Француз тіліндегі этноним компоненті бар фразеологиялық бірліктерді зерттеу
Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі
әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті
Мұрат А.Т.
Француз тіліндегі этноним компоненті бар
фразеологиялық біріліктер
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
5B011900 - Шетел тілі: екі шет тілі мамандығы
Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі
әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті
Филология және әлем тілдері факультеті
Жалпы тіл білімі және еуропа тілдері кафедрасы
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Француз тіліндегі этноним компоненті бар фразеологиялық бірліктер атты тақырыбы
мамандық бойынша 5В011900 - Шетел тілі: екі шет тілі
Орындаған:_________________________ _______ Жапар Д.Н.
(қолы)
Ғылыми жетекші: ______________ ___________ Медетбекова П.Т.
(атағы) (қолы)
Қорғауға жіберілді:
Хаттама №____, ______ __________ 2021 ж.
Кафедра меңгерушісі _________________________________
(қолы және мөрі)
Нормобақылау _________________________________
(қолы)
РEФEРAТ
Диплом жұмысының тaқырыбы: Француз тіліндегі этноним компонеті бар фразеологиялық бірліктер
Диплом жұмысының көлeмі: 59 бeт.
Диплом жұмысындa пaйдaлaнылғaн әдeбиeттeр сaны: 64.
Тірeк сөздeр: фразеологиялық бірлік,тіл жәнe мәдeниeт, этноним, этнолингвистикa, когнитивті лингвистикa,стереотип жәнe т.б.
Зерттеу мақсаты.Этнонимдік материалға қатысты француз тілінің фразеологиялық қорын зерттеу, этноним компоненті бар фразеологиялық бірліктердің құрылымдық түрлерін, олардың мағыналық ерекшеліктерін денотативті, сигнификативті және коннотативті деңгейлер деңгейінде анықтау , сонымен қатар француздардың санасында әртүрлі этникалық топтар өкілдеріне қатысты этникалық стереотиптерді қарастыру
Зерттеу жұмысының міндеті.
- зерттеу үшін фразеология, фразеологиялық бірлік және этноним ұғымдарының негізін қарастыру;
- әлем мен этнонимнің этникалық бейнесі ұғымдарын қарастыру;
- этноним компоненті бар фразеологиялық бірліктердің құрылымы мен мағынасының ерекшеліктерін анықтау;
- этноним компоненті бар фразеологиялық бірліктерге стереотиптердің әсерін бақылау ;
- фразеологиялық бірліктерді игеру бойынша жаттығулар кешенін әзірлеу
Зерттеу жұмысының нысаны. Француз тіліндегі этноним компоненті бар фразеологиялық бірліктерді зерттеу.
Зерттеу пәні. Этноним компоненті бар фразеологиялық бірліктердің құрылымдық сипаттамалары мен семантикалық ерекшеліктері
Тема дипломной работы: Фразеологические единицы с компонентом этноним во французском языке
Объем дипломной работы: 59 страниц.
Количество использованной литературы в дипломной работе: 64.
Ключевые слова: фразеологические единицы,язык и культура, этноним,этнолингвистика, когнитивная лингвистика, стетреотип и др.
Цель исследования. Изучить фразеологический фонд французского языка по отношению к этнонимическому материалу, выявить структурные типы фразеологических единиц с этнонимическим компонентом, их семантические особенности на уровне денотативного, сигнификативного и коннотативного уровней значения, а также рассмотреть этнические стереотипы, существующие в сознании французов в отношении представителей различных этнических групп.
Задача исследовательской работы.
- consider the basic concepts of phraseology, phraseology and ethnonym for this study;
- consider the concepts of the ethnic picture of the world and the ethnonym;
- identify the features of the structure and meaning of phraseological units with an ethnonymic component;
- to trace the influence of stereotypes on phraseological units with an ethnonymic component;
- develop a set of exercises for working on the assimilation of phraseological units.
Объект исследовательской работы. Поиск и исследование фразеологических единиц с компонентом этноним во французском яызке
Предмет исследования.Структурные характеристики и семантические особенности фразеологизмов с компонентом этнонимом
The object of diploma work: Phraseological units with the ethnonym component in French
The volume of diploma work: 60
Number of references in the diploma: 64.
Keywords:Phraseological units,language and language, ethnolinguistics,stereotpe cognitive linguistics,ethnonym, and etc.
The purpose of the study. Study the phraseological fund of the French language in relation to ethnonymic material, identify structural types of phraseological units with ethnonymic component, their semantic features at the level of denotative, signifying and connotative level, as well as consider ethnic stereotypes that exist in recognition of the French in relation to representatives of various ethnic groups.
The task of the research work.
- consider the main grammatical categories of adjectives in English;
- description of the features of the adjective name in the Kazakh and English languages;
- study of the syntactic functions of the adjective.
The object of the research work. Search and research of phraseological units with the ethnonym component in French
The subject of the study. Structural characteristics and semantic features of phraseological units with an ethnonym component
ГЛОССАРИЙ
1. Le chic français le chic à la française -- французский шик, шик по- французски.
2. Être fort comme un Turc - быть очень сильным.
3. Faire un travail de Romain -- выполнять тяжелую, изнурительную работу, гигантский труд.
4. La paix romaine -- римский мир, римский порядок.
5. Est un trait romain -- черта римлян,
6. La vertu romaine -- добродетели римлян.
7. La beauté roa maine -- римская красота.
8. C'est un vrai Français - это истинный француз.
9. S'en aller a l'anglaise - уйти не прощаясь, букв. уйти по-английски.
10. Traiter a l'anglaise - поступить бесцеремонно, букв. по-английски.
11. Mariage a l'anglaise - брак, при котором каждый супруг живет на своей половине, букв. брак по-английски.
12. Vedette anglaise - артист, выступающий третьим номером, букв.английская звезда.
13. Soul comme un Anglais - наевшийся до отвала, букв. пьяный как англичанин.
14. La France est le coeur du monde - Франция - сердце мира.
15. Vivre comme Dieu en France - жить как бог во Франции.
16. Les fils de la France - сыны Франции.
17. Les enfants de la France - дети Франции.
18. En France tout finit par des chansons - во Франции все заканчивается песнями.
19. Boire comme un Polonais - пить как поляк.
20. Tetu comme un Polonais - упрямый как поляк.
21. Parler francais comme une vache espagnole - говорить по-французски как испанская корова.
22. Payer a l'espagnole - заплатить по-испански.
23. Boire en Suisse - пить по-швейцарски.
24. Une querelle d'Allemand - немецкая ссора.
25. Mariag divorce a l'italienne - свадьбаразвод по-итальянски.
26. Aller se faire voir chez les Grecs - отправиться к грекам.
27. Chiottes a la turque - туалет по-турецки.
28. En chier comme un Russe - страдать как русский.
29. Amerlo, Amerloque, Amerluche - американец.
30. Angliche, Rostbif - англичанин.
31. Bougnoul - негр, араб, метис.
32. Chinetoque - китаец и шире: любой представитель желтой расы.
33. Espingouin - испанец.
34. Flahute - фламандец.
35. Fridolin, Frise, Frisou, Alboche, Doche, Choukroutman, Cul, Pendulard, Prusco, Schleu - немец.
36. Macaroni, Rital, Italboche, Italgo - итальянец.
37. Ruskof, Popof - русский.
38. Portigue - португалец.
39. Auverpin, auverploum, bougnat, bougne - овернец.
40. Franhouillard, francouillard, fransquillon - француз.
41. Franchecaille - Франция.
42. Pampluche, Pantin, Pantruche, Parouard - Париж.
43. Parigot, Pantruchien - парижанин.
44. C'est un fin Normand - он большой хитрец.
45. Repondre tn Normand - дать уклончивый ответ.
46. Agir en Gascon - хвастаться, бахвалится.
47. Faire la lessive dedu Gascon - пускать пыль в глаза.
48. Garde(-toi) d'un Gascon ou Normand, l'un hable trop et l'autre ment - берегись гасконца или нормандца, один хвастун, а другой враль.
49. Le bas Breton - неотесанный, некультурный бретонец.
50. Ahure de Chaillot - болван неотесанный.
51. Parler francais comme une vache espagnole - скверно говорить по- французски букв. говорить по французски как испанская служанка (vacheуст. служанка).
52. Boire à la russe - пить по-русски (осушить бокал одним глотком и выбросить его через плечо).
53. Cigarette russe - бельгийское печенье под название м Русские Сигареты, имеющее форму сигареты.
54. Quel Сhinois! - Ну, ты и умник! Подозрительный тип.
55. Fumer comme un Suisse - букв. курить как швейцарец, т.е. дымить как паровоз.
56. Renouvelé des Grecs - букв. обновленный греками, т.е. старое, но выдаваемое за новое.
57. Parler hébreu - букв. говорить на иврите, т. е. нести околесицу.
58. C'est du haut allemande - букв. это на верхненемецком языке, т.е. непонятная тарабарщина.
59. Bigarré comme un tapis de Turquie - букв. пестрый как турецкий ковер,разноцветный, об одежде.
60. Bâtir des châteaux en Espagne - букв. строить замки в Испании, строить воздушные замки.
61. Ronfler comme une toupie d'Allemagne - букв. храпеть как немецкий волчок, т.е. громко и шумно храпеть.
62. En bon français - букв. на хорошем французском языке, ясно и понятно.
63. Parler français comme père et mère - букв. говорить по-французски как мать и отец, говорить на чистом французском языке.
64. Comprendre entendre le français - букв. понимать по-французски понимать собеседника.
65. Parler le français tirailleur - букв. говорить на французском языке (сенегальских) пехотинцев, т. е. говорить на ломаном языке.
66. C'est du chinois - букв. это по-китайски, китайская грамота.
67. C'est de l'iroquois pour moi - букв. для меня это ирокезский язык, т.е. непонятная тарабарщина.
68. Parler à un Suisse - букв. говорить со швейцарцем, говорить со стенами.
69. Montrer ses estampes japonaises - букв. показывать свои японские эстампы т.е. делать нескромные предложения женщине.
70. Avoir l'oeil américain - букв. иметь американский глаз, т.е. иметь наметанный взгляд.
71. Écrire à un juif - букв. написать еврею, испражняться.
72. Ici et en Espagne mal vit qui ne gagne - букв. здесь и в Испании плохо живет тот, кто не зарабатывает, т.е. без труда не выловишь и рыбку из пруда.
73. Ce qui n'est pas clair n'est pas francais - букв. что не ясно, то не по- французски.
74. Après vous, Messieurs les Anglais - букв. после вас, господа англичане.
75. Il y a quelque chose de pourri dans le royaume de Danemark - неладно что- то в Датском королевстве.
76. Le dernier des Mohicans - последний из могикан (данное выражение используется для обозначения последнего имеющегося в наличии предмета, например, последней бутылки).
77. Maladie anglaise - рахит.
78. Regretter les oignons d'Égypte - букв. сожалеть о египетском луке, т. е. сокрушаться об утраченном, о былом великолепии, русский аналог: что имеем не храним, потерявши плачем.
79. Comment peut-on être Persan - букв. как можно быть персом?
80. À laver la tête d'un Maure, on perd son temps et sa lessive - букв. если попытаться умыть (отмыть) мавра, то зря потеряешь время и напрасно потратишь стиральный порошок, т. е. дурака учить, что мертвого лечить
81. Regretter les oignons d'Égypte - букв. сожалеть о египетском луке, т. е. сокрушаться об утраченном, о былом великолепии, русский аналог: что имеем не храним, потерявши плачем.
82. Comment peut-on être Persan - букв. как можно быть персом?
83. À laver la tête d'un Maure, on perd son temps et sa lessive - букв. если попытаться умыть (отмыть) мавра, то зря потеряешь время и напрасно потратишь стиральный порошок, т. е. дурака учить, что мертвого лечить.
84. Téléphone arabe - букв. арабский телефон; беспроволочный телеграф.
85. Aller à pied comme un Basque - букв. идти пешком как баск, т. е. идти быстро и долго, не уставая.
86. Hospitalité ecossaise - букв. шотландское гостеприимство, радушный прием.
87. Fier comme un Écossais - букв. гордый как шотландец т. е. прекрасный и гордый.
88. Marcher à l'espagnole - букв. ходить по-испански, т.е. важно и торжественно.
89. Avoir les portugaises ensablées - букв. иметь засыпанные песком уши, т. е. быть тугим на ухо.
90. Parler comme un cheval allemande - букв. говорить как немецкая лошадь.
91. Encore un que les Anglais n'auront pas - еще одно, что британцы не получат.
92. "Le capitaine avait l'oeil américain, comme disent les matelots..." - У капитана был наметанный глаз, как говорили матросы....
