ІІО қызметінде әкімшілік құқық қатынастарындағы жеке адамның құқықтарын қамтамасыз ету кезінде туындайтын жалпы және жеке негізгі мәселелерді талдау, анықтау, қорыту және шешу, сондай-ақ осы қызметті жетілдіру бойынша ұсынымдар әзірлеу

Жұмыс түрі: Диссертация
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 80 бет
Таңдаулыға:

Жұмыстың жалпы сипаттамасы. Ұсынылған магистрлік жобада ішкі істер органдарының қызметіндегі әкімшілік құқықтық нормалар мен құқықтық қатынастардың теориялық және қолданбалы мәселелерін зерттеуге әрекет жасалды. Алғаш рет әкімшілік құқықтық қатынастардың құрылымы Қазақстан Республикасы құқық қорғау органдарының, атап айтқанда халықпен әкімшілік-басқару құқықтық қатынастары саласы мен әкімшілік және қылмыстық қудалау саласын да қамтитын ішкі істер органдары қызметінің демократиялығын қамтамасыз ететін кешенді құрал ретінде зерттелді.

Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Қазақстан Республикасында мыңжылдықтар тоғысында заң шығарушылық және атқарушы билік қызметі әкімшілік құқықтық қатынастарға қатысушы ретінде адам және азаматтың құқықтары мен заңды мүдделерін уақытылы сапалы қорғауды қамтамасыз етуге бағытталған.

Кешегі кеңес дәуірде азаматтардың құқықтарын қорғаудағы жетістіктерді кемітпесек те, бірқатар жағдайларда олардың өздерінің құқық қорғау функцияларын толық көлемде атқармағанын атап өткен жөн, бұл субъективті де, объективті де себептермен түсіндіріледі.

Кеңес өкіметінің алғашқы жылдарында әкімшілік жаза қолдану кезінде азаматтардың құқықтарын қорғау мәселелеріне іс жүзінде тиісті көңіл бөлінбеді, шығарылған қаулыларға шағым жасау ол уақытта тиісті нормативтік құқықтық базаның әлсіздігі себепті іс жүзінде қолданылмай келген.

Аталған кезеңдегі ғылыми жұмыстарға жүгіну сол заманның рухына тереңдеуге мүмкіндік береді. Сондай-ақ, ешқандай заңнамалық ережемен реттелмеген айналмалы жауапкершілікті қолдана отырып ықпал ету шаралары әртүрлі болды, қаулыларға шағымдану, қайта қарау тәртібін білмеу, туындаған құқықтық қатынастарға қатысушылардың құқықтарын бұзды.

Одан кейін жағдай біршама жақсарды, бірақ жалпы атқарушы билік органдары мен лауазымды тұлғалардың әкімшілік құқықтық нормалар мен қатынастар институтына деген көзқарасы біршама сыни жағдайда болды.

Елімізде құқықтық мемлекет құру жөніндегі атқарушы билік органдарының нақты іс-қимылдарымен сипатталатын қазақстандық шындықтың қазіргі жағдайларында мүлдем басқа көзқарас қалыптасқан. Құқықтық қатынастарға қатысушының құқығын пайдалана отырып, азамат өзінің кінәсіздігін немесе оның жеке басы мен материалдық жағдайына салынған жаза мөлшерінің сай еместігін дәлелдей алады, ал прокурор заңның бұзылуын жоя алады.

1995 жылғы Қазақстан Конституциясы жас мемлекеттің жүріп өткен жолын белгілеп, егемен тәуелсіз мемлекеттің одан әрі даму бағытын анықтады [1] . Құқықтық мемлекет Адам құқықтарының жалпыға бірдей декларациясымен қалыптасқан адам құқықтарын қамтамасыз етуге және қорғауға кепілдік береді [2] .

Азаматтардың құқықтары, бостандықтары мен заңды мүдделері іс жүзінде құқықтың барлық салаларын реттеудің әмбебап және өзгеріссіз мәні ретінде әрекет етеді. Олар салалық және салааралық ғылымның зерттеу объектісі болып табылады [3] .

