Мұнай мен газ беру туралы

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАРЫ:

КІРІСПЕ
1. Газ мен газ-су және мұнай бергіштікті жоғарлату
1.1 Мұнай және газ бергіштікті жоғарлату тәсілдері
1.2 Мұнайды көміртегінің қос тотығымен ығыстыру.
1.3 Полимерлі су айдау.
1.4 Cілтілі су айдау.
2. Қабаттың мұнай бергіштігін арттыру
2.1 Бетті белсенді заттардың (ББЗ) ерітінділер
2.2 Химия ерітінділерін қабатқа айдау.
2.3 Бетті-белсенді заттардың (ББЗ) ерітінділерін қабатқа айдау.
2.4 Қабатты гидравликалық жару
2.5 Қабатқа әсер етудің басқа физикалық әдістері

Кіріспе

Мұнай - көмірсутектер қоспасы болып табылатын, жанатын майлы сұйықтық; қызыл-қоңыр, кейде қара түске жақын, немесе әлсіз жасыл-сары, тіпті түссіз түрі де кездеседі; өзіндік иісі бар; жерде тұнбалық қабатында орналасады; пайдалы қазбалардың ең маңызды түрі.
Негізінен алғанда көмірсутектерінен (85 % -ға дейін) тұратын бұл заттар дербес үйірімдер шоғыры түрінде жекеленеді: метанды, нафтенді және ароматты (хош иісті) тізбектер. Оның құрамында оттегі, азот, күкірт, асфальтты шайыр қосындылары да кездеседі.
Мұнайдың түсі қызғылт, қоңыр қошқыл, кейде ол ашық сарғыш түсті, ақшыл болып та келеді. Мысалы, Әзірбайжанның Сурахана алқабында ақшыл түсті мұнай өндіріледі. Мұнай судан жеңіл, оның меншікті салмағы 0,65-0,95 гсм3. Мұнай өз бойынан электр тогын өткізбейді. Сондықтан ол электроникада изолятор (айырушы) ретінде қолданылады. Осы кезеңде мұнай құрамынан екі мыңнан астам халық шаруашылығына керекті заттар алынып отыр: бензин, керосин, лигроин, парафин, көптеген иіссу түрлері, кремдер, парфюмериялық жұмсақ майлар, дәрі-дәрмектер, пластмасса, машина дөңгелектері тағы басқа. Ол қуатты әрі арзан отын -- бір тонна мұнай үш тонна көмірдің, 1,3 тонна антрациттың, 3,3 тонна шымтезектің қызуына тең.
Қазір "Қара алтын" деп бағаланатын мұнайдың өзіндік мол тарихы бар. 1539 жылы ол тұңғыш рет Америка құрлығынан Еуропаға тасылатын тауарлардың тізіміне кіріпті. Сол жылы Венесуэладан Испанияға жөнелтілген мұнай тасымалының алғашқы легі бірнеше темір құтыға ғана құйылған жүк екен. Ол кезде дәрігерлер оны тек артрит ауруын емдеуге ғана пайдаланатын болған.
Мұнай бергіштік арттыру