Кіріспе
Жұмыстың жалпы сипаты.Қазіргі тіл білімінің міндеттеріне жекелеген тілдерді олардың ерекшеліктеріне баса назар аудара отырып, адекватты сипаттау мен түсіндіру кіреді. Тіл мамандары тілдің барлық деңгейлерінде лингвистикалық универсалдарды типологиялық тұрғыдан зерттеуге тырысады. Бұл бағыттар әлем тілдерінің фразеологиялық құрамын зерттеуде кездеседі.
Қазіргі лингвистиканың міндеттеріне жеке тілдердің өзіндік ерекшеліктеріне назар аудара отырып, оларды барабар сипаттау және түсіндіру кіреді. Лингвистер тілдің барлық деңгейлеріндегі типологиялық тұрғыдан тілдік әмбебапты зерттеуге тырысады. Бұл бағыттар әлем тілдерінің фразеологиялық құрамын зерттеу кезінде анықталады.
Зерттеудің өзектілігі этноним компоненті бар фразеологиялық бірліктер француз тілінің фразеологиялық қорында маңызды орындардың бірін алатындығы және қосымша зерттеуді қажет ететін ерекше бөлік болып табылатындығында.
Диплом жұмысының нысаны француз тіліндегі этноним компоненті бар фразеологиялық бірліктер
Диплом жұмысының пәні этноним компоненті бар фразеологиялық бірліктердің құрылымдық сипаттамалары мен семантикалық ерекшеліктері.
Жұмыстың мақсаты-этнонимдік материалға қатысты француз тілінің фразеологиялық қорын зерттеу, этноним компоненті бар фразеологиялық бірліктердің құрылымдық түрлерін, олардың мағыналық ерекшеліктерін денотативті, сигнификативті және коннотативті деңгейлер деңгейінде анықтау, сонымен қатар француздардың санасында әртүрлі этникалық топтар өкілдеріне қатысты этникалық стереотиптерді қарастыру.
Осы мақсаттарды орындау үшін алдымызға келесідей міндеттерді қойдық:
- зерттеу үшін фразеология, фразеологиялық бірлік және этноним ұғымдарының негізін қарастыру;
- әлем мен этнонимнің этникалық бейнесі ұғымдарын қарастыру;
- этноним компоненті бар фразеологиялық бірліктердің құрылымы мен мағынасының ерекшеліктерін анықтау;
- этноним компоненті бар фразеологиялық бірліктерге стереотиптердің әсерін бақылау ;
- фразеологиялық бірліктерді игеру бойынша жаттығулар кешенін әзірлеу
Зeрттeу мaтeриaлдaры. Бұл зерттеуге француз газеттерінің мақалаларынан (Le Monde, Le Figaro, Ouest France, Le Parisien) үздіксіз және ішінара іріктеу әдісімен алынған лексикалық өрнектер, этнонимдер және фразеологиялық бірліктер қызмет кірді.
Диплом жұмысының дeрeккөзі рeтіндe келесі сөздіктерден ақпарат алынды:
Жаңа үлкен француз-орыс фразеологиялық сөздігі.
Dictionaire d'apprentissage de la langue française.
Dictionnaire alphabétique et analogique de la langue française.
Dictionnaire du français non conventionnel.
Dictionnaire des expressions et locutions.
Dictionnaire des proverbes françoises.
Диплом жұмысының зeрттeу әдістeрі. Жұмыста үздіксіз іріктеу әдісі, құрылымдық-семантикалық талдау, компонентті талдау, сипаттамалық әдіс, сандық әдіс, этимологиялық талдау элементтері, сонымен қатар жалпылау және жіктеу әдістері қолданылады.
Зeрттeудің тeориялық-әдістeмeлік нeгізі: Теориялық база үшін отандық және шетел лингвистика мен филологияның маңызды сарапшыларының еңбектері пайдаланылды: І.Кеңесбаев,Г.Смағұлова, М.Балақаев,В.В.Виноградов, В. Н.Телия, Б. А. Ларин, А. Г. Назарян, Д. Арутюнова, Кунин және басқалар.
Aлынғaн нәтижeлeр: Тілдің фразеологиялық массиві этникалық мәдениет ұғымдарының тілдік құралдармен жүзеге асырылуын айқын көрсетеді, өйткені фразеологиялық бірліктердің бейнелі негізі белгілі бір тілдің ана тілінің дүниетанымының ерекшеліктерін көрсетеді. Фразеологиялық бірліктердің көмегімен адам айналадағы шындықтың құбылыстарын, ұғымдарын, шындығын білдіреді, сонымен қатар фразеологиялық бірліктер арқылы әлемге деген көзқарасын білдіреді. Фразеологиялық бірліктер әлемнің ерекше бейнесін қалыптастырады-фразеологиялық, оның орталығында адам тұрады. Әлемнің фразеологиялық бейнесі-бұл ұлттық немесе жеке дүниетаным мен дүниетанымның көрінісі.
Бітіру жұмысының құрылымы. Бітіру жұмысы aнықтaмaлaрдaн, кіріспeдeн, eкі нeгізгі бөлімнeн, қорытынды мeн пaйдaлaнылғaн әдeбиeттeр тізімінeн тұрaды.
92.1 Фразеология және фразеологиялық бірліктерге анықтама
"Фразеология" ұғымында (грек. рһгаѕіѕ "өрнек" және logos "сөз, ілім") бірыңғай мағына жоқ. Лингвистикалық термин ретінде ол фразеологиялық бірліктер (сирек фразеологиялық айналымдар) деп аталатын ауыспалы комбинациялардың генеративті құрылымдық - семантикалық модельдерінен қалыптаспайтын күрделі семантикасы бар тұрақты сөз тіркестерін зерттейтін тіл білімінің ерекше саласын белгілеу үшін, сондай-ақ осы тілге тән ұқсас сөз тіркестерінің жиынтығын белгілеу үшін қолданылады [33].
Тілдің құрылым жүйесінде фразеологизмдерлің алатын орны ерекше. Бірақ фразеологиялық бірлікті (единицаны) танып-білуде зерттеушілер арасында бірауызды пікір жоқ. Сондықтан да мағынаға ие тілдік бірлік ретінде фразеологизмдер түрлі сөздіктерде әрқилы беріліп жүр. Зерттеулерде я болмаса лексикографиялық еңбектерде тұрақты сөздердің белгілі бір типтері фразеологиялық бірлікке жатқызылса, қайсы бірі мүлде басқа құбылыс деп танылады. Дегенмен зерттеушілер фразеологизмдерді ұқсас өзге де құбылыстардан ажыратудың ондаған белгісін ұсынды. Бірақ солардың ішінде негізгілері атап айтқанда мыналар: фразеологиялық единицаның мағына тұтастығы (семантическая слитность), тіркес тиянақтылығы (устойчивость), қолдану тиянақтылығы (воспроизводимость).1 Осы негізгі белгілеріне сүйене отырып, фразеологизмге мынадай анықтама беруге болады: құрылым құрылысы тұрақты әрі тиянақты, сыңарлары біртұтас мағынаны білдіретін және дара тұлғаланатын, сондай-ақ тұтас күйінде өзге де сөздермен тіркеске түсе алатын, форма жағынан синтаксистік единица (сөз тіркесі, сөйлем), мазмұн жағынан лексикалық единица (сөз) түріндегі тілдің мағыналық бірлігін фразеологизм деп атаймыз.
Француз фразеологизмдеріне ғылым ретінде назар аудару XVI ғасырда, Қайта өрлеу дәуірінде пайда бола бастады және лингвистикалық материалдың ерекше динамикалық жинақталуымен сипатталды.
Француз фразеологизмдеріне көбірек көңіл бөлу қайта өрлеу дәуірінде жинақталғаннан кейін, нақыл сөздер мен мақал-мәтелдерді оқып үйрену және фразеологизмдердің қалыптасу кезеңінің басталуымен түсіндіріледі.
Швейцария лингвисті Шарль Балли стилистика бөліміне "phraséologie" терминін енгізді [5].
Бұл зерттеуші өзінің "Précis de stylistique" кітабында, 1905 ж."Traité de stylistique française", 1909 ж.тіл білімі тарихында алғаш рет фразеологиялық құбылыстарды теориялық тұрғыдан түсіндірді,осылайша қазіргі фразеологияның негізін қалады. Ш. Балли фразеологиялық бірліктердің екі тобын анықтады: фразеологиялық сериялар (séries phraséologiques) және фразеологиялық бірліктер (unités phraséologiques).
Оның сипаттамасына сәйкес, фразеологизмді анықтауда ерекше маңыздылық комбинацияның ішкі формасы және компоненттердің семантикалық араласуында болды, ал құрылымдық белгілер әлдеқайда аз құнды болды.
В.В. Виноградов фразеологизмдердің төрт түрін бөліп көрсетеді:
- фразеологиялық адгезиялар (интегралдық мағынасы оның компоненттерінің мағыналарына мүлдем сәйкес келмейтін мағыналық жағынан бөлінбейтін фразеологиялық бірліктер, яғни мағыналық уәжді мүлдем жоғалтқан идиомалар: à corps perdu headlong, tailler une bavette өткір ету балустерлер ),
- фразеологиялық бірлік (мағыналық жағынан бөлінбейтін және интегралды фразеологиялық бірліктер, олардың мағынасы оларды құрайтын сөздердің мағынасынан туындаған және мөлдір ішкі формасын сақтайды: mordre à l 'hameçon жемге түсу, traîner son boulet белдікті тарту),
- фразеологиялық тіркестер (фразеологиялық бірліктер, оларда еркін мағынасы бар және фразеологиялық жағынан бір-бірімен байланысқан сөздер бар: ami jusqu 'à la mort көрге дос , rire les dents au vent тістеріңді қайрап ),
- фразеологиялық тіркестер немесе тұрақты тіркестер (құрамы мен қолданылуы бойынша тұрақты, тек сегментті ғана емес, сонымен бірге толығымен еркін мағыналы сөздерден тұратын фразеологиялық бірліктер, яғни қайта ойластырылған құрамы бар фразеологиялық бірліктер: Qui a peur des feuilles ne va point au bois "Қасқырдан қорқу - орманға барма") (Виноградов 1986, 28-33 б.).
Қазіргі кезде француз фразеологизмдеріне мыналар кіреді:
- паремиялар (мақал-мәтелдер, яғни тәрбиелейтін мазмұны бар қысқа халықтық нақыл сөздер, халықтық афоризм: le renard mourra dans sa peau бүктелген қабір түзеледі, le bossu ne voit pas sa bosse mais il voit celle de son confrère бейтаныс адамда біз көзімізден шоқ көреміз, бөренені өзімізден байқамаймыз ),
- сөйлеу штамптары(белгілі бір дәуір мен стильде белгіленген, олар ойланбастан жүреді: faire la réforme реформа жасау, mettre aux voix дауыс беруге ұсыну),
- клишелер (формулалық тіркестер, жаяу тіркестер: soyez le bienvenu қош келдіңіз, ayez l 'obligeance de ... сондай мейірімді болыңыз),
- қанатты сөздер (жалпы қолданыстағы бейнелі, орынды өрнектер, мақал-мәтелдер: après nous le déluge бізден кейін тіпті тасқын).
Француз фразеологизмдеріне тән бірнеше ерекшеліктерді атап өту керек:
1) көптеген француз фразеологиялық бірліктерінде қазақ тілінде қолданылмайтын сөздер;
2) француз фразеологиялық бірліктерін қазақ тіліне аударғанда сөйлем құрылымы жиі өзгереді;
3) француз тілінің аналитикалық қасиеті бар, онда тұтас фразаны қазақ тіліне бір сөзбен аударуға болады;
4) фразеологиялық адгезиялар бар, оларға тән семантикалық ерекшелік - олардың мағынасын олардың компоненттерінің мағынасынан шығару мүмкін емес.
