Қазіргі заманғы Қазақстан тарихы
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
Д. Серікбаев атындағы Шығыс Қазақстан мемлекеттік
техникалық университеті
Р. Айдарбаева
Қазіргі заманғы Қазақстан тарихы
Оқу құралы
Өскемен
2017
ӘӨЖ: 94(574)(075.8)
Пікір білдірушілер:
Айдарбаева Р.
Қазіргі заманғы Қазақстан тарихы: Оқу құралы. - Өскемен: ШҚМТУ, 2017.- 104 бет.
Оқу құралы жоғарғы оқу орындарында жаңадан енгізілген Қазақстанның қазіргі заманғы тарихы пәнінің маңызды бір бөлігі - ХХ ғасыр тарихын қамтиды. Оқу құралында осы кезеңде орын алған маңызды тарихи оқиғаларға жаңаша тұрғыдан баға берілген.
Ұсынылып отырған оқу құралы студенттердің Қазақстан тарихы пәні бойынша білімдерін тереңдетуге, семинар сабақтарына дайындалуға көмекші құрал болады
(C) ШҚМТУ,
1 ҚАЗАҚСТАН 1917 ЖЫЛҒЫ ЕКІ РЕВОЛЮЦИЯ АРАЛЫҒЫНДА
1.1 Қазақстандағы қосөкіметтілік және оның ерекшеліктері
Міндеттері:
* самодержавиені құлатып, республика орнату;
* демократиялық өзгертулерді жүзеге асырып, өзекті мәселелерді (аграрлық, ұлт, соғыс пен бітім туралы) шешу
Міндеттері:
* самодержавиені құлатып, республика орнату;
* демократиялық өзгертулерді жүзеге асырып, өзекті мәселелерді (аграрлық, ұлт, соғыс пен бітім туралы) шешу
Алғышарттары:
* Экономикалық күйзеліс;
* Майдандағы орыс әскерінің жеңілістері;
* Жұмысшы қозғалысының күшеюі;
* Ұлт аймақтарындағы көтерілістер
Алғышарттары:
* Экономикалық күйзеліс;
* Майдандағы орыс әскерінің жеңілістері;
* Жұмысшы қозғалысының күшеюі;
* Ұлт аймақтарындағы көтерілістер
1917 ЖЫЛҒЫ АҚПАН БУРЖУАЗИЯЛЫҚ-ДЕМОКРАТИЯЛЫҚ РЕВОЛЮЦИЯСЫ
1917 ЖЫЛҒЫ АҚПАН БУРЖУАЗИЯЛЫҚ-ДЕМОКРАТИЯЛЫҚ РЕВОЛЮЦИЯСЫ
Кемшіліктері:
* Ұлттық - аймақтық өзін-өзі билеу құқығын беруден тартынды
* Отаршылдық басқару органдарын жоймады
* Шаруаларға жер бермеді
* Империалистік соғысты жалғастырды
Кемшіліктері:
* Ұлттық - аймақтық өзін-өзі билеу құқығын беруден тартынды
* Отаршылдық басқару органдарын жоймады
* Шаруаларға жер бермеді
* Империалистік соғысты жалғастырды
Тарихи маңызы :
* Патша өкіметінің геноцид саясатын тежеді
* Ұлт саясатында халықтардың теңдігін қолдайтынын мәлімдеді
* Халықтың кейбір демократиялық бостандықтарға қолы жетті
Тарихи маңызы :
* Патша өкіметінің геноцид саясатын тежеді
* Ұлт саясатында халықтардың теңдігін қолдайтынын мәлімдеді
* Халықтың кейбір демократиялық бостандықтарға қолы жетті
ҚОСӨКІМЕТТІҢ ОРНАУЫ
(1917 ж. ақпан-наурызы)
ҚОСӨКІМЕТТІҢ ОРНАУЫ
(1917 ж. ақпан-наурызы)
БУРЖУАЗИЯЛЫҚ УАҚЫТША ҮКІМЕТ
БУРЖУАЗИЯЛЫҚ УАҚЫТША ҮКІМЕТ
ЖҰМЫСШЫ, ШАРУА ЖӘНЕ СОЛДАТ ДЕПУТАТТАРЫНЫҢ КЕҢЕСТЕРІ
ЖҰМЫСШЫ, ШАРУА ЖӘНЕ СОЛДАТ ДЕПУТАТТАРЫНЫҢ КЕҢЕСТЕРІ
Қосөкіметтің мәні:
* Уақытша үкіметтің қолында нақты билік болды, алайда мықты әлеуметтік негізі болмады;
* Кеңестер кең әлеуметтік күшке ие болды, алайда нақты биліктері болмады
Қосөкіметтің мәні:
* Уақытша үкіметтің қолында нақты билік болды, алайда мықты әлеуметтік негізі болмады;
* Кеңестер кең әлеуметтік күшке ие болды, алайда нақты биліктері болмады
Ресейдегі барша халыққа Ағайындық, Теңдік, Бостандық күні туды. Жаңа құрылған үкімет дүкенін сүйеу үшін қазаққа ұйымдасу керек. Жаңа құрылған ел болу дүкенін нығайту үшін тегі басқа барша халықтармен үйір болу керек. Учредительное собрание сайлауларына қазақ болып қамдану керек. ...Енді араздық, өштік, дау-жанжал, талас партиялық сыйыспаларды тастау керек. Көксерлік жұмыстарын - бірлік, әділдік болсын! Жер мәселесін де қозғап, тезірек қолға ала беріңдер. Біз қалайтын патшалық түрі - демократическая республика.
Құдайдан басқа ешкімнен құрықпаңдар. Түзулікпен іс етіңдер, жаңа үкіметті сүйеңдер, ...өзіміздің майдандағы жұмысшыларымызға болысыңдар.
Ә. БӨКЕЙХАНОВ, М. ДУЛАТОВ және басқалар.
Қазақ газеті, 24 наурыз 1917 жыл
Ресейдегі барша халыққа Ағайындық, Теңдік, Бостандық күні туды. Жаңа құрылған үкімет дүкенін сүйеу үшін қазаққа ұйымдасу керек. Жаңа құрылған ел болу дүкенін нығайту үшін тегі басқа барша халықтармен үйір болу керек. Учредительное собрание сайлауларына қазақ болып қамдану керек. ...Енді араздық, өштік, дау-жанжал, талас партиялық сыйыспаларды тастау керек. Көксерлік жұмыстарын - бірлік, әділдік болсын! Жер мәселесін де қозғап, тезірек қолға ала беріңдер. Біз қалайтын патшалық түрі - демократическая республика.
Құдайдан басқа ешкімнен құрықпаңдар. Түзулікпен іс етіңдер, жаңа үкіметті сүйеңдер, ...өзіміздің майдандағы жұмысшыларымызға болысыңдар.
Ә. БӨКЕЙХАНОВ, М. ДУЛАТОВ және басқалар.
Қазақ газеті, 24 наурыз 1917 жыл
УАҚЫТША ҮКІМЕТТІҢ ЖҮРГІЗГЕН ІС-ШАРАЛАРЫ
УАҚЫТША ҮКІМЕТТІҢ ЖҮРГІЗГЕН ІС-ШАРАЛАРЫ
1917 жыл 14 наурыз - Бұратаналарды тыл жұмыстарына алу тоқтатылды
1917 жыл 14 наурыз - Бұратаналарды тыл жұмыстарына алу тоқтатылды
1917 жыл 20 наурыз - Азаматтардың дін ұстауына, дінге сенуіне, ұлтқа байланысты құқықтарды шектеудің күшін жою туралы қаулы
1917 жыл 20 наурыз - Азаматтардың дін ұстауына, дінге сенуіне, ұлтқа байланысты құқықтарды шектеудің күшін жою туралы қаулы
1917 жыл 18 наурыз - 1916 жылғы көтеріліс кезінде қазақтарға күш көрсеткен орыстарға кешірім беру туралы қаулы
1917 жыл 18 наурыз - 1916 жылғы көтеріліс кезінде қазақтарға күш көрсеткен орыстарға кешірім беру туралы қаулы
1917 жыл 5 мамыр - Қара жұмысқа алғандарды еліне қайтару туралы қаулы
1917 жыл 5 мамыр - Қара жұмысқа алғандарды еліне қайтару туралы қаулы
1917жыл 8 қыркүйек - Жетісу облысының 1916 жылғы көтеріліс кезінде зардап шеккен халқына қазынадан 11 млн. 150000 сом бөлу туралы қаулы (5 млн. сомы - жергілікті халыққа, 6 млн. 150000 сомы - орыс халқына)
1917жыл 8 қыркүйек - Жетісу облысының 1916 жылғы көтеріліс кезінде зардап шеккен халқына қазынадан 11 млн. 150000 сом бөлу туралы қаулы (5 млн. сомы - жергілікті халыққа, 6 млн. 150000 сомы - орыс халқына)
ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ЖАҢА БИЛІК ОРГАНДАРЫ
(1917 ж. наурыз-маусым)
ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ЖАҢА БИЛІК ОРГАНДАРЫ
(1917 ж. наурыз-маусым)
1917 ж. наурыз-мамыр айларында жұмысшы және солдат депутаттарының Кеңестері құрылды (Омбы, Ташкент, Семей, Верный, Перовск, Қазалы, Ақтөбе)
1917 ж. наурыз-мамыр айларында жұмысшы және солдат депутаттарының Кеңестері құрылды (Омбы, Ташкент, Семей, Верный, Перовск, Қазалы, Ақтөбе)
1917 ж. наурызында Уақытша үкімет органдары - атқару комитеттері құрылды (Петропавл, Семей, Зайсан, Павлодар, Көкпекті)
1917 ж. наурызында Уақытша үкімет органдары - атқару комитеттері құрылды (Петропавл, Семей, Зайсан, Павлодар, Көкпекті)
1917 ж. наурыз-сәуірінің басында Қазақ және мұсылман комитеттері құрылды (Орал, Верный, Ақмола, Семей, Әулие-Ата)
1917 ж. наурыз-сәуірінің басында Қазақ және мұсылман комитеттері құрылды (Орал, Верный, Ақмола, Семей, Әулие-Ата)
Ә. Бөкейханов-Торғай облысы комиссары;
М.Тынышпаев-Жетісу облысы комиссары;
М.Шоқай-Түркістан комитетінің мүшесі;
Х.Досмухамедов, Ж.Акпаев, А.Кенжин, А.Кенесарин-Уақытша үкіметтің Қазақстан мен Түркістандағы өкілдері
Ә. Бөкейханов-Торғай облысы комиссары;
М.Тынышпаев-Жетісу облысы комиссары;
М.Шоқай-Түркістан комитетінің мүшесі;
Х.Досмухамедов, Ж.Акпаев, А.Кенжин, А.Кенесарин-Уақытша үкіметтің Қазақстан мен Түркістандағы өкілдері
Төрағалары:
Р. Мәрсеков (Семей),
А. Тұрлыбаев (Ақмола), Ы.Жайнақов (Жетісу), Е.Итбаев (Омбы)
Төрағалары:
Р. Мәрсеков (Семей),
А. Тұрлыбаев (Ақмола), Ы.Жайнақов (Жетісу), Е.Итбаев (Омбы)
Басшылары:
А.Н.Морозов (Шымкент),
А.М.Поволоцкий (Петропавл) - большевиктер;
Л.С.Юдин (Семей), Домашев (Верный), Н.Эйдельман (Қазалы)- эсерлер
Басшылары:
А.Н.Морозов (Шымкент),
А.М.Поволоцкий (Петропавл) - большевиктер;
Л.С.Юдин (Семей), Домашев (Верный), Н.Эйдельман (Қазалы)- эсерлер
1.2 Қазақ өлкесінде 1917 жылы құрылған саяси партиялар мен ағымдар және Алаш қозғалысы
Саяси партиялар мен ағымдар
Құрылған уақыты
Жетекшілері
Әлеуметтік негізі
Бағыты
Қара жұмысшылар одағы (Верный)
1917 ж. көктемі-жазы
Ж. Бабаев, А. Розыбакиев
Тыл жұмысынан оралған қара жүмысшылар, ұсталар, кірпіш зауыттарының жұмысшылары, қолөнершілер, қызметкерлер
Уақытша үкіметтің халыққа қарсы саясатын әшкереледі, қазақтар арасында большевиктік идеяларды таратты. Садақ сатиралық журналын шығарып, Жетісудың қалалары мен елді мекендеріне таратты
Шуро-и-ислами (Ислам кеңесі)
1917 ж. сәуір
М. Карры,
У. Ходжаев, М. Бехбуди, М.Шоқай т.б.
Жәдидтік (буржуазиялық-либералдық ұлттық қозғалыс) бағытты ұстанушы жергілікті ұлттық-демократиялық қозғалыс мүшелері
Уақытша үкімет саясатын қолдап, Түркістанның демократиялық жолмен дамуын жақтады. Партия ұйымдары Сырдария және Жетісу облыстарының біраз қалаларында құрылды
Шуро-и-улема (Дінбасылар кеңесі)
1917 ж. маусым
С. Лапин
Мұсылман қозғалысының консервативті бөлігі
Тұрмыста және қоғамдық өмірде шариғат заң - дары мен дәстүрлі қоғамдық қатынастарды сақтап қалуды жақ - тады
Жас қазақ (Ақмола)
1917 ж.
көктемі
С. Сейфуллин, А. Асылбеков, Б. Серікбаев т.б.
Ауыл мұғалімдері мен оқушы жастар
Алғашында мәдени-ағартушылық мәселелерді көтерді. Кейіннен саяси күреске тартылып, өз қимыл-әрекеттерін большевиктермен байланыстыруды ұсынды
Қазақ жастарының революцияшыл одағы
(Әулиеата, Мерке)
1917 ж.
көктемі
Т. Рысқұлов, Қ. Сарымолдаев, Т. Тоқбаев т.б.
Қазақ-қырғыз жастары
Әулиеата большевиктерімен тығыз қарым-қатынаста болды, қазақ-қырғыз жастары арасында үгіт-насихат жұмыстарын жүргізді
Алаш
1917 ж.
шілде
Ә. Бөкейханов
Капиталистік даму жолына бағыт алған ұлт зиялылары
Ресейде демократияшыл федерациялық республика болуын жақтады, Қазақ облыстарының ұлттық-аймақтық автономиясын құруға ұмтылды
Иттифок-и-муслимин
1917 ж.
қыркүйек
Түркістан және қазақ мұсылмандарының ұлттық-демократиялық қозғалыс мүшелері
Парламенттік негіздегі Түркістан федерациялық республикасын құруды ұсынды
Социал-демократия
1917 ж.
наурыз
А.Н.Морозов (Шымкент),
А.М.Поволоц-кий (Петропавл) - большевиктер
Теміржолшылар, қала жұмысшылары, еңбекші халықтың әр түрлі топтары
Патша әкімшілігі органдарын жою, саяси тұтқындарды босату, 8 сағаттық жұмыс күнін енгізу, Қытайдан босқындарды қайтару
Кадеттер*
(конституция-шыл демократтар)
1917 ж.
көктем
Солшыл либералдық буржуазиялық бағытты жақтаушылар
Бөлінбес біртұтас Ресейді, конституциялық монархия құруды, қоныстандыру саясатын жақтады. Семейде Свободная речь газетін шығарды
Эсерлер*
(социалист-революционер-лер)
1917 ж.
көктем
Ұсақ буржуазиялық топ өкілдері
Жерді шаруаларға беру, жер-бүкіл халықтың меншігі ұранын көтерді. Патша өкіметінің отырлау саясатын айыптау
Үш жүз
(Қырғыз социалистік партиясы)
1917 ж.
күзі
М. Әйткенов, К. Тоғысов
Ұсақ буржуазияшыл әртекті топ өкілдері
Ескі үкімет билігін толығымен жойып, қазақ халқының өз алдына бөлек отау құруын жүзеге асыруды ұсынды. Кеңестерді қолдап, Алашпартиясының бас сынаушысына айналды
*Ресей саяси партияларының жергілікті ұйымдары ретінде құрылды
АЛАШ ПАРТИЯСЫНЫҢ
БАҒДАРЛАМАСЫ (жоба)
(1917 жылы 21 қарашада Қазақ газетінде жарияланған)
АЛАШ ПАРТИЯСЫНЫҢ
БАҒДАРЛАМАСЫ (жоба)
(1917 жылы 21 қарашада Қазақ газетінде жарияланған)
бағдарлама
бағдарлама
Жергілікті бостандық
Қазақ облыстары өз билігі өзінде тұтас бір мемл-ке бірігіп, автон. негізде Ресей Федерациясының құрамына енбек
Жергілікті бостандық
Қазақ облыстары өз билігі өзінде тұтас бір мемл-ке бірігіп, автон. негізде Ресей Федерациясының құрамына енбек
Мемлекет қалпы
Ресей демократиялық федеративті республика болады.
Үкімет басында Учредительное собрание мен Г. Думаға қалауынша келісімді жылға сайланған президент болады
Мемлекет қалпы
Ресей демократиялық федеративті республика болады.
Үкімет басында Учредительное собрание мен Г. Думаға қалауынша келісімді жылға сайланған президент болады
Негізгі құқық
Ресей республикасында дінге, қанға қарамай, еркек-әйел демей адам баласы тең болады
Негізгі құқық
Ресей республикасында дінге, қанға қарамай, еркек-әйел демей адам баласы тең болады
Дін ісі
Дін ісі мемлекет ісінен айырылады. Діндер тең құқылы. Дін таратуға еріктілік
Дін ісі
Дін ісі мемлекет ісінен айырылады. Діндер тең құқылы. Дін таратуға еріктілік
Жер мәселесі
Жер мәселесіне байланысты заң қабылданып, қазақ алдымен өз жерінен енші алғанша, ішкі Ресейден қоныс аудару тоқтатылады. Жер сыбағасы тұрған жерінен, атамекенін әркімнің тілегіне сай ауылға, ұлысқа, руға бөлінеді
Жер мәселесі
Жер мәселесіне байланысты заң қабылданып, қазақ алдымен өз жерінен енші алғанша, ішкі Ресейден қоныс аудару тоқтатылады. Жер сыбағасы тұрған жерінен, атамекенін әркімнің тілегіне сай ауылға, ұлысқа, руға бөлінеді
Салық
Салық мал - ауқат, табысқа қарай байға-байша, кедейге - кедейше әділ жолмен белгіленеді
Салық
Салық мал - ауқат, табысқа қарай байға-байша, кедейге - кедейше әділ жолмен белгіленеді
Ғылым-білім үйрету
Оқу ордаларының кімге болса да ашық және ақысыз. Бастауыш мектептерде ана тілінде оқиту; қазақ тілінде
Ғылым-білім үйрету
Оқу ордаларының кімге болса да ашық және ақысыз. Бастауыш мектептерде ана тілінде оқиту; қазақ тілінде
2 ҚАЗАҚСТАНДА КЕҢЕС ӨКІМЕТІНІҢ ОРНАУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
2.1 1917 ж. Қазан революциясы және Қазақстан
1917 ж. РЕВОЛЮЦИЯЛЫҚ ДАҒДАРЫСТЫҢ АЛҒЫШАРТТАРЫ
1917 ж. РЕВОЛЮЦИЯЛЫҚ ДАҒДАРЫСТЫҢ АЛҒЫШАРТТАРЫ
Бірінші дүние жүзілік соғысқа байланысты туындаған қарама-қайшылықтар
Бірінші дүние жүзілік соғысқа байланысты туындаған қарама-қайшылықтар
Патша үкіметінің солқылдақ саясатына байланысты қарама-қайшылықтар
Патша үкіметінің солқылдақ саясатына байланысты қарама-қайшылықтар
Объективті сипаттағы қарама-қайшылықтар
Объективті сипаттағы қарама-қайшылықтар
+ Қала мен ауыл арасында
+ Орталық пен шет аймақтар арасында
+ Орыстар мен басқа ұлт өкілдері арасында
+ Мемлекет пен жеке адам арасында
+ Қала мен ауыл арасында
+ Орталық пен шет аймақтар арасында
+ Орыстар мен басқа ұлт өкілдері арасында
+ Мемлекет пен жеке адам арасында
+ Помещиктік жер иеленудің сақталып қалуы
+ Өнеркәсіптік қайта құрулардың аяқталмауы
+ Ұлттық элитаның қалыптасуы
+ Буржуазия-ның саяси биліктен шеттетілуі
+ Жаңа жағдайға халықты әлеуметтік бейімдеу шараларының жүзеге асырылмауы
+ Дамыған либералдық және парламенттік дәстүрлердің болмауы
+ Помещиктік жер иеленудің сақталып қалуы
+ Өнеркәсіптік қайта құрулардың аяқталмауы
+ Ұлттық элитаның қалыптасуы
+ Буржуазия-ның саяси биліктен шеттетілуі
+ Жаңа жағдайға халықты әлеуметтік бейімдеу шараларының жүзеге асырылмауы
+ Дамыған либералдық және парламенттік дәстүрлердің болмауы
+ Майдандағы жеңілістер
+ Соғыс шығындарының өсуі
+ Әлеуметтік құлдырау (аштық, күйзеліс, көптеген солдаттардың опат болуы)
+ Экономика дамуында үйлеспеушіліктің күшеюі
+ Көлік жұмысының бұзылуы
+ Либералдар тарапынан патша үкіметі саясатына сынның күшеюі
+ Биліктің дәрменсіздігінің күшеюі
+ Қоғам мен әскерде революциялық күштердің бел алуы
+ Майдандағы жеңілістер
+ Соғыс шығындарының өсуі
+ Әлеуметтік құлдырау (аштық, күйзеліс, көптеген солдаттардың опат болуы)
+ Экономика дамуында үйлеспеушіліктің күшеюі
+ Көлік жұмысының бұзылуы
+ Либералдар тарапынан патша үкіметі саясатына сынның күшеюі
+ Биліктің дәрменсіздігінің күшеюі
+ Қоғам мен әскерде революциялық күштердің бел алуы
Деревняларда қарулы көтерілістердің өсуі
Деревняларда қарулы көтерілістердің өсуі
Меньшевиектер мен эсерлер қатарындағы жікке бөлінушілік
Меньшевиектер мен эсерлер қатарындағы жікке бөлінушілік
Соғысқа қарсы әрекеттердің күшеюі
Соғысқа қарсы әрекеттердің күшеюі
1917 ж. КҮЗІНДЕГІ БИЛІК ДАҒДАРЫСЫ
1917 ж. КҮЗІНДЕГІ БИЛІК ДАҒДАРЫСЫ
Жергілікті және орталықтағы Кеңестерде большевиктер ықпалының күшеюі
Жергілікті және орталықтағы Кеңестерде большевиктер ықпалының күшеюі
Жергілікті билік органдарында большевиктер санының артуы
Жергілікті билік органдарында большевиктер санының артуы
Әскери гарнизондарда солшыл радикал партиялар ықпалының артуы
Әскери гарнизондарда солшыл радикал партиялар ықпалының артуы
1917 ж. РЕСЕЙДЕГІ САЯСИ ПАРТИЯЛАР САНЫ
Партиялар
мүшелерінің саны, мың адам
наурыз
қазан
әскер қатарында
РСДРП(б)
24
350
50
РСДРП(м)
45(мамыр)
193
23
Эсерлер
500
700
250
Эсер-максималистер
3
50-60
Кадеттер
10-12
70
300 ұйымға жуық
1917 ЖЫЛДЫҢ КҮЗІНДЕГІ
БҮКІЛРЕСЕЙЛІК ӘЛЕУМЕТТІК-ЭКОНОМИКАЛЫҚ ДАҒДАРЫСТЫҢ БЕЛГІЛЕРІ
* Бірінші дүниежүзілік соғыс Ресейдің шаруашылық қирауына алып келді. 1917 ж. жазына қарай өнеркәсіптік сектордың өнімі 1916 ж. салыстырғанда 36,5 пайызға азайды
* 1917 ж. наурызынан қазан айына дейін 800 жуық кәсіпорын жабылып, бұрын-соңды болмаған жұмыссыздыққа алып келді
* Қаржы жүйесі толықтай істен шықты. Уақытша үкімет өзі басқарған 8 айдың ішінде 9 млрд. сомның несиелік билеттерін басып шығарды, ал Николай II үкіметі соғыс болған 32 ай ішінде 8,3 млрд. сомның қағаз ақшасын шығарған болатын
* Керенка деп аталған қағаз ақшаның орасан зор көлемде Ресей экономикасына енгізілуі бұрын-соңды болмаған ауыр инфляция тудырды. 1917 ж. қазанына қарай рубльдің сатып алу мүмкіншілігі бар-жоғы 6-7 тиынды құрады, ал жалақы 50 пайызға қысқарды
* Уақытша өкімет солқылдақтық танытып, бірде-бір маңызды мәселені шеше алмады
* Елде қалыптасқан жағдай халықтың наразылығын күшейтті. Уақытша үкіметтен үміттерін үзген халық неғұрлым радикалды бағыттағы саяси күштерге қолдау көрсете бастады
2.2 Қазақстанда кеңес өкіметінің орнауы
(1917 ж. қазанынан 1918 ж. наурызына дейін)
Кеңес - тер билігі
Сыр - да - ри - яда
1917 жы - лы 30 қазан - да Пе - ровскіде билік бейбіт жағдай - да жұмыс - шы сол - дат де - путат - та - рының қолы - на көшті
1917 жы - лы 1 қара - шада 4 күнге со - зылған шайқас негізінде Таш - кент - те
Кеңес - тер билігі 1917 жы - лы қара - шада Шым - кент - те (бейбіт түрде)
1917 жы - лы 7 қара - шада Түркістан - да
Кеңес - тер билігі Торғай об - лы - сын - да
1917 жы - лы 25 жел - тоқсан - да Қос - та - най - да қарулы күрес нәти - жесінде (бас - шы - сы В. М. Чек - ша - ров)
1918 жы - лы 8 қаңтар - да Ақтөбе - де (бас - шы - сы В. Ф. Зин - ченко)
1918 жы - лы қаңтар - да Торғай, Ырғыз уез - дерінде
1918 жы - лы 18 қаңтар - да Орын - борда
Кеңес - тер билігі Солтүстік және Шығыс Қазақстан - да
1917 жы - лы 22 қара - шада Пет - ро - павл - да Кеңес - тер билігін қолы - на алған Уақыт - ша Ре - волю - ци - ялық Ко - митет билікке келді (бас - шы - сы И. Д. Ду - бинин)
1917 жы - лы 25 жел - тоқсан - да Ақмо - лада
1917 жы - лы жел - тоқсан - да Көкше - та - уда
1918 жы - лы 2 қаңтар - да Ат - ба - сар - да
1918 жы - лы 18 қаңтар - да Өске - мен - де
1918 жы - лы 19 қаңтар - да Пав - ло - дар - да қарулы күрес нәти - жесінде
1918 жы - лы 17 ақпан - да Се - мей - де
Кеңес - тер билігі Ба - тыс Қазақстан - да
1918 жы - лы 15 қаңтар - да Орал - да Кеңес өкіметі ор - на - ды. Бірақ осы жыл - дың на - уры - зын - да ақ гвар - ди - яшы - лар конт - рре - волю - ци - ялық төңкеріс жа - сап, Кеңес - терді биліктен тай - дыр - ды. Орал - да Кеңес өкіметі аза - мат соғысы жыл - да - рын - да ғана ор - на - ды
1917 жы - лы 2 жел - тоқсан - да Бөкей ор - да - сын - да
Кеңес - тер билігі Жетісу - да
1918 жы - лы 3 на - урыз - да Вер - ный - да қару - лы көтеріліс нәти - жесінде
1918 жы - лы на - урыз айын - да Жетісу об - лы - сының бар - лық өлкесінде Кеңес - тер билігі ор - на - ды. Жетісу өңірінде Кеңес өкіметін ор - на - ту жо - лын - да Ж. Ба - ба - ев, А. Ро - зыба - ки - ев, Т. Бот - кин, Т. Өте - пов т. б. ре - волю - ци - онер - лер аян - бай күресті
Бітім туралы Декретте кеңес үкіметі барлық соғысушы жақтарға аннекциясыз және контрибуциясыз демократиялық бітім жасау үшін тез арада келіссөздер бастауды ұсынды
Бітім туралы Декретте кеңес үкіметі барлық соғысушы жақтарға аннекциясыз және контрибуциясыз демократиялық бітім жасау үшін тез арада келіссөздер бастауды ұсынды
25 қазанда таңертең В.И.Ленин әзірлеген Ресей азаматтарына деген үндеу жарияланды
25 қазанда таңертең В.И.Ленин әзірлеген Ресей азаматтарына деген үндеу жарияланды
25 қазанның кешінде Смольныйда Кеңестердің Бүкілресейлік II съезі ашылды. Съезд Жұмысшыларға, солдаттарға және шаруаларға үндеуінде бүкіл өкімет билігінің Кеңестерге өткенін мәлімдеп, қарулы көтерілістің жеңіп шыққанын баян етті
25 қазанның кешінде Смольныйда Кеңестердің Бүкілресейлік II съезі ашылды. Съезд Жұмысшыларға, солдаттарға және шаруаларға үндеуінде бүкіл өкімет билігінің Кеңестерге өткенін мәлімдеп, қарулы көтерілістің жеңіп шыққанын баян етті
Жер туралы декретте жерге жеке меншік жойылып, ол мемлекет меншігіне өтетіндігі жарияланды
Жер туралы декретте жерге жеке меншік жойылып, ол мемлекет меншігіне өтетіндігі жарияланды
КЕҢЕС ӨКІМЕТІНІҢ АЛҒАШҚЫ ІС-ШАРАЛАРЫ
КЕҢЕС ӨКІМЕТІНІҢ АЛҒАШҚЫ ІС-ШАРАЛАРЫ
1917 ж. 20 қарашасында Кењес өкіметінің Ресей мен Шығыстың барлық еңбекші мұсылмандарына Үндеуі жарияланып, онда мұсылмандардың діни сенімдері мен әдет-ғұрыптары, ұлттық және мәдени мекемелеріне еркіндік беріледі, қорғалады делінді
1917 ж. 20 қарашасында Кењес өкіметінің Ресей мен Шығыстың барлық еңбекші мұсылмандарына Үндеуі жарияланып, онда мұсылмандардың діни сенімдері мен әдет-ғұрыптары, ұлттық және мәдени мекемелеріне еркіндік беріледі, қорғалады делінді
1917 ж. 3 қарашасында Ресей халықтары құқықтарының Декларациясы жарияланды. Онда жұмысшы-шаруа мемлекетінің ұлт саясатының негізгі принциптері: Ресей халықтарының теңдігі мен егеменділігі, олардыњ өзінің мемлекет құрылысын өзі шешу құқығы жарияланды.