Әкімшілік құқықтық мәселелерге арналған ғылыми әдебиеттерді талдау, оның едәуір бөлігі азаматтардың әкімшілік құқықтық қатынастардағы құқықтары мен бостандықтарын қамтамасыз ету міндетін шешуге бағытталғанын көрсетеді.

Әкімшілік құқықтық қатынастар саласында азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қамтамасыз ету мәселесі әкімшілік құқықтық ғылымның басқа да өзекті мәселелерімен қатар дербес зерттеу объектісі ретінде әрекет етеді.

Осыған байланысты, азаматтардың құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін әкімшілік құқықтық ғылымның «мәңгілік қозғаушысы» ретінде және, әрине, нормашығармашылық процесс ретінде қарау орынды болып табылады.

Магистрлік жобаның ғылыми жаңалығы осы жұмыс шеңберінде әкімшілік құқықтық қатынастардың әкімшілік құқықтағы дербес институт ретінде қарастырылатынында. Бұл осы саладағы салалық заң ғылымдарымен жинақталған тәжірибені қамтитын құқықтық қатынастар теориясының дербес өмір сүруіне құқығы бар және осы теорияның негізіне жатуға қабілетті бірқатар ережелер мен ұғымдарды әзірлеуге мүмкіндік берді.

Бұдан басқа, атқарушы биліктің мемлекеттік органдар мен олардың лауазымды адамдарының заңсыз әрекеттеріне, әрекетсіздіктеріне, шешімдеріне әртүрлі құқықтық қатынастарда бірінші рет шағым жасау жалпы және жеке болып келетін жалпыадамзаттық және заң қызметінің ажырамас бөлігі ретінде қарастырылады.

Зерттеу барысында магистрлік жобаның көлемі қаншалықты мүмкіндік беретініне қарай ішкі істер органдарының қызметінде жеке тұлғаның құқықтарын сақтай отырып, жағдайға кешенді заманауи талдау жүргізілді, әртүрлі құқықтық қатынастардағы адам құқықтары мен бостандықтарының бұзылуына байланысты ішкі істер органдарының лауазымды адамдарының әрекеттеріне шағымдануды жүзеге асыру кезінде ІІО басшы лауазымды тұлғаларының іс-қимыл алгоритмі әзірленді, қолданыстағы заңнаманы өзгерту бойынша авторлық қорытындылар және құқық қорғау қызметінің стратегиясы бойынша тұжырымдамалық қорытындылар ұсынылды.

Жүргізілген зерттеу нәтижесінде оларды шешудің қазіргі уақытта ұсынылғандармен салыстырғанда анағұрлым жетілдірілген әдістерін табу ғана емес, сонымен қатар аталған бағытты одан әрі дамыту қабілеті де пайда болды.

Осы магистрлік жобаның материалдары зерттеу саласының ұйымдық-құқықтық мәселелерін оңтайландыру ісі мен оқу үдерісінде, Қазақстанның құқық қорғау органдары үшін қызметкерлер даярлауда, сонымен қатар ҚР ІІМ үшін оқу құралдары мен әдістемелік ұсынымдар әзірлеу кезінде де пайдаланылуы мүмкін.

Азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын іске асыру мәселесі, әкімшілік-құқықтық қатынастардың тараптары ретінде азамат пен полиция қызметкері немесе жалпы ішкі істер органы әрекет ететін бір түріне байланысты өзектене түседі.

Бұл қарым-қатынастарда полиция кең және қатаң билік өкілеттіктері берілген субъект ретінде, оның тарапынан жол берілуі мүмкін озбырлыққа қарсы тұратын тетіктер болмаған жағдайда, ол азаматтардың құқықтары мен бостандықтарына елеулі және нақты қатер төндіреді.

Бүгінгі күні, өкінішке қарай, атқарушы билік органдары лауазымды адамдарының заңсыз іс-әрекеттеріне қарсы тұру тетіктерінің төмен, іс жүзінде қанағаттанғысыз тиімділігі туралы айтуға тура келеді.

