Жауапкершілік орталықтары бойынша есепті ұйымдастыру

Жоспар

Пән: Бухгалтерлік іс
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 19 бет
Таңдаулыға:

Жоспар:
Кіріспе
1. Жауапкершілік орталықтары құрылымының сипаттамасы
2. Жауапкершілік орталықтары бойынша есеп беру
3. Басқару деңгейлері бойынша есеп беру.
4. Реттелетін және реттелмейтін шығыстар мен табыстар
5. Инвестиция рентабельділігі
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тізімі.

Кіріспе.
Басқару есебінің жүйесі кәсіпорын және олардың жеке құрылымдық
бөлімшелері арасындағы шығыстар және олардың нәтижелері туралы ақпараттар
негізінде ішкі басқарушылық тапсырмаларды орындауды қамтамасыз етеді.
Бұндай ақпараттарды қарқынды пайдалануда негізгі механизм қолданылады.
Бұндай механизм – жауапкершілік орталықтары арқылы басқару механизмі.
Компания құрылымының ұйымдастырылуы компанияның өз ішіндегі
жауапкершілік сатыларының жиынтығы бойынша анықталуы мүмкін. Бұнда төменгі
деңгейдегі менеджерлер жоғарғы деңгейдегі менеджерге тәуелді болады.
Ақырғы кезеңдерде ірі кәсіпорындардың құрылымы дәстүрлі қызмет көрсету
принципі бойынша емес (маркетинг, қаржы, өндіріс) өнім сызықтары арқылы
ұйымдастырылады.
Басқаруды орталықтандыру кәсіпорын құрылымын ұйымдастыруда неғұрлым
үлгілік тәсілде болуы керек. Ол барлық құрылымдық бірліктерді қамтуы
керек. Бұл “жауапкершілік орталықтары” арқылы түсіндіріледі.
Жауапкершілік орталықтары – бұл кәсіпорын бөлімшелерінің құрылымы. Бұның
негізінде менеджер немесе басшы қаржылық нәтижелер үшін жауапкершілік
артады. Бұл орталықтардың әрқайсысы үшін арнайы мақсаттар мен міндеттер
белгеуі керек.
Кәсіпорындағы негізгі жағдайдың бірі бөлімшелер деңгейінде олардың
қызметін бағалау болып табылады. Бөлімшеде құрылған есеп берулер
жұмыстарды орындау мен мақсаттарға жету бағалуға бағытталған. Сегмент
түрлеріне, аймақ, жеке дүкендерді, сервис орталықтарын, сату бөлімшелерін,
географиялық аумақтарды және сатып алушылар тобын жатқызуға болады.
Жауапкершілік орталығы – бұл менеджер жұмысын бақылап бағалайтын
компания сегменті болып табылады. Бақыланатын параметрлерге мыналар
жатады: табыс, шығыс, пайда, инвестиция көлемі.
Жауапкершілік орталықтары бойынша есеп беру жүйесі жауапкершілік
орталықтары негізінде табыстар мен шығыстар туралы есеп беру жүйесін
көрсетеді. Жүйенің негізгі қызметі, менеджер өз жауапкершілік
орталығындағы барлық қызмет түріне жауапты болады. Бұл жүйе жоспарлау
құралы ретінде, бақылау құралы ретінде де қолданылады. Жауапкершілік
орталықтарының жүйесі менеджерлерге келесі мүмкіндіктерді береді:
– шешім қабылдау бойынша өкілеттілікті қамтамасыз етеді.
– мақсаттарды басқару бойынша қонцепцияны қолдайды.

1.Жауапкершілік орталықтары құрылымының сипаттамасы.
Компания құрылымының ұйымдастырылуы компанияның өз ішіндегі
жауапкершілік сатыларының жиынтығы бойынша анықталуы мүмкін. Бұнда төменгі
деңгейдегі менеджерлер жоғарғы деңгейдегі менеджерге тәуелді болады.
Ақырғы кезеңдерде ірі кәсіпорындардың құрылымы дәстүрлі қызмет көрсету
принципі бойынша емес (маркетинг, қаржы, өндіріс) өнім сызықтары арқылы
ұйымдастырылады.
Басқаруды орталықтандыру кәсіпорын құрылымын ұйымдастыруда неғұрлым
үлгілік тәсілде болуы керек. Ол барлық құрылымдық бірліктерді қамтуы
керек. Бұл “жауапкершілік орталықтары” арқылы түсіндіріледі. Нәтижесінде
кәсіпорынның ұйымдастырушылық құрылымын әр түрлі жауапкершілік
орталықтарының жиынтығы ретінде қарастыруға болады.

Ұйым ішіндегі жауапкершілік орталықтары.

Компанияның бас кеңсесі
⇓
Бөлімше немесе топтар Инвестициялау
орта
⇓
лығы
Компания немесе фирманың компаниясы Табыс орталығы
⇓
Заводтар
⇓
Бөлімше ⇒
⇓ Шығын орталығы
Цехтар ⇒

Шығын орталығы – менеджерлердің өз бақылауындағы шығындарына жауап
беретін жауапкершілік орталықтары. Бұл топты екі категорияға бөлуге
болады:
– нормативтік шығындар орталығы;
– дискрециондық шығындар орталығы;
Нормативті шығындар орталығы – бұл қызмет нәтижесі өлшеулі болатын және
әр өнім бірлігін өндіруге кеткен бастапқы шығындарды анықтауға болатын
орталықтар. Нақты және нормативті шығындар арасындағы айырма ауытқу деп
аталады.
Дискреционды шығындар орталығы – бұл жағдайда қызмет нәтижесі қаржылық
негізде өлшенбейді және бастапқы (пайдаланатын) ресурстар мен алынған
нәтижелер арасында тәуелділік болмайды. Дискрециондық орталықтарға
жарнама, ғылыми-зерттеу бөлімдері жатады.
Мысалы, зерттеулерге жұмсалған шығындардың аздығы қызмет түріне
қаражаттардың жетіспеушілігін байқатады. Дискрециондық орталықтардың
негізгі мәселелерінің бірі – бөлінген ақшалай қаражат пен шығындар
қарқынын өлшеу болып табылады.
Түсу орталықтары – бұл өнімді өткізуден түскен табыс ретіндегі қаржылық
нәтижелерге менеджерлердің жауап беретін жауапкершілік орталықтары.
Бұндай орталықтарға өткізу бөлімшелері жатады. Кіріс орталықтарының
менеджерлері өткізу шығындарына жауап береді. Мысалы, сатушылардың
еңбекақысының көлеміне, комиссиондық шығыстарға.
Пайда (кіріс) орталықтары – бұл менеджерлердің түсім мен шығыстарына
жауап беретін оталықтар. Түсім мен шығыс орталықтарының менеджерлерінің
қабылдайтын шешімдеріне шектеу қойылады.
Инвестиция орталықтары – бұл өткізуден түскен түсім мен шығыстар, сондай-
ақ, айналым капиталы мен капитал салымы туралы жауапкершілік орталықтары.
Инвестиция орталықтарының функционалдық көрсеткіштеріне табыс бойынша
түсім мен қосылған құн жатады. Бұл көрсеткіштерге түсім, шығыстар және
қолданылатын активтер саны әсер етеді.
Инвестиция орталықтары – бұл менеджерлердің автономды іс-әрекетінің
жоғарғы деңгейі. Бұндай орталықтарға: компанияның өзі, оның еншілес
құрылымдары, топтар мен жеке бөлімшелер жатады.