Ұлттық және этникалық азшылық пен топтардың еркін дамуы, ұлттық және діни артықшылықтарды жою - Кеңес өкіметінің ұлт саясатының бағдарламасы осындай болды
1917 ж. 3 қарашасында Ресей халықтары құқықтарының Декларациясы жарияланды. Онда жұмысшы-шаруа мемлекетінің ұлт саясатының негізгі принциптері: Ресей халықтарының теңдігі мен егеменділігі, олардыњ өзінің мемлекет құрылысын өзі шешу құқығы жарияланды.
Ұлттық және этникалық азшылық пен топтардың еркін дамуы, ұлттық және діни артықшылықтарды жою - Кеңес өкіметінің ұлт саясатының бағдарламасы осындай болды
ҰЛТТЫҚ АВТОНОМИЯЛАРДЫҢ ҚҰРЫЛУЫ
Ақпан революциясынан кейін, бұрынғы патша өкіметіне бағынышты болған Орта Азия елдерінің аумақтық тұтастығын қалпына келтіру мәселесі алдыңғы орынға шықты.
Соның ішінде қазақ халқын жер-суымен бір құрылымға біріктіру мақсатымен 1917 жылы желтоқсанда Алаш үкіметі құрылды. Алайда Алаш автономиясын Кеңес үкіметі мойындағысы келмеді. 1918 жылы ақпанда құрамына оңтүстіктегі қазақ аймақтары кіретін Түркістан автономиясы (Қоқан) да большевиктердің қарулы күштерінің нәтижесінде құлатылды
Ақпан революциясынан кейін, бұрынғы патша өкіметіне бағынышты болған Орта Азия елдерінің аумақтық тұтастығын қалпына келтіру мәселесі алдыңғы орынға шықты.
Соның ішінде қазақ халқын жер-суымен бір құрылымға біріктіру мақсатымен 1917 жылы желтоқсанда Алаш үкіметі құрылды. Алайда Алаш автономиясын Кеңес үкіметі мойындағысы келмеді. 1918 жылы ақпанда құрамына оңтүстіктегі қазақ аймақтары кіретін Түркістан автономиясы (Қоқан) да большевиктердің қарулы күштерінің нәтижесінде құлатылды
1918 жылы 1 мамырда РКСФР құрамындағы Түркістан Автономиялық Кеңестік Республикасы дүниеге келді. Қазақ халқын Кеңес өкіметі жағына шығару мақсатында, В.И. Ленин 1919 жылдың 10 шілдесінде "Қырғыз (Қазақ) өлкесін басқаратын революциялық комитет туралы уақытша ережеге" қол қойды. Комитет мүшелігіне алғашында А.Байтұрсынов, Ә.Жангелдин, Б.Қаратаев, т.б. еніп, әкімшілік орталығы Орынборда орналасты
1918 жылы 1 мамырда РКСФР құрамындағы Түркістан Автономиялық Кеңестік Республикасы дүниеге келді. Қазақ халқын Кеңес өкіметі жағына шығару мақсатында, В.И. Ленин 1919 жылдың 10 шілдесінде "Қырғыз (Қазақ) өлкесін басқаратын революциялық комитет туралы уақытша ережеге" қол қойды. Комитет мүшелігіне алғашында А.Байтұрсынов, Ә.Жангелдин, Б.Қаратаев, т.б. еніп, әкімшілік орталығы Орынборда орналасты
1919 жылы 27 тамызда Сібір өлкесін басқару үшін Сібір революциялық комитеті (Сибревком) құрылып, әкімшілік орталығы болып Омбы қаласы белгіленді. Орта жүз қазақтары қоныстанған бұрынғы Қостанай уезі түгелдей Челябі губерниясына қосылып, ал Ақмола облысы Омбы губерниясы атанып, оның құрамына осы облыстан Көкшетау, Атбасар, Петропавл және Омбы уездері де енді. Павлодар, Қарқаралы, Аягөз, Зайсан және Өскемен уъездері Сибревкомның құзырына көшті
1919 жылы 27 тамызда Сібір өлкесін басқару үшін Сібір революциялық комитеті (Сибревком) құрылып, әкімшілік орталығы болып Омбы қаласы белгіленді. Орта жүз қазақтары қоныстанған бұрынғы Қостанай уезі түгелдей Челябі губерниясына қосылып, ал Ақмола облысы Омбы губерниясы атанып, оның құрамына осы облыстан Көкшетау, Атбасар, Петропавл және Омбы уездері де енді. Павлодар, Қарқаралы, Аягөз, Зайсан және Өскемен уъездері Сибревкомның құзырына көшті
Осы мәселеге байланысты басталған екі жақты талас-тартысты шешу үшін 1920 жылы тамызда Ленин бұрынғы Дала өлкесінің батысы мен шығысындағы даулы аймақты бөлшектемей, жаңадан құрылатын Қазақ автономиясы Республикасына тұтас қалпында қосуға нұсқау берді
Осы мәселеге байланысты басталған екі жақты талас-тартысты шешу үшін 1920 жылы тамызда Ленин бұрынғы Дала өлкесінің батысы мен шығысындағы даулы аймақты бөлшектемей, жаңадан құрылатын Қазақ автономиясы Республикасына тұтас қалпында қосуға нұсқау берді
1920 жылы 26 тамызда Қырғыз (қазақ) Автономиялық Кеңестік Социалистік Республикасын құру туралы" Декрет қабылданды. 4 - 12 қазанда Қазақстан Кеңестерінің бірінші құрылтай съезі болып өтті. Орынбор қаласы - Қазақстанның алғашқы астанасы болды.
1924 жылы 27 қазанда қабылданған КСРО Конституциясына сәйкес КСРО
ОАК-нің екінші сессиясында Түркістан АКСР-інің құрамындағы қазақтар
мекендеген жерлердің Қазақ АКСР-іне қосылғандығы туралы қаулысы
бекітілді. Межелеу нәтижесінде Орта Азия аумағының 45,7%-ы, яғни 797,9
мың км² жері Қазақ АКСР-іне қосылды
1920 жылы 26 тамызда Қырғыз (қазақ) Автономиялық Кеңестік Социалистік Республикасын құру туралы" Декрет қабылданды. 4 - 12 қазанда Қазақстан Кеңестерінің бірінші құрылтай съезі болып өтті. Орынбор қаласы - Қазақстанның алғашқы астанасы болды.
1924 жылы 27 қазанда қабылданған КСРО Конституциясына сәйкес КСРО
ОАК-нің екінші сессиясында Түркістан АКСР-інің құрамындағы қазақтар
мекендеген жерлердің Қазақ АКСР-іне қосылғандығы туралы қаулысы
бекітілді. Межелеу нәтижесінде Орта Азия аумағының 45,7%-ы, яғни 797,9
мың км² жері Қазақ АКСР-іне қосылды
Өндіріс пен бөлуге жұмысшы бақылауын енгізу :
* 1918 ж. ақпанында Семей тері илеу, кеме жөндеу зауыттарында;
* Наурызда Ақмола Зингер акционерлік қоғамында;
* Доссор мұнай кәсіпшілігінде, Қарағанды шахталарында, Успен, Сарысу кеніштерінде енгізілуі
Өндіріс пен бөлуге жұмысшы бақылауын енгізу :
* 1918 ж. ақпанында Семей тері илеу, кеме жөндеу зауыттарында;
* Наурызда Ақмола Зингер акционерлік қоғамында;
* Доссор мұнай кәсіпшілігінде, Қарағанды шахталарында, Успен, Сарысу кеніштерінде енгізілуі
Банктерді национализациялау:
* 1918 ж. көктемінде Орыс-Азия банкісінің бөлімшелері;
* Өскемен қалалық банкі мен казначейлігі;
* Ақмола облысындағы ірі банктің бөлімшелері мемлекет қарамағына өтуі
Банктерді национализациялау:
* 1918 ж. көктемінде Орыс-Азия банкісінің бөлімшелері;
* Өскемен қалалық банкі мен казначейлігі;
* Ақмола облысындағы ірі банктің бөлімшелері мемлекет қарамағына өтуі
Өнеркәсіп пен көлікті национализациялау:
* 1918 ж. сәуірде Жетісу темір жолы;
* Арал, Сырдария, Ертіс теңіз және өзен пароходтықтары;
* 1918 ж. жазы, тау-кен өндірісінің 180 кәсіпорн мемлекет меншігіне өтуі
Өнеркәсіп пен көлікті национализациялау:
* 1918 ж. сәуірде Жетісу темір жолы;
* Арал, Сырдария, Ертіс теңіз және өзен пароходтықтары;
* 1918 ж. жазы, тау-кен өндірісінің 180 кәсіпорн мемлекет меншігіне өтуі
Жер мәселесі:
* Жер туралы Декретке сәйкес жерге жеке меншік жойылып, шаруаларға таратылып берілуі;
* қазақ халықына патша үкіметі тартып алған жерлерді қайтару
Жер мәселесі:
* Жер туралы Декретке сәйкес жерге жеке меншік жойылып, шаруаларға таратылып берілуі;
* қазақ халықына патша үкіметі тартып алған жерлерді қайтару
КЕҢЕС ӨКІМЕТІНІҢ АЛҒАШҚЫ ӘЛЕУМЕТТІК-ТАПТЫҚ ІС-ШАРАЛАРЫ
КЕҢЕС ӨКІМЕТІНІҢ АЛҒАШҚЫ ӘЛЕУМЕТТІК-ТАПТЫҚ ІС-ШАРАЛАРЫ
экономикалық
салада
экономикалық
салада
әлеуметтік
салада
әлеуметтік
салада
Азық-түлік мәселесі:
* жаппай аштыққа жол бермеу үшін солтүстік Қазақстаннан Мәскеу, Петербор және Түркістан халқы үшін азық-түлік жинау;
* ауқатты шаруалардан артық өнімдерін күшпен тартып алу
Азық-түлік мәселесі:
* жаппай аштыққа жол бермеу үшін солтүстік Қазақстаннан Мәскеу, Петербор және Түркістан халқы үшін азық-түлік жинау;
* ауқатты шаруалардан артық өнімдерін күшпен тартып алу
Халықтың денсаулығын сақтау:
* ауруханалар құрылысы үшін қаражат бөлу, ауылдарда емханалар ашу;
* қажетті мамандармен, дәрі-дәрмекпен қамтамасыз ету
Халықтың денсаулығын сақтау:
* ауруханалар құрылысы үшін қаражат бөлу, ауылдарда емханалар ашу;
* қажетті мамандармен, дәрі-дәрмекпен қамтамасыз ету
Халық ағарту ісі:
* бастауыш білім ана тілінде және 8 жастан бастап балалар үшін міндетті;
* мектептердің, әсіресе қазақ мектептерінің санын көбейту, мектеп мұғаімдерін даярлау
Халық ағарту ісі:
* бастауыш білім ана тілінде және 8 жастан бастап балалар үшін міндетті;
* мектептердің, әсіресе қазақ мектептерінің санын көбейту, мектеп мұғаімдерін даярлау
Жұмыссыздықпен күрес:
* ақысыз тамақтандыру пункттерін ашу;
* жұмыссыздарға көмек көрсету ерікті қоғамдарын құру;
* еңбек биржаларын құру;
* қоғамдық жұмыстар ұйымдастыру;
* азық-түлік бағасының өсуіне шек қою
Жұмыссыздықпен күрес:
* ақысыз тамақтандыру пункттерін ашу;
* жұмыссыздарға көмек көрсету ерікті қоғамдарын құру;
* еңбек биржаларын құру;
* қоғамдық жұмыстар ұйымдастыру;
* азық-түлік бағасының өсуіне шек қою
2.3 II жалпықазақ съезі және Алаш автономиясы
Ә.Бөкейханов:
съезде
өкілдері болмаған Қазақстанды мекендейтін орыстардың еркін білмейінше
автономия жариялауды кідірте тұру қажет
Ә.Бөкейханов:
съезде
өкілдері болмаған Қазақстанды мекендейтін орыстардың еркін білмейінше
автономия жариялауды кідірте тұру қажет
