдың I процент ерітіндісі, гипосульфаттың 0,01 N
ерітіндісі, титрлеу үшін 250 мл колба, бюреткалары бар штатив.
Зерттеу тәртібі
Колбаға I процент хлорлы әк ерітіндісінің 5 мл құяды, оған 25 процент
күкірт қышқылының I мл, 5 проценттік иодты калийдің 5 мл., I процент
крахмал ерітіндісінің I мл, 50 мл дистилді су ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz