Жоғары сынып оқушыларына кәсіптік бағдар беру жұмысы

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 58 бет
Таңдаулыға:

Дипломдық жұмыс

Жоғары сынып оқушыларына кәсіптік бағдар беру жұмысы

Мазмұны

Кіріспе . . . 3

І-тарау. Кәсіптік бағдар жұмысының теориялық негіздері

1. 1. Кәсіптік бағдар беру жұмысының мәні және

мазмұны . . . 6

1. 2. Оқушыларға мамандық таңдауға әзірлеу жөнінде сынып

жетекшісінің рөлі . . . 13

1. 3. Мектеп оқушыларына кәсіптік бағдар берудің

ерекшеліктері . . . 25

ІІ-тарау. Сынып жетекшісінің кәсіптік бағдар жұмысын жүргізудің жолдары

2. 1. Сынып жетекшісінің оқушыларға кәсіптік кеңес беру

жұмыстары . . . 34

2. 2. Сынып жетекшісінің оқушылардың кәсіптік ынта-ықыластарын

дамыту . . . 43

Қорытынды . . . 53

Әдебиеттер тізімі . . . 54

Қосымша

КІРІСПЕ

Қазақстан Республикасы өзін демократиялық, зиялы, құқықтық және әлеуметтік мемлекет ретінде орнықтырады ( ) . Еліміз нарықтық экономикасы әлеуметтік бағытталған және жаңа принципті түрдегі қоғамдық қарым-қатынастарға негізделген күшті егеменді мемлекетті құруда. Қазақстан қоғамы мемлекеттік бастауларды нығайтуға, құқықтық қоғам орнатуға, жаңа технологиялық, құрылымдық, институттық негіздегі толыққанды ұлттық нарықтық қалыптасуын қамтамасыз етуге ұмтылуда.

Қазақстанды жаңғырту әрбір азамат бостандығының шарты және жалпы алғанда қоғамдағы тұрақтылық болып табылатын азаматтық қоғамның қалптасуын көздейді. Азаматтық қоғамның қалптасуы құндылықтарды жаңғыртпайынша мүмкін еместігін де ескеру керек. Мысалы, мемлекеттік . . . қомқорлықтан бас тарту қажет. Егер дербес адам әртүрлі жағдайларға байланысты әлеуметтік осал жіктерге жатпайтын болса, адам өз игілігіне өзі жауап беруі тиіс. Өзінің материалдық және әлеуметтік жағдайына осы бір жоғары жауапкершілік басты моральдық-имандылық нормаларының біріне айналуға тиіс. Жаңа экономикалық, саяси және мәдени салада жеке бостандық, жеке таңдау асыл құндылық болып табылады ( ) . Осындай жағдайдың оқушы жастардық еңбекке дайындығын, кәсіптік даярлығының дәрежесіне, мамандыққа бейімделудің кезеңін қысқартуды теңдесі жоқ биіктікке көтеруді талап ететіні айқын көрініс.

Бәсекелік механизміне негізделген нарық еңбек адамына ерекше іскерлік, шеберлік, белсенділік пен істегі тәртіптілік, жауапкершілік, екпінді еңбекке жарамдылық т. б. белсенді іс-әрекетке дайындық сияқты өте жоғары талап қояды.

Оқушылардың мамандық таңдауға даярлау міндетін іске асыруда сынып жетекшісінің рөлі үлкен. Ол бұл жұмысты өз сыныбындағы мұғалімдердің жұмысын үйлестіріп отыру, сыныпта оқушылармен бүкіл тәрбие жұмысын ұйымдастырып жүргізу, мектеп пен отбасының байланысын жасау арқылы іске асырады. Сынып жетекшісінің өз жұмысын ойдағыдай атқаруының басты шарты оқушыларды бес саусағындай білуінде. Сондықтан да сынып жетекші балаларды жан-жақты мұқият зерттеу арқылы кәсіптік таңдауда көп көмек көрсете алады.

Кәсіптік бағыт беру саласы күрделі де алуан түрлі. Ол экономикалық, әлеуметтік, психолого-педагогикалық т. б. қатынастарды қамтиды. Кәсіптік бағыт беру ісін жүргізу кадрлар даярлауды жоспарлаумен, халық ағарту жүйесін одан әрі жетілдірумен тығыз байланысты. Сондықтан да бұл бағытта көптеген ғылыми-зерттеу жұмыстары жүргізілуде. Н. Н. Захаровтың, С. Н. Чистякованың, А. Е. Голомшюктың, В. Д. Симоненко т. б. еңбектерінде мектептегі кәсіптік бағдар жұмысының мазмұны, формалар және әдістері қарастрылған.

Қазақстан Республикасындағы бұл мәселеге арналған маңызды зерттеулер қатарына Ж. Р. Баширова, М. Ә. Құдайқұлов, Қ. Бержанов, Н. Д. Дәулетов және т. б. зерттеу жұмыстарын жатқызуға болады.

Сонымен зерттеудің көкейкестілігі бүгінгі таңда әлеуметтік сұранысқа айналып отырған, кәсіптік бағдар жұмысының тиімділігін арттыруда сынып жетекшісінің алатын орнына, олардың бұл бағыттағы жұмысын пәрменді қылу мәселесіне байланысты болып отыр. Жалпы білім беретін орта мектептегі кәсіптік бағдар жұмысының тиімділігін арттыруды сынып жетекшісінің мақсатты бағытталған жұмысын жүзеге асырудың психолого-педагогикалық шарттарының жиындығын ашу зерттеу мәселесі болып табылады.