Мұнай өндірудің өсімділігін арттыру мақсатында жүргізілетін шаралар. Бұлар төмендегі іс-қарекеттер нәтижесінде жүзеге асады: а) Мұнайды динамикалық тұрғыдан ығыстырып шығару ("поршендік әсер" жасақтау); ә) қойнауқаттық флюидтің физикалық-химиялық қасиеттеріне әсер ету; б) койнауқаттың физикалық қасиеттеріне әсер ету. Мұнайды ығыстырып шығару қойнаукдтқа су айдау (қойнауқатты сумен тоғыту) арқылы жүзеге асырылады ("Мұнайлы қойнауқатты сумен тоғыту" мақаласын қараңыз). Мұнайды ығыстырып шығару кейде қойнауқатқа газ айдау арқылы да жүзеге асырылады (табиғи газды немесе ауаны). Қойнаукттың өтімділігі жоғары болған жағдайда және оның еңістену бұрышы 10°-тан жоғары болғанда газ қойнауқаттың көтерілген бөлігіне айдалса, жынауыштың өтімділігі нашар және еңістену бұрышы 10°-тан төмен болған жағдайда газ қойнауқаттың бүкіл ауданына айдалатын болады. бұл әрекеттер нәтижесінде Мұнай өндіру көрсеткіші 5-25 % аралығында артады.
Газ өнеркәсібі - табиғи газ кен орындарына барлау жүргізуді, мұнай, көмір мен тақтатастан жасанды газ өндіруді, өңдеуді, газды тасымалдау және оны өнеркәсіп пен коммуналдық-тұрмыстық шаруашылықта пайдалануды қамтитын отын өнеркәсібінің бір саласы. Газ өнеркәсібі әсіресе, АҚШ-та, Канадада, Мексикада ерте кезден дамыған. Англия, Франция, Бельгия, т.б. елдер 18 ғасырдың соңында тас көмірден жасанды газ өндіру ісін жолға қойды. Ресей мен Қазақстанда 20 ғасырдың алғашқы жартысына дейін табиғи газ өндірілген жоқ, тек мұнай кәсіпшіліктерінен аздаған газ алынып тұрды.
Газ - калориясы жоғары, тасымалдануы жеңіл, бағалы химиялық шикізат. Өндірісте пластмасса, химия талшықтарын, синтетикалық каучук, азот тыңайткыштарын алуда қолданылады. Газ өндіру (1920 жылында) жекелеген сала ретінде Маңғыстау алабын игер- ген кезде пайда болды. Оның серпіліп, кең көлемде өндірілуі Қарашығанақ кен орнын игеруімен байланысты болды.
Қазіргі кезде республикамызда 100-ге жуық газ қоры барланды. Бірақ оның 25 бөлігі Қарашығанақ кен орнының үлесінде. Келесі ірі кен орындарына -Қашаған, Теңіз,Жаңажол жатады. Газдың негізгі қоры көбінесе мұнай-газ кен орындарында мүнаймен бірге кездеседі. Оңтүстігімізде Шу-Сарысу газ алабы біртіндеп колға алынып, игеріле бастады.

