Агроөнеркәсіптік кешенді қаржы-несиелік реттеу мәселелерінің теориялық - әдістемелік негіздері

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 42 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

1. 1

1. 2

1. 3

2. 1

2. 2

3. 1

3. 2

Кіріспе

Агроөнеркәсіптік кешенді қаржы-несиелік реттеу мәселелерінің теориялық - әдістемелік негіздері

Агроөнеркәсіптік кешенді несиелендіру мәселелерінің теориялық негізі

Агроөнеркәсіптік кешенді қаржыландыру мен несиелендіру көздері

Агроөнеркәсіптік кешенді несие беруді реттеу мәселерінің шет елдік тәжірибесі

Жамбыл облысы әкімдігінің ауылшаруашылық басқармасының ауылшаруашылық саласына кредит беру мәселелерін талдау

Қазақстан Республикасының агроөнеркәсіптік саласына кредит беру көздері

Агроөнеркәсіптік кешенді мемлекеттік бағдарламалар тарапынан несиелендіру көздерін талдау

Қазақстан Республикасының ауылшаруашылық саласына кредит беру жүйесін реттеудің тиімділігін жоғарылату

Жамбыл облысы әкімдігінің ауылшаруашылық басқармасының мәліметтері бойынша несиелендіру тиімділігін жоғарылату

Ауыл шаруашылық кешенінде қарыз капиталын тарту әлеуетін бағалап отыру әдістемесі

Қорытынды

Пайдаланылған әдебиеттер

2 Жамбыл облысы әкімдігінің ауылшаруашылық басқармасының ауылшаруашылық саласына кредит беру мәселелерін талдау

2. 1 Қазақстан Республикасының агроөнеркәсіптік саласына кредит беру көздері

Елдің бюджеттік қоры процесінде кәсіпорындардың, ұйымдардың және азаматтардың Мемлекетте пайда болатын экономикалық қатынастарын дамытуды құрайтын көздер бюджетке түсетін түсімдер болып табылады. Бюджетке түсетін қаражат-бұл әртүрлі төлем компаниялары, ұйымдар және олардың мемлекеттік бюджеттің экономикалық қатынастарындағы нақты көрінісі.

Елімізде бюджет тарапынан көптеген салаларды қаржыландыру бойынша жұмыстар жүргізілуде. Оның ішінде ауыл шаруашылығы саласын қаржыландыру маңызды рөл атқарады.

Мемлекеттік бюджет-бұл мемлекеттік қаржының маңызды бөлігі, ал бюджет-кірістер мен шығыстардың теңгерімі. Өйткені, салықтар мен шығындар, мемлекеттің әлеуметтік жағдайы, Жұмыспен қамту және экономиканың өсуі бюджетке алдыңғы қатарда рөл атқаруға мүмкіндік береді.

Мемлекеттік бюджет шығыстарын қаржыландырудың негізгі нысаналы сипаты белгілі бір іс-шараларға мемлекет қаражатын пайдалануды талап етеді. Осы негізде халық шаруашылығының жекелеген салалары мен өңірді дамытуда үйлесімділікке қол жеткізу, қаржыны, ең алдымен, ғылыми-техникалық прогреске ықпал ететін неғұрлым дамыған және дамушы салаларға бөлу және маңызды әлеуметтік проблемаларды шешу қамтамасыз етілетін болады. Қаржыландырудың қайтарымсыз сипаты тікелей берілген ресурстармен мемлекеттің шығыстарын өтеуді талап етпейді. Мемлекеттік бюджеттің шығындары бірнеше факторларға байланысты. Олардың негізіне мемлекеттің табиғаты мен функциялары, мемлекеттің әлеуметтік-экономикалық даму деңгейі қарастырылады.

Бюджет шығыстары-қайтарымсыз негізде бөлінетін бюджет қаражаты. Шығындар қатаң мақсатқа ие. Республикалық және жергілікті бюджеттердің шығыстары мынадай түрлерге бөлінеді:

Мемлекеттік мекемелердің қызметін қамтамасыз ететін шығындар;
тұрақты сипаттағы іс-шараларды ұйымдастыруға және өткізуге байланысты шығындар;
мемлекеттік тапсырыс шығыстары-бюджеттік бағдарламаларды (кіші бағдарламаларды) іске асыру шеңберінде азаматтық-құқықтық мәмілелер негізінде жеке, заңды тұлғалардан және шаруа (фермер) қожалықтарынан алынған тауарларды( жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді) мемлекеттік мекемелердің төлеуі) ; жеке тұлғаларға ақшалай төлемдер-жұмыскерлерге еңбегі үшін ақшалай төлемдерден басқа, Қазақстан Республикасының заңнамалық актілеріне сәйкес жеке тұлғаларға ақша нысанындағы төлемдермен байланысты шығындар;

- мемлекет міндеттемелерін орындауға мақсатында жүргізілетін шығындардың басқа да түрлері.

Қазақстан Республикасы Мемлекеттік бюджетінің негізгі бөлігі республикалық бюджетте жатыр.

Республикалық бюджет-бұл салық және салықтық емес төлемдер есебінен қалыптасатын және орталық мемлекеттік органдардың, оларға бағынышты мемлекеттік органдардың функцияларын немесе функцияларын қаржылық қамтамасыз етуге және мемлекеттік саясаттың Бүкілресейлік бағытын жүзеге асыруға арналған орталықтандырылған ақша қоры.

Облыстық бюджет, астана бюджеті, Республикалық маңызы бар қала, аудандар( облыстық маңызы бар қала) бюджеті - жергілікті бюджет. Облыстық бюджет, астана бюджеті, Республикалық маңызы бар қала, аудандар( облыстық маңызы бар қала) бюджеті - жергілікті бюджет. Ауыл шаруашылығының қызметі өзінің ерекшеліктеріне байланысты үнемі мемлекеттік қаржылық қолдауды қажет етеді.

Ауыл шаруашылығы-ел экономикасының маңызды және халықтың өмір сүруін қамтамасыз ететін салаларының бірі және оның айрықша ерекшеліктері:

-өндірістік процестің монополды емес және маусымдық сипаты;

-пайдаланылатын табиғат ресурстары сипаттарын белгісіз себеппен ауыстыру;

- ауыл шаруашылығымен байланысты басқа салалар жеке іс-әрекеттерге қарсы тұру жағдайында;

-ауыл шаруашылық және өнеркәсіптік өнімдер бағаларынынң диспаитеті барлығында;

- үлкен сипаттағы шығындарды елеулі қаржылық қолдау қажеттілігі

- жер учаскелері және институционалдық өзгерістер жүргізу қажеттілігі.

Ауыл шаруашылығы саласын қаржыландырудағы бюджеттің рөлі мен маңызы бюджет қаражатының аграрлық өндірісті жаңғыртуға және дамытуға, ауыл инфрақұрылымын қалыптастыруға және ауыл халқының өмір сүру деңгейін арттыруға бағытталуы тиістігімен дәлелденеді. Бюджеттен қаражат бөлудің маңыздылығы, олар сапалы тұқым шаруашылығын және асыл тұқымды мал шаруашылығын дамытуға, сондай-ақ отандық ауыл шаруашылығы машиналарын өндіруге және ақпараттық-техникалық орталықтар құруға бағытталған.

Ауыл шаруашылығын республикалық бюджет қаражаты арқылы қаржыландыру мынадай бюджеттік бағдарламалар бойынша жүзеге асырылады:

-өсімдіктерді(гүлдер, ағаш, ормандарды) қорғау

- асыл тұқым шаруашылығын дамыту;

-асыл тұқым мал шаруашылығын дамыту;

-ауыл шаруашылық өсімдіктердің сорттарын бөлу;

-ирригарциялық жүйені жетілдіру;

эпизоотиялық сауықтыру жұмыстарымен қамтамсыз ету;

-ауыл шаруашлығының институтционалды (білікті кадрлар, мамандар, ЖОО-да білімгерлер) дамыту;

-егісті жер алқабтарымен қамтамасыз ету.

Жергілікті бюджеттер шығындарының құрамында ауыл шаруашылығы аумағына жерге орналастыру, арнаулы сақтау орындарын құру және ұстау, жерді бір түрден екінші түрге ауыстыру, жерге орналастыру жұмыстарын ұйымдастыру, елді мекендердің жерлеріне шаруашылық жүргізуді қаржыландыру көзделеді.

Мемлекет басшысы Н. Ә. Назарбаевтың"Қазақстан-2050" Стратегиясы" Қазақстан халқына Жолдауында тұжырымдалған мемлекеттің жаңа саяси курсында, әсіресе ауыл шаруашылығы өніміне өсіп отырған қазіргі заманғы сұраныс жағдайында, ауыл шаруашылығын ауқымды жаңарту қажет.

Әлемдік нарық, оның ішінде азық-түлік нарығының көшбасшыларының қатарында болу және ауыл шаруашылығы өндірісін ұлғайту үшін қажет:

Кейбір елдерде мұндай мүмкіндік жоқ екенін атап өтемін. Егіс өнімділігін, ең алдымен, НТ енгізу есебінен біршама арттыру қажет.

Біз әлемдік деңгейдегі мал азығы және шөп базасын құру үшін үлкен басымдыққа иеміз.

Біз экологияның жай-күйіне назар аудара отырып, ұлттық бәсекеге қабілетті брендтер құруға тиіспіз. Нәтижесінде біз Агроөнеркәсіп кешенінің алдында-экологиялық таза өндіріс саласындағы жаһандық мәртебеге ие болуға тиіспіз.

Ауыл шаруашылығы өнімдерін өңдеу мен саудада фермерлікті, шаруашылықтарды және шағын және орта бизнесті дамыту.

Бұл міндет маңызды роль атқарады. Мұнда бізге:

Жерді қайта өңдеу саясатын өзгерту және жаңа ғылыми-технологиялық, басқарушылық жетістіктерді ескере отырып, мал шаруашылығындағы дәстүрлі жұмысты жаңарту қажет.

Ірі экспорттық нарыққа шығу үшін біз қандай жаппай азық-түлік өндірісін шығаратынымызды анықтауымыз керек.

2050 жылға қарай елдің ЖІӨ-дегі ауыл шаруашылығы өнімінің үлесі 5 есеге ұлғаюы тиіс.

Биылғы жылдың өзінде үкімет басшыларына тапсырамын:

Агроөнеркәсіптік кешенді дамытудың 2020 жылға дейінгі жаңа бағдарламасын әзірлеу.

Ауыл шаруашылығын мемлекеттік қолдау көлемін 2020 жылға қарай 4, 5 есеге ұлғайту.

Орта және ірі тауарлы ауыл шаруашылығы өндірістерін құру бойынша жаңа агротехнологияларды қолдануға бағытталған заңнамалық және экономикалық ынталандырулар жүйесін тұжырымдау.

Берілген күннен бастап белгілі бір кезеңде игерілмей қалған жерлерге салық ставкаларын арттыруды енгізу.

Ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілерді мемлекеттік қолдау бағдарламаларын барынша қолдау және субсидиялардың тиімділігін арттыру мақсатында субсидиялау мөлшерлемесі мен нормативтерін дұрыс айқындау қолданылатын болады. Субсидиялар сұранысқа ие өнім өндірісін қолдауға, өндірістік шығындарды азайтуға бағытталатын болады.

2019 жылдан бастап субсидиялау жүйесіне субсидиялауды жетілдірудің жалпы шараларына мынадай өзгерістер енгізілді:

тауарлардың, жұмыстар мен көрсетілетін қызметтердің құнына қатысты мәнде субсидиялаудан абсолюттік құндық мәнде субсидиялауға басым көшу; - саладағы технологиялық процестерді жүргізу мерзімдеріне сәйкес субсидиялар беру мерзімдерін оңтайландыру;

мынадай басымдықтар бойынша басым субсидиялау бойынша субсидиялау деңгейі қысқартылатын болады: импортты алмастыру, экспортқа бағдарлану, өзге де бағыттар, ішкі тұтынуды қамтамасыз ету көрсеткішіне қол жеткізу;
бір жылға дейінгі Кредиттеу мерзімімен айналым қаражатын толықтыруға арналған кредиттер бойынша сыйақы мөлшерлемесін субсидиялауды қоспағанда, мемлекеттің ұзақ мерзімді міндеттемелерінің шоғырлануын болдырмау үшін сыйақы мөлшерлемесін субсидиялаудан инвестициялық шығындарды субсидиялауға көшу;
уәкілетті орган әзірлейтін қағидалар бойынша ЖБ қаражаты есебінен маңызды өңірлік маңызы бар АӨК өнімдерінің жекелеген түрлерін субсидиялауды жүзеге асыру.

Айналымды толықтыруға арналған кредиттерді қоса алғанда, кредиттер және лизинг бойынша сыйақы мөлшерін субсидиялау

2016-2018 жылдары" Агробизнес-2020"бағдарламасына енгізілген шарт бойынша ғана жүзеге асырылатын болады. Негізгі ресурстарды, оның ішінде айналымды толықтыру және лизинг мақсаттарына пайдалану "ҚазАгро" ҰБХ" АҚ енгізілген ұйымдары, негізгі емес серіктестер мен кооперативтер, микроқаржы ұйымдары, сондай-ақ "Даму" кәсіпкерлікті дамыту қоры"АҚ іске асыратын қолдау бағдарламалары арқылы мүмкін болады.