2.Жауапкершілік орталықтары бойынша есеп беру
Жауапкершілік орталықтарының есебі ірі кәсіпорындарда ұйымдастырылады.
Ол бухгалтерлік есеп жүйесінің дәстүрлі жүйесімен қатар жүргізіледі.
Жауапкершілік орталықтарының есебі келесі қызметтерді атқарады:
– ішкі басқарудың ақпараттық қажеттіліктерін қамтамасыздандыру;
– ұйымдардың әр деңгейінде шығындарды активті бақылау;
– алғашқы талдау нәтижелері бойынша менеджерлер мен бөлімшелердің
қызметтерін бағалауға мүмкіндік береді;
– ақпараттық тепе-теңдікті сақтайды.
Жауапкершілік есебінің негізінде бақылау принципі жатыр. Бақылау
принципі бақыланбайтын баптарды есептен шығарумен қамтамасыз етеді.
Экономист Мерчент бақыланбайтын факторлардың 3 типін атап шықты.
1. Экономикалық және бәсекелестік;
2. Табиғат жағдайы;
3. Өзара байланыс.
Өнімді өткізуден түскен табысқа келесі факторлар әсер
етеді:бәсекелестер қызметі, бизнес циклы, айырбас курсының мөлшері. Ал
шығындарға шикізаттың бағасы, пайыздық ставка, нормативтік құжаттар,
салық көлемі және т.б.факторлар әсер етеді.
Табиғат жағдайы факторы – бұл менеджерлердің алдын ала болжай алмайтын,
бірақ компанияға әсер ететін жағдайлар. Бұндай факторларға өрт, су
тасқыны, төтенше жағдайлар жатады.
Жауапкершілік орталықтары есебінің жүйесі келесі негізгі принциптер
арқылы ұйымдастырылады:
– бақыланатын шығындар баптарын анықтау;
– есеп құжаттарын дайындау;
– жауапкершілік орталықтары менеджерлерінің анықталған кезеңге бюджет
және нақты шығындар бойынша есеп беруі;
Жауапкершілік орталығының менеджері басқару шешімдерін қабылдау үшін
өзінің қызметін орындауда өзіне тиесілі орталықтардың қызметтері бойынша
есеп беруі тиіс. Жауапкершілік орталықтары бойынша ішкі есеп беру келесі
талаптарға сай келу керек:
– негұрлым оперативті болуы керек;
– жоспардан ауытқулар бойынша ақпараттар жинау және оларға талдау жасау;
– есеп беру мазмұны менеджердің шешім қабылдауына сәйкес келуі керек.

3.Басқару деңгейлері бойынша есеп беру.
Шығындар орталығымен сметаның орындалуының есебі.
Бақылау жүйесі өз дамуында негізгі үш кезеңді қамтиды:
1. Әкімшілік бақылау – менеджердің кәсіпорынның өндірістік процесінің
ұйымдастырылуы мен бөлімшелер жұмысына бақылау жүргізу.
2. Бухгалтерлік бақылау - құжаттарды екі жақты жазу негізінде тіркеу;
3. Сметалық бақылау – сметаларды шығындарды жоспарлау мен бақылау үшін
қолдану.
Смета - бұл шығындар орталығының жұмысын бақылауға мүмкіндік беретін
басқару есебінің негізгі құралы. Ол басқару жоспарлары мен шығындарды
басқару концепциясына негізделген күтілетін шығындар туралы ақпараттарды
қамтиды. Шығын орталығының басшысы тауарлар мен қызметтердің саны мен
сапасына, жұмсалған шығындарға жауапты болады. Мысалы, кадрлар бөлімінің
менеджері шығындарды есептеп, көрсетілген қызмет сапасына бақылау жасауы
тиіс.
Өндіріс менеджері күтілетін шығындарды нақты жұмсалған шығындармен
салыстыра отырып, өндіріс көлеміне бақылау жүргізеді.
Өндірістік компанияда шығындар орталығына әдетте механикалық цех пен
құрал-жабдықтарды пайдалану бөлімшелері жатады. Менеджер жұмысын бағалаған
кезде, бақыланатын шығындар ретінде менеджердің өзі жауап беретін қосымша
шығыстар жатады. Шығындар орталығы өзара байланысты болған кезде
трансферттік бағалар нақты, нормативті бақыланатын шығындарға негізделеді.

Трансферттік (ішкі) бағалар бір фирманың бөлімшелері арасындағы өнім мен
қызмет көрсету есебі кезінде пайда болады.
Әкімшілік қызметті орындау кезінде құндық көрсеткіштерге талдау есебі
жасалады. Оларға орындаушылардың еңбекақысы және қызмет көрсету
бөлімшелерінің шығындар жатады.