1. Газ мен газ-су және мұнай бергіштікті жоғарлату
1.1 Мұнай және газ бергіштікті жоғарлату тәсілдері
Мұнай өндірудің өсімділігін арттыру мақсатында жүргізілетін шаралар. Бұлар төмендегі іс-қарекеттер нәтижесінде жүзеге асады:
а) Мұнайды динамикалық тұрғыдан ығыстырып шығару ("поршендік әсер" жасақтау);
ә) қойнауқаттық флюидтің физикалық-химиялық қасиеттеріне әсер ету;
б) койнауқаттың физикалық қасиеттеріне әсер ету. Мұнайды ығыстырып шығару қойнаукдтқа су айдау (қойнауқатты сумен тоғыту) арқылы жүзеге асырылады ("Мұнайлы қойнауқатты сумен тоғыту" мақаласын қараңыз). Мұнайды ығыстырып шығару кейде қойнауқатқа газ айдау арқылы да жүзеге асырылады (табиғи газды немесе ауаны). Қойнаукттың өтімділігі жоғары болған жағдайда және оның еңістену бұрышы 10°-тан жоғары болғанда газ қойнауқаттың көтерілген бөлігіне айдалса, жынауыштың өтімділігі нашар және еңістену бұрышы 10°-тан төмен болған жағдайда газ қойнауқаттың бүкіл ауданына айдалатын болады. бұл әрекеттер нәтижесінде Мұнай өндіру көрсеткіші 5-25 % аралығында артады.
Cуланған қабаттардың мұнайбергіштігін арттырудың физика-химиялық әдістерін қарастырайық. Қарапайым технологиямен, яғни әдеттегі су айдау әдісімен немесе судың ығыстырушылық қасиетін жақсарту арқылы (БЭЗ, полимерлер, сілтілер қолдана отырып) мұнай кен орындарына су айдағаннан кейін де, жер қойнауында 30-70% дейінгі мұнайдың бастапқы алынбай қалып қояды. Булар қабаттың суланған ауданында аймағында қалдық мұнай түрінде және сумен қамтылмаған қатпалар, линзалар, қабатшалар түрінде шашыраңқы орналасқан күрделі жағдайда орындалады. Суланған қабаттағы қалдық мұнайды тек қана мұнай және сумен жақсы араласатын немесе байланысқан жерінде ең төменгі фазааралық керіліске ие агенттер ғана ығыстырып алады. Мұндай жағдай мұнайды көміртегінің қос тотығымен(CO2) және мицеллярлы ерітінділермен ығыстыру барысында тундайды, булар мұнайды ығыстыру кезінде байқалатын капиллярлық күштердің кері әсерін толықтай жояды. Бұл әдістер, жұмыс агентімен қамтылған аймақтағы қолдың мұнай 2-5%-қа дейін төмендетуге қабілетті едәуір тиімді және болашағы бар әдістер қатарына жатады. Бұл әдістер біздің мұнай кәсіпорындары үшін өз мғынасына ие, өйткені белгілі игерілі жатқан кен орындарындағы қалдық мұнайдың негізгі бөлігі, суланған қабаттардағы қалдық мұнай түрінде қалып отыр, бұларды жер бетіне шығару суланбаған қабаттарға қарағанда едәуір қиын.
1.2 Мұнайды көміртегінің қос тотығымен ығыстыру.
Мұнаймен жән сумен спирт сұйық көміртегінің қос тотығы араласа алады. Бірақта жақсы спирттер (бутилді,проилді) суда нашар ериді, ал басқалары(этилді және метилді) керісінше мұнайда нашар ериді. Көміртегінің қос тотығы суда және әртүрлі құрамдағы және тығыздықтағы мұнайларда ериді. Қысым көтерілген сайын СО2-ң суда жақсарады, ал тепер-ры көтерілсе керісінше нашарлайды. Суда СО2 еріген кезде, оның тұтқырлығы елеусіз ұлғаяды. Судағы СО2-ң массалық құрамы 3-5%-ды құраса, оның тұтқырлығы 20-30%-ға ғана ұлғаяды. СО2 суда еріген кезде түзілітен көмір қышқылы Н2СО3 қабаттағы жыныстар мен цементтердің кейбір түрлерін ерітіп, оның өткізгіштігін арттырады (құмтастардңкін 5-15%-ға, доломиттердікін 6-7%-ға). СО2 бар жерде сазды түйіршіктердің ісінуі төмендейді. Судағы көміртегінің қос тотығы жыныс түйіршістердің бетін жабқан пленкалық мұанйды жарып, шайып шығаруға қабілетті және сулы пленканың бұзылу мүмкіндігін азайтады. Осының әсерінен мұнай тамшылары аз фазалық керіліс кезінде кеуекті каналдарға еркін ораналасады және мұнайдың фазалық өтткізгішітгі ұлғаяды.