Осыған байланысты, 2019 жылдан бастап айналым қаражатын төлеуге арналған міндеттемелерді қоса алғанда, кредит беру мерзімі 2 және одан да көп кредиттер мен лизинг бойынша сыйақы мөлшерін субсидиялаудан кредит беру мерзімі бір жылға дейінгі соманы төлеуге арналған арнайы кредиттер бойынша сыйлықақы мөлшерін сақтай отырып, АӨК субъектілерінің инвестициялық шығындарын субсидиялауға көшу жүзеге асырылатын болады. Бұл ретте босату инвестициялық субсидиялауға жатады, бұл инвесторлардың-АӨК субъектілерінің қажеттіліктерін қанағаттандыруға мүмкіндік береді.

Кредиттеу және міндеттемелерге кепілдік беру жүйесін жетілдіру жөніндегі негізгі шаралар, бірінші кезекте, клиенттерді қамтуды кеңейтуге, ұсақ және орта шаруашылықтарды, кооперативтерді тартуға бағытталатын болады.

Атап айтқанда, " ҚазАгро" ҰБХ " АҚ қызметін ауылдық жерлерде АШТӨ-ні тікелей қолдау құралдарын іске асырудан қаржыландырудың қолжетімділігін арттыру жөніндегі кешенді шараларды іске асыруға біртіндеп қайта бағдарлау жоспарлануда.

Бұдан әрі жеке қаржы институттарын, атап айтқанда, кредиттік серіктестіктер мен ауыл шаруашылығы кооперативтерін қорландыру, АӨК субъектілеріне кредиттер беру үшін капитал нарықтарынан қаражат тартылатын болады.

Сондай-ақ қызмет стандарттары мен қағидаларын әзірлеу, кредиттік серіктестіктердің қызметін бақылау-қадағалау функцияларын жүзеге асыру функциялары бар кредиттік серіктестіктер мен кооперативтердің өзін-өзі реттейтін ұйымдары құрылатын болады.

АШТӨ-ге неғұрлым жоғары баға маусымы кезеңінде түсімді өткізу мүмкіндігін беру мақсатында көктемгі егіс жұмыстарын және егін жинау жұмыстарын бюджеттік қаржыландыру тетігі қайта қаралатын болады.

Кредиттік серіктестіктер мен кооперативтер желісін кеңейту және дамыту, сондай-ақ депозиттерді қабылдауды кредиттік серіктестіктер жүзеге асыратын операциялар тізбесіне енгізу жөніндегі жұмыс жүргізілетін болады.

Кепілдіктер "ҚазАгроКепіл"АҚ қаржы ұйымдарының қарыздары бойынша берілетін болады. Сондай-ақ өсімдік және мал шаруашылығындағы сақтандыру жүйесіне "Қазагрогарантия"АҚ қатысатын болады.

Бұл өзгерістер несиелік кооперация жүйесіне ауыл халқының қаражатын тарту үшін АӨК дамыту міндеттерін шешуге, кредиттік серіктестіктердің мемлекеттік қаржылық қолдауға тәуелділігін төмендетуге, ауыл халқының тұрмыстық жағдайларынан әлеуметтік ресурстарға қол жеткізуді ұлғайтуға мүмкіндік береді. Ауыл шаруашылығын мемлекеттік қолдауға бағытталған қаражаттың мақсатты пайдаланылуын бақылау тетіктерін айқындайтын іс-шаралар кешеніне байланысты институционалдық қаржылық тетіктердің рөлі артып келеді. Қаржы қорларының ауыл шаруашылығының тиімділігі төмен және шығынды жай-күйін жақсарту жөніндегі барлық мәселелерді шеше алмайды. Негізгі себеп-мұндай ұйымдарда білікті мамандар мен менеджерлердің болмауы.

Ауыл шаруашылығын мемлекеттік несиелік қолдау жүйелері

Мемлекеттік қолдаудың институционалды несиелік механизмдері

Мемлекеттік қолдаудың функционалды несиелік механизмі

ҚР үкіметі

Мемлекеттік бюджет

ҚР ауыл шаруашылығы Министрлігі

Аймақтық бюджет

Аймақтық үкімет

Жергілікті бюджет

Коммерциялық банктер

Аймақтың ауыл шарушылығын басқару Министрлігі

Сақтандыру қорлары

Ауыл шарушылығын аймақтық басқару

Кәсіпорындардың несиелік қызметі

Сурет-4. Ауыл шаруашылығын мемлекеттік несиелік қолдау жүйесі

Мемлекеттің маңызды рөлі ауыл шаруашылығы кәсіпорындарына стратегиялық басқаруды жүзеге асыруға қабілетті басқарушы кадрларды даярлау және қайта даярлау жоспарында, бөлінетін субсидияланған кредиттер бойынша стратегиялық жоспар құруда жәрдем көрсету болып табылады. Жүргізілген зерттеу нәтижелері мемлекеттік қаржылық қадағалаудың негізгі бағыттарын ауыстыру және ауыл шаруашылығы кәсіпорындарының қаржылық жағдайын сауықтыру қажеттілігін көрсетеді.

