Медиабілім беру білім беру саласының арнайы бағыты ретінде

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

1.Медиабілім беру білім беру саласының арнайы бағыты ретінде.
2.Медиапедагогиканың рөлі мен түрлері, қызметі.
3.Медиапедагогика педагогиканың арнайы саласы.
4.Медиапедагогиканың пәні.
Медиа термині біздің елімізде қолданыста жиі аталмағанымен, өміріміздің ең маңызды бөлігіне айналып кетті. Ол қазіргі жаһандық ақпарат ғасырында қоғамымыздың дамуына, тұлғаның қалыптасуына зор әсер етуші қару болып отыр. Медиа-білім беру - педагогикадағы білім алушылардың бұқаралық байланыс заңдылықтарын оқуын жақтайтын бағыт. Негізгі міндеті - жас ұрпақты казіргі ақпараттық заман талаптарына, түрлі ақпаратты қабылдау мен талдауға дайындау, адамды оны түсінуге, оның психикаға әсерін білуге үйрету, байланыстың вербальдік емес формалары негізінде, техника құралдар мен қазіргі акпараттық технологиялар көмегімен қарым-қатынас жасау тәсілдеріне үйрету. Медиабілім ХХ ғасырдың 60-жылдарында Ұлыбритания, Франция, АҚШ, Австралия, Канада және әлемнің тағы басқа да алдыңғы қатарлы елдерінде пайда болды. Басты мақсаты - жас ұрпақты медиамәдениет әлеміне бейімделуге, БАҚ тілін игеруге, медиамәтіндерді талдай білуге көмек көрсету болып табылады. Медиабілім - бұқаралық коммуникация заңдылықтарын зерттейтін педагогиканың соны бір саласы.
Медиабілімнің негізгі бағыттарына:
а) қазіргі ақпарат ағыны көп заманда жаңа ұрпақты өмірге дайындау;
ә) әр түрлі ақпаратты қабылдау, өңдеу,оны адамның түсіне білу;
б) техника құралдарының көмегімен қарым-қатынас жасау қабілетін игеруге үйрету сияқты мәселелер жатады.
Еуропа Одағының құжаттарында медиабілім (media education) алынған ақпарат негізінде өздерінің ой-пікірлерін айтуға қабілетті, ақпарат құралдарына сыни және өзіндік көзқарасы бар отандық азаматтарды тәрбиелеу мақсатында медиақұзыреттілікті дамытуға бағытталған оқу ретінде айқындалады. Ол арқылы қажетті ақпаратты пайдалануға, оны талдауға, сондай-ақ ақпаратқа қатысты экономикалық, саяси, әлеуметтік немесе мәдени мүдделерді үйлестіруге мүмкіндік береді. Медиабілім адамдарды хабарламаларды жасауға, коммуникацияға мейлінше тиімді ақпарат құралын таңдауға оқытады. Медиабілім адамдарға өздерінің ойларын және ақпаратты еркін білдіру құқығын жүзеге асыруға мүмкіндік береді:
1. Медианы тұтынудың жоғары деңгейі және қазіргі қоғамда бұқаралық ақпарат құралдарының шектен тыс көптігі;
2. Медианың идеологиялық маңыздылығы, оның көпшіліктің санасына ықпалы;
3. Медиаақпарат санының жылдам өсуі, оны басқару және тарату тетіктерінің күшеюі;
4. Негізгі демократиялық процестерге медианың ену интенсивтілігі;
5. Болашақ талаптарға сәйкес бағдарланған оқушыларды, студенттерді оқытудың қажеттілігі.