Фразеологизмдер белгілі бір тілдің ерекшеліктерін, сондай-ақ оны сөйлейтін адамдардың дүниетанымының ерекшеліктерін жеткізеді. Фразеологиялық бірліктердің басты қасиеті - олардың стильдік бояуы мен бейнелілігі. Фразеологиялық бірліктердің көпшілігі шындық құбылыстарын атап қана қоймай, осы құбылыстарды сипаттайды
Қазақ тіл білімінде де фразеологияның зерттеу нысанының тақырып аясы кеңіп, жан-жақты, терең ізденістердің нəтижесінде жаңадан жасалған терминдер қалыптаса бастады. Бұлар ғылыми айналымға еніп, тұрақтала бастады.
Қазақ фразеологизмдері əмбебап концептілер мен ерекше концептілерді құрайтын тілдік мəртебеге ие болған бірліктер деп танылады.
Мəселен, фразеологизмдердің сырт тұлғасы жағынан жарыспалы екі қатардан тұратын: ұзында өшті қысқада кекті, ақ дегені алғыс қара дегені қарғыс, отырса опақ тұрса сопақ т.б. тіркестерді І.Кеңесбаев өзгеше бір копуляция жолымен салаласа тіркескен параллельді фразеологизмдер деп атаған. [Қазақ тілінің фразеологиялық сөздігі. 1977, 617 б.].
Фразеология пəні туралы қазақ тілшілерінің анықтамалары мына тұрғыда: ...сөз байлығын тексеретін тіл білім саласын лексикология дейтін болсақ, фразеологизм байлығын тексеретін саланы фразеология деп атау орынды, - деп жазады І.Кеңесбаев. [Қазақ тілінің фразеологиялық сөздігі 1977, 589 б.]. М.Балақаев: Қазақ тілі сөздік қорының аса маңызды бөлшегінің бірі - фразалар мен идиомалар. Ол екеуін қосып фразеологизмдер деп атаймыз [Қазақ əдеби тілі жəне тілдік норма. 1984, 170 б.].
Қазақ фразеологиясында француз фразеологиясына ұқсас сәттері де көп.Бірақ екі тілге сай ортақ концепт ұғымы бар. Концепт - адамдардың білімі мен тəжірибесін қамтитын таным жəне ақпараттық құрылымдағы ментальдық қордың бірліктерін білдіретін термин. Бұл - адам психикасында əлем суретінің көрінісі жадыда тұрақталып, жеке тұлғаның өз мүмкіндігі бойынша ақпараттың берілуі мен сақталуы жəне тілдегі ментальдық лексикон арқылы концептуалдық жүйесі өңделіп толығып отыратын икемді нəрсе. Сондықтан да тіпті жалпы адамзаттық, əмбебап концептілердің əр түрлі тілде вербалдануында лингвокреативтік, прагматикалық жəне лингвомəдени факторларға байланысты өзгешеліктері болады. Бұл туыстас тілдерде де және алыс тілдерде байқалады.
Бұл екі тілдің де өзіндік әлем қабылдауы барын көрсетеді барын көрсетеді.
Фразеологиялық бірліктер- фразеологиялық тұтастық тәрізді орын тәртібі жағынан өте тиянақты болып келетін тұрақты тіркестер. Алайда, құрамындағы сөздердің мағынасының қаншалықты тасапануы я болмаса, тасаланбауы жағынан елеулі өзгешеліктері болады.
Фразеологиялық бірліктердің функционалды жағын талдай отырып, зерттеушілердің көпшілігі мынадай тұжырымғаи келеді:
- номинативті фразеологиялық бірліктер қоршаған әлемнің заттары мен құбылыстарын атай алады, яғни фразеологиялық бірліктер - бұл тұжырымдаманы білдірудің екінші құралы, мысалы, C'est la vie de Petit Chose au collège de Sarlande ... les trahisons, les nuit des larmes ... les débauches du café Barbette, l'absinthe avec caporaux, les dettes, l 'abandon de soi-même, tout enfin, jusqu'au суицид (A. Daudet. Le Petit Chose) Сарланд колледжінде баланың өмірі ... сатқындық, түнде көз жас ... күрес Барбетта кафесі, ефрейторлармен мас болу, қарыздар, моральдық құлдырау, барлығы, бәрі, өз-өзіне қол жұмсамақ болғанға дейін;
- коммуникативті фразеологиялық біріліктер байланыс немесе хабарлама құралы бола алады, мысалы, Le soir elle étalait des cartes crasseuses sur la table de la cuisine, les consultait comme des oracles, puis les brouillait avec colère ... сезімталсыздық elle tomba dans l 'abattement (A. France. La vie en fleur) Кешкі уақытта ол ас үстеліндегі майлы карточкаларын жайып, оларды оракул сияқты сұрады, содан кейін оларды ашуландыра араластырды. Бірте-бірте ол терең үмітсіздікке ұшырады;
- прагматикалы фразеологиялық бірліктер адресатқа жеткізілген хабарламаның прагматикалық бағытын күшейте алады, мысалы, C'était rigolo d'entendre ce gosse de 12 ans dire à son adversaire: Numérote tes abattis, je vais te foutre une raclée (GR) Осы 12 жасар баланың қарсыласына қалай айтқанын тыңдау өте күлкілі болды: Сақтаныңыз, енді мен сізді ұрамын!;
- кумулятивті фразеологиялық бірліктер өздерінің семантикалық құрылымындағы әлеуметтік тәжірибені бекітеді және жинақтайды, сонымен қатар халықтың ұлттық және рухани мәдениетін көрсетеді, мысалы, Le temps de vous le raconter, j'étais installé. Et tant pis pour les plis. J'avais un gros noeud de faille sur le derrière mais le roi n'était pas mon monumen. J'avais gardé mon ombrelle à la main. Il me dit: Ouvre-la et fais la duchesse (J. Giono. Un roi sans divertissement) Көзді ашып-жұмғанша отырдым. Мен қолшатырымды қолыма ұстадым. Оны аш, - деді ол маған, - және өзінді герцогиня сияқты ұста;
- стилистикалық - сөйлеу кезінде фразеологиялық бірліктерді қолдану тұжырымды қанық, мәнерлі, эмоционалды ете алады, мысалы, Pendant quelque minutes, ce soir-là, il répond d'abondance de coeur aux questions empressées de Julien ... (Стендаль . Le Rouge et le Noir) Сол күні кешке ол Джуленнің бірнеше минут бойы табанды сұрақтарына жауап берді;
- эмоционалды-экспрессивті - фразеологиялық бірліктер қоршаған шындық құбылыстары мен объектілері туралы сөйлеушінің эмоционалдық бағасын білдіре алады, мысалы, Tout plûtot que le genre esthète! - affirmait-il épanoui. Vous ne voyez pas qu'on m'appellerait Cher maître? Y aurait de l'abus! (F. Carco. L'ami des peintres) Эстетикадан басқа нәрсе! Ол нұрлы көзқарасымен айқайлап жіберді. - Сіз мені Қымбатты шебер деп атауға болатындығын мойындамайсыз ба? Бұл тым көп болар еді!
- эстетикалық - фразеологиялық бірліктер сөйлеушінің эстетикалық сезімдерін жеткізе алады, мысалы, Enfin il est redescendu ... Il s'était mis dans les frais! .. Complètement lavé, rasé, fringue d'import ... et du style жақсы! [...] Je le dis que c'est pour faire les honneurs. Il veut m'avoir à l'estomac ... (L.-F. Céline. Mort à crédit) Ақыры, қария төменге түсті ... Ол күшін аямады! .. Жуылды, қырылды, киінді ... және бұл қандай стиль! [...] Меніңше, ол қонақжай болып, мені таң қалдырғысы келеді; және т.б.
Тізімде көрсетілген фразеологиялық бірліктердің тілде және сөйлеуде жүзеге асыратын функцияларынан көрініп тұрғандай, фразеологиялық бірліктер эмоционалды және экспрессивт күйді білдірудің маңызды құралы болып табылады, оларсыз бірде-бір адам сөйлей алмас еді. Фразеологизмдер негізінен тілдің эмоциялық аясына қызмет етеді. Осы фразеологиялық бірлікке сәйкес ұғымның бейнелі және экспрессивтік сипаттамалары, сөйлеушінің осы ұғымға қатынасын білдіру, сөйлеушінің эмоционалды қатынасын күйін бағасын білдіру үшін туындайды.
Фразеологиялық бірліктің негізгі белгілері:
1.Тіркестің жиі қолданыста болуы
2.Сөйлеудегі тұрақты қайталану
3.Фразеологиялық бірлік компоненттерінің тұрақтылығы және бөлінбеуі
4.Өз құрамында кемінде бір маңызды сөзі бар кемінде екі компоненттен тұратын фразеологизм
5.Фразеологизм компоненттерінің ішкі мағыналық бірлігі (фразеологизм компоненттерінің өзіндік лексикалық мағынасын жоғалту)
6.Фразеологиялық бірлік сөз тіркесінен айырмашылығы, сөйлеушінің сөйлеуінде жасалмайды, бірақ дайын түрінде шығарылады.
Фразеологиялық бірліктер әлемнің өзіндік ерекше бейнесін құрайды - фразеологиялық (ФКМ). Әлемнің фразеологиялық картинасының ортасында адам тұрады, өйткені фразеологизмдердегі фразеологиялық бірліктердің көпшілігі Адамның концептуалды сферасына сілтеме жасайды. Фразеологиялық бірлік адамның сыртқы түріне, оның ақыл-ой қабілеттеріне, жеке және адамгершілік қасиеттеріне сипаттама береді, оның эмоционалды-психикалық күйлерін, басқа адамдармен қарым-қатынасын, әрекеттерін, ішкі немесе сыртқы әсерлерге мінез-құлық реакцияларын және т.б. Сонымен, әлемнің фразеологиялық суреті әлемнің лингвистикалық картинасының белгілі бір фрагменті болып табылады, бұл Т.Р. Зверева, экспрессия мен мазмұн жағынан өзіне тән ерекшеліктері бар тілдегі микроәлем (Зверева 2002).
Фразеологиялық бірліктердің мағынасы адамның күнделікті өмірде алған білімімен, осы тілде сөйлейтін халықтың мәдени-тарихи дәстүрлерімен тығыз байланысты. Осыған байланысты фразеологиялық бірліктердің мазмұнын тікелей семантикалық мазмұн тұрғысынан ғана емес, олардың семантикасының мотивациялық негіздері тұрғысынан қарастыруға болады. Фразеологиялық бірліктердің семантикасы адамды, оның сыртқы және ішкі келбетін, оның сезімдерін, эмоцияларын, сезімдерін, көңіл-күйін, бағалауын және оның қызметін сипаттайды. Демек, фразеологиялық бірліктер өздерінің семантикаларында халықтың мәдениетінің ұзақ даму процесін көрсетеді, мәдени көзқарастар мен стереотиптерді, стандарттар мен архетиптерді ұрпақтан-ұрпаққа бекітеді және береді, яғни. Фразеологиялық бірліктердің көпшілігінде ұлттық мәдениеттің іздері бар (Маслова 2004, 82-бет). Сонымен, дәл осы фразеологиялық бірліктердің лингвомәдениеттанулық талдауы әр ұлт үшін осы бірегей іздерді көруге мүмкіндік береді.
Дүниенің фразеологиялық суреті сонымен қатар қоршаған шындықты фразеологизмдер арқылы концептуалды сипаттау тәсілі болып табылады. Әлемнің фразеологиялық суреті әмбебап, ол барлық тілдерге тән, дегенмен ол әлемді ұлттық қабылдау ерекшеліктерін білдіреді. Т.Р. Зверева, ФКМ адамның қоршаған әлемді ғасырлық ұжымдық түсіну және өзгерту процесінде қалыптасатын бейнелі дүниетанымға негізделген (Зверева 2002). Өз сөзінде фразеологиялық бірліктерді қолдана отырып, адам ФКМ-мен байланысқа түседі, оны сіңіреді, өйткені ФКМ - бұл халықтың ұлттық және мәдени мұрасының құбылысы.
Ұлттық сипат деп ұлт өкілдерінің психикасында оның өмір сүруінің ерекше тарихи жағдайларының көрінісі, халықтың рухани бейнесінің кейбір мінез-құлықтарының дәстүрлі формаларында көрінетін белгілерінің жиынтығы көрініс табады. оның өкілдері, қоршаған ортаны қабылдау және олар мәдениеттің ұлттық сипаттамаларында, қоғамдық өмірдің басқа салаларында сіңген .Ұлттық менталитет ұғымы ұлттық мінез ұғымымен тығыз байланысты, оны И.Г. Дубов қоршаған әлем туралы көзқарастың ерекшелігі және тарихи аспектегі экономикалық және саяси жағдайлармен анықталатын оған жауап берудің ерекшелігі (Дубов 1993, 20-29 б)
Қазіргі лингвистикадағы этноним ұғымы
Орыс ономастикалық терминологиясының сөздігінде этнонимдер "кез-келген этносты бідіретін номен (этникалық топ, Халық, Ұлт, тайпа және т.б.)" деп анықталған [64, б. 167].