Бұл саладағы жағдай мәселені шешудің түбегейлі жаңа тәсілдерін іске асырмай, сауықтыру бағытында дамуы екіталай.

Мәселе бойынша жаңа көзқарастың мәні, біздің ойымызша, құқықтық қатынастарға қатысушы ретінде өз құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін қорғаудағы азаматтың рөлін «жандандыруда» болуға тиісті. Әзірше тек қана мемлекет азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қорғаудың нақты монополиялық құқығына ие. Азамат өзінің құқықтары мен бостандықтары бойынша арыздану үшін, жалғыз құралды, атап айтқанда, мемлекеттік құрылымдар қайта қарауға жататын шағым беру құқығын пайдалана алады.

Азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қорғауды жүзеге асыруға арналған мемлекеттік құрылымдарды жетілдірудің қазіргі жай-күйі, таяудағы және тіпті ұзақ перспективалары сенім ұялата қоймайды.

Әрине, мемлекеттік құқық қорғау қызметі саласындағы ахуалды сауықтыру жөніндегі жұмыс жалғастырылуы тиіс. Бірақ бұған уақыт қажет, және ұзақ уақытты керек етеді, ал азаматтардың құқықтары мен бостандықтары күттірмей қорғауды қажет етеді.

Шын мәнінде тиімді мемлекеттік құқық қорғау жүйесін құру бойынша ықтимал оң нәтижелерді пассивті күту, азаматтарға қатысты тым ақылға қонымсыз болар еді. Сонымен қатар бұл жағдайда құқықтық ортаны қалыптастыру өте маңызды болып табылады, оның шеңберінде азамат шенеуніктердің, оның ішінде полиция қызметкерлерінің де озбырлығынан тиімді өзін-өзі қорғау мүмкіндігіне ие болар еді.

Алға қойылған міндетті шешу, бірінші кезекте, азамат пен лауазымды адамның өзара қарым-қатынасының жеткілікті нық және тиімді әкімшілік-процессуалдық базасын қалыптастыруды көздейді. Сонымен бірге, аталған тараптардың әкімшілік-деликтік (әкімшілік-юрисдикциялық), сондай-ақ даулы емес өзара қарым-қатынастарының іс процестік-құқықтық шеңбері бірдей маңызды болып табылады.

Аталған жобаның зерттеу объектісі құқық қорғау органдарының практикалық қызметін жүзеге асыру барысында қалыптасатын әкімшілік құқықтық қатынастар болып табылады. Сондай-ақ мемлекеттік басқару саласында азаматтардың құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін іске асыру теориясы мен практикасы да.

Магистрлік жобаның тақырыбы ішкі істер органдарының әкімшілік қызметінде заңдылықты нығайту тәсілі ретінде әкімшілік құқықтық нормалар мен құқықтық қатынастарды ұйымдастыру және құру, сондай-ақ оны жетілдіруге бағытталған құқықтық сипаттағы шаралар болып табылады.

Зерттеудің мақсаты мен міндеттері. Зерттеудің негізгі мақсаттарының бірі ІІО қызметінде әкімшілік құқық қатынастарындағы жеке адамның құқықтарын қамтамасыз ету кезінде туындайтын жалпы және жеке негізгі мәселелерді талдау, анықтау, қорыту және шешу, сондай-ақ осы қызметті жетілдіру бойынша ұсынымдар әзірлеу болып табылады.

Қазақстан Республикасының және басқа да жақын шетелдердің заңнамаларын қорыту және талдау негізінде әдеби көздерді, сондай-ақ атқарушы билік органдары мен олардың лауазымды адамдары қызметінің практикасын азаматтардың құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін сөзсіз қамтамасыз етуге, құқықтық қатынастар практикасында осы саясатты іске асыруды қамтамасыз ететін механизмдерді әзірлеуге бағдарланған біздің мемлекетіміздің құқықтық саясатының тұжырымдамасын жетілдіру мақсатында әзірлеу.