Х. Досмұхамедов:
автономияны дереу жариялау қажет
Х. Досмұхамедов:
автономияны дереу жариялау қажет
АЛАШ АВТОНОМИЯСЫ
(1917 -- 1920)
АЛАШ АВТОНОМИЯСЫ
(1917 -- 1920)
1917 ж. 5-13 желтоқсанда Орынбор қаласында өткен II жалпықазақ съезі құрылғаны жарияланған
1917 ж. 5-13 желтоқсанда Орынбор қаласында өткен II жалпықазақ съезі құрылғаны жарияланған
Қаралған мәселелер
Қаралған мәселелер
Қазақ-қырғыз автономиясының жер үстіндегі түгі-суы, астындағы кені Алаш мүлкі деп жариялау
Қазақ-қырғыз автономиясының жер үстіндегі түгі-суы, астындағы кені Алаш мүлкі деп жариялау
Территориялық- ұлттық Алаш автономиясын құру
Аумағы: Бөкей елі, Орал, Торғай, Ақмола, Семей, Жетісу, Сырдария облыстары,
Ферғана, Самарқан облыстарындағы және Амудария бөліміндегі қазақ уездері, Закаспий облысындағы және Алтай губерниясындағы іргелес болыстардың жері
Төрағасы: Ә. Бөкейханов
Астанасы: Алаш-қала (Семей)
Территориялық- ұлттық Алаш автономиясын құру
Аумағы: Бөкей елі, Орал, Торғай, Ақмола, Семей, Жетісу, Сырдария облыстары,
Ферғана, Самарқан облыстарындағы және Амудария бөліміндегі қазақ уездері, Закаспий облысындағы және Алтай губерниясындағы іргелес болыстардың жері
Төрағасы: Ә. Бөкейханов
Астанасы: Алаш-қала (Семей)
Қазақ-қырғыз арасында тұрған аз халықтың құқықтарын теңгеру. Алашорда Уақытша Халық Кеңесін 25 мүшеден құрып, оның 10 мүшесін орыс және басқа халық өкілдерінен сайлау
Қазақ-қырғыз арасында тұрған аз халықтың құқықтарын теңгеру. Алашорда Уақытша Халық Кеңесін 25 мүшеден құрып, оның 10 мүшесін орыс және басқа халық өкілдерінен сайлау
Алаш Автономиясының Конституциясын Бүкілресейлік құрылтай жиналысында бекіту
Алаш Автономиясының Конституциясын Бүкілресейлік құрылтай жиналысында бекіту
370
370
ЭСЕРЛЕР
ЭСЕРЛЕР
175
175
БОЛЬШЕВИКТЕР
БОЛЬШЕВИКТЕР
1918 ж. Құрылтай жиналысында негізгі саяси партиялардың өкілеттіліктері
1918 ж. Құрылтай жиналысында негізгі саяси партиялардың өкілеттіліктері
ҰЛТТЫҚ ТОПТАРДАН
ҰЛТТЫҚ ТОПТАРДАН
86
86
СОЛШЫЛ ЭСЕРЛЕР
СОЛШЫЛ ЭСЕРЛЕР
40
40
КАДЕТТЕР
КАДЕТТЕР
17
17
МЕНЬШЕВИКТЕР
МЕНЬШЕВИКТЕР
15
15
2.4 Қазақстан Азамат соғысы жылдарында
АЗАМАТ СОҒЫСЫНЫҢ СЕБЕПТЕРІ ЖӘНЕ БАСТАЛУЫ
АЗАМАТ СОҒЫСЫНЫҢ СЕБЕПТЕРІ ЖӘНЕ БАСТАЛУЫ
+ Биліктің алмасуы және меншік түрлерінің өзгеруіне байланысты әлеуметтік-экономикалық және саяси қарама-қайшылықтардың шиеленісуі;
+ Құрылтай жиналысын большевиктердің күшпен таратуына байланысты демократиялық жолмен даму мүмкіндігінің жойылуы;
+ Әр түрлі саяси күштер мен әлеуметтік топтар арасында саяси және әлеуметтік ымырашылдық тәжірибесінің болмауы,большевиктердің ұлттық келісім тактикасына кеш түсуі;
+ Большевиктердің экономикалық саясаты және оны жүзеге асыру әдістері экономикалық дағдарысты жоя алмауы;
+ Шетел интервенттерінің Ресейдің ішкі істеріне араласуы
+ Биліктің алмасуы және меншік түрлерінің өзгеруіне байланысты әлеуметтік-экономикалық және саяси қарама-қайшылықтардың шиеленісуі;
+ Құрылтай жиналысын большевиктердің күшпен таратуына байланысты демократиялық жолмен даму мүмкіндігінің жойылуы;
+ Әр түрлі саяси күштер мен әлеуметтік топтар арасында саяси және әлеуметтік ымырашылдық тәжірибесінің болмауы,большевиктердің ұлттық келісім тактикасына кеш түсуі;
+ Большевиктердің экономикалық саясаты және оны жүзеге асыру әдістері экономикалық дағдарысты жоя алмауы;
+ Шетел интервенттерінің Ресейдің ішкі істеріне араласуы
Азамат соғысының басталу мерзімі туралы әр түрлі көзқарастар
Азамат соғысының басталу мерзімі туралы әр түрлі көзқарастар
1919 ж. мамыры -
Чехословак корпусының бүлігі
1919 ж. мамыры -
Чехословак корпусының бүлігі
1917 ж. қазаны -
Большевиктердің билікке келуі
1917 ж. қазаны -
Большевиктердің билікке келуі
1917 ж. ақпаны -
Самодержавиенің құлатылуы
1917 ж. ақпаны -
Самодержавиенің құлатылуы
РЕСЕЙДЕГІ АЗАМАТ СОҒЫСЫ (1917-1920 жж.)
(Ю.А. Поляков бойынша)
К
Е
З
Е
Ң
Д
Е
Р
I
1917 ж. ақпан-наурыз
Самодержавиенің құлатылуы, қоғамның жіктелуі
II
1917 ж. наурыз-қазан
Қоғамдағы қарсыласудың шиеленісуі, азамат соғысының алғышарттарының пайда болуы
III
1917 ж. қазан-
1918 ж. наурыз
Уақытша үкіметтің құлатылуы, кеңес өкіметінің орнауы, қарулы күрестің кең тарауы
IV
1918 ж. наурыз-маусым
Қарама-қарсы күштердің зорлық-зомбылық пен террорды кеңінен қолдана бастауы, ақтар мен қызылдардың әскери күштерінің қалыптасуы
V
1918 ж. жазы-
1920 ж. соңы
Тұрақты әскердің, соның ішінде шетел интервенттерінің қатысуымен соғыс қимылдары, экономиканың милитаризациялануы
VI
1921-1922 жж.
Азамат соғысының бірте-бірте аяқталып, тоқтауы
ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ АЗАМАТ СОҒЫСЫНЫҢ НЕГІЗГІ ОҚИҒАЛАРЫ
КЕЗЕҢДЕРІ
НЕГІЗГІ ОҚИҒАЛАР
1917 ж. қараша -
1918 ж. наурыз
Қазақстандағы Азамат соғысының негізгі ошақтарының бірі Орынборда қалыптасты. 1917 ж. қарашасында атаман А. Дутов Кеңес үкіметі қарсы қарулы бүлік жасады. Желтоқсанда Орынборда құрылған Алаш автономиясының басшылары А. Дутовқа қолдау көрсетіп, ортақ жау - большевизмге қарсы бірігіп күресетіндерін мәлімдеді.
Қараша айының басында Жетісуда және Оралда билік казак әскери кеңесі қолына өтті.
1918 ж. наурызда Гурьевті генерал В. Толстов басып алып, өзін Орал казактарының атаманы деп жариялады
1918 ж. мамыр - қараша
1918 ж. мамырында чехословак корпусының әскери тұтқындары бүлік жасап, Сібір, Новосибирск, Челябинск, Томск, Омбы, Петропавлды, маусымда Ақмола, Атбасар, Қостанай, Павлодар, Семейді алды. Торғай облысының көп бөлігі ақ гвардияшылардың қоластына өтті. Сөйтіп, Сібірде адмирал А. Колчак бастаған Бүкілресейлік Уақытша Сібір үкіметі орнады.
1918 ж. жазда Шығыс майданы, кейіннен Ақтөбе майданы құрылды. 1918 ж. шілде-қарашада Ә. Жангелдин экспедициясы Мәскеуден Ақтөбе майданына әскери киімдер мен қару-жарақ алып келді.
1918 ж. жазы мен күзінде Колчак армиясы Жетісуды шабуылдады. Оларға қарсы Солтүстік Жетісу майданы құрылды. 1918 ж. маусымы-1919 ж. қазаны - Черкасск қорғанысы.
1918 ж. күзде большевиктер Бөкей ордасында тұңғыш қазақ атты әскер полкін құрды
1918 ж. қараша -
1919 ж. қараша
Бірінші дүниежүзілік соғыстың аяқталуына байланысты шетел интервенциясы күшейді.
Ақмола, Семей облыстарында партизан соғысы өршіді. Ол ақтар мен қызылдар тарапынан орын алған террорға бейбіт халықтың қарсылығы болды.
1919 ж. қаңтарда Орынбор, шілдеде Орал ақтардан азат етілді.
1919 ж. көктемде Антантаның Кеңес еліне біріккен жорығы басталды.
1919 ж. жазда адмирал А. Колчактың Шығыс майданындағы негізгі күштері жеңілді. Бұл жағдай Батыс, Солтүстік, Шығыс Қазақстан мен Жетісуда қызылдардың үстемдігін орнатуға мүмкіндік берді. 1919 ж. қыркүйегінде Ақтөбе майданы жойылды
1919ж. қараша -
1920 ж. наурыз
1919 ж. аяғына қарай өлкенің негізгі аймақтары Қызыл Армияның бақылауында болды. Соған байланысты, 1920 ж. қаңтарында Орал майданы, наурызда Жетісу майданы жойылды
ӘСКЕРИ КОММУНИЗМ САЯСАТЫ
ӘСКЕРИ КОММУНИЗМ
ӘСКЕРИ КОММУНИЗМ
(1918-1921) МАҚСАТЫ
МАҚСАТЫ
ШАРАЛАРЫ
ШАРАЛАРЫ
Нарықтық, тауар-ақша қатынасын жойып, материалдық ынтаны экономикадан тыс, директивалық әдістермен ауыстыру, экономиканың барлық саласына қатаң мемлекеттік бақылау орнату
Нарықтық, тауар-ақша қатынасын жойып, материалдық ынтаны экономикадан тыс, директивалық әдістермен ауыстыру, экономиканың барлық саласына қатаң мемлекеттік бақылау орнату
+ Өнеркәсіпті национализациялау
+ Жаппай еңбек міндеткерлігін енгізу
+ Азық-түлікті бөлуде, жалақы төлеуде теңгерме ұстанымын қолдану
+ Қала мен ауыл арасында тікелей тауар алмасуын енгізу әрекеттері
+ Азық-түлік салғыртын енгізу
+ Жеке саудаға тыйым салу
+ Жерді жалға беруге және жалдамалы еңбекті пайдалануға тыйым салу
+ Өнеркәсіпті национализациялау
+ Жаппай еңбек міндеткерлігін енгізу
+ Азық-түлікті бөлуде, жалақы төлеуде теңгерме ұстанымын қолдану
+ Қала мен ауыл арасында тікелей тауар алмасуын енгізу әрекеттері
+ Азық-түлік салғыртын енгізу
+ Жеке саудаға тыйым салу
+ Жерді жалға беруге және жалдамалы еңбекті пайдалануға тыйым салу
БОЛЬШЕВИКТЕРДІҢ САЯСИ ДИКТАТУРАСЫ
БОЛЬШЕВИКТЕРДІҢ САЯСИ ДИКТАТУРАСЫ
САЛДАРЫ
САЛДАРЫ
Ауыр экономикалық және әлеуметтік дағдарыс
Ауыр экономикалық және әлеуметтік дағдарыс
Жаппай шаруалар көтерілістері
Жаппай шаруалар көтерілістері
Кеңес өкіметінің негіздеріне қауіп төнуі
Кеңес өкіметінің негіздеріне қауіп төнуі
Жаңа экономикалық саясатқа өту
Жаңа экономикалық саясатқа өту
Өнеркәсіпті жаппай национализация-лау өндірістің қирауын тоқтата ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Д. Серікбаев атындағы Шығыс Қазақстан мемлекеттік
техникалық университеті
Р. Айдарбаева
Қазіргі заманғы Қазақстан тарихы
Оқу құралы
Өскемен
2017
ӘӨЖ: 94(574)(075.8)
Пікір білдірушілер:
Айдарбаева Р.