1-кестеде 2019 жылы мемлекеттік бюджет шығыстарын есептеу нәтижелері бойынша шығыстар барлығы 12 485 378 млн. теңгені құрады, 2016 жылмен салыстырғанда шығыстар 160, 2% - ға 46 665 млн. теңгеге өсті, өйткені бұл келесі салалар бойынша қаражаттың көп бөлінуіне байланысты;

Кесте-1

Мемлекеттік бюджет шығысынан ауылшаруашылық саласына бөлінген несиелер қозғалысы, млн. тг

рр/с

Көрсеткіштер

2016 жылы

2017 жылы

2018 жылы

2019 жылы

Ауытқуы(+, -)

Өсу қарқыны, %

рр/с:

Көрсеткіштер: Шығындар барлығы

2016 жылы: 7 791 900

2017 жылы: 8 228 000

2018 жылы: 9 433800

2019 жылы: 12 485 400

Ауытқуы(+, -): 466700

Өсу қарқыны, %: 160, 2

рр/с: 1

Көрсеткіштер: Жалпы сипаттағы мемлекеттік қызметтер

2016 жылы: 483 700

2017 жылы: 697 400

2018 жылы: 622 500

2019 жылы: 653 000

Ауытқуы(+, -): 168600

Өсу қарқыны, %: 136

рр/с: 2

Көрсеткіштер: Қорғаныс

2016 жылы: 431 700

2017 жылы: 453 700

2018 жылы: 439000

2019 жылы: 453 758

Ауытқуы(+, -): 20800

Өсу қарқыны, %: 107

рр/с: 3

Көрсеткіштер: Қоғамдық тәртіп, қауіпсіздік, құқықтық, сот, қылмыстық-атқару қызметі

2016 жылы: 601 100

2017 жылы: 557 500

2018 жылы: 584 200

2019 жылы: 709 800

Ауытқуы(+, -): 108665

Өсу қарқыны, %: 120

рр/с: 4

Көрсеткіштер: Білім беру

2016 жылы: 1 358 700

2017 жылы: 1 364 800

2018 жылы: 1 669 400

2019 жылы: 1 843 300

Ауытқуы(+, -): 484589

Өсу қарқыны, %: 140

рр/с: 5

Көрсеткіштер: Денсаулық сақтау

2016 жылы: 857 000

2017 жылы: 863 900

2018 жылы: 1 040 000

2019 жылы: 1 128 400

Ауытқуы(+, -): 272056

Өсу қарқыны, %: 135

рр/с: 6

Көрсеткіштер: Әлеуметтік көмек және әлеуметтік қамтамасыз ету

2016 жылы: 1 549 817

2017 жылы: 1 800 000

2018 жылы: 1 978 000

2019 жылы: 2 302 400

Ауытқуы(+, -): 752600

Өсу қарқыны, %: 148, 5

рр/с: 7

Көрсеткіштер: Тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық

2016 жылы: 554 700

2017 жылы: 443 100

2018 жылы: 507 185

2019 жылы: 688 400

Ауытқуы(+, -): 133700

Өсу қарқыны, %: 124

рр/с: 8

Көрсеткіштер: Мәдениет, спорт, туризм және ақпараттық кеңістік

2016 жылы: 297 800

2017 жылы: 293 800

2018 жылы: 326 800

2019 жылы: 398 540

Ауытқуы(+, -): 100800

Өсу қарқыны, %: 133

рр/с: 9

Көрсеткіштер: Отын-энергетика кешені және жер қойнауын пайдалану

2016 жылы: 128 800

2017 жылы: 111 700

2018 жылы: 100 600

2019 жылы: 137 939

Ауытқуы(+, -): 9289

Өсу қарқыны, %: 107, 2

рр/с: 10

Көрсеткіштер: Ауыл, су, орман, балық шаруашылығы, ерекше қорғалатын табиғи аумақтар, қоршаған ортаны және жануарлар дүниесін қорғау, жер қатынастары