Оқиға 1.
Көмекші персонал санының негізгі жұмыс күші санына қатынасы орта шамамен
45 % құрайды. Персонал жұмысының қарқындылығын бағалау үшін салыстырмалы
көрсеткіштер жиынын қарастырамыз:
– негізгі жұмысшыларға сату көлемі;
– жұмыспен қамтылғандардың жалпы санына сату көлемі;
– еңбекақының жалпы қорына сату көлемі.
Жоғарыда аталған көрсеткіштердің мәні неғұрлым жоғары болса, сату көлемі
бойынша жұмыс күші персоналы да жақсы жұмыс атқарады. Қысқа мерзімді
жоспарда шығындарды азайту үшін келесі шаралар қолданылуы мүмкін:
– сатушылардың еңбегін комиссиондық негізде төлеу;
– жұмыскерлерді уақыттық төлем негізінде жұмысқа қабылдау;
– шикізаттар мен материалдарды оларды жасап шығарудың орнына сатып алу;
Төменде шығын орталығы бойынша сметаның орындалуы көрсетілген.

Өндіріс бойынша айлық есеп беру.
Бақыланатын шығындар Смета бойынша Нақты Ауытқу
1 2 3 4
Негізгі өндіріс бойынша:
жоспарлау мен есеп беру 92 400 96 600 4 200 Е
шығындары
Кеңсені ұстап тұру 108 400 111 400 3 000 Е
шығындары
Басқа да шығыстар 12 300 11 900 (400) Ж
Цехтар:
А цехы 280 600 285 500 4 400 Е
Б цехы 389 400 382 650 (6 790) Ж
Барлығы: 883 140 887 550 (4 410) Е
Б цехы өндірістік менеджерінің айлық есеп беруі.
Цех шығындары:
Басқару цехы аппаратының 21 340 19 680 (1 660) Ж
еңбекақысы
Коммуналдық шығыстар 63 200 64 300 1 100 Е
Сақтандыру 10 700 8 100 (2 600) Ж
Бөлімшелер:
110 000 13 070 3 070 Е
48 200 45 800 (2 400) Ж
136 000 131 700 (4 300) Ж
Барлығы: 389 400 382 650 (6 790) Ж
Механикалық цех шеберінің айлық есеп беруі.
Материалдар 44 200 45 300 1 100 Е
Негізгі өндіріс 25 600 25 900 300 Е
жұмысшыларының еңбекақысы
Құралдар 3 850 2 750 (1 100) Ж
Қызмет көрсету персоналының12 340 12 880 450 Е
еңбекақысы
Көмекші материалдар 20 100 20 800 700 Е
Басқа да шығыстар 3 820 5 440 1 620 Е
Барлығы: 110 000 113 070 3 070 Е

Ж – жағымды ауытқу;
Е – жағымсыз ауытқу;

Кіріс (пайда) орталығының есебі.
Пайда орталықтарының менеджері үлкен жауапкершілікке ие болғандықтан,
олардың есеп берулері табыс бойынша есеп беру формасында жасалады. Бұндай
есеп берулер бөлімшелердің шығыстары мен түсімдерін көрсетеді.
Пайда орталығының таза кірісі келесі формула бойынша анықталады:
Таза кіріс = сатудан түскен таза табыс - өткізілген өнімнің өзіндік
құны.
Сатудан түске таза табыс = бір жаққа сатудан түскен табыс+өз өнімін
(жұмысын, қызметін) трансферттік баға бойынша сатудан түскен табыс –
көрсетілген жеңілдіктер мен қайтарып алулар.
Өндірісітк өзіндік құнның құрамына еңбекті төлеу бойынша тікелей
шығындар+тікелей материалдар+үстеме шығыстар кіреді.