Бастапқы кезде этнонимдер "біз", "біздің" деген әлеуметтік - символдық сөздердің негізінде пайда болған және олардың құрамында бағалау компоненті бар: "біз жақсымыз", ал "бөтен адамдар жаман", "біздікі жақсы" және"бөтен-жаман".Өзін-өзі атау үшін, басқаша айтқанда, этникалық топтың бір тән белгісі қолданылады, бірақ бөтен адамдарды анықтау үшін қарама-қайшылықтың белгісін білдіретін сөздер қолданылады.
А. Эрдман этнонимдердің төрт тобын анықтайды:
1) географиялық объектілердің атауынан шыққан этнонимдер;
2) тайпалар өкілдерінің өзіне тән қару-жарағы немесе сыртқы түрі бойынша атаулары;
3) рухани қасиеттері және алғашқы Құрметті лақап аттары;
4) бөтен тайпаларға қарама-қарсы бірлікті білдіретін атаулар.
Адамдар қауымдастықтарының атаулары лексиканың осы топтарына тән "халық", "адамдар қауымдастығы"семантикалық компонентімен біріктірілген семантикалық - семантикалық топтарға бөлінеді.
Бөлінудің тағы бір қағидасы: адамдар қауымдастығының географиялық тұрғылықты жері бойынша: Зайсан-зайсандық, Балқаш - Балқаштық.
Келесі топқа тиісті атаулармен байланысты адамдардың атаулары кіреді: Памир - памирлік, Кавказ - кавказдық [15].
Елдің атауы этнонимнен құрылуы мүмкін: түріктер - Түркия, қазақтар-Қазақстан немесе этноним Ресей - ресейліктер, Венгрия - венгрлер елдің атауынан пайда болуы мүмкін.
Тілдер мен диалектілердің атаулары (лингвонимдер) этнонимдермен салыстырылады. Лингвонимдер бүкіл тілдік отбасылар, этникалық тілдер және диалектілер болуы мүмкін.
Нақты этникалық қауымдастықты білдіретін этнонимдердің өздері этнонимдер болып табылады. Басқа түрлердің қауымдастықтарын білдіретін этнонимдер-псевдо-этнонимдер.
Этнонимдерді әртүрлі себептер бойынша түрлерге бөлуге болады.
Этнонимдердің таралуы этнониммен белгіленген этнос санының түрі бойынша жүреді:
1) микроэтнонимдер (этникалық топтарды білдіреді, мысалы, ирокез, кривичи, печенегтер);
2) макроэтнонимдер (кейде кеңейту деп түсінілетін және генетикалық гетерогенді этникалық топтарды, Мысалы, орыстар, американдықтар, қытайларды қамтитын ірі этностардың атаулары).
Сонымен қатар этнонимдерде ұлттардың өзін атауы(автоэтноним) және өзге ұлтпен аталуы(аллоэтноним) жиі кездеседі.Мысалы: немістер (аллоэтноним) өздерін Deutschen (автоэтноним) деп атайды. Әлеуметтанулық және этнографиялық зерттеулерде эндоэтноним және экзоэтноним терминдері қолданылады, олар сәйкесінше автоэтноним және аллоэтноним терминдеріне тең.
Автоэтнонимдердің ішінде В. И. Супрун ұсынған номинацияның жеті моделі ерекшеленеді:
1) "адам, халық, өз, нағыз адам" ұғымымен этнонимдер;
2) "түсінікті, түсінікті сөйлейтіндер" мағынасы бар этнонимдер;
3) тотемдік атаулардан шыққан этнонимдер;
4) патронимиялық этнонимдер;
5) ландшафттық этнонимдер (мекендеу ортасының типі бойынша);
6) топонимикалық этнонимдер;
7) сырттан енген этнонимдер.
Шетелдік этностардың атаулары келесі модельдер негіз болады:
1) "бөтен, жау, мылқау" мағынасындағы этнонимдер;
2) этнос өкілдерінің қандай да бір сыртқы белгісі бойынша оны атайтын этнонимдер;
3) ландшафттық этнонимдер;
4) топонимикалық этнонимдер;
5) сырттан енген этнонимдер [18].
Псевдоэтнонимдер мынадай топтарға бөлінеді (бұл этникалық құрамдардың нақты тіршілігін ғана емес, сонымен қатар басқа да маңызды қасиеттерді ескереді):
1) географиялық (белгілі бір аумақтың тұрғындарын білдіреді, мысалы: оратазиялық, батыстық);
2) антропологиялық (белгілі бір антропологиялық сипаттама бойынша бөлінген мысалы: ақтар, қаралар);
3) діни (мысалы: маврлар, фарингтер, ваххабиттер);
4) мәдени-тарихи (олар мәдениеттің кез-келген бөлігінің болуыболмауы бойынша басқа бір-біріне қарама-қайшы келетін қауымдастықты білдіреді, мысалы: альфур, варварлар);
5) әлеуметтік-саяси (патша скифтері);
6) қиял (шын мәнінде жоқ халықтарды білдіреді, мысалы: индиос).
Этнонимдерге жақын, бірақ өзіндік ерекшелігі бар атаулар тобы бар: олар әр түрлі топонимдерден қалыптасады. Оларға мыналар жатады: этнохоронимдер, кең аймақтардың атауларының атаулары, мысалы: Еуропа - еуропалықтар, Сібір - сібірліктер, Кавказ - кавказдықтар, Африка - африкалықтар және т. б.
Этнохоронимдер үлкен және кіші елді мекендердің атауларынан құрылуы мүмкін, мысалы: Мәскеу - мәскеуліктер (этнохоронимдердің бұл түрі үшін тағы бір термині бар, бұл катойконим ).
Катойконим елдің кез-келген елді мекенінің немесе географиялық аймағының тұрғындарын (москвалықтар, сібірліктер, казактар) білдіреді. Катойкониммен бірге терминдер қолданылады:
- политоним - мемлекет азаматтарының атауы (британдықтар, орыстар);
- конфессионим-мемлекеттің немесе оның жеке аймағының халқының атауы (христиандар, католиктер, шииттер) [15,б.7]. Бұл топқа тарихи қалыптасқан, бейресми лақап аттар, мысалы: казактар, москалалар, чалдондар қосылады.
Зерттеу кезінде біз этнонимді кеңінен түсінеміз және этникалық номинациялардың жоғарыда аталған барлық түрлерін қарастырамыз.
Лингвистикадағы стереотип ұғымы.Стереотипке тəн ерекшелік - тұрақтылығы. Мұндай тұрақтылық дүниенің маңызды ситуацияларының санада жиі қайталанып, дағдылы түсінікке айналуынан жүзеге асады. Стереотип - адамдардың қоршаған орта, өмір, дүние туралы қабылдаған, ой-таным-түсініктерінің қайталануынан тұрақталған іс-əркеттер мен дағдылары.
Фразеология-бұл фразеологиялық бірліктер туралы ғылым, яғни күрделі семантикамен сөздердің тұрақты тіркесімі. Фразеологизмдерде халықтың мәдениеті, тарихы, өмірі мен өзіндік ерекшелігі көрініс табады. Фразеологизмдер ұлттық сипатты білдіреді.
Фразеологиялық бірлік-бұл толық немесе ішінара мағынасы бар компоненттерден тұратын тұрақты, қайталанатын, тұтас мағынаға ие, тілдің бөлек бірлігі.
Фразеологияда үш аспект бар: сигнификативті, денотативті және коннотативті.
Фразеологиялық мағынаның сигнификативті аспектісі-бұл мағынада жасалған ұғымдардың барлық мазмұны.
Денотативті аспект-бұл денотаттың жалпылама белгілерінің минимумын оқшаулау арқылы жүзеге асырылатын анықтама.
Коннотациялық аспект-бұл фразеологиялық бірліктердің стилистикалық бояуы, олардың эмоционалды-экспрессивті жағы.
Фразеологиялық бірліктің ішкі формасы-айналымның фразеологиялық мағынасы мен нақты мағынасы арасындағы байланыс.
Әлемнің тілдік бейнесі лексикалық түгендеу мен грамматиканың мағыналарында бейнеленген. Бұл кез-келген тілге бірегейлік беретін сөйлеу және ақыл-ой әрекетінің нәтижесі.
Этническая картина мира - то, как в соответствии со своим менталитетом отдельный народ характеризует себя и другие народности.
Этнонимдер "кез-келген этникалық топқа (этникалық топқа, халыққа, ұлтқа, тайпаға және т.б.) арналған атаулар"ретінде анықталады.
Этностық белгісі этностың тарихи жадының іздерін, этникалық стереотиптер мен алалаушылықтарды қамтитын мағыналық мағынаның құрамына кіретін үйлесімді сипаттама күйіне ие.
Фразеология тілде екі жақты орын алады. Бір жағынан, кейбір архаикалық грамматикалық белгілер фразеологияда сақталады, екінші жағынан, ол қозғалмалы, үнемі өзгеріп тұратын лексиканы жеткізеді, тілдің сипатын дамытады.
ГЛАВА 2 СТРУКТУРНО-СЕМАНТИЧЕСКИЕ ОСОБЕННОСТИ ФРАЗЕОЛОГИЗМОВ С КОМПОНЕНТОМ ЭТНОНИМОМ ВО ФРАНЦУЗСКОМ ЯЗЫКЕ
2.1 Этноним компоненті бар француз фразеологиялық бірліктерінің құрылымдық-грамматикалық сипаттамалары
Қазіргі уақытта еуропалық тілдер фразеология сияқты жалпы тіл білімінің қарқынды дамуымен сипатталады. Мұның басты себебі-фразеологияны зерттеу тақырыбын одан әрі нақтылау, сондай-ақ қалыптасқан теориялық негіздерге негізделген жалпы фразеологияның жаңа бөлімдерінің пайда болуы. Олардың ішінде фразеологиялық бірліктерді қалыптастыру туралы ғылым жалпы фразеологияның өте перспективалы саласына айналады. Этнонимдердің қазіргі француз тілінің фразеологиялық бірліктерін қалыптастырудағы ономастикалық лексиканың қосалқы бөлігі ретіндегі рөлін зерттеу де өте маңызды.
Этнонимдер-этникалық қауымдастықтардың атаулары: ұлттар, халықтар, ұлттар, тайпалар, тайпалық одақтар, кландар және т.б. [60].
Тіпті бір-бірінен алыс тұратын ұлттарда да олардың өмір салтына және айналадағы шындыққа деген көзқарастарына байланысты белгілі бір заңдылықтар кездеседі. Этнонимдер, Тіл және мәдениет бір-бірімен өзара әрекеттесетіні белгілі. Лингвистикалық зерттеудің объектісі ретінде этнонимдер лингвистикалық және экстралингвистикалық факторлардың әсері нәтижесінде қалыптасқан тілдік бірліктер жүйесінде қарастырылады. Тұтас жүйе ретінде олар ономастика және оның жетекші бөлімі-топонимика сияқты ғылыми пәндермен өзара байланысты.
Е. В. Богомякова өз жұмысында лингвистер стилистикалық бояумен этнонимдердің екі тобын ажыратады: бейтарап және экспрессивті.
Бейтарап-әдеби этнонимдер, яғни ресми іскерлік қарым-қатынаста қолданылатындар, ал экспрессивті - кейінірек теріс түске ие болатын ауызша этнонимдер.
Теріс семантикасы бар этнонимдер "этнофолизмдер" деп аталады. Е. В. Богомякова этнофолизмдер "ұлт деп аталатын тиісті атауларға, сондай-ақ этникалық сипаттамаға арналған категорияларды көрсететін лексиканың кейбір топтарына айналуы мүмкін ,мысалы: сыртқы келбеті, мінез-құлық белгілері, гастрономиялық тәуелділіктер, әлеуметтік мәртебе, тіл және айтылу ерекшеліктері және т.б." [7, 18-бет].