Қазіргі заманғы Қазақстан тарихы: Оқу құралы. - Өскемен: ШҚМТУ, 2017.- 104 бет.
Оқу құралы жоғарғы оқу орындарында жаңадан енгізілген Қазақстанның қазіргі заманғы тарихы пәнінің маңызды бір бөлігі - ХХ ғасыр тарихын қамтиды. Оқу құралында осы кезеңде орын алған маңызды тарихи оқиғаларға жаңаша тұрғыдан баға берілген.
Ұсынылып отырған оқу құралы студенттердің Қазақстан тарихы пәні бойынша білімдерін тереңдетуге, семинар сабақтарына дайындалуға көмекші құрал болады
(C) ШҚМТУ,
1 ҚАЗАҚСТАН 1917 ЖЫЛҒЫ ЕКІ РЕВОЛЮЦИЯ АРАЛЫҒЫНДА
1.1 Қазақстандағы қосөкіметтілік және оның ерекшеліктері
Міндеттері:
* самодержавиені құлатып, республика орнату;
* демократиялық өзгертулерді жүзеге асырып, өзекті мәселелерді (аграрлық, ұлт, соғыс пен бітім туралы) шешу
Міндеттері:
* самодержавиені құлатып, республика орнату;
* демократиялық өзгертулерді жүзеге асырып, өзекті мәселелерді (аграрлық, ұлт, соғыс пен бітім туралы) шешу
Алғышарттары:
* Экономикалық күйзеліс;
* Майдандағы орыс әскерінің жеңілістері;
* Жұмысшы қозғалысының күшеюі;
* Ұлт аймақтарындағы көтерілістер
Алғышарттары:
* Экономикалық күйзеліс;
* Майдандағы орыс әскерінің жеңілістері;
* Жұмысшы қозғалысының күшеюі;
* Ұлт аймақтарындағы көтерілістер
1917 ЖЫЛҒЫ АҚПАН БУРЖУАЗИЯЛЫҚ-ДЕМОКРАТИЯЛЫҚ РЕВОЛЮЦИЯСЫ
1917 ЖЫЛҒЫ АҚПАН БУРЖУАЗИЯЛЫҚ-ДЕМОКРАТИЯЛЫҚ РЕВОЛЮЦИЯСЫ
Кемшіліктері:
* Ұлттық - аймақтық өзін-өзі билеу құқығын беруден тартынды
* Отаршылдық басқару органдарын жоймады
* Шаруаларға жер бермеді
* Империалистік соғысты жалғастырды
Кемшіліктері:
* Ұлттық - аймақтық өзін-өзі билеу құқығын беруден тартынды
* Отаршылдық басқару органдарын жоймады
* Шаруаларға жер бермеді
* Империалистік соғысты жалғастырды
Тарихи маңызы :
* Патша өкіметінің геноцид саясатын тежеді
* Ұлт саясатында халықтардың теңдігін қолдайтынын мәлімдеді
* Халықтың кейбір демократиялық бостандықтарға қолы жетті
Тарихи маңызы :
* Патша өкіметінің геноцид саясатын тежеді
* Ұлт саясатында халықтардың теңдігін қолдайтынын мәлімдеді
* Халықтың кейбір демократиялық бостандықтарға қолы жетті
ҚОСӨКІМЕТТІҢ ОРНАУЫ
(1917 ж. ақпан-наурызы)
ҚОСӨКІМЕТТІҢ ОРНАУЫ
(1917 ж. ақпан-наурызы)
БУРЖУАЗИЯЛЫҚ УАҚЫТША ҮКІМЕТ
БУРЖУАЗИЯЛЫҚ УАҚЫТША ҮКІМЕТ
ЖҰМЫСШЫ, ШАРУА ЖӘНЕ СОЛДАТ ДЕПУТАТТАРЫНЫҢ КЕҢЕСТЕРІ
ЖҰМЫСШЫ, ШАРУА ЖӘНЕ СОЛДАТ ДЕПУТАТТАРЫНЫҢ КЕҢЕСТЕРІ
Қосөкіметтің мәні:
* Уақытша үкіметтің қолында нақты билік болды, алайда мықты әлеуметтік негізі болмады;
* Кеңестер кең әлеуметтік күшке ие болды, алайда нақты биліктері болмады
Қосөкіметтің мәні:
* Уақытша үкіметтің қолында нақты билік болды, алайда мықты әлеуметтік негізі болмады;
* Кеңестер кең әлеуметтік күшке ие болды, алайда нақты биліктері болмады
Ресейдегі барша халыққа Ағайындық, Теңдік, Бостандық күні туды. Жаңа құрылған үкімет дүкенін сүйеу үшін қазаққа ұйымдасу керек. Жаңа құрылған ел болу дүкенін нығайту үшін тегі басқа барша халықтармен үйір болу керек. Учредительное собрание сайлауларына қазақ болып қамдану керек. ...Енді араздық, өштік, дау-жанжал, талас партиялық сыйыспаларды тастау керек. Көксерлік жұмыстарын - бірлік, әділдік болсын! Жер мәселесін де қозғап, тезірек қолға ала беріңдер. Біз қалайтын патшалық түрі - демократическая республика.
Құдайдан басқа ешкімнен құрықпаңдар. Түзулікпен іс етіңдер, жаңа үкіметті сүйеңдер, ...өзіміздің майдандағы жұмысшыларымызға болысыңдар.
Ә. БӨКЕЙХАНОВ, М. ДУЛАТОВ және басқалар.
Қазақ газеті, 24 наурыз 1917 жыл
Ресейдегі барша халыққа Ағайындық, Теңдік, Бостандық күні туды. Жаңа құрылған үкімет дүкенін сүйеу үшін қазаққа ұйымдасу керек. Жаңа құрылған ел болу дүкенін нығайту үшін тегі басқа барша халықтармен үйір болу керек. Учредительное собрание сайлауларына қазақ болып қамдану керек. ...Енді араздық, өштік, дау-жанжал, талас партиялық сыйыспаларды тастау керек. Көксерлік жұмыстарын - бірлік, әділдік болсын! Жер мәселесін де қозғап, тезірек қолға ала беріңдер. Біз қалайтын патшалық түрі - демократическая республика.
Құдайдан басқа ешкімнен құрықпаңдар. Түзулікпен іс етіңдер, жаңа үкіметті сүйеңдер, ...өзіміздің майдандағы жұмысшыларымызға болысыңдар.
Ә. БӨКЕЙХАНОВ, М. ДУЛАТОВ және басқалар.
Қазақ газеті, 24 наурыз 1917 жыл
УАҚЫТША ҮКІМЕТТІҢ ЖҮРГІЗГЕН ІС-ШАРАЛАРЫ
УАҚЫТША ҮКІМЕТТІҢ ЖҮРГІЗГЕН ІС-ШАРАЛАРЫ
1917 жыл 14 наурыз - Бұратаналарды тыл жұмыстарына алу тоқтатылды
1917 жыл 14 наурыз - Бұратаналарды тыл жұмыстарына алу тоқтатылды
1917 жыл 20 наурыз - Азаматтардың дін ұстауына, дінге сенуіне, ұлтқа байланысты құқықтарды шектеудің күшін жою туралы қаулы
1917 жыл 20 наурыз - Азаматтардың дін ұстауына, дінге сенуіне, ұлтқа байланысты құқықтарды шектеудің күшін жою туралы қаулы
1917 жыл 18 наурыз - 1916 жылғы көтеріліс кезінде қазақтарға күш көрсеткен орыстарға кешірім беру туралы қаулы
1917 жыл 18 наурыз - 1916 жылғы көтеріліс кезінде қазақтарға күш көрсеткен орыстарға кешірім беру туралы қаулы
1917 жыл 5 мамыр - Қара жұмысқа алғандарды еліне қайтару туралы қаулы
1917 жыл 5 мамыр - Қара жұмысқа алғандарды еліне қайтару туралы қаулы
1917жыл 8 қыркүйек - Жетісу облысының 1916 жылғы көтеріліс кезінде зардап шеккен халқына қазынадан 11 млн. 150000 сом бөлу туралы қаулы (5 млн. сомы - жергілікті халыққа, 6 млн. 150000 сомы - орыс халқына)
1917жыл 8 қыркүйек - Жетісу облысының 1916 жылғы көтеріліс кезінде зардап шеккен халқына қазынадан 11 млн. 150000 сом бөлу туралы қаулы (5 млн. сомы - жергілікті халыққа, 6 млн. 150000 сомы - орыс халқына)
ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ЖАҢА БИЛІК ОРГАНДАРЫ
(1917 ж. наурыз-маусым)
ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ЖАҢА БИЛІК ОРГАНДАРЫ
(1917 ж. наурыз-маусым)
1917 ж. наурыз-мамыр айларында жұмысшы және солдат депутаттарының Кеңестері құрылды (Омбы, Ташкент, Семей, Верный, Перовск, Қазалы, Ақтөбе)
1917 ж. наурыз-мамыр айларында жұмысшы және солдат депутаттарының Кеңестері құрылды (Омбы, Ташкент, Семей, Верный, Перовск, Қазалы, Ақтөбе)
1917 ж. наурызында Уақытша үкімет органдары - атқару комитеттері құрылды (Петропавл, Семей, Зайсан, Павлодар, Көкпекті)
1917 ж. наурызында Уақытша үкімет органдары - атқару комитеттері құрылды (Петропавл, Семей, Зайсан, Павлодар, Көкпекті)
1917 ж. наурыз-сәуірінің басында Қазақ және мұсылман комитеттері құрылды (Орал, Верный, Ақмола, Семей, Әулие-Ата)
1917 ж. наурыз-сәуірінің басында Қазақ және мұсылман комитеттері құрылды (Орал, Верный, Ақмола, Семей, Әулие-Ата)
Ә. Бөкейханов-Торғай облысы комиссары;
М.Тынышпаев-Жетісу облысы комиссары;
М.Шоқай-Түркістан комитетінің мүшесі;
Х.Досмухамедов, Ж.Акпаев, А.Кенжин, А.Кенесарин-Уақытша үкіметтің Қазақстан мен Түркістандағы өкілдері
Ә. Бөкейханов-Торғай облысы комиссары;
М.Тынышпаев-Жетісу облысы комиссары;
М.Шоқай-Түркістан комитетінің мүшесі;
Х.Досмухамедов, Ж.Акпаев, А.Кенжин, А.Кенесарин-Уақытша үкіметтің Қазақстан мен Түркістандағы өкілдері
Төрағалары:
Р. Мәрсеков (Семей),
А. Тұрлыбаев (Ақмола), Ы.Жайнақов (Жетісу), Е.Итбаев (Омбы)
Төрағалары:
Р. Мәрсеков (Семей),
А. Тұрлыбаев (Ақмола), Ы.Жайнақов (Жетісу), Е.Итбаев (Омбы)
Басшылары:
А.Н.Морозов (Шымкент),
А.М.Поволоцкий (Петропавл) - большевиктер;
Л.С.Юдин (Семей), Домашев (Верный), Н.Эйдельман (Қазалы)- эсерлер
Басшылары:
А.Н.Морозов (Шымкент),
А.М.Поволоцкий (Петропавл) - большевиктер;
Л.С.Юдин (Семей), Домашев (Верный), Н.Эйдельман (Қазалы)- эсерлер
1.2 Қазақ өлкесінде 1917 жылы құрылған саяси партиялар мен ағымдар және Алаш қозғалысы
Саяси партиялар мен ағымдар
Құрылған уақыты
Жетекшілері
Әлеуметтік негізі
Бағыты
Қара жұмысшылар одағы (Верный)
1917 ж. көктемі-жазы
Ж. Бабаев, А. Розыбакиев
Тыл жұмысынан оралған қара жүмысшылар, ұсталар, кірпіш зауыттарының жұмысшылары, қолөнершілер, қызметкерлер
Уақытша үкіметтің халыққа қарсы саясатын әшкереледі, қазақтар арасында большевиктік идеяларды таратты. Садақ сатиралық журналын шығарып, Жетісудың қалалары мен елді мекендеріне таратты
Шуро-и-ислами (Ислам кеңесі)
1917 ж. сәуір
М. Карры,
У. Ходжаев, М. Бехбуди, М.Шоқай т.б.
Жәдидтік (буржуазиялық-либералдық ұлттық қозғалыс) бағытты ұстанушы жергілікті ұлттық-демократиялық қозғалыс мүшелері
Уақытша үкімет саясатын қолдап, Түркістанның демократиялық жолмен дамуын жақтады. Партия ұйымдары Сырдария және Жетісу облыстарының біраз қалаларында құрылды
Шуро-и-улема (Дінбасылар кеңесі)
1917 ж. маусым
С. Лапин
Мұсылман қозғалысының консервативті бөлігі
Тұрмыста және қоғамдық өмірде шариғат заң - дары мен дәстүрлі қоғамдық қатынастарды сақтап қалуды жақ - тады
Жас қазақ (Ақмола)
1917 ж.
көктемі
С. Сейфуллин, А. Асылбеков, Б. Серікбаев т.б.
Ауыл мұғалімдері мен оқушы жастар
Алғашында мәдени-ағартушылық мәселелерді көтерді. Кейіннен саяси күреске тартылып, өз қимыл-әрекеттерін большевиктермен байланыстыруды ұсынды
Қазақ жастарының революцияшыл одағы
(Әулиеата, Мерке)
1917 ж.
көктемі
Т. Рысқұлов, Қ. Сарымолдаев, Т. Тоқбаев т.б.
Қазақ-қырғыз жастары
Әулиеата большевиктерімен тығыз қарым-қатынаста болды, қазақ-қырғыз жастары арасында үгіт-насихат жұмыстарын жүргізді
Алаш
1917 ж.