6. Ақпаратты жекешелендіруде ұлттық және халықаралық процестердің ұлғаюы. Медиабілім беру түсінігі 1973 жылы ЮНЕСКО мен Кино және телеарнаның халықаралық кеңесінің ақпарат секторының бірлескен кеңесінде тұжырымдалғанына қарамастан, ғалымдар әлі де болса осы күрделі пәнаралық құбылыстың анықтамасын зерделеуде. ЮНЕСКО-ның бастамаларына сәйкес, медиабілім беру астарында педагогикалық теория мен практикада ерекшелік және автономдық білім беру салаларының бір бөлігі ретінде қаралатын қазіргі заманғы бұқаралық ақпарат коммуникацияларын меңгеруде теория мен практика дағдыларына оқыту деп түсіну керек. Медиа білім беру саласында қарқынды түрде дамып келе жатыр. Қазіргі заманғы мектептерде білім берудің жаңа технологияларына қызығушылық артып отыр. Ол оқушылардың оқу-танымдық әрекеттерінің мотивациясының артуына ықпал етері сөзсіз: - мектепте медиабілім берудің белгілі салаларын тереңдетіп оқыту үшін факультативтер ұйымдастыру; - оқыту мақсатында түрлі медиа-ресустарды пайдалану, жаңа ақпараттық мәдениетті құру және дамыту; - информатика кабинеттерін компьютерлендіру, бағдарламалық қамтамасыз ету, интернетке қосу үрдістері жүзеге асырылуы тиіс; - мектеп баспасын - видео, веб-парақ, мектеп сайтын құру; - мектептен тыс уақыттарда жаңа педагогикалық технологияларды- қашықтан оқытуды, тестілеуді пайдалану,курстар өткізу. Медиатека дегеніміз - мектептегі білім беру үрдісіне қатысушылардың түрлі ақпарат иелерінің ақпараттық ресурстарына қолжетімді болу үшін құрылған ақпарат орталығы. Медиатеканың құрамдас бөліктері төмендегілер: - кітапхана-мәтіндер сақтау орны; - фонотека-механикалық, сөйлеу, магнитофондық және электрондық- оптикалық дыбыс жазбалары; - фильмотека-бейнетаспалар; - ойын (игротека)-ойын залдары, ойындар, автоматтар. 1990 жылдардың басында мектептерге медиатека қажет болды, сол жылдардың соңында мектептерде медиаорталықтар құрылды, ал ХХІ ғасырдың басында мектептердің өзінің арнайы құрылымдық бөлімшелері- ақпараттық және мультимедиалық технологиялар қызметін қалыптастыру қажеттілігі туындады, яғни кітапхананы, медиатеканы, радио тораптарды, т.б. дамыту мектептерде бірыңғай ақпараттық білім беру кеңістігін құруды қажет етті. Мектептің ақпараттық кеңістігінің негізі - жұмыс орындарының компьютерлендіріліуі, бірыңғай интернет желісіне бірігуі. Бірақ, әзірше мектептерде интернет желісіне қол жеткізу күрделі мәселе. Бірінші мақсат- мектепте медиатека құру. Медиатеканы құрудың мақсат - білім беру үрдісінде қатысушылардың ақпаратық қажеттіліктерін қанағаттандыру. Медиатеканы ұйымдастырудың қағидалары - қолайлы ақпараттық орта қалыптастыру. Ақпараттық технологияны оқыту технологияларының бір түрлі ретінде оқу үрдісінде оңтайлы пайдалану тиімді және ол бүгінгі күннің қажеттілігі. Дегенмен, ақпараттық технологияны басқа технологиялармен бірге кешенді түрде пайдаланғанда ғана қоғам талабына сай жеке тұлға қалыптастыруға болатындығын естен шығармау қажет.