Функционалды мақсаты бойынша этнонимдер белгілі бір адамдарға немесе ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті
Мұрат А.Т.
Француз тіліндегі этноним компоненті бар
фразеологиялық біріліктер
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
5B011900 - Шетел тілі: екі шет тілі мамандығы
Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі
әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті
Филология және әлем тілдері факультеті
Жалпы тіл білімі және еуропа тілдері кафедрасы
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Француз тіліндегі этноним компоненті бар фразеологиялық бірліктер атты тақырыбы
мамандық бойынша 5В011900 - Шетел тілі: екі шет тілі
Орындаған:_________________________ _______ Жапар Д.Н.
(қолы)
Ғылыми жетекші: ______________ ___________ Медетбекова П.Т.
(атағы) (қолы)
Қорғауға жіберілді:
Хаттама №____, ______ __________ 2021 ж.
Кафедра меңгерушісі _________________________________
(қолы және мөрі)
Нормобақылау _________________________________
(қолы)
РEФEРAТ
Диплом жұмысының тaқырыбы: Француз тіліндегі этноним компонеті бар фразеологиялық бірліктер
Диплом жұмысының көлeмі: 59 бeт.
Диплом жұмысындa пaйдaлaнылғaн әдeбиeттeр сaны: 64.
Тірeк сөздeр: фразеологиялық бірлік,тіл жәнe мәдeниeт, этноним, этнолингвистикa, когнитивті лингвистикa,стереотип жәнe т.б.
Зерттеу мақсаты.Этнонимдік материалға қатысты француз тілінің фразеологиялық қорын зерттеу, этноним компоненті бар фразеологиялық бірліктердің құрылымдық түрлерін, олардың мағыналық ерекшеліктерін денотативті, сигнификативті және коннотативті деңгейлер деңгейінде анықтау , сонымен қатар француздардың санасында әртүрлі этникалық топтар өкілдеріне қатысты этникалық стереотиптерді қарастыру
Зерттеу жұмысының міндеті.
- зерттеу үшін фразеология, фразеологиялық бірлік және этноним ұғымдарының негізін қарастыру;
- әлем мен этнонимнің этникалық бейнесі ұғымдарын қарастыру;
- этноним компоненті бар фразеологиялық бірліктердің құрылымы мен мағынасының ерекшеліктерін анықтау;
- этноним компоненті бар фразеологиялық бірліктерге стереотиптердің әсерін бақылау ;
- фразеологиялық бірліктерді игеру бойынша жаттығулар кешенін әзірлеу
Зерттеу жұмысының нысаны. Француз тіліндегі этноним компоненті бар фразеологиялық бірліктерді зерттеу.
Зерттеу пәні. Этноним компоненті бар фразеологиялық бірліктердің құрылымдық сипаттамалары мен семантикалық ерекшеліктері
Тема дипломной работы: Фразеологические единицы с компонентом этноним во французском языке
Объем дипломной работы: 59 страниц.
Количество использованной литературы в дипломной работе: 64.
Ключевые слова: фразеологические единицы,язык и культура, этноним,этнолингвистика, когнитивная лингвистика, стетреотип и др.
Цель исследования. Изучить фразеологический фонд французского языка по отношению к этнонимическому материалу, выявить структурные типы фразеологических единиц с этнонимическим компонентом, их семантические особенности на уровне денотативного, сигнификативного и коннотативного уровней значения, а также рассмотреть этнические стереотипы, существующие в сознании французов в отношении представителей различных этнических групп.
Задача исследовательской работы.
- consider the basic concepts of phraseology, phraseology and ethnonym for this study;
- consider the concepts of the ethnic picture of the world and the ethnonym;
- identify the features of the structure and meaning of phraseological units with an ethnonymic component;
- to trace the influence of stereotypes on phraseological units with an ethnonymic component;
- develop a set of exercises for working on the assimilation of phraseological units.
Объект исследовательской работы. Поиск и исследование фразеологических единиц с компонентом этноним во французском яызке
Предмет исследования.Структурные характеристики и семантические особенности фразеологизмов с компонентом этнонимом
The object of diploma work: Phraseological units with the ethnonym component in French
The volume of diploma work: 60
Number of references in the diploma: 64.
Keywords:Phraseological units,language and language, ethnolinguistics,stereotpe cognitive linguistics,ethnonym, and etc.
The purpose of the study. Study the phraseological fund of the French language in relation to ethnonymic material, identify structural types of phraseological units with ethnonymic component, their semantic features at the level of denotative, signifying and connotative level, as well as consider ethnic stereotypes that exist in recognition of the French in relation to representatives of various ethnic groups.
The task of the research work.
- consider the main grammatical categories of adjectives in English;
- description of the features of the adjective name in the Kazakh and English languages;
- study of the syntactic functions of the adjective.
The object of the research work. Search and research of phraseological units with the ethnonym component in French
The subject of the study. Structural characteristics and semantic features of phraseological units with an ethnonym component
ГЛОССАРИЙ
1. Le chic français le chic à la française -- французский шик, шик по- французски.
2. Être fort comme un Turc - быть очень сильным.
3. Faire un travail de Romain -- выполнять тяжелую, изнурительную работу, гигантский труд.
4. La paix romaine -- римский мир, римский порядок.
5. Est un trait romain -- черта римлян,
6. La vertu romaine -- добродетели римлян.
7. La beauté roa maine -- римская красота.
8. C'est un vrai Français - это истинный француз.
9. S'en aller a l'anglaise - уйти не прощаясь, букв. уйти по-английски.
10. Traiter a l'anglaise - поступить бесцеремонно, букв. по-английски.
11. Mariage a l'anglaise - брак, при котором каждый супруг живет на своей половине, букв. брак по-английски.
12. Vedette anglaise - артист, выступающий третьим номером, букв.английская звезда.
13. Soul comme un Anglais - наевшийся до отвала, букв. пьяный как англичанин.
14. La France est le coeur du monde - Франция - сердце мира.
15. Vivre comme Dieu en France - жить как бог во Франции.
16. Les fils de la France - сыны Франции.
17. Les enfants de la France - дети Франции.
18. En France tout finit par des chansons - во Франции все заканчивается песнями.
19. Boire comme un Polonais - пить как поляк.
20. Tetu comme un Polonais - упрямый как поляк.
21. Parler francais comme une vache espagnole - говорить по-французски как испанская корова.
22. Payer a l'espagnole - заплатить по-испански.
23. Boire en Suisse - пить по-швейцарски.
24. Une querelle d'Allemand - немецкая ссора.
25. Mariag divorce a l'italienne - свадьбаразвод по-итальянски.
26. Aller se faire voir chez les Grecs - отправиться к грекам.
27. Chiottes a la turque - туалет по-турецки.
28. En chier comme un Russe - страдать как русский.
29. Amerlo, Amerloque, Amerluche - американец.
30. Angliche, Rostbif - англичанин.
31. Bougnoul - негр, араб, метис.
32. Chinetoque - китаец и шире: любой представитель желтой расы.
33. Espingouin - испанец.
34. Flahute - фламандец.
35. Fridolin, Frise, Frisou, Alboche, Doche, Choukroutman, Cul, Pendulard, Prusco, Schleu - немец.
36. Macaroni, Rital, Italboche, Italgo - итальянец.
37. Ruskof, Popof - русский.
38. Portigue - португалец.
39. Auverpin, auverploum, bougnat, bougne - овернец.
40. Franhouillard, francouillard, fransquillon - француз.
41. Franchecaille - Франция.
42. Pampluche, Pantin, Pantruche, Parouard - Париж.
43. Parigot, Pantruchien - парижанин.
44. C'est un fin Normand - он большой хитрец.
45. Repondre tn Normand - дать уклончивый ответ.
46. Agir en Gascon - хвастаться, бахвалится.
47. Faire la lessive dedu Gascon - пускать пыль в глаза.
48. Garde(-toi) d'un Gascon ou Normand, l'un hable trop et l'autre ment - берегись гасконца или нормандца, один хвастун, а другой враль.
49. Le bas Breton - неотесанный, некультурный бретонец.
50. Ahure de Chaillot - болван неотесанный.
51. Parler francais comme une vache espagnole - скверно говорить по- французски букв. говорить по французски как испанская служанка (vacheуст. служанка).
52. Boire à la russe - пить по-русски (осушить бокал одним глотком и выбросить его через плечо).
53. Cigarette russe - бельгийское печенье под название м Русские Сигареты, имеющее форму сигареты.
54. Quel Сhinois! - Ну, ты и умник! Подозрительный тип.
55. Fumer comme un Suisse - букв. курить как швейцарец, т.е. дымить как паровоз.
56. Renouvelé des Grecs - букв. обновленный греками, т.е. старое, но выдаваемое за новое.
57. Parler hébreu - букв. говорить на иврите, т. е. нести околесицу.
58. C'est du haut allemande - букв. это на верхненемецком языке, т.е. непонятная тарабарщина.
59. Bigarré comme un tapis de Turquie - букв. пестрый как турецкий ковер,разноцветный, об одежде.
60. Bâtir des châteaux en Espagne - букв. строить замки в Испании, строить воздушные замки.
61. Ronfler comme une toupie d'Allemagne - букв. храпеть как немецкий волчок, т.е. громко и шумно храпеть.
62. En bon français - букв. на хорошем французском языке, ясно и понятно.
63. Parler français comme père et mère - букв. говорить по-французски как мать и отец, говорить на чистом французском языке.
64. Comprendre entendre le français - букв. понимать по-французски понимать собеседника.
65. Parler le français tirailleur - букв. говорить на французском языке (сенегальских) пехотинцев, т. е. говорить на ломаном языке.
66. C'est du chinois - букв. это по-китайски, китайская грамота.
67. C'est de l'iroquois pour moi - букв. для меня это ирокезский язык, т.е. непонятная тарабарщина.
68. Parler à un Suisse - букв. говорить со швейцарцем, говорить со стенами.
69. Montrer ses estampes japonaises - букв. показывать свои японские эстампы т.е. делать нескромные предложения женщине.
70. Avoir l'oeil américain - букв. иметь американский глаз, т.е. иметь наметанный взгляд.
71. Écrire à un juif - букв. написать еврею, испражняться.
72. Ici et en Espagne mal vit qui ne gagne - букв. здесь и в Испании плохо живет тот, кто не зарабатывает, т.е. без труда не выловишь и рыбку из пруда.
73. Ce qui n'est pas clair n'est pas francais - букв. что не ясно, то не по- французски.
74. Après vous, Messieurs les Anglais - букв. после вас, господа англичане.
75. Il y a quelque chose de pourri dans le royaume de Danemark - неладно что- то в Датском королевстве.
76. Le dernier des Mohicans - последний из могикан (данное выражение используется для обозначения последнего имеющегося в наличии предмета, например, последней бутылки).
77. Maladie anglaise - рахит.
78. Regretter les oignons d'Égypte - букв. сожалеть о египетском луке, т. е. сокрушаться об утраченном, о былом великолепии, русский аналог: что имеем не храним, потерявши плачем.
79. Comment peut-on être Persan - букв. как можно быть персом?
80. À laver la tête d'un Maure, on perd son temps et sa lessive - букв. если попытаться умыть (отмыть) мавра, то зря потеряешь время и напрасно потратишь стиральный порошок, т. е. дурака учить, что мертвого лечить
81. Regretter les oignons d'Égypte - букв. сожалеть о египетском луке, т. е. сокрушаться об утраченном, о былом великолепии, русский аналог: что имеем не храним, потерявши плачем.
82. Comment peut-on être Persan - букв. как можно быть персом?
83. À laver la tête d'un Maure, on perd son temps et sa lessive - букв. если попытаться умыть (отмыть) мавра, то зря потеряешь время и напрасно потратишь стиральный порошок, т. е. дурака учить, что мертвого лечить.
84. Téléphone arabe - букв. арабский телефон; беспроволочный телеграф.
85. Aller à pied comme un Basque - букв. идти пешком как баск, т. е. идти быстро и долго, не уставая.
86. Hospitalité ecossaise - букв. шотландское гостеприимство, радушный прием.
87. Fier comme un Écossais - букв. гордый как шотландец т. е. прекрасный и гордый.
88. Marcher à l'espagnole - букв. ходить по-испански, т.е. важно и торжественно.
89. Avoir les portugaises ensablées - букв. иметь засыпанные песком уши, т. е. быть тугим на ухо.
90. Parler comme un cheval allemande - букв. говорить как немецкая лошадь.
91. Encore un que les Anglais n'auront pas - еще одно, что британцы не получат.
92. "Le capitaine avait l'oeil américain, comme disent les matelots..." - У капитана был наметанный глаз, как говорили матросы....
