КРИМИНАЛИСТИКАЛЫҚ ДИАГНОСТИКА

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

5. КРИМИНАЛИСТИКАЛЫҚ ДИАГНОСТИКА

Диагноздың алғашқы түсінігін медицинамен байла-

ныстыруға болады, яғни, ауруды ажырату әдісі ретін-

де. Ғылым мен техниканың даму деңгейіне, білім және

әдістердің бірігуіне қарай, олардың бір білім саласынан

екіншісіне өтуіне байланысты техникалық, ботаника-

лық, зоологиялық, психологиялық және тағы да басқа

диагностика түсініктері дамып, іске аса бастады. Мы-

салы, психологиялық диагностика сот-психологиялық

сараптамада кеңінен пайдаланылады және адамның

психологиялық жағдайы мен қасиеттерін ажырату

әдістерін қамтыған: жеке басындағы ерекшеліктердің

диагностикасы, балалар мен жеткіншектердің тұлға

болып дамуының диагностикасы, олардың сана-сезімі

мен ойлау қабілетін, ақыл қабілетіндегі мешеулік және

т. б. диагностикасы. Техникалық диагностика сот-авто-

техникалық сараптамада кеңінен қолданылады. Осы-

ның бәрі аталмыш терминнің бұрынғы медициналық

мағынасының біртіндеп жойылғандығын көрсетеді.

Криминалистикалық диагностика-объектілердің қасиеттері мен жай-күйін, оқиғалардың динамикасы мен мән-жайларын, қылмыс оқиғасымен байланысты құбылыстар мен фактілердің себептері мен өзара байланысын анықтау үшін белгілерді тану, анықтау, .

Криминалистикалық диагностиканың міндеті-объектінің (құбылыстың) қасиеттері мен жағдайларын зерттеу және түсіндіру арқылы объективті шындықты анықтау (анықтау, ашу) .

Мұндай таным процесінің әдіснамалық негізі рефлексия теориясы болып табылады.

Сот-медициналық диагностика танымның жалпы заңдарына негізделген, математикалық және басқа да көптеген талдаудың заманауи әдістерін енгізеді. Диагностикалық нәтижелер-ойлау процестерін дәлелдеу үшін қажетті алынған дәлелдердің бір түрі.

Диагностикалық зерттеулер криминалистикалық техниканың барлық бағыттары бойынша жүргізіледі.

Криминалистикалық диагностика объектілері-тергеу үшін маңызы бар нақты деректер (адамдар, заттар, криминалистикалық диагностика объектінің (құбылыстың) қасиеттері мен жағдайларын зерттеу және түсіндіру арқылы объективті шындықты анықтау (анықтау, ашу) ретінде түсіндіріледі)

Криминалистік диагностика объектілердің жағдайын таниды, оқиғаларды, құбылыстарды, процестерді біледі. Сонымен, аяқтың ізімен сіз адамды анықтап қана қоймай, оның қозғалыс бағытын, шамамен жылдамдығын, ауырлықты сүйреу фактісін, қараңғыда қозғалысын бағалай аласыз. Хакерлік ізімен олар тек қолданылған құрал туралы ғана емес, сонымен қатар бұзу әдісі, бет дағдылары, оның физикалық күші, жұмсалған уақыт және т. б. грек тілінен шыққан "диагностика" сөзі "тану", "ажырату", "анықтау"дегенді білдіреді. Синонимдік емес осы терминдердің әрқайсысы осы күрделі процестің бір аспектісін сипаттай алады. Тану дегеніміз-белгілі бір ұқсастықты орнату. Сот сараптамасында бұл зерттелетін жағдайдың кейбір типтік модельге (типтік жағдайға) ұқсастығын анықтау. Ажырату дегеніміз-бөлу, бұл жағдайды басқа адамдардан ажырату. Медицинада, мысалы, ұғым бар