Мақсатты негізге ала отырып, келесі міндеттерді шешу қажет:

- Қазақстан Республикасы құқық қорғау органдарының адам мен азаматтың құқықтары мен бостандықтарын қорғау мәселелері жөніндегі қызметін зерделеу, оң және теріс жақтарын айқындау, құқықтар мен бостандықтарды қамтамасыз ету саласында құқықтық қатынастарды жетілдіру жөнінде ұсынымдар әзірлеу;

- заңдылықты қамтамасыз ету бойынша ішкі істер органдарының бақылау-қадағалау қызметінің принциптерін, сондай-ақ нысандары мен әдістерін зерттеу;

- заңдылық институтын қамтамасыз ету бойынша ішкі істер органдарының қызметіндегі әкімшілік құқықтық нормалардың рөлі мен орнын анықтау;

- азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қамтамасыз ету мәселелері бойынша әкімшілік құқықтық қатынастар саласында Қазақстан Республикасы ІІО қызметінің құқықтық негіздері мен практикасын жетілдіру бойынша ұсынымдар әзірлеу.

Зерттеудің нормативтік базасын Қазақстан Республикасының Конституциясы (1995 ж. кейінгі өзгерістермен және толықтырулармен), заңдылық институтын күшейту мәселелері бойынша Қазақстан Республикасы Президентінің жарлықтары және азаматтардың конституциялық құқықтары мен бостандықтарын қамтамасыз ету саласындағы әкімшілік құқықтық қатынастарды реттейтін өзге де нормативтік құқықтық актілер құрады.

Магистрлік жобаның эмпирикалық базасын конституциялық, әкімшілік және қылмыстық құқық теориясы бойынша арнайы заң әдебиеті, сондай-ақ ішкі істер органдары қызметіндегі заңдылықтың жай-күйі туралы мәліметтер құрады.

Зерттеу әдіснамасы мен әдістемесі. Зерттеудің межеленген міндеттері осы үшін қажетті әдіснамалық негізді анықтады. Құқықтық даму заңдылықтарын қисындық түсіну, оны тарихи жаңғыртусыз мүмкін емес. Сондықтан құқықтағы қалыптасқан қайшылықтардың себептерін, ең алдымен, алдыңғы тарихи-құқықтық тәжірибені талдау арқылы іздеу керек.

Осының негізінде магистрант әдістеме ретінде логикалық-тарихи тәсілді қолдану қажеттілігі туралы қорытындыға келді, ол шын мәнінде зерттеу объектісінің қалай дамығанын, оқудың қалай қалыптасқанын, оның нәтижесінде қандай ұғымдар қалыптасқанын және олардың қаншалықты қисынды дәйектілігін бейнелейтін түсініктерді қарастыруға мүмкіндік береді.

Сонымен қатар жекелеген мәселелерді қарастыру кезінде зерттеудің әдіснамалық базасын диалектикалық-материалистік әдістің ережелері, сондай-ақ танымның жалпы ғылыми және арнайы әдістері: ұқсастық; талдау; салыстыру; синтез; модельдеу; жүйелік-құрылымдық; тарихи; салыстырмалы-құқықтық; әлеуметтік; сауалнамалау және т. б. әдістерді пайдалану құрады.

Магистрлік жобаның теориялық және практикалық маңызы. Зерттеудің теориялық маңыздылығы онда тұжырымдалған теориялық ережелер мен қорытындылар әкімшілік, конституциялық және қылмыстық құқық теориясын дамытады және толықтырады.

Магистрлік жобаның практикалық маңыздылығы зерттеу материалдары дәріс, оқу құралдарын дайындау кезінде және негізгі пәндерді оқыту процесінде, ІІО әкімшілік құқық және әкімшілік қызмет кафедрасы, мемлекеттік-құқықтық пәндер, ІІО басқару, заң бейіндегі жоғары оқу орындарында, бейіндік магистратурада, сондай-ақ орта заң оқу орындарында және бастапқы дайындық жүйесінде қолданылуы мүмкіндігінде болып табылады.