2016 жылы: 349 100

2017 жылы: 376 500

2018 жылы: 414 700

2019 жылы: 474 307

Ауытқуы(+, -): 125300

Өсу қарқыны, %: 136

рр/с: 11

Көрсеткіштер: Өнеркәсіп, сәулет, қала құрылысы және құрылыс қызметі

2016 жылы: 42 600

2017 жылы: 61 800

2018 жылы: 46 400

2019 жылы: 29 800

Ауытқуы(+, -): -12747

Өсу қарқыны, %: 70

рр/с: 12

Көрсеткіштер: Көлік және коммуникация

2016 жылы: 614 500

2017 жылы: 681 900

2018 жылы: 761 900

2019 жылы: 850 500

Ауытқуы(+, -): 236232

Өсу қарқыны, %: 138

рр/с: 13

Көрсеткіштер: Өзгелер

2016 жылы: 292 300

2017 жылы: 310 200

2018 жылы: 407 000

2019 жылы: 2 334 300

Ауытқуы(+, -): 2042091

Өсу қарқыны, %: 799

рр/с: 14

Көрсеткіштер: Борышқа қызмет көрсету

2016 жылы: 232 900

2017 жылы: 297 950

2018 жылы: 523 500

2019 жылы: 458900

Ауытқуы(+, -): 26081

Өсу қарқыны, %: 197

рр/с: 15

Көрсеткіштер: Трансферттер

2016 жылы: -

2017 жылы: 1 407

2018 жылы: 11 804

2019 жылы: 24 594

Ауытқуы(+, -): 24594

Өсу қарқыны, %: 100

рр/с: Ескерту- ҚР Статистика Департаментінің мәліметтері негізінде автормен құрастырылған

- жалпы сипаттағы мемлекеттік қызмет саласында 652 254 млн теңгеге,

-әлеуметтік қамсыздандыру және әлеуметтік көмек саласында 2 302 330 млн. теңгеге, тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық саласында 688 374 млн. теңгеге,

- Ауыл, су, орман, балық шаруашылығы, ерекше қорғалатын табиғи аумақтар, қоршаған ортаны және жануарлар дүниесін қорғау 474 307 млн . теңге және басқа да шығыстар 2016 жылы 292 204 млн. теңге. теңге, ал 2019 жылы-2 334 295 млн теңге, бұл 2042091 млн теңгеге немесе 789% - ға өсті.

Есептеу нәтижелері бойынша 2019 жылы Өнеркәсіп, сәулет, қала құрылысы және құрылыс қызметінің көлемі 2016 жылмен салыстырғанда 12747 млн теңгеге немесе 70% - ға төмендеді.

Кесте-2

Мемлекеттік бюджет шығысынан ауылшаруашылық саласына бөлінген несие қозғалысының үлесі, пайыз, млн, тг

Көрсеткіштер

2016 жыл

2017 жыл

2018 жыл

2019 жыл

Ауытқуы(+, -)

Өсу қарқыны, %

Сомасы

мың. тг

үлес салма

ғы, %

Сомасы,

мың. тг

үлес

салма

ғы, %

Сомасы, мың. тг

үлес салма

ғы, %

Сомасы

мың. тг

үлес салмағы, %

Көрсеткіштер: Шығындар барлығы

2016 жыл: 7 791900

2017 жыл: 100

2018 жыл: 8 227 100

2019 жыл: 100

Ауытқуы(+, -): 9 433800

Өсу қарқыны, %: 100

12 485 400

100

46700

160, 2

: 1

Көрсеткіштер: Жалпы сипаттағы мемлекеттік қызметтер

2016 жыл: 483700

2017 жыл: 6, 2

2018 жыл: 697500

2019 жыл: 8, 5

Ауытқуы(+, -): 622500

Өсу қарқыны, %: 6, 6

652254

5, 2

168591

135

: 2

Көрсеткіштер: Қорғаныс

2016 жыл: 431700

2017 жыл: 5, 5

2018 жыл: 453700

2019 жыл: 5, 5

Ауытқуы(+, -): 438500

Өсу қарқыны, %: 4, 6

452 375

3, 6

20711

105

: 3

Көрсеткіштер: Қоғамдық тәртіп, қауіпсіздік, құқықтық, сот, қылмыстық-атқару қызметі