Көрсеткіштер А орталығы В орталығы ... ... ..
1 2 3 4
1.Өнімді өткізуден түскен табыс Х Х Х
2.Өндірістік өзіндік құн Х Х Х
3.Таза табыс Х Х Х
4.Операциялық шығыстар:өткізу Х
шығыстары
Жалпы әкімшілік шығыстар - - Х
5.Негізгі қызметтен түскен табыс - - Х
(операциялық табыс)
6.Басқа да шығыстар: - - Х
төлем бойынша шығыстар, %
7.Салық салуға дейінгі табыс - - Х
8.Салық салынатын табыс - - Х
9.Таза табыс х

Операциялық шығыстарды бөліп тарату.
Операциялық шығыстар баптары Бөліп тарату базасы
Жарнама шығыстары Сату көлемі немесе әр бөлімшенің
жарнамасына кеткен шығыстарға сай
болады
Орталық офисті ұстап тұру шығыстары, Әр бөлімшеге бөлінген жұмыс уақыты
есептеу орталығының шығындары көлемінің негізінде
Жер үшін төлемдер, жарық пен жылу Алатын ауданына байланысты
шығындары
Мүлік салығы және сақтандыру бойынша Активтер мен қорлар құнының негізінде
шығыстар
Коммерциялық және жалпы шығыстар Әр бөліменң сату көлеміне байланысты

Табыс бойынша есеп берудің келесі түрі – маржиналды табыс бойынша есеп
беру. Бұған келесі көрсеткіштер кіреді:
1. Өнімді өткізуден түскен табыс.
2. Ауыспалы шығындар.
3. Маржиналды табыс.
4. Тікелей тұрақты шығындар.
5. Жанама тұрақты шығындар.
6. Пайда орталығының операциялық түсімі.

Оқиға 2.
Тауарды шалафабрикат ретінде 170$ А бөлімшесі бойынша немесе дайын өнім
ретінде 260$ В бөлімшесі бойынша сатуға болады. А бөлімінің шығыстары
120$, В бөлімінің шығындары 110$ құрайды.
Бөлімше жұмыстары кестеде көрсетілген.
А бөлімшесі В бөлімшесі
Сату бағасы, $ 170 260
А бөлімінің шығындары (120) (120)
В бөлімінің шығындары - (110)
Табыс 50$ 30$

Тауарды шалафабрикат түрінде сатқан қолайлы, өйткені нәтижесінде көп
пайда түседі.
Коммерциялық емес ұйымдар бөлімін бағалауда келесі шаралар қолданылуы
мүмкін:
– нәтижелікті бағалау үшін (есеп көрсеткіштері) активтер мен шығындар
элементі арасындағы қатынас;
– еңбек өнімділігінің есебі;
– кадрлармен жұмыс;
– нарықты бағалау немесе маркетингтік талдау (нарық бөлігін анықтау,
тауарды өңдеу, өнім коэффициентін есептеу, қауіпсіздікті қамтамасыз ету)

Инвестиция орталықтарының есебі.
Инвестиция орталықтарын шығындар мен табыстар орталығының жиынтығы
ретінде қарастыруға болады.
Кәсіпорын өз бөлімшесінің салыстырмалы қарқындылығын өлшеу үшін
активтердің рентабельділігі немесе “активтерге қайта оралу” (ROA) арнайы
көрсеткіші қолданылады. Оның формуласы төменде көрсетілген:
ROA=ПайдаАктив.
Бөлімшелердің қызметін бағалап, олардың нәтижесін салыстыру үшін келесі
активтер базасы қолданылады:
1. Бөлімшелермен байланысты сомалық активтер;
2. Қолданатын активтер;
3. Айналым капиталы (ағымдағы активтер – ағымдағы міндеттеме)+басқа да
активтер (негізгі құралдар).
Барлық жағдайда әр кезең бойынша активтердің орташа шамасы қолданылады.
Активтердің амортизациясын екі нұсқамен есептеуге болады:
1-нұсқа – баланстық құны бойынша;
2-нұсқа – амортизацияланатын активтердің бастапқы құны бойынша;
ROA көрсеткішін есептеудің кеңейтілген түрі:
ROA =Таза табысӨнімді өткізуден түскен табыс * Өнімді өткізуден түскен
табысАктивтердің орташа шамасы.
Бірінші қатынас – сату рентабельділігі, екінші қатынас активтердің
айналымдылығы. Жауапкершілік орталықтарының барлығы құрылымдық
бөлімшелерден тұрады. Олардың басшылары ұйым дамуының ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.