Кіріспе
Жұмыстың жалпы сипаты.Қазіргі тіл білімінің міндеттеріне жекелеген тілдерді олардың ерекшеліктеріне баса назар аудара отырып, адекватты сипаттау мен түсіндіру кіреді. Тіл мамандары тілдің барлық деңгейлерінде лингвистикалық универсалдарды типологиялық тұрғыдан зерттеуге тырысады. Бұл бағыттар әлем тілдерінің фразеологиялық құрамын зерттеуде кездеседі.
Қазіргі лингвистиканың міндеттеріне жеке тілдердің өзіндік ерекшеліктеріне назар аудара отырып, оларды барабар сипаттау және түсіндіру кіреді. Лингвистер тілдің барлық деңгейлеріндегі типологиялық тұрғыдан тілдік әмбебапты зерттеуге тырысады. Бұл бағыттар әлем тілдерінің фразеологиялық құрамын зерттеу кезінде анықталады.
Зерттеудің өзектілігі этноним компоненті бар фразеологиялық бірліктер француз тілінің фразеологиялық қорында маңызды орындардың бірін алатындығы және қосымша зерттеуді қажет ететін ерекше бөлік болып табылатындығында.
Диплом жұмысының нысаны француз тіліндегі этноним компоненті бар фразеологиялық бірліктер
Диплом жұмысының пәні этноним компоненті бар фразеологиялық бірліктердің құрылымдық сипаттамалары мен семантикалық ерекшеліктері.
Жұмыстың мақсаты-этнонимдік материалға қатысты француз тілінің фразеологиялық қорын зерттеу, этноним компоненті бар фразеологиялық бірліктердің құрылымдық түрлерін, олардың мағыналық ерекшеліктерін денотативті, сигнификативті және коннотативті деңгейлер деңгейінде анықтау, сонымен қатар француздардың санасында әртүрлі этникалық топтар өкілдеріне қатысты этникалық стереотиптерді қарастыру.
Осы мақсаттарды орындау үшін алдымызға келесідей міндеттерді қойдық:
- зерттеу үшін фразеология, фразеологиялық бірлік және этноним ұғымдарының негізін қарастыру;
- әлем мен этнонимнің этникалық бейнесі ұғымдарын қарастыру;
- этноним компоненті бар фразеологиялық бірліктердің құрылымы мен мағынасының ерекшеліктерін анықтау;
- этноним компоненті бар фразеологиялық бірліктерге стереотиптердің әсерін бақылау ;
- фразеологиялық бірліктерді игеру бойынша жаттығулар кешенін әзірлеу
Зeрттeу мaтeриaлдaры. Бұл зерттеуге француз газеттерінің мақалаларынан (Le Monde, Le Figaro, Ouest France, Le Parisien) үздіксіз және ішінара іріктеу әдісімен алынған лексикалық өрнектер, этнонимдер және фразеологиялық бірліктер қызмет кірді.
Диплом жұмысының дeрeккөзі рeтіндe келесі сөздіктерден ақпарат алынды:
Жаңа үлкен француз-орыс фразеологиялық сөздігі.
Dictionaire d'apprentissage de la langue française.
Dictionnaire alphabétique et analogique de la langue française.
Dictionnaire du français non conventionnel.
Dictionnaire des expressions et locutions.
Dictionnaire des proverbes françoises.
Диплом жұмысының зeрттeу әдістeрі. Жұмыста үздіксіз іріктеу әдісі, құрылымдық-семантикалық талдау, компонентті талдау, сипаттамалық әдіс, сандық әдіс, этимологиялық талдау элементтері, сонымен қатар жалпылау және жіктеу әдістері қолданылады.
Зeрттeудің тeориялық-әдістeмeлік нeгізі: Теориялық база үшін отандық және шетел лингвистика мен филологияның маңызды сарапшыларының еңбектері пайдаланылды: І.Кеңесбаев,Г.Смағұлова, М.Балақаев,В.В.Виноградов, В. Н.Телия, Б. А. Ларин, А. Г. Назарян, Д. Арутюнова, Кунин және басқалар.
Aлынғaн нәтижeлeр: Тілдің фразеологиялық массиві этникалық мәдениет ұғымдарының тілдік құралдармен жүзеге асырылуын айқын көрсетеді, өйткені фразеологиялық бірліктердің бейнелі негізі белгілі бір тілдің ана тілінің дүниетанымының ерекшеліктерін көрсетеді. Фразеологиялық бірліктердің көмегімен адам айналадағы шындықтың құбылыстарын, ұғымдарын, шындығын білдіреді, сонымен қатар фразеологиялық бірліктер арқылы әлемге деген көзқарасын білдіреді. Фразеологиялық бірліктер әлемнің ерекше бейнесін қалыптастырады-фразеологиялық, оның орталығында адам тұрады. Әлемнің фразеологиялық бейнесі-бұл ұлттық немесе жеке дүниетаным мен дүниетанымның көрінісі.
Бітіру жұмысының құрылымы. Бітіру жұмысы aнықтaмaлaрдaн, кіріспeдeн, eкі нeгізгі бөлімнeн, қорытынды мeн пaйдaлaнылғaн әдeбиeттeр тізімінeн тұрaды.
92.1 Фразеология және фразеологиялық бірліктерге анықтама
"Фразеология" ұғымында (грек. рһгаѕіѕ "өрнек" және logos "сөз, ілім") бірыңғай мағына жоқ. Лингвистикалық термин ретінде ол фразеологиялық бірліктер (сирек фразеологиялық айналымдар) деп аталатын ауыспалы комбинациялардың генеративті құрылымдық - семантикалық модельдерінен қалыптаспайтын күрделі семантикасы бар тұрақты сөз тіркестерін зерттейтін тіл білімінің ерекше саласын белгілеу үшін, сондай-ақ осы тілге тән ұқсас сөз тіркестерінің жиынтығын белгілеу үшін қолданылады [33].
Тілдің құрылым жүйесінде фразеологизмдерлің алатын орны ерекше. Бірақ фразеологиялық бірлікті (единицаны) танып-білуде зерттеушілер арасында бірауызды пікір жоқ. Сондықтан да мағынаға ие тілдік бірлік ретінде фразеологизмдер түрлі сөздіктерде әрқилы беріліп жүр. Зерттеулерде я болмаса лексикографиялық еңбектерде тұрақты сөздердің белгілі бір типтері фразеологиялық бірлікке жатқызылса, қайсы бірі мүлде басқа құбылыс деп танылады. Дегенмен зерттеушілер фразеологизмдерді ұқсас өзге де құбылыстардан ажыратудың ондаған белгісін ұсынды. Бірақ солардың ішінде негізгілері атап айтқанда мыналар: фразеологиялық единицаның мағына тұтастығы (семантическая слитность), тіркес тиянақтылығы (устойчивость), қолдану тиянақтылығы (воспроизводимость).1 Осы негізгі белгілеріне сүйене отырып, фразеологизмге мынадай анықтама беруге болады: құрылым құрылысы тұрақты әрі тиянақты, сыңарлары біртұтас мағынаны білдіретін және дара тұлғаланатын, сондай-ақ тұтас күйінде өзге де сөздермен тіркеске түсе алатын, форма жағынан синтаксистік единица (сөз тіркесі, сөйлем), мазмұн жағынан лексикалық единица (сөз) түріндегі тілдің мағыналық бірлігін фразеологизм деп атаймыз.
Француз фразеологизмдеріне ғылым ретінде назар аудару XVI ғасырда, Қайта өрлеу дәуірінде пайда бола бастады және лингвистикалық материалдың ерекше динамикалық жинақталуымен сипатталды.
Француз фразеологизмдеріне көбірек көңіл бөлу қайта өрлеу дәуірінде жинақталғаннан кейін, нақыл сөздер мен мақал-мәтелдерді оқып үйрену және фразеологизмдердің қалыптасу кезеңінің басталуымен түсіндіріледі.
Швейцария лингвисті Шарль Балли стилистика бөліміне "phraséologie" терминін енгізді [5].
Бұл зерттеуші өзінің "Précis de stylistique" кітабында, 1905 ж."Traité de stylistique française", 1909 ж.тіл білімі тарихында алғаш рет фразеологиялық құбылыстарды теориялық тұрғыдан түсіндірді,осылайша қазіргі фразеологияның негізін қалады. Ш. Балли фразеологиялық бірліктердің екі тобын анықтады: фразеологиялық сериялар (séries phraséologiques) және фразеологиялық бірліктер (unités phraséologiques).
Оның сипаттамасына сәйкес, фразеологизмді анықтауда ерекше маңыздылық комбинацияның ішкі формасы және компоненттердің семантикалық араласуында болды, ал құрылымдық белгілер әлдеқайда аз құнды болды.
В.В. Виноградов фразеологизмдердің төрт түрін бөліп көрсетеді:
- фразеологиялық адгезиялар (интегралдық мағынасы оның компоненттерінің мағыналарына мүлдем сәйкес келмейтін мағыналық жағынан бөлінбейтін фразеологиялық бірліктер, яғни мағыналық уәжді мүлдем жоғалтқан идиомалар: à corps perdu headlong, tailler une bavette өткір ету балустерлер ),
- фразеологиялық бірлік (мағыналық жағынан бөлінбейтін және интегралды фразеологиялық бірліктер, олардың мағынасы оларды құрайтын сөздердің мағынасынан туындаған және мөлдір ішкі формасын сақтайды: mordre à l 'hameçon жемге түсу, traîner son boulet белдікті тарту),
- фразеологиялық тіркестер (фразеологиялық бірліктер, оларда еркін мағынасы бар және фразеологиялық жағынан бір-бірімен байланысқан сөздер бар: ami jusqu 'à la mort көрге дос , rire les dents au vent тістеріңді қайрап ),
- фразеологиялық тіркестер немесе тұрақты тіркестер (құрамы мен қолданылуы бойынша тұрақты, тек сегментті ғана емес, сонымен бірге толығымен еркін мағыналы сөздерден тұратын фразеологиялық бірліктер, яғни қайта ойластырылған құрамы бар фразеологиялық бірліктер: Qui a peur des feuilles ne va point au bois "Қасқырдан қорқу - орманға барма") (Виноградов 1986, 28-33 б.).
Қазіргі кезде француз фразеологизмдеріне мыналар кіреді:
- паремиялар (мақал-мәтелдер, яғни тәрбиелейтін мазмұны бар қысқа халықтық нақыл сөздер, халықтық афоризм: le renard mourra dans sa peau бүктелген қабір түзеледі, le bossu ne voit pas sa bosse mais il voit celle de son confrère бейтаныс адамда біз көзімізден шоқ көреміз, бөренені өзімізден байқамаймыз ),
- сөйлеу штамптары(белгілі бір дәуір мен стильде белгіленген, олар ойланбастан жүреді: faire la réforme реформа жасау, mettre aux voix дауыс беруге ұсыну),
- клишелер (формулалық тіркестер, жаяу тіркестер: soyez le bienvenu қош келдіңіз, ayez l 'obligeance de ... сондай мейірімді болыңыз),
- қанатты сөздер (жалпы қолданыстағы бейнелі, орынды өрнектер, мақал-мәтелдер: après nous le déluge бізден кейін тіпті тасқын).
Француз фразеологизмдеріне тән бірнеше ерекшеліктерді атап өту керек:
1) көптеген француз фразеологиялық бірліктерінде қазақ тілінде қолданылмайтын сөздер;
2) француз фразеологиялық бірліктерін қазақ тіліне аударғанда сөйлем құрылымы жиі өзгереді;
3) француз тілінің аналитикалық қасиеті бар, онда тұтас фразаны қазақ тіліне бір сөзбен аударуға болады;
4) фразеологиялық адгезиялар бар, оларға тән семантикалық ерекшелік - олардың мағынасын олардың компоненттерінің мағынасынан шығару мүмкін емес.