шілде
Ә. Бөкейханов
Капиталистік даму жолына бағыт алған ұлт зиялылары
Ресейде демократияшыл федерациялық республика болуын жақтады, Қазақ облыстарының ұлттық-аймақтық автономиясын құруға ұмтылды
Иттифок-и-муслимин
1917 ж.
қыркүйек
Түркістан және қазақ мұсылмандарының ұлттық-демократиялық қозғалыс мүшелері
Парламенттік негіздегі Түркістан федерациялық республикасын құруды ұсынды
Социал-демократия
1917 ж.
наурыз
А.Н.Морозов (Шымкент),
А.М.Поволоц-кий (Петропавл) - большевиктер
Теміржолшылар, қала жұмысшылары, еңбекші халықтың әр түрлі топтары
Патша әкімшілігі органдарын жою, саяси тұтқындарды босату, 8 сағаттық жұмыс күнін енгізу, Қытайдан босқындарды қайтару
Кадеттер*
(конституция-шыл демократтар)
1917 ж.
көктем
Солшыл либералдық буржуазиялық бағытты жақтаушылар
Бөлінбес біртұтас Ресейді, конституциялық монархия құруды, қоныстандыру саясатын жақтады. Семейде Свободная речь газетін шығарды
Эсерлер*
(социалист-революционер-лер)
1917 ж.
көктем
Ұсақ буржуазиялық топ өкілдері
Жерді шаруаларға беру, жер-бүкіл халықтың меншігі ұранын көтерді. Патша өкіметінің отырлау саясатын айыптау
Үш жүз
(Қырғыз социалистік партиясы)
1917 ж.
күзі
М. Әйткенов, К. Тоғысов
Ұсақ буржуазияшыл әртекті топ өкілдері
Ескі үкімет билігін толығымен жойып, қазақ халқының өз алдына бөлек отау құруын жүзеге асыруды ұсынды. Кеңестерді қолдап, Алашпартиясының бас сынаушысына айналды
*Ресей саяси партияларының жергілікті ұйымдары ретінде құрылды
АЛАШ ПАРТИЯСЫНЫҢ
БАҒДАРЛАМАСЫ (жоба)
(1917 жылы 21 қарашада Қазақ газетінде жарияланған)
АЛАШ ПАРТИЯСЫНЫҢ
БАҒДАРЛАМАСЫ (жоба)
(1917 жылы 21 қарашада Қазақ газетінде жарияланған)
бағдарлама
бағдарлама
Жергілікті бостандық
Қазақ облыстары өз билігі өзінде тұтас бір мемл-ке бірігіп, автон. негізде Ресей Федерациясының құрамына енбек
Жергілікті бостандық
Қазақ облыстары өз билігі өзінде тұтас бір мемл-ке бірігіп, автон. негізде Ресей Федерациясының құрамына енбек
Мемлекет қалпы
Ресей демократиялық федеративті республика болады.
Үкімет басында Учредительное собрание мен Г. Думаға қалауынша келісімді жылға сайланған президент болады
Мемлекет қалпы
Ресей демократиялық федеративті республика болады.
Үкімет басында Учредительное собрание мен Г. Думаға қалауынша келісімді жылға сайланған президент болады
Негізгі құқық
Ресей республикасында дінге, қанға қарамай, еркек-әйел демей адам баласы тең болады
Негізгі құқық
Ресей республикасында дінге, қанға қарамай, еркек-әйел демей адам баласы тең болады
Дін ісі
Дін ісі мемлекет ісінен айырылады. Діндер тең құқылы. Дін таратуға еріктілік
Дін ісі
Дін ісі мемлекет ісінен айырылады. Діндер тең құқылы. Дін таратуға еріктілік
Жер мәселесі
Жер мәселесіне байланысты заң қабылданып, қазақ алдымен өз жерінен енші алғанша, ішкі Ресейден қоныс аудару тоқтатылады. Жер сыбағасы тұрған жерінен, атамекенін әркімнің тілегіне сай ауылға, ұлысқа, руға бөлінеді
Жер мәселесі
Жер мәселесіне байланысты заң қабылданып, қазақ алдымен өз жерінен енші алғанша, ішкі Ресейден қоныс аудару тоқтатылады. Жер сыбағасы тұрған жерінен, атамекенін әркімнің тілегіне сай ауылға, ұлысқа, руға бөлінеді
Салық
Салық мал - ауқат, табысқа қарай байға-байша, кедейге - кедейше әділ жолмен белгіленеді
Салық
Салық мал - ауқат, табысқа қарай байға-байша, кедейге - кедейше әділ жолмен белгіленеді
Ғылым-білім үйрету
Оқу ордаларының кімге болса да ашық және ақысыз. Бастауыш мектептерде ана тілінде оқиту; қазақ тілінде
Ғылым-білім үйрету
Оқу ордаларының кімге болса да ашық және ақысыз. Бастауыш мектептерде ана тілінде оқиту; қазақ тілінде
2 ҚАЗАҚСТАНДА КЕҢЕС ӨКІМЕТІНІҢ ОРНАУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
2.1 1917 ж. Қазан революциясы және Қазақстан
1917 ж. РЕВОЛЮЦИЯЛЫҚ ДАҒДАРЫСТЫҢ АЛҒЫШАРТТАРЫ
1917 ж. РЕВОЛЮЦИЯЛЫҚ ДАҒДАРЫСТЫҢ АЛҒЫШАРТТАРЫ
Бірінші дүние жүзілік соғысқа байланысты туындаған қарама-қайшылықтар
Бірінші дүние жүзілік соғысқа байланысты туындаған қарама-қайшылықтар
Патша үкіметінің солқылдақ саясатына байланысты қарама-қайшылықтар
Патша үкіметінің солқылдақ саясатына байланысты қарама-қайшылықтар
Объективті сипаттағы қарама-қайшылықтар
Объективті сипаттағы қарама-қайшылықтар
+ Қала мен ауыл арасында
+ Орталық пен шет аймақтар арасында
+ Орыстар мен басқа ұлт өкілдері арасында
+ Мемлекет пен жеке адам арасында
+ Қала мен ауыл арасында
+ Орталық пен шет аймақтар арасында
+ Орыстар мен басқа ұлт өкілдері арасында
+ Мемлекет пен жеке адам арасында
+ Помещиктік жер иеленудің сақталып қалуы
+ Өнеркәсіптік қайта құрулардың аяқталмауы
+ Ұлттық элитаның қалыптасуы
+ Буржуазия-ның саяси биліктен шеттетілуі
+ Жаңа жағдайға халықты әлеуметтік бейімдеу шараларының жүзеге асырылмауы
+ Дамыған либералдық және парламенттік дәстүрлердің болмауы
+ Помещиктік жер иеленудің сақталып қалуы
+ Өнеркәсіптік қайта құрулардың аяқталмауы
+ Ұлттық элитаның қалыптасуы
+ Буржуазия-ның саяси биліктен шеттетілуі
+ Жаңа жағдайға халықты әлеуметтік бейімдеу шараларының жүзеге асырылмауы
+ Дамыған либералдық және парламенттік дәстүрлердің болмауы
+ Майдандағы жеңілістер
+ Соғыс шығындарының өсуі
+ Әлеуметтік құлдырау (аштық, күйзеліс, көптеген солдаттардың опат болуы)
+ Экономика дамуында үйлеспеушіліктің күшеюі
+ Көлік жұмысының бұзылуы
+ Либералдар тарапынан патша үкіметі саясатына сынның күшеюі
+ Биліктің дәрменсіздігінің күшеюі
+ Қоғам мен әскерде революциялық күштердің бел алуы
+ Майдандағы жеңілістер
+ Соғыс шығындарының өсуі
+ Әлеуметтік құлдырау (аштық, күйзеліс, көптеген солдаттардың опат болуы)
+ Экономика дамуында үйлеспеушіліктің күшеюі
+ Көлік жұмысының бұзылуы
+ Либералдар тарапынан патша үкіметі саясатына сынның күшеюі
+ Биліктің дәрменсіздігінің күшеюі
+ Қоғам мен әскерде революциялық күштердің бел алуы
Деревняларда қарулы көтерілістердің өсуі
Деревняларда қарулы көтерілістердің өсуі
Меньшевиектер мен эсерлер қатарындағы жікке бөлінушілік
Меньшевиектер мен эсерлер қатарындағы жікке бөлінушілік
Соғысқа қарсы әрекеттердің күшеюі
Соғысқа қарсы әрекеттердің күшеюі
1917 ж. КҮЗІНДЕГІ БИЛІК ДАҒДАРЫСЫ
1917 ж. КҮЗІНДЕГІ БИЛІК ДАҒДАРЫСЫ
Жергілікті және орталықтағы Кеңестерде большевиктер ықпалының күшеюі
Жергілікті және орталықтағы Кеңестерде большевиктер ықпалының күшеюі
Жергілікті билік органдарында большевиктер санының артуы
Жергілікті билік органдарында большевиктер санының артуы
Әскери гарнизондарда солшыл радикал партиялар ықпалының артуы
Әскери гарнизондарда солшыл радикал партиялар ықпалының артуы
1917 ж. РЕСЕЙДЕГІ САЯСИ ПАРТИЯЛАР САНЫ
Партиялар
мүшелерінің саны, мың адам
наурыз
қазан
әскер қатарында
РСДРП(б)
24
350
50
РСДРП(м)
45(мамыр)
193
23
Эсерлер
500
700
250
Эсер-максималистер
3
50-60
Кадеттер
10-12
70
300 ұйымға жуық
1917 ЖЫЛДЫҢ КҮЗІНДЕГІ
БҮКІЛРЕСЕЙЛІК ӘЛЕУМЕТТІК-ЭКОНОМИКАЛЫҚ ДАҒДАРЫСТЫҢ БЕЛГІЛЕРІ
* Бірінші дүниежүзілік соғыс Ресейдің шаруашылық қирауына алып келді. 1917 ж. жазына қарай өнеркәсіптік сектордың өнімі 1916 ж. салыстырғанда 36,5 пайызға азайды
* 1917 ж. наурызынан қазан айына дейін 800 жуық кәсіпорын жабылып, бұрын-соңды болмаған жұмыссыздыққа алып келді
* Қаржы жүйесі толықтай істен шықты. Уақытша үкімет өзі басқарған 8 айдың ішінде 9 млрд. сомның несиелік билеттерін басып шығарды, ал Николай II үкіметі соғыс болған 32 ай ішінде 8,3 млрд. сомның қағаз ақшасын шығарған болатын
* Керенка деп аталған қағаз ақшаның орасан зор көлемде Ресей экономикасына енгізілуі бұрын-соңды болмаған ауыр инфляция тудырды. 1917 ж. қазанына қарай рубльдің сатып алу мүмкіншілігі бар-жоғы 6-7 тиынды құрады, ал жалақы 50 пайызға қысқарды
* Уақытша өкімет солқылдақтық танытып, бірде-бір маңызды мәселені шеше алмады
* Елде қалыптасқан жағдай халықтың наразылығын күшейтті. Уақытша үкіметтен үміттерін үзген халық неғұрлым радикалды бағыттағы саяси күштерге қолдау көрсете бастады
2.2 Қазақстанда кеңес өкіметінің орнауы
(1917 ж. қазанынан 1918 ж. наурызына дейін)
Кеңес - тер билігі
Сыр - да - ри - яда
1917 жы - лы 30 қазан - да Пе - ровскіде билік бейбіт жағдай - да жұмыс - шы сол - дат де - путат - та - рының қолы - на көшті
1917 жы - лы 1 қара - шада 4 күнге со - зылған шайқас негізінде Таш - кент - те
Кеңес - тер билігі 1917 жы - лы қара - шада Шым - кент - те (бейбіт түрде)
1917 жы - лы 7 қара - шада Түркістан - да
Кеңес - тер билігі Торғай об - лы - сын - да
1917 жы - лы 25 жел - тоқсан - да Қос - та - най - да қарулы күрес нәти - жесінде (бас - шы - сы В. М. Чек - ша - ров)
1918 жы - лы 8 қаңтар - да Ақтөбе - де (бас - шы - сы В. Ф. Зин - ченко)
1918 жы - лы қаңтар - да Торғай, Ырғыз уез - дерінде
1918 жы - лы 18 қаңтар - да Орын - борда
Кеңес - тер билігі Солтүстік және Шығыс Қазақстан - да
1917 жы - лы 22 қара - шада Пет - ро - павл - да Кеңес - тер билігін қолы - на алған Уақыт - ша Ре - волю - ци - ялық Ко - митет билікке келді (бас - шы - сы И. Д. Ду - бинин)
1917 жы - лы 25 жел - тоқсан - да Ақмо - лада
1917 жы - лы жел - тоқсан - да Көкше - та - уда
1918 жы - лы 2 қаңтар - да Ат - ба - сар - да
1918 жы - лы 18 қаңтар - да Өске - мен - де
1918 жы - лы 19 қаңтар - да Пав - ло - дар - да қарулы күрес нәти - жесінде
1918 жы - лы 17 ақпан - да Се - мей - де
Кеңес - тер билігі Ба - тыс Қазақстан - да
1918 жы - лы 15 қаңтар - да Орал - да Кеңес өкіметі ор - на - ды. Бірақ осы жыл - дың на - уры - зын - да ақ гвар - ди - яшы - лар конт - рре - волю - ци - ялық төңкеріс жа - сап, Кеңес - терді биліктен тай - дыр - ды. Орал - да Кеңес өкіметі аза - мат соғысы жыл - да - рын - да ғана ор - на - ды
1917 жы - лы 2 жел - тоқсан - да Бөкей ор - да - сын - да
Кеңес - тер билігі Жетісу - да
1918 жы - лы 3 на - урыз - да Вер - ный - да қару - лы көтеріліс нәти - жесінде
1918 жы - лы на - урыз айын - да Жетісу об - лы - сының бар - лық өлкесінде Кеңес - тер билігі ор - на - ды. Жетісу өңірінде Кеңес өкіметін ор - на - ту жо - лын - да Ж. Ба - ба - ев, А. Ро - зыба - ки - ев, Т. Бот - кин, Т. Өте - пов т. б. ре - волю - ци - онер - лер аян - бай күресті
Бітім туралы Декретте кеңес үкіметі барлық соғысушы жақтарға аннекциясыз және контрибуциясыз демократиялық бітім жасау үшін тез арада келіссөздер бастауды ұсынды
Бітім туралы Декретте кеңес үкіметі барлық соғысушы жақтарға аннекциясыз және контрибуциясыз демократиялық бітім жасау үшін тез арада келіссөздер бастауды ұсынды
25 қазанда таңертең В.И.Ленин әзірлеген Ресей азаматтарына деген үндеу жарияланды
25 қазанда таңертең В.И.Ленин әзірлеген Ресей азаматтарына деген үндеу жарияланды
25 қазанның кешінде Смольныйда Кеңестердің Бүкілресейлік II съезі ашылды. Съезд Жұмысшыларға, солдаттарға және шаруаларға үндеуінде бүкіл өкімет билігінің Кеңестерге өткенін мәлімдеп, қарулы көтерілістің жеңіп шыққанын баян етті
25 қазанның кешінде Смольныйда Кеңестердің Бүкілресейлік II съезі ашылды. Съезд Жұмысшыларға, солдаттарға және шаруаларға үндеуінде бүкіл өкімет билігінің Кеңестерге өткенін мәлімдеп, қарулы көтерілістің жеңіп шыққанын баян етті
Жер туралы декретте жерге жеке меншік жойылып, ол мемлекет меншігіне өтетіндігі жарияланды
Жер туралы декретте жерге жеке меншік жойылып, ол мемлекет меншігіне өтетіндігі жарияланды
КЕҢЕС ӨКІМЕТІНІҢ АЛҒАШҚЫ ІС-ШАРАЛАРЫ
КЕҢЕС ӨКІМЕТІНІҢ АЛҒАШҚЫ ІС-ШАРАЛАРЫ
1917 ж. 20 қарашасында Кењес өкіметінің Ресей мен Шығыстың барлық еңбекші мұсылмандарына Үндеуі жарияланып, онда мұсылмандардың діни сенімдері мен әдет-ғұрыптары, ұлттық және мәдени мекемелеріне еркіндік беріледі, қорғалады делінді
1917 ж. 20 қарашасында Кењес өкіметінің Ресей мен Шығыстың барлық еңбекші мұсылмандарына Үндеуі жарияланып, онда мұсылмандардың діни сенімдері мен әдет-ғұрыптары, ұлттық және мәдени мекемелеріне еркіндік беріледі, қорғалады делінді
1917 ж. 3 қарашасында Ресей халықтары құқықтарының Декларациясы жарияланды. Онда жұмысшы-шаруа мемлекетінің ұлт саясатының негізгі принциптері: Ресей халықтарының теңдігі мен егеменділігі, олардыњ өзінің мемлекет құрылысын өзі шешу құқығы жарияланды.