) . Демек, диагнозды олардың нәтижелері бойынша жалпы оқиғаларға (құбылыстарға, фактілерге) негізделген таным процесі ретінде анықтауға болады. Сот дәлелдеуінің күрделі жүйесіндегі әдістердің бірі бола отырып, диагноз оның шындықты орнатудың жалпы принциптеріне толық сәйкес келеді. Танымдық жағынан сот дәлелдеуі өткен оқиғаларды психикалық қайта құру ретінде қарастырылады, оның барысында кері бағыт деп аталатын тұжырымдар басым болады: құбылыстан - оның мәніне, нәтижеден - оның себебіне, дисплейден - көрсетілген объектінің қасиеттері мен күйін талдауға. Мұндай таным процесінің әдіснамалық негізі рефлексия теориясы болып табылады. Қылмыстық жағдай дәлелдеу объектісі ретінде ақпараттық жоспарда келесі ерекшеліктерге ие:

а) ретроспективалық, өйткені белгілі оқиға болды;

б) бірегейлік, яғни осы жағдайдың шарттары мен жағдайларының үйлесімімен анықталатын білгейлік;

в) материалдық және мінсіз нысандарда бейнеленеді,

Осыған сәйкес, фактілер туралы ақпаратты екі түрге бөлуге болады: қылмысқа қатысы бар салыстырмалы түрде тұрақты материалдық нысандар және оқиғаға байланысты құбылмалы жағдай. Егер оны қайта құру үшін нақты объектілердің сәйкестігі туралы ақпарат қажет болса, онда сәйкестендіру міндеттері шешіледі (объектіні оның ізімен сәйкестендіру, бөліктерді бір бүтін етіп белгілеу, шығу тегінің жалпы көзін анықтау және т. б. ) . Егер қайта құру кезінде зерттеу тақырыбы нақты ситуациялық факторларды анықтау болса (бірінші типтегі объектілер болған және өзара әрекеттескен жағдайлар, олардың өзара әрекеттесу сипаты, байқалған салдардың себебі), онда диагностикалық мәселелерді шешу бірінші орынға шығады,

Жалпы алғанда, сот-диагностикалық тапсырмаларды келесідей жіктеуге болады:

а) қылмыстық оқиға жағдайының кеңістіктік, құрылымын анықтау (қайда, қандай жағдайда

д) жұмыс істеп тұрған объектілердің (адамдардың, құралдардың, көлік құралдарының) қасиеттерін, олардың санын, жұмыс істеу сипатын (қылмысқа қатысушылардың Қаншасы болды; бұзу жасаған адамның кәсіби дағдылары болды ма, атыс қаруын немесе жарылғыш құрылғыны дайындау кезінде қандай жабдық пен дағдылар қолданылды ма; көлік құралының ақаусыз ба, егер жоқ болса, ақаулық ЖКО-мен қандай байланысты және т. б. ) айқындау жатады. ) ;

е) себеп-салдарлық байланыстарды ретроспективті зерттеу (өрттің себебі неде, триггерді баспай атудың себебі неде болуы мүмкін, белгілі бір әрекеттер мен туындаған салдар арасында себептік байланыс бар ма, көлік құралын сараптау кезінде белгіленген техникалық ақаулық ЖКО себебі болуы мүмкін бе және т. б. ) ;

ж) себеп-салдар байланыстарының іс-әрекетін болжау (белгілі бір адамның іс-әрекеті нәтижесінде қандай салдарлар туындауы мүмкін, жасырынғандарда қандай зақымданулар қалуы тиіс

к) қылмыстық оқиғаның себептері мен жағдайларының элементтерін құрайтын криминогендік факторларды анықтау (қандай жағдайлар оны жасауға ықпал етті немесе ықпал етуі мүмкін; ұқсас қылмыс қандай жағдайда орын алуы мүмкін; құлыптың құрылымы оның сенімділігін қамтамасыз ете ме, оны таңдалған кілтпен, кілтпен ашуға бола ма; құжаттардың қандай кемшіліктері олардың қолдан жасалуына ықпал етеді және т. б. ) .