Магистрлік жобаның құрылымы мен көлемі. Диссертациялық зерттеудің мақсаты мен негізгі міндеттерін, логикасы мен құрылымы кіріспеден, алты бөлімшені қамтитын екі бөлімнен, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұратын жұмыс анықтады.

Магистрлік жоба осы тектес жұмыстарға қойылатын талаптарға сәйкес ресімделген.

Жұмысты жазу барысында көптеген дерек көздері зерделенді: халықаралық-құқықтық актілер, Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілері, шолулар, статистикалық мәліметтер, оқулықтар, монографиялар, кандидаттық және докторлық диссертациялардың авторефераттары, мерзімді баспасөзде және ғылыми еңбектер жинағында жарияланған ғылыми мақалалар.

1 Қазіргі кезеңде ҚР ІІО қызметінде құқықтық нормалар мен құқықтық қатынастардың қалыптасуы және дамуы

1. 1 Ішкі істер органдарындағы құқық нормалары мен құқықтық қатынастар: тарихи тәжірибе және қазіргі заманғы тәсіл

Қазақстан Республикасының Президенті Н. Ә. Назарбаевтың «Қазақстан - 2030. Барлық қазақстандықтардың өсіп-өркендеуі, қауіпсіздігі және әл-ауқатының артуы» атты Қазақстан халқына Жолдауының үшінші ұзақ мерзімді басымдығында:

- сот билігі мен құқық қорғау органдарын реформалауды жандандыра түсуді;

- заңның шексіз үстемдігін белгілеуді және заңды орындайтын азаматтарды қылмыстан қорғауды. Бұған керісінше, билік пен заңның бар күшін заңсыз жолмен, шалқып өмір сүретіндерге қарсы қолдануды анықтайды [4] .

Әрине, бұл құқық қорғау органдарының, оның ішінде ішкі істер органдарының (полицияның) әкімшілік құқықтық қатынастарын дамытуға және жетілдіруге тікелей әсер етеді. Жоғарыда аталған басымдық жыл сайынғы Жолдаулардың барлығында қамтылған және мұндай реформа мемлекетіміздің барлық құқық қорғау тетігін қамтитын түбегейлі өзгерістерді болжайды. Құқықтық мемлекет жолындағы іс-әрекет заңдылық пен құқықтық тәртіпті түбегейлі нығайтумен де, сондай-ақ заңның әріпі мен азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын шектейтін нормаларды дәл және мүлтіксіз сақтаумен де тығыз байланысты.

Азаматтардың құқықтары қандай да бір тәсілмен кемсітілетін жағдайда, мемлекет оны қорғауға кепілдік беруге міндетті. Сот қорғауының кепілдігі, бұл құқықты өзге де заңнамалық актілерде бекіту және ол қорғауды жалпы қамтамасыз етеді.

Республикада адам, оның құқықтары мен бостандықтары жоғары құндылық болып табылатын құқықтық мемлекет құру міндеті, бүкіл құқықтық жүйені, оның ішінде құқық қорғау және сот органдарының қызметін реформалау қажеттілігін негіздей түседі.

Бұл міндеттерді шешу қолданыстағы заңнама нормативінің сапалы мазмұнымен және құқықтық қатынастардың ашықтығымен тікелей байланысты. Қазақстан Республикасы Президентінің 2002 жылғы 20 қыркүйектегі № 949 Жарлығымен мақұлданған Қазақстан Республикасының құқықтық саясат тұжырымдамасы құқықтық реттеудегі оқулықтарды толықтыру және оны қоғамдық өмірдің аса маңызды салаларында тереңдету арқылы қолданыстағы заңнама нормаларын одан әрі жетілдіру қажеттігін көрсетті. Сонымен қатар, заң шығарушының алдында сілтемелік нормалардың санын батыл азайту және заңдарды оңтайлы нақтылау талабы белгіленген [5] .