Фразеологизмдер белгілі бір тілдің ерекшеліктерін, сондай-ақ оны сөйлейтін адамдардың дүниетанымының ерекшеліктерін жеткізеді. Фразеологиялық бірліктердің басты қасиеті - олардың стильдік бояуы мен бейнелілігі. Фразеологиялық бірліктердің көпшілігі шындық құбылыстарын атап қана қоймай, осы құбылыстарды сипаттайды
Қазақ тіл білімінде де фразеологияның зерттеу нысанының тақырып аясы кеңіп, жан-жақты, терең ізденістердің нəтижесінде жаңадан жасалған терминдер қалыптаса бастады. Бұлар ғылыми айналымға еніп, тұрақтала бастады.
Қазақ фразеологизмдері əмбебап концептілер мен ерекше концептілерді құрайтын тілдік мəртебеге ие болған бірліктер деп танылады.
Мəселен, фразеологизмдердің сырт тұлғасы жағынан жарыспалы екі қатардан тұратын: ұзында өшті қысқада кекті, ақ дегені алғыс қара дегені қарғыс, отырса опақ тұрса сопақ т.б. тіркестерді І.Кеңесбаев өзгеше бір копуляция жолымен салаласа тіркескен параллельді фразеологизмдер деп атаған. [Қазақ тілінің фразеологиялық сөздігі. 1977, 617 б.].
Фразеология пəні туралы қазақ тілшілерінің анықтамалары мына тұрғыда: ...сөз байлығын тексеретін тіл білім саласын лексикология дейтін болсақ, фразеологизм байлығын тексеретін саланы фразеология деп атау орынды, - деп жазады І.Кеңесбаев. [Қазақ тілінің фразеологиялық сөздігі 1977, 589 б.]. М.Балақаев: Қазақ тілі сөздік қорының аса маңызды бөлшегінің бірі - фразалар мен идиомалар. Ол екеуін қосып фразеологизмдер деп атаймыз [Қазақ əдеби тілі жəне тілдік норма. 1984, 170 б.].
Қазақ фразеологиясында француз фразеологиясына ұқсас сәттері де көп.Бірақ екі тілге сай ортақ концепт ұғымы бар. Концепт - адамдардың білімі мен тəжірибесін қамтитын таным жəне ақпараттық құрылымдағы ментальдық қордың бірліктерін білдіретін термин. Бұл - адам психикасында əлем суретінің көрінісі жадыда тұрақталып, жеке тұлғаның өз мүмкіндігі бойынша ақпараттың берілуі мен сақталуы жəне тілдегі ментальдық лексикон арқылы концептуалдық жүйесі өңделіп толығып отыратын икемді нəрсе. Сондықтан да тіпті жалпы адамзаттық, əмбебап концептілердің əр түрлі тілде вербалдануында лингвокреативтік, прагматикалық жəне лингвомəдени факторларға байланысты өзгешеліктері болады. Бұл туыстас тілдерде де және алыс тілдерде байқалады.
Бұл екі тілдің де өзіндік әлем қабылдауы барын көрсетеді барын көрсетеді.
Фразеологиялық бірліктер- фразеологиялық тұтастық тәрізді орын тәртібі жағынан өте тиянақты болып келетін тұрақты тіркестер. Алайда, құрамындағы сөздердің мағынасының қаншалықты тасапануы я болмаса, тасаланбауы жағынан елеулі өзгешеліктері болады.
Фразеологиялық бірліктердің функционалды жағын талдай отырып, зерттеушілердің көпшілігі мынадай тұжырымғаи келеді:
- номинативті фразеологиялық бірліктер қоршаған әлемнің заттары мен құбылыстарын атай алады, яғни фразеологиялық бірліктер - бұл тұжырымдаманы білдірудің екінші құралы, мысалы, C'est la vie de Petit Chose au collège de Sarlande ... les trahisons, les nuit des larmes ... les débauches du café Barbette, l'absinthe avec caporaux, les dettes, l 'abandon de soi-même, tout enfin, jusqu'au суицид (A. Daudet. Le Petit Chose) Сарланд колледжінде баланың өмірі ... сатқындық, түнде көз жас ... күрес Барбетта кафесі, ефрейторлармен мас болу, қарыздар, моральдық құлдырау, барлығы, бәрі, өз-өзіне қол жұмсамақ болғанға дейін;
- коммуникативті фразеологиялық біріліктер байланыс немесе хабарлама құралы бола алады, мысалы, Le soir elle étalait des cartes crasseuses sur la table de la cuisine, les consultait comme des oracles, puis les brouillait avec colère ... сезімталсыздық elle tomba dans l 'abattement (A. France. La vie en fleur) Кешкі уақытта ол ас үстеліндегі майлы карточкаларын жайып, оларды оракул сияқты сұрады, содан кейін оларды ашуландыра араластырды. Бірте-бірте ол терең үмітсіздікке ұшырады;
- прагматикалы фразеологиялық бірліктер адресатқа жеткізілген хабарламаның прагматикалық бағытын күшейте алады, мысалы, C'était rigolo d'entendre ce gosse de 12 ans dire à son adversaire: Numérote tes abattis, je vais te foutre une raclée (GR) Осы 12 жасар баланың қарсыласына қалай айтқанын тыңдау өте күлкілі болды: Сақтаныңыз, енді мен сізді ұрамын!;
- кумулятивті фразеологиялық бірліктер өздерінің семантикалық құрылымындағы әлеуметтік тәжірибені бекітеді және жинақтайды, сонымен қатар халықтың ұлттық және рухани мәдениетін көрсетеді, мысалы, Le temps de vous le raconter, j'étais installé. Et tant pis pour les plis. J'avais un gros noeud de faille sur le derrière mais le roi n'était pas mon monumen. J'avais gardé mon ombrelle à la main. Il me dit: Ouvre-la et fais la duchesse (J. Giono. Un roi sans divertissement) Көзді ашып-жұмғанша отырдым. Мен қолшатырымды қолыма ұстадым. Оны аш, - деді ол маған, - және өзінді герцогиня сияқты ұста;
- стилистикалық - сөйлеу кезінде фразеологиялық бірліктерді қолдану тұжырымды қанық, мәнерлі, эмоционалды ете алады, мысалы, Pendant quelque minutes, ce soir-là, il répond d'abondance de coeur aux questions empressées de Julien ... (Стендаль . Le Rouge et le Noir) Сол күні кешке ол Джуленнің бірнеше минут бойы табанды сұрақтарына жауап берді;
- эмоционалды-экспрессивті - фразеологиялық бірліктер қоршаған шындық құбылыстары мен объектілері туралы сөйлеушінің эмоционалдық бағасын білдіре алады, мысалы, Tout plûtot que le genre esthète! - affirmait-il épanoui. Vous ne voyez pas qu'on m'appellerait Cher maître? Y aurait de l'abus! (F. Carco. L'ami des peintres) Эстетикадан басқа нәрсе! Ол нұрлы көзқарасымен айқайлап жіберді. - Сіз мені Қымбатты шебер деп атауға болатындығын мойындамайсыз ба? Бұл тым көп болар еді!
- эстетикалық - фразеологиялық бірліктер сөйлеушінің эстетикалық сезімдерін жеткізе алады, мысалы, Enfin il est redescendu ... Il s'était mis dans les frais! .. Complètement lavé, rasé, fringue d'import ... et du style жақсы! [...] Je le dis que c'est pour faire les honneurs. Il veut m'avoir à l'estomac ... (L.-F. Céline. Mort à crédit) Ақыры, қария төменге түсті ... Ол күшін аямады! .. Жуылды, қырылды, киінді ... және бұл қандай стиль! [...] Меніңше, ол қонақжай болып, мені таң қалдырғысы келеді; және т.б.
Тізімде көрсетілген фразеологиялық бірліктердің тілде және сөйлеуде жүзеге асыратын функцияларынан көрініп тұрғандай, фразеологиялық бірліктер эмоционалды және экспрессивт күйді білдірудің маңызды құралы болып табылады, оларсыз бірде-бір адам сөйлей алмас еді. Фразеологизмдер негізінен тілдің эмоциялық аясына қызмет етеді. Осы фразеологиялық бірлікке сәйкес ұғымның бейнелі және экспрессивтік сипаттамалары, сөйлеушінің осы ұғымға қатынасын білдіру, сөйлеушінің эмоционалды қатынасын күйін бағасын білдіру үшін туындайды.
Фразеологиялық бірліктің негізгі белгілері:
1.Тіркестің жиі қолданыста болуы
2.Сөйлеудегі тұрақты қайталану
3.Фразеологиялық бірлік компоненттерінің тұрақтылығы және бөлінбеуі
4.Өз құрамында кемінде бір маңызды сөзі бар кемінде екі компоненттен тұратын фразеологизм
5.Фразеологизм компоненттерінің ішкі мағыналық бірлігі (фразеологизм компоненттерінің өзіндік лексикалық мағынасын жоғалту)
6.Фразеологиялық бірлік сөз тіркесінен айырмашылығы, сөйлеушінің сөйлеуінде жасалмайды, бірақ дайын түрінде шығарылады.
Фразеологиялық бірліктер әлемнің өзіндік ерекше бейнесін құрайды - фразеологиялық (ФКМ). Әлемнің фразеологиялық картинасының ортасында адам тұрады, өйткені фразеологизмдердегі фразеологиялық бірліктердің көпшілігі Адамның концептуалды сферасына сілтеме жасайды. Фразеологиялық бірлік адамның сыртқы түріне, оның ақыл-ой қабілеттеріне, жеке және адамгершілік қасиеттеріне сипаттама береді, оның эмоционалды-психикалық күйлерін, басқа адамдармен қарым-қатынасын, әрекеттерін, ішкі немесе сыртқы әсерлерге мінез-құлық реакцияларын және т.б. Сонымен, әлемнің фразеологиялық суреті әлемнің лингвистикалық картинасының белгілі бір фрагменті болып табылады, бұл Т.Р. Зверева, экспрессия мен мазмұн жағынан өзіне тән ерекшеліктері бар тілдегі микроәлем (Зверева 2002).
Фразеологиялық бірліктердің мағынасы адамның күнделікті өмірде алған білімімен, осы тілде сөйлейтін халықтың мәдени-тарихи дәстүрлерімен тығыз байланысты. Осыған байланысты фразеологиялық бірліктердің мазмұнын тікелей семантикалық мазмұн тұрғысынан ғана емес, олардың семантикасының мотивациялық негіздері тұрғысынан қарастыруға болады. Фразеологиялық бірліктердің семантикасы адамды, оның сыртқы және ішкі келбетін, оның сезімдерін, эмоцияларын, сезімдерін, көңіл-күйін, бағалауын және оның қызметін сипаттайды. Демек, фразеологиялық бірліктер өздерінің семантикаларында халықтың мәдениетінің ұзақ даму процесін көрсетеді, мәдени көзқарастар мен стереотиптерді, стандарттар мен архетиптерді ұрпақтан-ұрпаққа бекітеді және береді, яғни. Фразеологиялық бірліктердің көпшілігінде ұлттық мәдениеттің іздері бар (Маслова 2004, 82-бет). Сонымен, дәл осы фразеологиялық бірліктердің лингвомәдениеттанулық талдауы әр ұлт үшін осы бірегей іздерді көруге мүмкіндік береді.
Дүниенің фразеологиялық суреті сонымен қатар қоршаған шындықты фразеологизмдер арқылы концептуалды сипаттау тәсілі болып табылады. Әлемнің фразеологиялық суреті әмбебап, ол барлық тілдерге тән, дегенмен ол әлемді ұлттық қабылдау ерекшеліктерін білдіреді. Т.Р. Зверева, ФКМ адамның қоршаған әлемді ғасырлық ұжымдық түсіну және өзгерту процесінде қалыптасатын бейнелі дүниетанымға негізделген (Зверева 2002). Өз сөзінде фразеологиялық бірліктерді қолдана отырып, адам ФКМ-мен байланысқа түседі, оны сіңіреді, өйткені ФКМ - бұл халықтың ұлттық және мәдени мұрасының құбылысы.
Ұлттық сипат деп ұлт өкілдерінің психикасында оның өмір сүруінің ерекше тарихи жағдайларының көрінісі, халықтың рухани бейнесінің кейбір мінез-құлықтарының дәстүрлі формаларында көрінетін белгілерінің жиынтығы көрініс табады. оның өкілдері, қоршаған ортаны қабылдау және олар мәдениеттің ұлттық сипаттамаларында, қоғамдық өмірдің басқа салаларында сіңген .Ұлттық менталитет ұғымы ұлттық мінез ұғымымен тығыз байланысты, оны И.Г. Дубов қоршаған әлем туралы көзқарастың ерекшелігі және тарихи аспектегі экономикалық және саяси жағдайлармен анықталатын оған жауап берудің ерекшелігі (Дубов 1993, 20-29 б)
Қазіргі лингвистикадағы этноним ұғымы
Орыс ономастикалық терминологиясының сөздігінде этнонимдер "кез-келген этносты бідіретін номен (этникалық топ, Халық, Ұлт, тайпа және т.б.)" деп анықталған [64, б. 167].