Ұлттық және этникалық азшылық пен топтардың еркін дамуы, ұлттық және діни артықшылықтарды жою - Кеңес өкіметінің ұлт саясатының бағдарламасы осындай болды
1917 ж. 3 қарашасында Ресей халықтары құқықтарының Декларациясы жарияланды. Онда жұмысшы-шаруа мемлекетінің ұлт саясатының негізгі принциптері: Ресей халықтарының теңдігі мен егеменділігі, олардыњ өзінің мемлекет құрылысын өзі шешу құқығы жарияланды.
Ұлттық және этникалық азшылық пен топтардың еркін дамуы, ұлттық және діни артықшылықтарды жою - Кеңес өкіметінің ұлт саясатының бағдарламасы осындай болды
ҰЛТТЫҚ АВТОНОМИЯЛАРДЫҢ ҚҰРЫЛУЫ
Ақпан революциясынан кейін, бұрынғы патша өкіметіне бағынышты болған Орта Азия елдерінің аумақтық тұтастығын қалпына келтіру мәселесі алдыңғы орынға шықты.
Соның ішінде қазақ халқын жер-суымен бір құрылымға біріктіру мақсатымен 1917 жылы желтоқсанда Алаш үкіметі құрылды. Алайда Алаш автономиясын Кеңес үкіметі мойындағысы келмеді. 1918 жылы ақпанда құрамына оңтүстіктегі қазақ аймақтары кіретін Түркістан автономиясы (Қоқан) да большевиктердің қарулы күштерінің нәтижесінде құлатылды
Ақпан революциясынан кейін, бұрынғы патша өкіметіне бағынышты болған Орта Азия елдерінің аумақтық тұтастығын қалпына келтіру мәселесі алдыңғы орынға шықты.
Соның ішінде қазақ халқын жер-суымен бір құрылымға біріктіру мақсатымен 1917 жылы желтоқсанда Алаш үкіметі құрылды. Алайда Алаш автономиясын Кеңес үкіметі мойындағысы келмеді. 1918 жылы ақпанда құрамына оңтүстіктегі қазақ аймақтары кіретін Түркістан автономиясы (Қоқан) да большевиктердің қарулы күштерінің нәтижесінде құлатылды
1918 жылы 1 мамырда РКСФР құрамындағы Түркістан Автономиялық Кеңестік Республикасы дүниеге келді. Қазақ халқын Кеңес өкіметі жағына шығару мақсатында, В.И. Ленин 1919 жылдың 10 шілдесінде "Қырғыз (Қазақ) өлкесін басқаратын революциялық комитет туралы уақытша ережеге" қол қойды. Комитет мүшелігіне алғашында А.Байтұрсынов, Ә.Жангелдин, Б.Қаратаев, т.б. еніп, әкімшілік орталығы Орынборда орналасты
1918 жылы 1 мамырда РКСФР құрамындағы Түркістан Автономиялық Кеңестік Республикасы дүниеге келді. Қазақ халқын Кеңес өкіметі жағына шығару мақсатында, В.И. Ленин 1919 жылдың 10 шілдесінде "Қырғыз (Қазақ) өлкесін басқаратын революциялық комитет туралы уақытша ережеге" қол қойды. Комитет мүшелігіне алғашында А.Байтұрсынов, Ә.Жангелдин, Б.Қаратаев, т.б. еніп, әкімшілік орталығы Орынборда орналасты
1919 жылы 27 тамызда Сібір өлкесін басқару үшін Сібір революциялық комитеті (Сибревком) құрылып, әкімшілік орталығы болып Омбы қаласы белгіленді. Орта жүз қазақтары қоныстанған бұрынғы Қостанай уезі түгелдей Челябі губерниясына қосылып, ал Ақмола облысы Омбы губерниясы атанып, оның құрамына осы облыстан Көкшетау, Атбасар, Петропавл және Омбы уездері де енді. Павлодар, Қарқаралы, Аягөз, Зайсан және Өскемен уъездері Сибревкомның құзырына көшті
1919 жылы 27 тамызда Сібір өлкесін басқару үшін Сібір революциялық комитеті (Сибревком) құрылып, әкімшілік орталығы болып Омбы қаласы белгіленді. Орта жүз қазақтары қоныстанған бұрынғы Қостанай уезі түгелдей Челябі губерниясына қосылып, ал Ақмола облысы Омбы губерниясы атанып, оның құрамына осы облыстан Көкшетау, Атбасар, Петропавл және Омбы уездері де енді. Павлодар, Қарқаралы, Аягөз, Зайсан және Өскемен уъездері Сибревкомның құзырына көшті
Осы мәселеге байланысты басталған екі жақты талас-тартысты шешу үшін 1920 жылы тамызда Ленин бұрынғы Дала өлкесінің батысы мен шығысындағы даулы аймақты бөлшектемей, жаңадан құрылатын Қазақ автономиясы Республикасына тұтас қалпында қосуға нұсқау берді
Осы мәселеге байланысты басталған екі жақты талас-тартысты шешу үшін 1920 жылы тамызда Ленин бұрынғы Дала өлкесінің батысы мен шығысындағы даулы аймақты бөлшектемей, жаңадан құрылатын Қазақ автономиясы Республикасына тұтас қалпында қосуға нұсқау берді
1920 жылы 26 тамызда Қырғыз (қазақ) Автономиялық Кеңестік Социалистік Республикасын құру туралы" Декрет қабылданды. 4 - 12 қазанда Қазақстан Кеңестерінің бірінші құрылтай съезі болып өтті. Орынбор қаласы - Қазақстанның алғашқы астанасы болды.
1924 жылы 27 қазанда қабылданған КСРО Конституциясына сәйкес КСРО
ОАК-нің екінші сессиясында Түркістан АКСР-інің құрамындағы қазақтар
мекендеген жерлердің Қазақ АКСР-іне қосылғандығы туралы қаулысы
бекітілді. Межелеу нәтижесінде Орта Азия аумағының 45,7%-ы, яғни 797,9
мың км² жері Қазақ АКСР-іне қосылды
1920 жылы 26 тамызда Қырғыз (қазақ) Автономиялық Кеңестік Социалистік Республикасын құру туралы" Декрет қабылданды. 4 - 12 қазанда Қазақстан Кеңестерінің бірінші құрылтай съезі болып өтті. Орынбор қаласы - Қазақстанның алғашқы астанасы болды.
1924 жылы 27 қазанда қабылданған КСРО Конституциясына сәйкес КСРО
ОАК-нің екінші сессиясында Түркістан АКСР-інің құрамындағы қазақтар
мекендеген жерлердің Қазақ АКСР-іне қосылғандығы туралы қаулысы
бекітілді. Межелеу нәтижесінде Орта Азия аумағының 45,7%-ы, яғни 797,9
мың км² жері Қазақ АКСР-іне қосылды
Өндіріс пен бөлуге жұмысшы бақылауын енгізу :
* 1918 ж. ақпанында Семей тері илеу, кеме жөндеу зауыттарында;
* Наурызда Ақмола Зингер акционерлік қоғамында;
* Доссор мұнай кәсіпшілігінде, Қарағанды шахталарында, Успен, Сарысу кеніштерінде енгізілуі
Өндіріс пен бөлуге жұмысшы бақылауын енгізу :
* 1918 ж. ақпанында Семей тері илеу, кеме жөндеу зауыттарында;
* Наурызда Ақмола Зингер акционерлік қоғамында;
* Доссор мұнай кәсіпшілігінде, Қарағанды шахталарында, Успен, Сарысу кеніштерінде енгізілуі
Банктерді национализациялау:
* 1918 ж. көктемінде Орыс-Азия банкісінің бөлімшелері;
* Өскемен қалалық банкі мен казначейлігі;
* Ақмола облысындағы ірі банктің бөлімшелері мемлекет қарамағына өтуі
Банктерді национализациялау:
* 1918 ж. көктемінде Орыс-Азия банкісінің бөлімшелері;
* Өскемен қалалық банкі мен казначейлігі;
* Ақмола облысындағы ірі банктің бөлімшелері мемлекет қарамағына өтуі
Өнеркәсіп пен көлікті национализациялау:
* 1918 ж. сәуірде Жетісу темір жолы;
* Арал, Сырдария, Ертіс теңіз және өзен пароходтықтары;
* 1918 ж. жазы, тау-кен өндірісінің 180 кәсіпорн мемлекет меншігіне өтуі
Өнеркәсіп пен көлікті национализациялау:
* 1918 ж. сәуірде Жетісу темір жолы;
* Арал, Сырдария, Ертіс теңіз және өзен пароходтықтары;
* 1918 ж. жазы, тау-кен өндірісінің 180 кәсіпорн мемлекет меншігіне өтуі
Жер мәселесі:
* Жер туралы Декретке сәйкес жерге жеке меншік жойылып, шаруаларға таратылып берілуі;
* қазақ халықына патша үкіметі тартып алған жерлерді қайтару
Жер мәселесі:
* Жер туралы Декретке сәйкес жерге жеке меншік жойылып, шаруаларға таратылып берілуі;
* қазақ халықына патша үкіметі тартып алған жерлерді қайтару
КЕҢЕС ӨКІМЕТІНІҢ АЛҒАШҚЫ ӘЛЕУМЕТТІК-ТАПТЫҚ ІС-ШАРАЛАРЫ
КЕҢЕС ӨКІМЕТІНІҢ АЛҒАШҚЫ ӘЛЕУМЕТТІК-ТАПТЫҚ ІС-ШАРАЛАРЫ
экономикалық
салада
экономикалық
салада
әлеуметтік
салада
әлеуметтік
салада
Азық-түлік мәселесі:
* жаппай аштыққа жол бермеу үшін солтүстік Қазақстаннан Мәскеу, Петербор және Түркістан халқы үшін азық-түлік жинау;
* ауқатты шаруалардан артық өнімдерін күшпен тартып алу
Азық-түлік мәселесі:
* жаппай аштыққа жол бермеу үшін солтүстік Қазақстаннан Мәскеу, Петербор және Түркістан халқы үшін азық-түлік жинау;
* ауқатты шаруалардан артық өнімдерін күшпен тартып алу
Халықтың денсаулығын сақтау:
* ауруханалар құрылысы үшін қаражат бөлу, ауылдарда емханалар ашу;
* қажетті мамандармен, дәрі-дәрмекпен қамтамасыз ету
Халықтың денсаулығын сақтау:
* ауруханалар құрылысы үшін қаражат бөлу, ауылдарда емханалар ашу;
* қажетті мамандармен, дәрі-дәрмекпен қамтамасыз ету
Халық ағарту ісі:
* бастауыш білім ана тілінде және 8 жастан бастап балалар үшін міндетті;
* мектептердің, әсіресе қазақ мектептерінің санын көбейту, мектеп мұғаімдерін даярлау
Халық ағарту ісі:
* бастауыш білім ана тілінде және 8 жастан бастап балалар үшін міндетті;
* мектептердің, әсіресе қазақ мектептерінің санын көбейту, мектеп мұғаімдерін даярлау
Жұмыссыздықпен күрес:
* ақысыз тамақтандыру пункттерін ашу;
* жұмыссыздарға көмек көрсету ерікті қоғамдарын құру;
* еңбек биржаларын құру;
* қоғамдық жұмыстар ұйымдастыру;
* азық-түлік бағасының өсуіне шек қою
Жұмыссыздықпен күрес:
* ақысыз тамақтандыру пункттерін ашу;
* жұмыссыздарға көмек көрсету ерікті қоғамдарын құру;
* еңбек биржаларын құру;
* қоғамдық жұмыстар ұйымдастыру;
* азық-түлік бағасының өсуіне шек қою
2.3 II жалпықазақ съезі және Алаш автономиясы
Ә.Бөкейханов:
съезде
өкілдері болмаған Қазақстанды мекендейтін орыстардың еркін білмейінше
автономия жариялауды кідірте тұру қажет
Ә.Бөкейханов:
съезде
өкілдері болмаған Қазақстанды мекендейтін орыстардың еркін білмейінше
автономия жариялауды кідірте тұру қажет
Х. Досмұхамедов:
автономияны дереу жариялау қажет