Мемлекеттік басқаруда, оның ішінде азаматтардың құқықтарын, бостандықтары мен мүдделерін қамтамасыз етуге бағытталған құқық қорғау қызметінде жүргізіліп жатқан реформалар, мысалы, учаскелік полиция инспекторларының позициясын нығайту және жақсарту, қайталанатын функциялары бар полиция бөлімшелерін оңтайландыру, ЖПҚ құру, барлық жерде консьерж қызметін енгізу, полицияның базалық органдары мен бөлімшелерін ұйымдастыру және т. б. - осының барлығы қазіргі уақытта біздің қоғамымыз үшін қажет, мемлекеттің болашақ дамуына негіз болып табылады.

Қоғамдық тәртіп пен қоғамдық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге бағытталған полицияның әкімшілік қызметінің мазмұны осы қызмет барысында қалыптасқан әкімшілік құқықтық қатынастар болып табылады. Тиісінше мемлекеттік басқару негізінен билікпен және міндеттілікпен сипатталатын әкімшілік құқықтық қатынастар арқылы жүзеге асырылады. Осыған байланысты аталған қарым-қатынастарға талдау жасау әкімшілік қызметтің және ІІО жүзеге асыратын басқару процестерінің мәніне тереңдеудің негізгі шарты болып келеді.

Әкімшіліктанушы ғалымдардың әкімшілік құқықтық қатынас ұғымына және оның белгілеріне бірыңғай көзқарас қалыптастырғанын ескере отырып, біз өз міндетімізді құқықтық қатынас ұғымы жөніндегі қазіргі көзқарасты негіздеу, қосымша дәлелдермен бекіту, зерттелетін қарым-қатынас белгілері мен элементтерінің сипаттамасын нақтылаудан көреміз.

Кез келген құқықтық қатынастар, соның ішінде әкімшілік қатынастар да заң әдебиетінде қоғамдық қатынастар ретінде анықталады, бірақ қандай да бір құқық нормаларымен реттелген.

Аталған қатынастардың бөлігі құқықтық қатынас ретінде пайда болады және қолданылады. Бұл құқықтық қатынастар олардың қатысушыларының ерекше жай-күйін - құқықтар және міндеттермен байланыстылық жағдайын туындатады, оның шеңберінде қоғам мен олардың білім беру жеке тұлғалары өз мүдделерін өркениетті және ақылға қонымды ұштастырады. Сонымен қатар қоғамдық қатынас заң нысанын қабылдайды, сол арқылы оның мазмұны нақтылана түседі, өйткені оның тараптарының құқықтары мен міндеттері түрінде, олардың өзара байланысында әрекет етеді.

Әкімшілік құқықтық қатынастар мәселелерін теориялық пайымдау [6, 58-78-б. ; 8, 105; 9-11; 21-23; 67-65-б. ] дәстүрлі түрде қиындықтар туғызады, өйткені бұл институт барлық (күрделі емес) әкімшілік құқық институттарымен байланысты. Әкімшілік құқықтық қатынастардың мәні материалдық, сондай-ақ процессуалдық әкімшілік құқықтық нормалардың, яғни басқару процесі мен әкімшілік іс жүргізу қызметінің басты сипаттарын негіздеуге тиісті.

Азамат - әкімшілік құқықтық қатынастардың басты қатысушыларының бірі, әкімшілік құқықтың маңызды субъектісі, ол басқару органдарының (лауазымды адамдардың) заңсыз іс-әрекеттері жағдайында бұзылған құқықтары мен бостандықтарын қорғау үшін азаматқа барынша құқықтық мүмкіндіктер беруге тиіс.