Жоғарыда келтірілген тізімнен диагностикалық міндеттер қасиеттер мен жағдайлардың үш санатын зерттеуге қатысты: ішкі (объектінің қасиеттері мен жағдайы) ; сыртқы, жағдай (объектілердің уақыты, орны, жұмыс істеуі) ; процестердің пайда болуы мен даму механизмі (объектілердің өзара әрекеттесуі және т. б. ) . Баяндалғанды ескере отырып, криминалистикалық диагностика пәнін онда болған өзгерістерді анықтау мақсатында объектінің (жағдайдың) қасиеттері мен жай-күйін зерттеу, осы өзгерістердің себептерін және оның

Криминалистикалық диагностиканың міндеттері:

1) қылмыстық оқиға жағдайының кеңістіктік құрылымын анықтау;

2) оқиғаның жекелеген кезеңдерінің тетігін белгілеу;

3) оқиға орны жағдайының заттық құрылымын айқындау;

4) қылмыстық оқиғаның уақытша сипаттамаларын анықтау;

5) себеп-салдарлық байланыстарды зерттеу және олардың іс-әрекетін болжау;

6) жұмыс істеп тұрған объектілердің қасиеттерін айқындау;

7) тұтастай алғанда қылмыстық оқиға тетігін қалпына келтіру.

Диагностикалық зерттеулер мыналарға бөлінеді:

1) объектіні тікелей зерделеу кезінде оның қасиеттері мен жай-күйін анықтау (мысалы, алғашқы пломбалаудан кейін пломба бұзылған ба) ;

2) объектінің қасиеттері мен күйін оны көрсету арқылы анықтау (мысалы, белгілі бір құжатты жасаған адамның жағдайы) ;

3) объектілердің, олардың бейнелерінің жай-күйін зерттегеннен кейін олардың өзара байланысы, жекелеген құбылыстардың өзара және қылмыс оқиғасымен байланысының болуы анықталған кездегі жағдайды тұтастай талдау

Криминалистикалық диагностика процесінің құрылымы:

1) мақсатты анықтау;

2) объектілерді алдын ала зерделеу;

3) диагностикалық белгілерді талдау;

4) ұқсастық бойынша салыстыру;

5) алынған нәтижелерді бағалау және түзету;

6) тұжырымдарды тұжырымдау.

Диагностика, сәйкестендіру сияқты, объектілердің белгілерін зерттеуге негізделген, бірақ диагноз қою кезінде сәйкестендіруден айырмашылығы, іздердің пайда болуы мен көріну механизмі мен жағдайларына назар аударылады.

Диагноз мен сәйкестендірудің тән айырмашылығы-сәйкестендіру кезінде тексерілетін объект әрқашан материалдық болып табылады, ал диагноз қою кезінде ол болмауы мүмкін.

Диагноз қойылған объект-бұл белгіленген шарт (объект, жағдай), ал диагноз қойылған объектілер - бұл қасиеттерді (қасиеттер жүйесі, белгілер және т. б. ) және оқиғаның белгілі бір жағдайларының оларға әсерін көрсететін белгілердің материалдық тасымалдаушылары.

«Криминалистикалық диагностика» және «сарапта-

малық криминалистикалық диагностика» түсінік- терінің қолданысқа енуіне өз алдына бөлек криминалис-

тикада бағыты бар және идентификациялық емес мәсе-

лелерді шешудегі танымдық қызметтің теориялық ас-

пектілері алғы шарт болды.

Криминалистикалық диагностиканың ғылыми не-

гіздерін құру үшін бөлек обһектілердің қасиеті мен

тұрқын сипаттайтын көптеген әдеттегі оқиғалармен

қатар, толық қылмыс оқиғаларын талдаудан өткізіп,

жүйелендіруге тура келді. Осының арқасында анықтал-

ған заңдылықтар нақты әдістемелердің негізіне енді.

Мысалы, қолжазба әдеттен тыс дене күйінде орындал-

ды ма, мінеосыныайқындау үшін жалпы жазу процесі-

не, оның ішінде қолтаңбаның дамуына дене қалпының

ықпал жасау заңдылықтарын білген жөн; бекіту құрал-

дары дұрыс жұмыс істей ме, осындай сұраққа жауап

қайтару үшін, осы бекіту құралының жалпы сипатта-

масын және мүмкін болатын сындырып-қирату түрін

ажырата білу керек; сондай-ақ атыс жүргізу ретін анық-

тау үшін ұңғыдағы күйіктің пайда болуын, атыс

өнімдері сипатын және олардың өзгеріске ұшырау қар-

қыны туралы мәліметтерден хабардар болған дұрыс.

Диагноз қою әдісінің мұндай теориялық базисі ма-

териалдық процестің қайталанушылық сияқты заңды-

лығынан туындайды, яғни, ол соңында дәлелдеме-

лердің пайда болу, өмір сүру және жойылу ситуация-

лық сипаты туралы қорытындыға әкеледі. Оқиғаның,

іс-қимылдардың қайталанушылығы ұқсас процестер

үшін ортақ мәліметтерді айқындауға жол беретін

тұрақты бейнеленулермен, сондай-ақ болуы мүмкін

ауытқулар мен олардың себептері туралы ақпараттар-

мен қамтамасыз етеді. Осылайша, криминалист-тра-

солог пайда болу механизміне қарай іздердің жіктеме-

сіне сүйене отырып, оқиға болған жердегі іздердің пай-

да болу жағдайларын анықтауға бағытталған диагнос-

тикалық міндеттерді шешеді: алдымен әрбір ізді жеке-

жеке, сосын біртектес іздерді, одан кейін әртектес

іздерді, міне осылардың жиынтығын талдау негізінде

жалпы жағдайға диагноз қоюға кіріседі.

Криминалистикалық диагностика процесінің құры-

лымын жалпы алғанда былайша байқауға болады: мақ-

сатын анықтау, обһектілерді алдын ала зерттеу, диаг-

ностикалық белгілерді талдау, ұқсастығына қарай са-

лыстыру, алынған нәтижелерді дәлдеп түзету және баға

беру, қорытынды құрастыру. Келтірілген үлгіде

бәрімізге мәлім криминалистикалық идентификация-

лық процесс байқалып отыр. Бұл жерде ешбір кереғар-

лық жоқ. Бұрын айтып кеткендей, идентификация мен

диагностиканың жалпы мәселелері көп. Алайда екі про-

цесс сатыларының сәйкес келуі, олардың тәуелсіз, дер-

бес болуына кедергі болмайды. Бұл жерде басқаға назар

аударған жөн: салыстырмалы зерттеу әдісі екеуінде де

қолданылады (идентификацияда - жеке дара обһектіні

анықтау үшін; диагностикада - оқиғаның нақты ситуа-

циялық жағдайының бар екендігін айқындау үшін) .

Идентификация кезінде обһектінің белгілері ізде кес-

кінделген белгілермен салыстырылады, олар сәйкес кел-

генде жеке дара, бірегей обьектінің теңдігі туралы айтуға

болады. Диагностиканың мақсаты- нақтылықтыанықтау,

бірақ та ситуацияның бірегей жағдайларын анықтау

міндетті емес. Бұл жерде салыстыру әдісі заңдылықтарға

сәйкес әдеттегі қайталанушы оқиға ситуациясын бейнеле-

нулер бойынша қарастырылатын ситуациямен салыстыру

үшін қолданылады. Қай диагностика болмасын, медици-

налық, техникалық немесе криминалистикалық, оныңтүп-

тамыры ұқсастық бойынша салыстыру болып табылады.

Әдеттегіситуациядан мүмкін болатын ауытқулардың

әр қилы болуы бір мағыналы қорытынды беруді қиын-

датады. Диагностикалық сипаттағы қорытындының

нақтылылығы зерттеудегі ситуация туралыақпараттың

сипаты мен мөлшеріне байланысты болады, ал сарапта-

ма кезінде - жоғарыда айтылғанмен қатар сарапшыға

қойылған сұрақтардың нақтылылық деңгейіне байла-

нысты болады.

Ұқсастыру әдісімен қатар диагностикалық процесте

модельдеу, сараптау, экстраполяция (мұқият өңдеу)

әдістері де кеңінен қолданылады. Криминалистикалық

идентификация теориясында обьектілерді идентифика-

циялауға жататын және идентификациялауға көмекте-

сетін (ізделіп отырған және тексеріске жататын) деп

жіктеу орын алады. Мұндай жіктеме диагностикада да

бар. Бұл жерде обьектілер диагностикалауға жататын-

дар және диагностикалауға көмектесетіндер деп

бөлінеді. Диагностикалауға жататындар қатарына

обһектінің жағдайы, қасиеті, оқиға механизмі жатады.

Диагностикалауға көмектесетіндер - жоғарыда аталған

жағдайды, қасиетті, механизмді материалдық түрде

бейнелейтін белгілер. Заттық ортада бейнеленген және

оқиға қозғалысын анықтайтын ситуациялық жағдай-

лар ізделіп отырғандарға жатады, ал тергеушінің, сот-

тың, сарапшының болжамдары, процеске қатысушы-

лардың (жәбірленуші, күдікті, айыпталушы) түсінікте-

мелері тексеріске жататындар қатарына енеді.

Осылайша, криминалистикалық диагностика деп

тергеудегі оқиға жағдайын, құбылыс немесе фактілер

мәнін, зерттеудегі обьектінің жағдайы мен қасиетін

білікті адаммен анықтауды айтамыз. Жалпы «диагности-

ка» термині гректің (4іаапов(1Ков - тани білетін деген

ұғымды білдіреді. Жоғарыдағыға мысал ретінде, оқиға

болған жердегі аяқ киім ізі бойынша адамның шамамен

бойын, жүру бағыты мен жылдамдығын, жүк тасымалда-

ғанын және тағы басқа жағдайларды анықтауға болады.

Криминалистикалық диагностика обьектілері:

- ізделіп отырған (диагностируемые), ол дегеніміз,

қылмыс механизмі, обьект қасиеті, жағдай, ситуация;

“- тексеріске жататын (диагностируюццие), ол

дегеніміз, материалды түрде бейнеленетін және қылмыс

механизмін, обһект қасиетін, жағдайын сипаттайтын

белгілер.

Криминалистикалық диагностика субьектілеріне

қылмыстың алдын алуда және соттық зерттеу барысында

диагностикалық сұрақтарды шеше алатын адамдар, яғни,

тергеуші, сарапшы, маман, сот және басқалар жатады.

Криминалистикалық диагностика нысандары:

- процессуалдық (процессуалдық әрекеттер жүргізу

кезіндегі) ;

- процессуалдықемес (криминалистік болжам құрас-

тыру, сараптамалық әдістемелер жасау кезіндегі) .

Криминалистикалық диагностика міндеттері:

а) обьекті қасиеті мен жағдайын анықтау, оның

берілген сипатына дәл келуі (дәл келмеуі) ;

ә) құбылыс фактісінің мәнін анықтау, обьект алғаш-

қы күйінің өзгерістері;

6) оқиға жағдайын, механизмін және фактілер ара-

сындағы байланысты анықтау.

Криминалистикалық диагностиканың гылыми

негіздері:

а) оқиғаны, оның кескінделулері арқылы оқи білу

мүмкіндігі;

ә) криминалистикалық мағынасы бар ақпараттың

пайда болу заңдылықтары;

6) қылмыс механизмінің (адам, зат қасиеттерінің)

кескінделу модельдері туралы криминалистика ғылы-

мының мағлұматтары;

в) криминалистикалық диагностика жасау әдістемесі.

Диагностикалық зерттеу кезеңдері:

а) міндетті құрастыру (мысалы, қол саусақ, аяқ киім,

сындыру құралының іздері арқылы қылмыскердің

әрекеттерін қалпына келтіру) ;

ә) іздерде кескінделген обһектілердің белгілерін оқи

білу;

6) белгілерді зерттеу нәтижелеріне сүйене отырып,

процесс немесе басқа обһект типтік моделін құрастыру;

в) типтік модельді табылған белгілермен салыстыру ар-

қылы обһект белгілерін, қасиетін, процесс механизмін,

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

Ұқсас жұмыстар

Криминалистикалық диагностиканың міндеттері

Криминалистикалық идентификация және диагностика

Криминалистикалық диагностика теориясы ғылыми шешім ретінде

Сот фотографиясы

Криминалистикалық ұқсату, диагностика топтық меншікті анықтау

Криминалистиканың әдістері

Криминалистика пәнiнен дәрістер кешені

Криминалистика пәні жүйесі және міндеттері

Криминалистикалық идентификацияның ғылыми негіздері

Бесінші оқиға

Пәндер

Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.

Ақпарат

Қосымша

Email: info@stud.kz