2016 жыл: 601100

2017 жыл: 7, 7

2018 жыл: 557500

2019 жыл: 6, 8

Ауытқуы(+, -): 584200

Өсу қарқыны, %: 6, 2

709712

5, 7

108664

118

: 4

Көрсеткіштер: Білім беру

2016 жыл: 1358669

2017 жыл: 17, 4

2018 жыл: 1 364737

2019 жыл: 16, 6

Ауытқуы(+, -): 1 669398

Өсу қарқыны, %: 17, 7

1 843 243

14, 8

484574

135

: 5

Көрсеткіштер: Денсаулық сақтау

2016 жыл: 856222

2017 жыл: 10, 9

2018 жыл: 863899

2019 жыл: 10, 6

Ауытқуы(+, -): 1 039576

Өсу қарқыны, %: 11

1 128316

9, 0

272094

132

: 6

Көрсеткіштер: Әлеуметтік көмек және әлеуметтік қамтамасыз ету

2016 жыл: 1 549817

2017 жыл: 19, 8

2018 жыл: 1 713451

2019 жыл: 20, 8

Ауытқуы(+, -): 1 977315

Өсу қарқыны, %: 21

2 302 330

18, 4

752513

148, 5

: 7

Көрсеткіштер: Тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық

2016 жыл: 554696

2017 жыл: 7, 2

2018 жыл: 443022

2019 жыл: 5, 4

Ауытқуы(+, -): 507185

Өсу қарқыны, %: 5, 4

688374

5, 5

133678

124

: 8

Көрсеткіштер: Мәдениет, спорт, туризм және ақпараттық кеңістік

2016 жыл: 297795

2017 жыл: 3, 8

2018 жыл: 293775

2019 жыл: 3, 5

Ауытқуы(+, -): 326653

Өсу қарқыны, %: 3, 5

398540

3, 2

100745

133

: 9

Көрсеткіштер: Отын-энергетика кешені және жер қойнауын пайдалану

2016 жыл: 128656

2017 жыл: 1, 6

2018 жыл: 111533

2019 жыл: 1, 3

Ауытқуы(+, -): 100500

Өсу қарқыны, %: 1, 0

137939

1, 1

9283

107, 2

: 10

2016 жыл: 349079

2017 жыл: 4, 4

2018 жыл: 376038

2019 жыл: 4, 5

Ауытқуы(+, -): 414528

Өсу қарқыны, %: 4, 3

474307

3, 8

125228

136

: 11

Көрсеткіштер: Өнеркәсіп, сәулет, қала құрылысы және құрылыс қызметі

2016 жыл: 42538

2017 жыл: 0, 5

2018 жыл: 61775

2019 жыл: 0, 8

Ауытқуы(+, -): 46324

Өсу қарқыны, %: 0, 5

29791

0, 23

-12747

: 12

Көрсеткіштер: Көлік және коммуникация

2016 жыл: 614202

2017 жыл: 7, 9

2018 жыл: 681697

2019 жыл: 8, 2

Ауытқуы(+, -): 761990

Өсу қарқыны, %: 8, 0

850434

6, 9

236232

138

: 13

Көрсеткіштер: Өзгелер

2016 жыл: 292204

2017 жыл: 3, 8

2018 жыл: 310015

2019 жыл: 3, 7

Ауытқуы(+, -): 407000

Өсу қарқыны, %: 4, 3

2 334295

18, 7

2042091

799

: 14

Көрсеткіштер: Борышқа қызмет көрсету

2016 жыл: 232793

2017 жыл: 3, 0

2018 жыл: 297327

2019 жыл: 3, 6

Ауытқуы(+, -): 523214

Өсу қарқыны, %: 5, 5

458874

3, 7

226081

197

: 15

Көрсеткіштер: Трансферттер

2016 жыл: -

2017 жыл: -

2018 жыл: 1407

2019 жыл: 0, 01

Ауытқуы(+, -): 11804

Өсу қарқыны, %: 0, 1

24594

0, 2

24594

100

: Ескерту- ҚР Статистика Департаментінің мәліметтері негізінде автормен құрастырылған

Есептеу нәтижелері бойынша мемлекеттік бюджеттік шығындар 2016-2019 жылдар аралығынан бюджеттен бөлінген несие 46665 млн. теңгеге өскен, себебі ол келесі салаларға несие үлесінің артқанын көрсетіп отыр; денсаулық сақтау саласының 2016 жылы 10, 9 пайызды, 2017 жылы 10, 6 пайызды, 2018 жылы 11 пайызды, 2019 жылы 9, 0 пайызды; білім саласының 2016 жылы 17, 4 пайызды, 2017 жылы 16, 6 пайызды, 2018 жылы 17, 7 пайызды, 2019 жылы 14, 8 пайызды құраса; тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық2016 жылы 7, 4пайызды, 2017 жылы 5, 4 пайызды, 2018 жылы 5, 4 пайызды, 2019 жылы 5, 5 пайызды құраған, ал өзгеде шығындар 2016 жылы 3, 8 пайызды, 2017 жылы 3, 7 пайызды, 2018 жылы 4, 3 пайызды, 2019 жылы 18, 7 пайызды құрап отыр . Осы мәліметтерге сүйене отырып, мемлекеттік бюджеттен 2016-2019 жылдар аралығынан бөлінген несиенің үлес қозғалысын келесі 1- суретте қарастырамыз.