Заманауи қалаларда адамның бұқаралық ақпарат құралдарымен байланысы күніне 11 сағаттан асады, теледидар үйлерде күн сайын орташа алғанда 7 сағат 38 минут қосылып тұрады, ал екі жастан он екі жасқа дейінгі балалар орташа алғанда аптасына 25 сағат теледидар көреді екен. Отбасы қауымдастығы Ұлттық одағының деректеріне сәйкес (UNAF - Union National des Associations Familiales), кәмелетке толмаған аудитория жыл сайын орташа алғанда тиімді уақытының 154 сағатын ата-аналарымен бірге және 850 сағатын мұғалімдерімен бірге өткізсе, сонымен қатар балалар әр түрлі электрондық ақпарат құралдарымен байланысқа 1400 сағатын жұмсайтын көрінеді. Осылайша бұқаралық ақпарат құралдары жыл өткен сайын адамдардың өмірінде және білім беру үрдісінде үлкен роль атқарып келеді. Осыдан келіп бүгінгі күні бұқаралық ақпарат құралдарының негізі болып табылатын медиабілімнің жүйелі дамуының маңыздылығы туындайды. Ресей педагогикалық энциклопедиясында оқушылар мен студенттердің бұқаралық коммуникацияның заңдылықтарын (баспасөз, телевидение, радио, кино, видео және т.б.) үйренуге бағытталған медиабілімді педагогиканың бір бағыты ретінде көрсетеді. Қазіргі әлемдегі медиабілімнің маңыздылығы мен басымдығын айқындайтын жеті себебін негіздеп берді:
1. Медианы тұтынудың жоғары деңгейі және қазіргі қоғамда бұқаралық ақпарат құралдарының шектен тыс көптігі.
2. Медианың идеологиялық маңыздылығы, өнеркәсіптің саласы ретінде олардың аудиторияның санасына ықпалы.
3. Медиаақпарат санының жылдам өсуі, оны басқару және тарату тетіктерінің күшеюі.
4. Негізгі демократиялық процестерге медианың ену интенсивтілігі.
5. Барлық салада визуалды коммуникация мен ақпарат маңыздылығының артуы.
6. Болашақ талаптарға сәйкес бағдарланған оқушыларды, студенттерді оқытудың қажеттілігі.
7. Ақпаратты жекешелендіруде ұлттық және халықаралық процестердің ұлғаюы. Медиабілім беру түсінігі 1973 жылы ЮНЕСКО мен Кино және телеарнаның халықаралық кеңесінің ақпарат секторының бірлескен кеңесінде тұжырымдалғанына қарамастан, ғалымдар әлі де болса осы күрделі пәнаралық құбылыстың анықтамасын зерделеуде. ЮНЕСКО-ның бастамаларына сәйкес, Медиабілім беру (media education) астарында педагогикалық теория мен практикада ерекшелік және автономдық білім беру салаларының бір бөлігі ретінде қаралатын қазіргі заманғы бұқаралық ақпарат ақпарат коммуникацияларын меңгеруде теория мен практика дағдыларына оқыту деп түсіну керек. Ресейдің медиапедагогика саласы бойынша өзіндік ғылыми мектебі қалыптасқан А.В.Федоров қашанда заманауи шындыққа ұласатын ғылымдағы анықтамаларға сүйенуді ұсынады. Ол медиабілім беруді - тұлғаның медиа, шығармашылық, қарым-қатынас, толықтай қабылдау дағдыларын қалыптастыру, медиа мәтіндерді сараптау және талдау мақсатында бұқаралық ақпарат байланыс көмегі арқылы дамыту процесі ретінде қарастырады. Осы процесс нәтижесінде алған медиа сауаты адамға ақпараттық бағдар телеарна, радио, бейне, баспа, Интернет мүмкіндіктерін белсенді түрде қолдануына көмек береді. Я.Н. Засурский және Е.