Х. Досмұхамедов:
автономияны дереу жариялау қажет
АЛАШ АВТОНОМИЯСЫ
(1917 -- 1920)
АЛАШ АВТОНОМИЯСЫ
(1917 -- 1920)
1917 ж. 5-13 желтоқсанда Орынбор қаласында өткен II жалпықазақ съезі құрылғаны жарияланған
1917 ж. 5-13 желтоқсанда Орынбор қаласында өткен II жалпықазақ съезі құрылғаны жарияланған
Қаралған мәселелер
Қаралған мәселелер
Қазақ-қырғыз автономиясының жер үстіндегі түгі-суы, астындағы кені Алаш мүлкі деп жариялау
Қазақ-қырғыз автономиясының жер үстіндегі түгі-суы, астындағы кені Алаш мүлкі деп жариялау
Территориялық- ұлттық Алаш автономиясын құру
Аумағы: Бөкей елі, Орал, Торғай, Ақмола, Семей, Жетісу, Сырдария облыстары,
Ферғана, Самарқан облыстарындағы және Амудария бөліміндегі қазақ уездері, Закаспий облысындағы және Алтай губерниясындағы іргелес болыстардың жері
Төрағасы: Ә. Бөкейханов
Астанасы: Алаш-қала (Семей)
Территориялық- ұлттық Алаш автономиясын құру
Аумағы: Бөкей елі, Орал, Торғай, Ақмола, Семей, Жетісу, Сырдария облыстары,
Ферғана, Самарқан облыстарындағы және Амудария бөліміндегі қазақ уездері, Закаспий облысындағы және Алтай губерниясындағы іргелес болыстардың жері
Төрағасы: Ә. Бөкейханов
Астанасы: Алаш-қала (Семей)
Қазақ-қырғыз арасында тұрған аз халықтың құқықтарын теңгеру. Алашорда Уақытша Халық Кеңесін 25 мүшеден құрып, оның 10 мүшесін орыс және басқа халық өкілдерінен сайлау
Қазақ-қырғыз арасында тұрған аз халықтың құқықтарын теңгеру. Алашорда Уақытша Халық Кеңесін 25 мүшеден құрып, оның 10 мүшесін орыс және басқа халық өкілдерінен сайлау
Алаш Автономиясының Конституциясын Бүкілресейлік құрылтай жиналысында бекіту
Алаш Автономиясының Конституциясын Бүкілресейлік құрылтай жиналысында бекіту
370
370
ЭСЕРЛЕР
ЭСЕРЛЕР
175
175
БОЛЬШЕВИКТЕР
БОЛЬШЕВИКТЕР
1918 ж. Құрылтай жиналысында негізгі саяси партиялардың өкілеттіліктері
1918 ж. Құрылтай жиналысында негізгі саяси партиялардың өкілеттіліктері
ҰЛТТЫҚ ТОПТАРДАН
ҰЛТТЫҚ ТОПТАРДАН
86
86
СОЛШЫЛ ЭСЕРЛЕР
СОЛШЫЛ ЭСЕРЛЕР
40
40
КАДЕТТЕР
КАДЕТТЕР
17
17
МЕНЬШЕВИКТЕР
МЕНЬШЕВИКТЕР
15
15
2.4 Қазақстан Азамат соғысы жылдарында
АЗАМАТ СОҒЫСЫНЫҢ СЕБЕПТЕРІ ЖӘНЕ БАСТАЛУЫ
АЗАМАТ СОҒЫСЫНЫҢ СЕБЕПТЕРІ ЖӘНЕ БАСТАЛУЫ
+ Биліктің алмасуы және меншік түрлерінің өзгеруіне байланысты әлеуметтік-экономикалық және саяси қарама-қайшылықтардың шиеленісуі;
+ Құрылтай жиналысын большевиктердің күшпен таратуына байланысты демократиялық жолмен даму мүмкіндігінің жойылуы;
+ Әр түрлі саяси күштер мен әлеуметтік топтар арасында саяси және әлеуметтік ымырашылдық тәжірибесінің болмауы,большевиктердің ұлттық келісім тактикасына кеш түсуі;
+ Большевиктердің экономикалық саясаты және оны жүзеге асыру әдістері экономикалық дағдарысты жоя алмауы;
+ Шетел интервенттерінің Ресейдің ішкі істеріне араласуы
+ Биліктің алмасуы және меншік түрлерінің өзгеруіне байланысты әлеуметтік-экономикалық және саяси қарама-қайшылықтардың шиеленісуі;
+ Құрылтай жиналысын большевиктердің күшпен таратуына байланысты демократиялық жолмен даму мүмкіндігінің жойылуы;
+ Әр түрлі саяси күштер мен әлеуметтік топтар арасында саяси және әлеуметтік ымырашылдық тәжірибесінің болмауы,большевиктердің ұлттық келісім тактикасына кеш түсуі;
+ Большевиктердің экономикалық саясаты және оны жүзеге асыру әдістері экономикалық дағдарысты жоя алмауы;
+ Шетел интервенттерінің Ресейдің ішкі істеріне араласуы
Азамат соғысының басталу мерзімі туралы әр түрлі көзқарастар
Азамат соғысының басталу мерзімі туралы әр түрлі көзқарастар
1919 ж. мамыры -
Чехословак корпусының бүлігі
1919 ж. мамыры -
Чехословак корпусының бүлігі
1917 ж. қазаны -
Большевиктердің билікке келуі
1917 ж. қазаны -
Большевиктердің билікке келуі
1917 ж. ақпаны -
Самодержавиенің құлатылуы
1917 ж. ақпаны -
Самодержавиенің құлатылуы
РЕСЕЙДЕГІ АЗАМАТ СОҒЫСЫ (1917-1920 жж.)
(Ю.А. Поляков бойынша)
К
Е
З
Е
Ң
Д
Е
Р
I
1917 ж. ақпан-наурыз
Самодержавиенің құлатылуы, қоғамның жіктелуі
II
1917 ж. наурыз-қазан
Қоғамдағы қарсыласудың шиеленісуі, азамат соғысының алғышарттарының пайда болуы
III
1917 ж. қазан-
1918 ж. наурыз
Уақытша үкіметтің құлатылуы, кеңес өкіметінің орнауы, қарулы күрестің кең тарауы
IV
1918 ж. наурыз-маусым
Қарама-қарсы күштердің зорлық-зомбылық пен террорды кеңінен қолдана бастауы, ақтар мен қызылдардың әскери күштерінің қалыптасуы
V
1918 ж. жазы-
1920 ж. соңы
Тұрақты әскердің, соның ішінде шетел интервенттерінің қатысуымен соғыс қимылдары, экономиканың милитаризациялануы
VI
1921-1922 жж.
Азамат соғысының бірте-бірте аяқталып, тоқтауы
ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ АЗАМАТ СОҒЫСЫНЫҢ НЕГІЗГІ ОҚИҒАЛАРЫ
КЕЗЕҢДЕРІ
НЕГІЗГІ ОҚИҒАЛАР
1917 ж. қараша -
1918 ж. наурыз
Қазақстандағы Азамат соғысының негізгі ошақтарының бірі Орынборда қалыптасты. 1917 ж. қарашасында атаман А. Дутов Кеңес үкіметі қарсы қарулы бүлік жасады. Желтоқсанда Орынборда құрылған Алаш автономиясының басшылары А. Дутовқа қолдау көрсетіп, ортақ жау - большевизмге қарсы бірігіп күресетіндерін мәлімдеді.
Қараша айының басында Жетісуда және Оралда билік казак әскери кеңесі қолына өтті.
1918 ж. наурызда Гурьевті генерал В. Толстов басып алып, өзін Орал казактарының атаманы деп жариялады
1918 ж. мамыр - қараша
1918 ж. мамырында чехословак корпусының әскери тұтқындары бүлік жасап, Сібір, Новосибирск, Челябинск, Томск, Омбы, Петропавлды, маусымда Ақмола, Атбасар, Қостанай, Павлодар, Семейді алды. Торғай облысының көп бөлігі ақ гвардияшылардың қоластына өтті. Сөйтіп, Сібірде адмирал А. Колчак бастаған Бүкілресейлік Уақытша Сібір үкіметі орнады.
1918 ж. жазда Шығыс майданы, кейіннен Ақтөбе майданы құрылды. 1918 ж. шілде-қарашада Ә. Жангелдин экспедициясы Мәскеуден Ақтөбе майданына әскери киімдер мен қару-жарақ алып келді.
1918 ж. жазы мен күзінде Колчак армиясы Жетісуды шабуылдады. Оларға қарсы Солтүстік Жетісу майданы құрылды. 1918 ж. маусымы-1919 ж. қазаны - Черкасск қорғанысы.
1918 ж. күзде большевиктер Бөкей ордасында тұңғыш қазақ атты әскер полкін құрды
1918 ж. қараша -
1919 ж. қараша
Бірінші дүниежүзілік соғыстың аяқталуына байланысты шетел интервенциясы күшейді.
Ақмола, Семей облыстарында партизан соғысы өршіді. Ол ақтар мен қызылдар тарапынан орын алған террорға бейбіт халықтың қарсылығы болды.
1919 ж. қаңтарда Орынбор, шілдеде Орал ақтардан азат етілді.
1919 ж. көктемде Антантаның Кеңес еліне біріккен жорығы басталды.
1919 ж. жазда адмирал А. Колчактың Шығыс майданындағы негізгі күштері жеңілді. Бұл жағдай Батыс, Солтүстік, Шығыс Қазақстан мен Жетісуда қызылдардың үстемдігін орнатуға мүмкіндік берді. 1919 ж. қыркүйегінде Ақтөбе майданы жойылды
1919ж. қараша -
1920 ж. наурыз
1919 ж. аяғына қарай өлкенің негізгі аймақтары Қызыл Армияның бақылауында болды. Соған байланысты, 1920 ж. қаңтарында Орал майданы, наурызда Жетісу майданы жойылды
ӘСКЕРИ КОММУНИЗМ САЯСАТЫ
ӘСКЕРИ КОММУНИЗМ
ӘСКЕРИ КОММУНИЗМ
(1918-1921) МАҚСАТЫ
МАҚСАТЫ
ШАРАЛАРЫ
ШАРАЛАРЫ
Нарықтық, тауар-ақша қатынасын жойып, материалдық ынтаны экономикадан тыс, директивалық әдістермен ауыстыру, экономиканың барлық саласына қатаң мемлекеттік бақылау орнату
Нарықтық, тауар-ақша қатынасын жойып, материалдық ынтаны экономикадан тыс, директивалық әдістермен ауыстыру, экономиканың барлық саласына қатаң мемлекеттік бақылау орнату
+ Өнеркәсіпті национализациялау
+ Жаппай еңбек міндеткерлігін енгізу
+ Азық-түлікті бөлуде, жалақы төлеуде теңгерме ұстанымын қолдану
+ Қала мен ауыл арасында тікелей тауар алмасуын енгізу әрекеттері
+ Азық-түлік салғыртын енгізу
+ Жеке саудаға тыйым салу
+ Жерді жалға беруге және жалдамалы еңбекті пайдалануға тыйым салу
+ Өнеркәсіпті национализациялау
+ Жаппай еңбек міндеткерлігін енгізу
+ Азық-түлікті бөлуде, жалақы төлеуде теңгерме ұстанымын қолдану
+ Қала мен ауыл арасында тікелей тауар алмасуын енгізу әрекеттері
+ Азық-түлік салғыртын енгізу
+ Жеке саудаға тыйым салу
+ Жерді жалға беруге және жалдамалы еңбекті пайдалануға тыйым салу
БОЛЬШЕВИКТЕРДІҢ САЯСИ ДИКТАТУРАСЫ
БОЛЬШЕВИКТЕРДІҢ САЯСИ ДИКТАТУРАСЫ
САЛДАРЫ
САЛДАРЫ
Ауыр экономикалық және әлеуметтік дағдарыс
Ауыр экономикалық және әлеуметтік дағдарыс
Жаппай шаруалар көтерілістері
Жаппай шаруалар көтерілістері
Кеңес өкіметінің негіздеріне қауіп төнуі
Кеңес өкіметінің негіздеріне қауіп төнуі
Жаңа экономикалық саясатқа өту
Жаңа экономикалық саясатқа өту
Өнеркәсіпті жаппай национализация-лау өндірістің қирауын тоқтата ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz
Реферат
Курстық жұмыс
Диплом
Материал
Диссертация
Практика
Презентация
Сабақ жоспары
Мақал-мәтелдер
1‑10 бет
11‑20 бет
21‑30 бет
31‑60 бет
61+ бет
Негізгі
Бет саны
Қосымша
Іздеу
Ештеңе табылмады :(
Соңғы қаралған жұмыстар
Қаралған жұмыстар табылмады
Тапсырыс
Антиплагиат
Қаралған жұмыстар
kz