Сурет-5 Бюджет шығыстарының қозғалысы

Ескертпе: 2-кестенің мәліметтерінің негізінде жасалынған.

Суреттен көріп отырғанымыздай, 2019 жылды 2016 жылмен салыстыратын болсақ, соңғы жылы бюджет шығыстарының біршама өскендігі байқалады. Оның ішінде білім берусаласына бөлінген шығыстардың алар орны ерекше. Келесі кезектеауыл, су, орман, балық шаруашылығы, ерекше қорғалатын табиғи аумақтар, қоршаған ортаны және жануарлар дүниесін қорғау, жер қатынастарыОл:

- 2016 жылы 4, 4 пайызға

- 2017 жылы 4, 5 пайызға,

- 2018 жылы 4, 3 пайызға.

Алайда, соңғы жылы ауылшаруашылық саласының шығыстарының сомасы 3, 8 пайызғакеміп отыр.

Кесте-3

Қазақстан Республикасының ауыл, орман және балық шаруашылығы өнімдерінің (көрсетілетін қызметтерінің) жалпы шығарылымы, млн. тг

Рр/с

Көрсеткіштер

2016 жыл

2017 жыл

2018 жыл

2019 жыл

Ауытқуы (+, -)

Өсу қарқыны, %

Рр/с: 11

Көрсеткіштер: Ауыл шаруашылығы өнімдерінің (көрсетілетін қызметтерінің) жалпы шығарылымы

2016 жыл: 3 143 678, 1

2017 жыл: 3 307 009, 6

2018 жыл: 3 684 393, 2

2019 жыл: 4 097 455, 3

Ауытқуы (+, -): 953777, 2

Өсу қарқыны, %: 130

Рр/с: 2

Көрсеткіштер: одан:

2016 жыл:

2017 жыл:

2018 жыл:

2019 жыл:

Ауытқуы (+, -):

Өсу қарқыны, %:

Рр/с: 22

Көрсеткіштер: Өсімдік шаруашылығының жалпы өнімі

2016 жыл: 1 739 436, 4

2017 жыл: 1 825 236, 7

2018 жыл: 2047 580, 8

2019 жыл: 2 278340, 90

Ауытқуы (+, -): 538904, 5

Өсу қарқыны, %: 130

Рр/с: 33

Көрсеткіштер: мал шаруашылығының жалпы өнімі

2016 жыл: 1 393 762, 0

2017 жыл: 1 469 923, 0

2018 жыл: 1 621 541, 4

2019 жыл: 1 807142, 50

Ауытқуы (+, -): 413380, 5

Өсу қарқыны, %: 129

Рр/с: 44

Көрсеткіштер: ауыл шаруашылығы салаларындағы қызметтер

2016 жыл: 10479, 7

2017 жыл: 11489, 9

2018 жыл: 15271

2019 жыл: 1 1971, 9

Ауытқуы (+, -): 1492, 2

Өсу қарқыны, %: 114

Рр/с: Ескерту- ҚР Статистика Департаментінің мәліметтері негізінде автормен құрастырылған

Келтірілген кестеден көріп отырғанымыздай, 2019 жылы ауыл шаруашылығы өнімдерінің (қызметтерінің) жалпы шығарылымы 2016 жылмен салыстырғанда 953777, 2 млн. теңгеге немесе 130 пайызға.

Оның ішінде:

өсімдік шаруашылығының жалпы өнімі 538904, 5 млн. теңге немесе 130 пайызға,

мал шаруашылығының жалпы өнімі 413380, 5 млн. теңге немесе 129 пайызға,

ауыл шаруашылығы саласындағы қызметтер 1492, 2 млн. теңге немесе 114 пайыз.

Сурет-6 Қазақстан Республикасының ауыл шаруашылығы өндірісінің негізгі көрсеткіштерінің құрылымы

Ескертпе: 3-кестенің мәліметтерінің негізінде жасалынған.

Суреттен көрініп тұрғандай, Қазақстан Республикасының Ауыл шаруашылығы өндірісінің негізгі көрсеткіштерінің үлесін өсімдік шаруашылығы алады. Бұл: 2016 жылы 55, 33%, 2017 жылы 55, 2%, 2018 жылы 55, 5%, 2019 жылы 55, 6%.

2019 жылы мал шаруашылығы өнімі 44, 1%-ды, ал ауыл шаруашылығы саласында-0, 3% - ды құрады.

Кесте-4

2016-2019 жылдарда Қазақстан Республикасының ауыл шаруашылығының министрлігі бойынша республикалық бюджет шығындары, млн. теңге

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.