Л. Вартанова болса, ресейлік медиабілім беру үлгісінің аясында медиабілім беру = БАҚ-тан қорғау + БАҚ-ты талдауға дайындық + БАҚ-тың мәні мен функциясын түсіну + медиа мәдениетке қатысу түріндегі анықтаманы ұсынады [2]. Медиабілім беру түсінігінің көптеген тұжырымдамаларынан, сайып келгенде медиа білім беру - бұл адамгершілік мұрағат пен құндылықтар негізінде бұқаралық ақпарат құралдарымен мәдени қарым-қатынасы бар жеке тұлғаны қалыптастыруға бағытталған медиабілім беру қызметі субъектілерінің жүйелі іс-әрекетінің жиынтығы екенін көреміз. Бұл орайда, медиабілім беру қызметінің астарында медиабілім беру міндеттерінің іске асырылуын қамтамасыз ететін медиапедагогтардың, сондай-ақ журналистердің медиабірлестігінің басқа да мүшелерінің мақсатты іс-әрекеттерін де түсіне білу керек. Тиісінше, медиабілім беру міндеттері адамды медиа мәтінді сауатты оқи білуге, ақпаратты қабылдай білу дағдысын дамыту, шығармашылық іс-әрекеттің эстетикалық талғамы мен мүмкіндіктерін дарыту болып табылады. Медиа білім беру қызметінің субъектілері - бұл медиапедагогтар мен медиа бірлестіктердің өкілдері. Бұл жерде білім алушылар немесе БАҚ аудиториясы - бұл медиа қызметінің адресаттары екендігін нақтылау қажет. Бұқаралық ақпарат коммуникациялармен мәдени қарым-қатынас (медиа мәдениет) - бұл тұлғаның даму, оның медиа саласында жаңа білімді меңгеру қабілеті, медиа мәтінді қабылдау, бағалау, сараптау, медиа шығармашылықпен айналысу деңгейінің көрсеткіші [3]. Анықтаулардағы адамгершілік мұралар мен құндылықтарға жүгінудің арнайы белгілері бар. Медиабілім беру - жалпы білім берудің дәстүрлі және негізгі түрі ретінде тұлғаны тәрбиелеуді қарастырады. Медиабілім беру мысалдарының көмегімен көптеген мақсаттарға қол жеткізуге болады. Мәселе - қандай мақсаттарға. Өркениетті қоғамда медиабілім беру мақсаты тұлғаны ізгілік, рухани сипатта тәрбиелеу болып табылады. Басқа түрде бұл білім беруге қарсы сипат. Жастармен жасалған әртүрлі жұмыстар өнегелі тұлғаны қалыптастыруға бағытталған, ал медиа білім беру осыған себепкер болуы тиіс. Медиабілім берудің ғылыми-теориялық бағамы медиа білім берудегі түрлі теориясын ұсынады. Бүгінгі таңда ол онға дейін жеткен. Бұл ретте жаңа түрінің пайда болуы қолданыстағы түрін қайталап отырады. Теория термині арқылы білім берудің түрлі салаларындағы медиабілім беру қызметінің түрлерін белгілеу мүмкін емес. Бұл авторлық түсініспеушіліктер зерттеліп отырған құбылыстың жаңа болуымен негізделген, сондай-ақ қазіргі заманғы медиабілім беруді қалыптастырудың қиындығы мен аяқталмауына байланысты. Орыс тілінде медиа білім берудің толық теориясы А.В.Федоровтың және оның ғылыми мектебінің өкілдерінің еңбектерінде ұсынылған. Олардың ішіндегі маңыздысы: практикалық, сыни, идеологиялық, мәдени, этикалық, эстетикалық, экологиялық, теологиялық қажеттіліктерді қанағаттандыру сияқты мәселелер. Медиабілім берудің барлық теориясы педагогикалық теорияға емес медиа теориясына келіп сүйенетіндігін айта кету керек. Осы заңдылыққа медиабілімді зерттеуші И.А.Фатеева көп көңіл бөлгендігін көреміз, ғалымның пікірінше: ...