Бастапқы кезде этнонимдер "біз", "біздің" деген әлеуметтік - символдық сөздердің негізінде пайда болған және олардың құрамында бағалау компоненті бар: "біз жақсымыз", ал "бөтен адамдар жаман", "біздікі жақсы" және"бөтен-жаман".Өзін-өзі атау үшін, басқаша айтқанда, этникалық топтың бір тән белгісі қолданылады, бірақ бөтен адамдарды анықтау үшін қарама-қайшылықтың белгісін білдіретін сөздер қолданылады.
А. Эрдман этнонимдердің төрт тобын анықтайды:
1) географиялық объектілердің атауынан шыққан этнонимдер;
2) тайпалар өкілдерінің өзіне тән қару-жарағы немесе сыртқы түрі бойынша атаулары;
3) рухани қасиеттері және алғашқы Құрметті лақап аттары;
4) бөтен тайпаларға қарама-қарсы бірлікті білдіретін атаулар.
Адамдар қауымдастықтарының атаулары лексиканың осы топтарына тән "халық", "адамдар қауымдастығы"семантикалық компонентімен біріктірілген семантикалық - семантикалық топтарға бөлінеді.
Бөлінудің тағы бір қағидасы: адамдар қауымдастығының географиялық тұрғылықты жері бойынша: Зайсан-зайсандық, Балқаш - Балқаштық.
Келесі топқа тиісті атаулармен байланысты адамдардың атаулары кіреді: Памир - памирлік, Кавказ - кавказдық [15].
Елдің атауы этнонимнен құрылуы мүмкін: түріктер - Түркия, қазақтар-Қазақстан немесе этноним Ресей - ресейліктер, Венгрия - венгрлер елдің атауынан пайда болуы мүмкін.
Тілдер мен диалектілердің атаулары (лингвонимдер) этнонимдермен салыстырылады. Лингвонимдер бүкіл тілдік отбасылар, этникалық тілдер және диалектілер болуы мүмкін.
Нақты этникалық қауымдастықты білдіретін этнонимдердің өздері этнонимдер болып табылады. Басқа түрлердің қауымдастықтарын білдіретін этнонимдер-псевдо-этнонимдер.
Этнонимдерді әртүрлі себептер бойынша түрлерге бөлуге болады.
Этнонимдердің таралуы этнониммен белгіленген этнос санының түрі бойынша жүреді:
1) микроэтнонимдер (этникалық топтарды білдіреді, мысалы, ирокез, кривичи, печенегтер);
2) макроэтнонимдер (кейде кеңейту деп түсінілетін және генетикалық гетерогенді этникалық топтарды, Мысалы, орыстар, американдықтар, қытайларды қамтитын ірі этностардың атаулары).
Сонымен қатар этнонимдерде ұлттардың өзін атауы(автоэтноним) және өзге ұлтпен аталуы(аллоэтноним) жиі кездеседі.Мысалы: немістер (аллоэтноним) өздерін Deutschen (автоэтноним) деп атайды. Әлеуметтанулық және этнографиялық зерттеулерде эндоэтноним және экзоэтноним терминдері қолданылады, олар сәйкесінше автоэтноним және аллоэтноним терминдеріне тең.
Автоэтнонимдердің ішінде В. И. Супрун ұсынған номинацияның жеті моделі ерекшеленеді:
1) "адам, халық, өз, нағыз адам" ұғымымен этнонимдер;
2) "түсінікті, түсінікті сөйлейтіндер" мағынасы бар этнонимдер;
3) тотемдік атаулардан шыққан этнонимдер;
4) патронимиялық этнонимдер;
5) ландшафттық этнонимдер (мекендеу ортасының типі бойынша);
6) топонимикалық этнонимдер;
7) сырттан енген этнонимдер.
Шетелдік этностардың атаулары келесі модельдер негіз болады:
1) "бөтен, жау, мылқау" мағынасындағы этнонимдер;
2) этнос өкілдерінің қандай да бір сыртқы белгісі бойынша оны атайтын этнонимдер;
3) ландшафттық этнонимдер;
4) топонимикалық этнонимдер;
5) сырттан енген этнонимдер [18].
Псевдоэтнонимдер мынадай топтарға бөлінеді (бұл этникалық құрамдардың нақты тіршілігін ғана емес, сонымен қатар басқа да маңызды қасиеттерді ескереді):
1) географиялық (белгілі бір аумақтың тұрғындарын білдіреді, мысалы: оратазиялық, батыстық);
2) антропологиялық (белгілі бір антропологиялық сипаттама бойынша бөлінген мысалы: ақтар, қаралар);
3) діни (мысалы: маврлар, фарингтер, ваххабиттер);
4) мәдени-тарихи (олар мәдениеттің кез-келген бөлігінің болуыболмауы бойынша басқа бір-біріне қарама-қайшы келетін қауымдастықты білдіреді, мысалы: альфур, варварлар);
5) әлеуметтік-саяси (патша скифтері);
6) қиял (шын мәнінде жоқ халықтарды білдіреді, мысалы: индиос).
Этнонимдерге жақын, бірақ өзіндік ерекшелігі бар атаулар тобы бар: олар әр түрлі топонимдерден қалыптасады. Оларға мыналар жатады: этнохоронимдер, кең аймақтардың атауларының атаулары, мысалы: Еуропа - еуропалықтар, Сібір - сібірліктер, Кавказ - кавказдықтар, Африка - африкалықтар және т. б.
Этнохоронимдер үлкен және кіші елді мекендердің атауларынан құрылуы мүмкін, мысалы: Мәскеу - мәскеуліктер (этнохоронимдердің бұл түрі үшін тағы бір термині бар, бұл катойконим ).
Катойконим елдің кез-келген елді мекенінің немесе географиялық аймағының тұрғындарын (москвалықтар, сібірліктер, казактар) білдіреді. Катойкониммен бірге терминдер қолданылады:
- политоним - мемлекет азаматтарының атауы (британдықтар, орыстар);
- конфессионим-мемлекеттің немесе оның жеке аймағының халқының атауы (христиандар, католиктер, шииттер) [15,б.7]. Бұл топқа тарихи қалыптасқан, бейресми лақап аттар, мысалы: казактар, москалалар, чалдондар қосылады.
Зерттеу кезінде біз этнонимді кеңінен түсінеміз және этникалық номинациялардың жоғарыда аталған барлық түрлерін қарастырамыз.
Лингвистикадағы стереотип ұғымы.Стереотипке тəн ерекшелік - тұрақтылығы. Мұндай тұрақтылық дүниенің маңызды ситуацияларының санада жиі қайталанып, дағдылы түсінікке айналуынан жүзеге асады. Стереотип - адамдардың қоршаған орта, өмір, дүние туралы қабылдаған, ой-таным-түсініктерінің қайталануынан тұрақталған іс-əркеттер мен дағдылары.
Фразеология-бұл фразеологиялық бірліктер туралы ғылым, яғни күрделі семантикамен сөздердің тұрақты тіркесімі. Фразеологизмдерде халықтың мәдениеті, тарихы, өмірі мен өзіндік ерекшелігі көрініс табады. Фразеологизмдер ұлттық сипатты білдіреді.
Фразеологиялық бірлік-бұл толық немесе ішінара мағынасы бар компоненттерден тұратын тұрақты, қайталанатын, тұтас мағынаға ие, тілдің бөлек бірлігі.
Фразеологияда үш аспект бар: сигнификативті, денотативті және коннотативті.
Фразеологиялық мағынаның сигнификативті аспектісі-бұл мағынада жасалған ұғымдардың барлық мазмұны.
Денотативті аспект-бұл денотаттың жалпылама белгілерінің минимумын оқшаулау арқылы жүзеге асырылатын анықтама.
Коннотациялық аспект-бұл фразеологиялық бірліктердің стилистикалық бояуы, олардың эмоционалды-экспрессивті жағы.
Фразеологиялық бірліктің ішкі формасы-айналымның фразеологиялық мағынасы мен нақты мағынасы арасындағы байланыс.
Әлемнің тілдік бейнесі лексикалық түгендеу мен грамматиканың мағыналарында бейнеленген. Бұл кез-келген тілге бірегейлік беретін сөйлеу және ақыл-ой әрекетінің нәтижесі.
Этническая картина мира - то, как в соответствии со своим менталитетом отдельный народ характеризует себя и другие народности.
Этнонимдер "кез-келген этникалық топқа (этникалық топқа, халыққа, ұлтқа, тайпаға және т.б.) арналған атаулар"ретінде анықталады.
Этностық белгісі этностың тарихи жадының іздерін, этникалық стереотиптер мен алалаушылықтарды қамтитын мағыналық мағынаның құрамына кіретін үйлесімді сипаттама күйіне ие.
Фразеология тілде екі жақты орын алады. Бір жағынан, кейбір архаикалық грамматикалық белгілер фразеологияда сақталады, екінші жағынан, ол қозғалмалы, үнемі өзгеріп тұратын лексиканы жеткізеді, тілдің сипатын дамытады.
ГЛАВА 2 СТРУКТУРНО-СЕМАНТИЧЕСКИЕ ОСОБЕННОСТИ ФРАЗЕОЛОГИЗМОВ С КОМПОНЕНТОМ ЭТНОНИМОМ ВО ФРАНЦУЗСКОМ ЯЗЫКЕ
2.1 Этноним компоненті бар француз фразеологиялық бірліктерінің құрылымдық-грамматикалық сипаттамалары
Қазіргі уақытта еуропалық тілдер фразеология сияқты жалпы тіл білімінің қарқынды дамуымен сипатталады. Мұның басты себебі-фразеологияны зерттеу тақырыбын одан әрі нақтылау, сондай-ақ қалыптасқан теориялық негіздерге негізделген жалпы фразеологияның жаңа бөлімдерінің пайда болуы. Олардың ішінде фразеологиялық бірліктерді қалыптастыру туралы ғылым жалпы фразеологияның өте перспективалы саласына айналады. Этнонимдердің қазіргі француз тілінің фразеологиялық бірліктерін қалыптастырудағы ономастикалық лексиканың қосалқы бөлігі ретіндегі рөлін зерттеу де өте маңызды.
Этнонимдер-этникалық қауымдастықтардың атаулары: ұлттар, халықтар, ұлттар, тайпалар, тайпалық одақтар, кландар және т.б. [60].
Тіпті бір-бірінен алыс тұратын ұлттарда да олардың өмір салтына және айналадағы шындыққа деген көзқарастарына байланысты белгілі бір заңдылықтар кездеседі. Этнонимдер, Тіл және мәдениет бір-бірімен өзара әрекеттесетіні белгілі. Лингвистикалық зерттеудің объектісі ретінде этнонимдер лингвистикалық және экстралингвистикалық факторлардың әсері нәтижесінде қалыптасқан тілдік бірліктер жүйесінде қарастырылады. Тұтас жүйе ретінде олар ономастика және оның жетекші бөлімі-топонимика сияқты ғылыми пәндермен өзара байланысты.
Е. В. Богомякова өз жұмысында лингвистер стилистикалық бояумен этнонимдердің екі тобын ажыратады: бейтарап және экспрессивті.
Бейтарап-әдеби этнонимдер, яғни ресми іскерлік қарым-қатынаста қолданылатындар, ал экспрессивті - кейінірек теріс түске ие болатын ауызша этнонимдер.
Теріс семантикасы бар этнонимдер "этнофолизмдер" деп аталады. Е. В. Богомякова этнофолизмдер "ұлт деп аталатын тиісті атауларға, сондай-ақ этникалық сипаттамаға арналған категорияларды көрсететін лексиканың кейбір топтарына айналуы мүмкін ,мысалы: сыртқы келбеті, мінез-құлық белгілері, гастрономиялық тәуелділіктер, әлеуметтік мәртебе, тіл және айтылу ерекшеліктері және т.б." [7, 18-бет].
Функционалды мақсаты бойынша этнонимдер белгілі бір адамдарға немесе ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz