Қаратау ырғайы

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНІҢ АУЫЛШАРУАШЫЛЫҚ МИНИСТРЛІГІ

С. Сейфулли н ат. Қазақ агротехникалық университеті

Факультет: Орман шаруашылығы, жабайы табиғат және қоршаған орта

Кафедра: Орман ресурстары және Орман шаруашылығы

РЕФЕРАТ ТАҚЫРЫБЫ: Қаратау ырғайы Cotoneaster karatavicus

Орындаған: Кайрат Исаков

20-04-топтың студенті

Тексерген: Айдарханова Г. С, б. ғ. д.,

Биология ғылымдары кафедрасының профессоры

Нұр-Султан, 2021

МАЗМҰНЫ: МАЗМҰНЫ

МАЗМҰНЫ: Кіріспе

: 3

МАЗМҰНЫ:

??? өсімдіктер жүйесі

(Өсімдіктің түрі қазақша, орысша, латынша қалай аталады, қандай тұқымдасқа, туыстасқа жатады)

: 4

МАЗМҰНЫ: ??? вегетативті және генеративті органдарының ерекшеліктері (Өсімдіктің тамыры, сабағы, жапырақтары, бүршіктері туралы сипаттау қажет; фотоларын, суреттерін келтіру керек)

: 5-6

МАЗМҰНЫ: ??? анатомиялык және морфологиялық құрылысы ( Өсімдіктің микроскоппен қарағанда байқалатын ұлпаларының, жасушаларының ерекшеліктерін баяндау керек. Қандай әдебиет көзінен алынғанына сілтеме беру керек)

: 7-8

МАЗМҰНЫ: Дамуынын тіршілік циклі. Көбеюі

: 9

МАЗМҰНЫ: ??? биологиялық және практикалық маңызы

: 10

МАЗМҰНЫ: Қолданылған әдебиеттер тізімі (қазақша, орысша, ағылшын тілдеріндегі 20-23 дана әдебиеттер көзі болу керек )

: 11

Кіріспе

Ырғай - дегеніміз жапырақты немесе мәңгі жасыл, баяу өсетін бұталар, биіктігі 0, 3-тен 2 м-ге дейін, жапырақтары орташа болып келеді, қарапайым, ауыспалы, тұтас. Жапырақтары төменгі жағында сұр-жасыл, жоғарғы жағында ашықтау түске боялған, ал жазда қара-жасыл, жылтыр, күзде - қызарған секілді ерекше түске енеді.

Өзі тез көбеюге қабілетті болып келеді, бірақ аумақты кең шаруашылық қажеттілікке, мал жайылымына және отын ретінде қолданғандықтан, саны тез азаюда. Сондықтан қорғауға алынып, Қазақстанның қызыл кітабына 2006 жылы енгізілген.

1. Өсімдік жүйесі

Раушангүлд тұқымдас ( Rosaceae ) - бұл қос жарнақтыға тобына жататын бұта болып саналады, бірақ кейде ағаш тәріздес болып келеді, негізінен бір немесе екі жыл өмір сүретін өсімдік. Жер бетінде өте кең таралған, бірнеше континенттерде жақсы таралған, негізінен, көбінесе қоңыржайа аймақтарда жақсы өседі, 100ден асатын туыс бар, 3 - мыңдай астам түрі анықталып белгіленген. Ал өз елімізде 36 туыс бар, 200ден көп және түрлердің 12і сирект кездесетін өсімдіктерге жатады, сондықтан осыларды өз қорғауына алған, еліміздің “Қызыл кітабына” тіркелінген. Осы тұқымдасқа жатьатын өсімдіктің жапырағы күрделі болып келеді, жапырақтың орналасуы кезек - кезек, жиегі толық, бүтін болады, қосалқы жапырақшалары да болады.

Раушандылар (Rosoideae) тұқымшасы. Ағаш тектес өсімдіктерден жапырағын түсіретін немесе мәңгі жасыл бұталар, жартылай бұталар, сирек кішігірім ағаштар жатады. Тұқымшада 50 туыстың 1700-ге жуық түрі бар.

Раушан немесе итмұрын ( Rosa) туысы - бұтақтары мен өркендерінде тікендері бар бұталар немесе кішігірім ағаштар. Жапырақтары дара қауырсынды, жиі жылда түсетіндер, сирек көпжылдықтар.

Раушангүлдер ( Семейство Розоцветные -Rosaceae ) тұқымдасына жатады, оның ішінде Қара ырғай ( Cotoneaster (Medic) - Кизильник ) туысына, оның ішінде Қаратау ырғайы ( C. karatavicus (Pojark) - Кизильник каратавский ) түрі болып саналады.

Раушангүлдер тұқымдасының, нақты Қара ырғай туысының 2 түрі бар. Олар: 1) Қара жемiстi қара ырғай - C. melanocarpa (Lodd. ) -Кизильник черноплодный

2) Қаратау қара ырғайы - C. karatavicus (Pojark) - Кизильник каратавский

Ботаникалық сипаттамасы:

Сабағы Қарабүлдіргеннің, итмұрынның, долананың және де раушанның сабақтарында тікенектері болады. Тікенексіз түрлері де өте көп.

Жапырағы: Раушангүлділердің жапырақтары барлығында бірдей емес. Жай жапырақтылары: алма, алмұрт, долана, шие, өрік және т. б. ағаштарында болады. Күрделі жапырақтар (үшқұлақты) бүлдірген, құлпынай, таңқурай; қауырсын тәрізді күрделі: итмұрын, шетен, қараған; саусақ салалы күрделі: жатаған қазтабан және т. б. кездеседі.

Ырғай туысы- Кизильник - Cotoneaster

Ырғай (лат. Cotoneáster) - қызғылт (Rosaceae) тұқымдасының кішкентай ағаштарынан сирек кездесетін бұталы бұталардың тұқымы. Өсімдік атауы грек тілінен шыққан.

Ырғай (Cotoneaster) туысы - көлемдері, әр түрлі бұталар. Жапырақтары қарапайым, шеттері бүтін дөңгелектен ұзыншаға дейін. Гүлдері ұсақ болып келеді, қызыл түсті немесе ақ түсті болады, қылқанды, масақ тәрізді гүл шоғырында н/е жалғыз-жалғыздан өседі, жапырақтанғаннан кейін гүлдей бастайды. Жемістері өте ұсақ, алма тәрізді, қара немесе қызыл түсті, жеуге жарамайды. Ұнтақты әрі етті 2-5 сүйегі болады. Ырғайлар бұталы шіліктер түрінде өседі, көгалдандыруға кеңінен қолданады.

Ботаникалық ерекшелігі

Ырғай - дегеніміз жапырақты немесе мәңгі жасыл, баяу өсетін бұталар болғандықтан, биіктігі 0, 3-тен 2 м-ге дейін өседі, жапырақтары орташа болып келеді, қарапайым және тұтас. Жапырақтары төменгі жағында сұр-жасыл, жоғарғы жағында ашықтау түске боялған, ал жазда қара-жасыл, жылтыр, күзде - қызарған секілді ерекше түске енеді.

Гүлдену кезеңі маусым айында болады. Гүлдер ақ түсті не қызғылт болып келеді. Бұл өсімдіктің жемістері - 2-5 тұқымы бар кішкентай қызыл кейде қара алма секілді пішіні шар тәрізді болып келеді. Олардың ұнтақты дәмі бар. Кейбір осы туыстың түрлерінің жемістерін адам баласына жеуге жарамды деп санаған . Жапырақтары пішіні өте тар сына секілді негізі сопақша келген кей біреулерінде ұзынша болып келген, негізінен домалақ пішінді болвп саналады, жапырақ қалыңдығы өте жұқа. Гүлдері көлемдері өте қысқа, әрі тығыз.

Жемістер ашық қызыл, шашыраңқы жасуша болып келген.

Жапырақтары қысқа жапырақты, тұтас болып келеді. Гүлдері ақ түсті немесе қызғылт, жалғыз болады. Жемістері өте кішкентай, қызғылт, кейде қанық қызыл немесе қара түске ие, бірнеше сүйектері бар. Көпшілік түрлер Гүлдену жағдайында да, жеміс пісіп, беру кезінде де өте сәндік жемістер бұтақтарында ұзақ уақыт қалады. Бұл өте жақсы бал өсімдіктерінің қатарына жатады. Салыстырмалы түрде жай өседі. Егін егуде жасл құрылыста таспа құрттары ретінде және де топтарда кең қолданысқа ие. Тұқымы, қабағы, кесу және егу арқылы таратылады. Еуропада, Солтүстік Африкада және Азияның климаты қоңыржай болып келетін климатында өсетін 40-қа жуық түрі кездеседі (егер Жапония жерін есепке алмағанда) .

Таралуы ( Ареал )

Ырғай Еуропада, Азияда (Жапониядан басқа), Солтүстік Африка мен Солтүстік Америкада кең таралған, ол жерде 40-қа жуық түрі бар. Ол жазықта да, таулы жерлерде де өседі-тау бөктерінен Альпі белдеуіне дейін, жартасты беткейлерде, жартастарда, шөгінділерде, өзен жартастарында, орман жиектерінде өседі. Тұқым өкілдері Еуразияда, Солтүстік Африка мен Солтүстік Америкада өседі. Қазақстанның оңтүстік бөлігінде, нақтырақ айтсақ Түркестан облысында және Жамбыл облысында 3 Қаратау ырғайы тіркелген.

Экологиялық ерекшелігі

Ырғайдың артықшылықтарына топырақ пен ылғалдылыққа және аязға өте төзімділігіне, түтін, шаң мен газға, одан да басқа өсімдікке зияны бар газдарға төзімділігіне сұранысты қамтиды. Өсімдіктерді трансплантацияға, яғни бір нақты өсіп тұрған орынынан екінші бір орынға, яғни басқа тіршілік мекеніне қайта отырғызуды жақсы көтереді деген сөз. Тағы бір артықшылығы кесуге жақсы көтереді. Ескіріп қалған бұталарды жасарту үшін түбегейлі, толығымен кесуді қолдануға болады.

Ырғайлар тұқымдармен және вегетативті түрде таралады. Жоғары ылғалдылықта, яғни плёнка астында тез тамыр алады. Кесу н/е қырқу үшін ең жақсы кезең - шілде айының екінші жартысы болып саналады. Субстраты тең мөлшерде алынған шымтезек (ауыл арасында «қи» деп те айтылады) пен құм қоспасынан тұрады.

Алаун Ырғай түрлері және Жылтыр Ырғай Қызыл кітапқа енгізілген болатын. Сүрегін пышақ жасауда, яғни қолға ұстайтын ағаш ретінде жасайды.

Шаруашылық маңызы

Ырғайды құмды беткейлерді бекіту үшін, хеджирлеу және сәндік өсімдік ретінде қолданылады. Ботаникалық бақтардың коллекцияларында ырғай 1864 жылдан бері белгілі. Ескі бұталарды жасарту үшін түбегейлі кесуді қолдануға болады. Аумағы үлкен шаруаларға және де басқа да шаруашылық мақсаттармен, мал жайылуына, жалпы жайылымға пайдаланады, жылу мен жарық, әрі тамақ жасау үшін өртеп, яғни қажетті отын ретінде де қолданылады.

Ырғай - Кизильник - Cotoneáster туысының түрлері:

Қаратау жотасының (Батыс Тянь-Шань) оңтүстік және орталық бөлігінде, тастақты және ұсақ тасты баурайында және шатқал түбінде кездеседі. Тез көбейеді, бірақ аумақты шаруашылық қажеттілікке, мал жайылымы және отын ретінде пайдаланғандықтан, саны тез азаюда. Сондықтан қорғауға алынып, Қазақстанның Қызыл кітабына енгізілген.

Ботаникалық сипаты

Биіктігі 1, 5 м болатын бұта түрінде кездеседі.

Жапырақтары ұзынша жұмыртқа тәріздес, түп жағы жіңішке сына тәрізденген.

3-6 гүлі қысқа әрі тығыз дәнжарнақты гүлшоғырына топталып, қалың гүлсағаққа орналасқан.

Жемісі ашық қызыл түсті, жұмсақ.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.