Олардың барлығы басты назарға оқыту мәселесін емес, бұқаралық ақпарат құралдары мен коммуникация мәселелерін алып отыр. Олардың көп бөлігі медиа мен аудиторияның өзара әрекет ету мәселелеріне арналған. Бұл пікір медиа білім беру теориясын жаңа зерттеу кеңістігі болып табылатын - бұқаралық ақпарат коммуникация проблемасын белгілейді. Педагогтар медиабілім беру проблемаларын медиа бірлестіктерінен бөлек қарастырып, шешуде. Өз кезегінде, медиа бірлестіктер медиа білім беруге өз көзқарастарын әлі де пысықтауда. Медиабілім беру мәселелерін қозғаған көптеген мақалалар мен диссертация жұмыстары педагогика саласына жатады және де медиа феноменіне қатысты медиабілім беру функциясын мүлдем зерттемейді. 1990 жылы Тулуз қаласында болып өткен Медиабілім берудегі жаңа үрдістер атты конференцияда жасаған ғалым А.В. Шариковтың сараптамасы біршама мәселені анықтауға мүмкіндік береді. Онда зерттеуші сұрақтар тізбесіне сарапшылардың медиабілім берумен жалпы медианың дамуына қатысты идея жөнінде мәселе енгізген. Мұнымен қатар, медиабілім беру теориясында журналистика және жастар аудиториясы саласындағы жаңалықтар арқылы өмірге келген жаңа тұжырымдама туындап отыр. Бұл тұжырымдамада жастар аудиториясы БАҚ ұсынатын ақпаратты түсіне және бағалайтын тұтынушы ретінде ғана емес БАҚ-тың саясатына елеулі әсер ететін ақпаратты өндірушінің белсенді қатысушы ретінде де болуы тиіс. Осы тұжырым медиапедагогтар ұсынып отырған медиа білім берудегі үлгіде іске асырылады. Оны педагогикалық үлгіден айыру қажет. Бұл үлгілерді айыру үшін негіз болып медиаға қатысты медиабілім беру қызметіне қатысушылардың кеңістіктегі рөлінің орналасуы табылады. Педагогикалық үлгідегі құрылымда педагог пен білім алушы медиа бойынша қарым-қатынаста болады. Олар оны зерттеп, медиа жөнінде қосымша мәліметтер алып, бағалайды. Медиабілім беру кезінде мұғалім педагогикалық әсер етудің элементтерімен қатар интерактивті оқыту әдістерін (жобалау әдісі, дебат өткізу) қолданады. Білім алушы өзінің маңызды рөлі яғни білім алушы болып табылады. Бұл ретте, журналистика, аудитория педагогикалық үлгіде зерделеу пәні немесе оқыту тәжірибесі ретінде болады. Интерактивті үлгі медиабілім алу іс-әрекетіне қатысушылардың медиалық кеңістікте сатылық жүйе негізінде қалыптасады. БАҚ-та медиа білім берумен айналысатын мамандар түрлі медиабілім беру технологиясын пайдалана отырып өздеріне педагогтардың міндеттерін алады. Бұл ретте, журналист адресатпен тікелей аудитория өкілі ретінде жұмыс жасайды, мамандыққа тартады, кәсіби журналистің жекелеген міндеттерін орындауын қалыптастырады. Бұл жерде білім алушы аудитория болып табылады. Педагог және оқушы рөлдері толығымен журналист және аудитория рөлдерімен біріктіріледі. Журналистік үлгіде интерактивтік медиа іс-әрекеттің құралы болып табылады, кәсіби журналистер және жас аудитория журналистік модельде медиақызметтің құралы болады және серіктестер ретінде қабылданады. Бұл қызметтің нәтижесінде дайын өнім яғни, БАҚ-тың медиақұзіретті аудиториясы пайда болады. Қоғамдағы соңғы жылдардағы ақпараттық-техникалық өзгерістерге орай адамзаттың бұл өзгерістердің тиімді тұстарына мән беруі аса маңызды болып отыр. Жасөспірімдердің өмірінде бұқаралық ақпарат құралдарының ролі артқан заманда оның мүмкіндіктерін пайдалануға шетелдік ғалымдар да жүйелі түрде мән бере бастады. Бұл мәселе оларда біршама ертерек қолға алынғанын басылымдарда сол уақыттарда шыққан мақалалардан көруге болады. Қазіргі кезде олардың жүріп өткен жолы бізге де қажет бола бастағаны анық. Өйткені бұқаралық ақпарат құралдарына мол мүмкіндік берілген заманда, олардың өнімін талғаммен пайдалана алуы үшін балалар мұндай іс-әрекетке үйретілуі тиіс. Дегенмен, теледидардан берілетін бағдарламаларға ата-аналардың да көңілі тола бермейді, бірақ балалардың бұл мәселедегі талғамын тәрбиелеуде олардың, яғни ата-аналардың да біліктері жете бермейтіні белгілі. Балаларға арналған 64 65 Л.Н. Гумилев атындағы ЕҰУ Хабаршысы № 1 (80) 2011 бағдарламалар маңыздылығын, ерекшеліктерін талдаудың шебері Б.Споктың пікіріне сүйенсек, әртүрлі қатыгездікке барған балалардың психологтарға берген жауаптарында теледидардан көргендерін жасағандарын айтады. Психолгтар интернет пен теледидардың, компьютерлік ойындардың бала санасына тигізетін зияндылықтарын былайша жіктеп көрсетеді. Біріншіден, замануи құндылықтар деп көріп жүрген дүниелеріміздің көпшілігі балалардың санасында қиялға ғана сиятын, тіршіліктің тек жағымсыз тұстарын көрсететін ақпаратты үйіп-төгіп, өмірге деген шынайы көзқарасының қалыптасуын тежейді. Компьютер мен көгілдір экран алдында бірнеше сағат бойы тапжылмай отыру физиологиялық дамуды шектейтіндігін айтпағанда, баланың санасына түрлі қауіпті қиялдарды ұялатады. Батыстан ағылған өнімдердегі бірінен-бірі асып түсетін қантөгіс көріністер, жаншошырлық садизм бала түгілі, ересектердің де психологиясын бұзып, жүйкесін тоздыратындығы белгілі. Осылардың салдарынан бара-бара балалардың санасында жақсылық, әділеттілік сияқты құндылықтар тек қантөгіспен байланысты деген түсініктердің қалыптасу мүмкіндігі бар. Сондай-ақ, вертуалды кеңістікте адам өлтіруді кәсіп еткен бала саналы түрде барлық адамгершілік нормалардан аттап өту қаупі бар деп көрсетеді психолгтар. Адам баласына тән аяушылық, жақсы көру сияқты сезімдерді жоғалтып, санасы уланған бала үшін қатыгездік қалыпты жайтқа айналу сияқты проблемалардың бүгінгі күні бар екендігі шындық. Танымал психолог А.Моридің зерттеуіне сүйенсек, теледидардың алдында ұзақ отыру адамның ерік-жігерін әлсіретеді. Көгілдір экраннан көз алмай ұзақ қарау көз жанары арқылы миды гипноздайды екен. Баланың отбасы мүшелеріне, қатарлас құрбыларына деген назарының төмендеуінің бір себебі осыған да байланысты көрінеді. Экраннан тамашалаған оқиғаларды ол белгілі дәрежеде шынайы деп қабылдайды, солар қуанса қуанып, мұңайса ол да мұңайып жүреді. Зерттеулер нәтижелері көрсетіп отырғанындай күні бойы әке-шешесімен емес, экрандағы ертегі кейіпкерлермен болатын бала олардың жалған екендігін біліп тұрса да түсінгісі келмейтіндігі анықталып отыр. Экранда көргендерінің бәрін өмірмен шатастырған балалар қазіргі кезде таңғаларлық нәрсе болмай қалды. Сондықтан теледидардың ықпалына түскен балалардың депрессияға ұшырауы, өз-өзіне қол жұмсау уақиғалары жиілеуі осының ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.