Өткен ғасырдың 20-шы жылдары жасалған тұжырымдамалардың біріне сәйкес, әкімшілік құқықтық қатынастарға келесі белгілер тән:

мемлекеттік басқару процесінде туындайды;

2. міндетті субъект ретінде мемлекеттік басқару органы болады (біздің бүгінде айтып жүргеніміздей, атқарушы билік органы) ;

3. билік-бағыну қатынастары болып табылады және тараптардың заңды теңсіздігімен сипатталады. Бұл тұжырымдаманың өкілдері көптеген ғалымдар болды [7, 30-31, 34, 37-б. ; 13, 40, 45, 65-б. ; 14, 36-37-б. ] .

Әкімшілік құқықтық қатынастардың басқа тұжырымдамасы да бірнеше тармақтардан тұрады:

1) мемлекеттік басқару саласында пайда болады;

2) барлық әкімшілік құқық субъектілері арасында олардың кез келген үйлесімінде орын алуы мүмкін;

3) қатысушылардың құқықтары мен міндеттерінің арақатынасы бойынша екі топқа бөлінеді: билік-бағыну қатынастары және тең құқылық қатынастары [8, 18-31-б. ] .

Әкімшілік құқықтық қатынастарды қарастырудағы мұндай тәсіл бүгінгі күнге дейін қолданылып келеді. Әкімшілік құқықтық қатынастардың мәнін түсінудегі кейбір айырмашылықтарға қарамастан, екі тұжырымдамаға да тән жалпы кемшілікті көрсетуге болады: оларда осы қатынастардың басқаруға қатысты азаматтардың құқықтары мен мүдделерін сотта қорғау кепілдігін белгілеу қажеттігі сияқты аса маңызды белгісі туралы ештеңе айтылмаған.

Әкімшілік құқықтық қатынастар - бұл басқару саласында қалыптасатын, әкімшілік құқық нормаларымен реттелетін қоғамдық қатынастар. Әкімшілік құқықтық қатынаста тараптар әкімшілік құқықтық нормалармен реттелген өзара құқықтар мен міндеттерді жеткізгіштер ретінде әрекет етеді. Әкімшілік құқықтық қатынастардың құрылымына субъектілер, құқықтық қатынастар объектілері және оның нормативтік мазмұны кіреді [9, 21-23 б. ] .

Сондықтан да әкімшілік құқықтық қатынастар мәселелеріне, тек құқық теориясында ғана емес, сонымен қатар салалық заң ғылымдарын, атап айтқанда әкімшілік құқықты зерделеу кезінде де ерекше көңіл бөлінеді.

Қазіргі заман ғалымдары құқықтық қатынастарды «құқықпен реттелген қоғамдық қатынас» ретінде [10, 465-б. ] немесе «құқықпен реттелген және қатысушылары заң құқықтары мен міндеттерін бір-біріне өзара байланыстыратын тасымалдаушы ретінде әрекет ететін мемлекеттің қорғауындағы қоғамдық қатынас ретінде» белгілейді [11, 393-б. ] .

Құқықтық қатынастар мәселелерін зерттеушілердің барлығының пікірі бір жерден шығады: құқықтық қатынас - қоғамдық қатынастардың ерекше түрі, олардың ішінде құқықпен реттелген. Құқықтық қатынастардың мәнін ғалымдар, ол құқықтық реттеу процесінде белгілі бір рөл атқарады деп қарайды - құқықтық реттеу арқылы құқық нормасы іс жүзінде қоғамдық қатынастарды реттейді [12, 336-б. ] .

Кез келген әкімшілік құқықтық қатынастар, кез келген басқа қоғамдық байланыс сияқты, бір мезгілдік құбылыс болып табылмайтындығына және ұзақ уақыт бойы өтетіндігіне күмән келтірмейді. Мысалы, жол-көлік оқиғасы болған жағдайда оның қатысушылары, сондай-ақ ішкі істер органдары (полиция) белгілі бір құқықтар мен міндеттер берілген қатысушылар түрінде әкімшілік заңнама саласына еріксіз кіреді.

Олардың мінез-құлқы ретке келтіріліп, мәртебелері анықталып, мемлекеттік басқару және мүдделер қақтығысын тікелей шешу арқылы жүргізілетін іс жүргізу тетіктері іске қосылады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.