Кесте 5. Мұнайдың бастапқы және қаныққан тұтқырлығы

Бастапқы тұтқырлық,
МПа*с
СО2 толықтай қаныққан кезде, МПа*с
1000-2000
15-160
100-600
3-15
10-100
1-3
1-9
0.5-0.9

Мұнайда СО2 еріген кезде мұнайдың тұтқырлығы азайып, тығыздығы өседі, ал көлемі едәуір ұлғаяды: мұнай ісінген сияқты болады. Мұнайда СО2 еріген кезде, оның көлемініңң 1,5-1,7 есеге ұлғаюы тұтқырлығы аз мұнайдан тұратын кен орындарын игеру кенде қабаттың мұнайбергіштігін арттырудағы үлесі зор. Тұтқырлығы аз мұнайды ығыстыру кезінде негізгі фактор, ығыстыруды жақсартатын фактор, мұнайдың СО2 еріген кезде оның тұтқырлығын азайту, мұнайдың бастапқы беттік керілісі үлкен болған сайын, соғұрлым оның тұтқырлығы төмендейді.
1.3 Полимерлі су айдау. Біртексіз коллектордан мұанйды ығыстырып шығару үшін тұтқырлығы жоғары суды қолдансақ, онда өз тиімділігін беруі мүмкін. Бұл жағдайда су мұнай байланысының неғұрлым тепе-тең қозғалысына және қабаттың соңғы мұнайбергіштігін көтеруге жағдай жасалады. Суды қоюландыру үшін әртүрлі суда еритін полимерлер қолд, олардың ішінде неғұрлым жақсы нәтижеге полиакриламидтердің (ПАА) судағы ерітіндісін пайдалану кезінде қол жеткізеді. Бұл полимер суда жақсы ериді жән оның судағы аз концентрациясы тұтқыр ерітінділер түзеді. Мұнайды ығыстыру үрдісін практикалық тұрғыдан жүзеге асыру барысында, алғашқы кезде қабатта тұтқыр ерітіндінің шоғырын тудыру үшін аздаған мөлшердегі қоюланған суды айдайды. Одан әрі пайда болған шоғырды қабат боайына итеру үшін қарапайым су айдайды. Тұтқырлығы жоғары жұмыс агенті ретінде көбіктерді қолдануға болады. Оны арнайы ауаланған газдалған суға көбірек түзгіш заттардың 0,2-1,0% қосу арқылы дайындайды. Көбіктердің тұтқырлығы судың тұтқырлығынан 5-10 есе көп. Көбіктердің шоғыры қабат бойына сумен игеріледі. Полимерлі ерітінділер -- бұл жоғары молекулярлы химиялық реагентполимер. Оның аздаған концентрациясы судың тұтқырлығын едәуір ұлғайтады. Судың жылжымалылығы төмендейді, осының әсерінен қабаттың сумен қамтылуы артады. Полимердің концентрациясы 0,01-0,1% құраған кезде оның тұтқырлығы 3-4 МПа*с дейін артады. Бұл мұнай мен су тұтқырнің ара қатынасын азайтады. Осыған байланысты судың өндіру ұңғымасына қарай жарып өтуін шектейді, қажетті игеру қарқынымен қамтамасыз ету үшін полимерлі ерітінділерді айдау қысымы қарапайым су айдау қысымынан әруақытта едәуір жоғары болуы керек. Өткізгіштігі нашар қабаттарға полимерлі су айдау техникалық тұрғыдан жүзеге аспайды. Полимерлі су айдау кезінде ұңғымаларды орналастыру жүйесі қарапайым су айдау кезіндегі ұңғымаларды орналастыру жүйесінен ерекшелейді, егер де қажетті айдау қысымы, қысымдар градиенті және мұнай өндіру қарқыны қамтамасыз етіледі. Полимер ретінде полиакриламид (ПАА) қолданылады. ПАА гел түрінде, қатты түйіршік немесе порошок түрінде дайындап шығарады. Әдетте келесідей ПАА-ң судағы концентрациясын қолданады: гел бойнша 1-5% аралығында, қатты гел бойынша 0.08-0.4% .ПАА-ң сорбциялық дәрежесі жоғары болғандықтан, оның концентрациясын келесі мәнге дейін жеткізеді, яғни: вп=5-6в. ПАА-ң судағы ерітіндісін қабаттағы мұнайдың тұтқырлығы н=(10-30)*10- 3 Па*с аралығында болған кезде қолданған тиімді болып саналады. Полимерлі су айдаудың артықшылығымен қатар, оны кең түрде қолдануды шектейтін үлкен кемшіліктері де бар. Әдістің ең негізгі кемшілігі мынада, яғни әрдайым айдау қысымын көтеру арқылы компенсациялау мүмкін бола бермейтіндіктен, айдау ұңғымаларының түп маңы аймағындағы тұтқырлық тез өсіп, осының әсерінен айдау ұңғыманың өнімділігі тез төмендейді.
Сондықтан қазіргі уақытта терең жатқан қабаттар үшін, өткізгіштігі нашар коллекторлардан тұратын (0,1 мкм2 -тан аз) және қабат температурасы жоғары болып келетін (900ºC астам) кеніштерде полимердің қолдануы мүмкін емес. Құрамында тұздары көп салыстырмалы біртекті қабаттарға полимерлерді айдау тиімсіз болып табылады, өйткені тұздер полимерлі ерітіндінің құрылымын бұзып қасиетін жоғалтады. Әдіс қымбат ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.