Зерттеу мәселесінің көкейкестілігі мен практикалық мәнділігі «Сынып жетекшісінің жоғары сынып оқушыларына кәсіптік бағдар беру жұмысы» деп аталатын дипломдық жұмыстың тақырыбын анықтауға мүмкіндік берді.

Зерттеудің мақсаты -жоғары сынып оқушыларына кәсіптік бағдар берудегі сынып жетекшісінің жұмысының тиімді жолдарын айқындау.

Зерттеу объектісі -жалпы білім беретін орта мектептегі кәсіптік бағдар жұмысы.

Зерттеу пәні -сынып жетекшісінің кәсіптік бағдар жұмысын жүргізудің үрдісі.

Зерттеу міндеттері:

кәсіптік бағдар беру теориясы мен практикасын қарастыру;
кәсіптік бағдар беру жұмысында сынып жетекшісінің мүмкіншіліктерін анықтау;
жоғары сынып оқушыларына сынып жетекшісінің кәсіптік бағдар жұмысының формалары мен әдістерін қарастырып, олардың тиімділігін тәжірибелік түрде тексеру, нәтижелерін өңдеп, жалпылап, негізгі қорытындылар мен нұсқауларды келтіру.

Зерттеудің әдіснамалық негізі -тәрбиенің қоғамға қажеттілігі және оның даму бағытының басты шарты болуымен, адамның биологиялық табиғаты мен ішкі мүмкіндіктері арқылы жеке тұлға ретінде дамуы, жеке тұлға болмысын түсінуге бағытталған іс-әрекет туралы ілімі.

Зерттеу көздері -кәсіптік бағдар жұмысына байланысты философтардың, тарихшылардың, психологтардың және педагогтардың еңбектері, оқыту және тәрбиелеу үрдісіне байланысты ғалымдардың, әдіскерлердің зерттеу жұмыстары, мемлекеттік ресми құжаттары (заңдар, қаулылар, баяндамалар т. б. ), Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігінің оқ және тәрбиелеуге байланысты құжаттары (тұжырымдамалар, бағдарламалар т. б. ) .

Дипломдық жұмысты жазу барысында қойылған мақсат пен міндеттерді жзеге асыру үшін төмендегідей зерттеу әдістері қолданылды: философиялық, псиологиялық, педагогикалық және әдістемелік әдебиеттерге теориялық талдау жасау, оқыту мен тәрбиелеу үрдісін бақылау, оқушыларға анкета жргізу, мұғалімдермен пікір алысу, тәжірибелік жұмыс жүргізу.

Зерттеу базасы:

І-тарау. Мектептегі кәсіптік бағдар жұмысының теориялық негіздері

1. 1. Оқушыларға кәсіптік бағдар беру жұмысының мәні және мазмұны.

Мемлекетісміздің білім беруге байланысты құжаттарында оқушыларды мамандықты саналы түрде таңдап алуға даярлау мектептің басты міндеттері болып табылатындығы атап көрсетілегн. Еліміздің алға даму ісінің табысты болуы жасөспірімдердің еңбекке, кәсіптік мамандықты саналылықпен таңдап алуға даярлау ісінің қандай дәрежеде жүргізілуіне көбіне көп байланысты. Дұрыс таңдап алынбаған мамандықтың зардабын тек қана адамның өзі көрмей, бүкіл қоғам да көреді екен. Американ ғалымдарының есептеуінше, мамандықты дұрыс таңдап алу кадрлардың тұрақтанбауын 2-2, 5 есе кемітеді, 10-15 % еңбек өнімділігін арттырады, 1, 5-2 есе кадрлардың оқыту құнын кемітеді. (24; 276)

Кәсіптік бағдар беру проблемасы әдістері жөнінен-педагогикалық, мазмұны жөнінен-әлеуметтік, қорытындысы жөнінен-экономикалық, масштабы (көлемі) жөнінен-мемлекеттік болып табылады. Оның мынадай аспектілері бар: экономикалық, әлеуметтік, медицина-физиологиялық, педагогикалық. (3; 32)

Кәсіптік бағдар беру проблемасы көп аспектілі болғанымен, ол ең алдымен педагогикалық іс. Оның міндеттерін шешудің дәл ортасында педагог, мектеп тұруға тиіс. Әрине, кәсіптік бағдар беру проблемасынталдау физиология, әлеуметтану, экономика т. б. ғылымдардың мәліметтеріне сүйеніп жасалады. Кәіптік бағдар мәселелерін А. Е. Голомшюк, Ж. Р. Баширова, С. Н. Чистякова т. б. қалай қарастырғандарына тоқталайық. Кәсіптік бағдардың экономикалық аспектісі мына мәселелерді зерттейді:

Қазіргі кезбен болашақ қоғамдық еңбек өрісіндегі (сферасындағы) еңбек ресурстарының демографиялық құрылымы;
Мамандық . . . өзгеруіне қарай кәсіптік бағдар берудің негізгі тенденциялары (жұмысшы кшіне мұқтаждықпен байланысты) ;
Жергілікті ерекшелікпен, квалификациямен, мамандықпен байланысты қазіргі және келешектегі жұмысшы күшіне мұқтаждық;
Кәсіптік бағдар берудің экономикалық тиімділігі. Жоғарыда көрсетілегн мәселелерді зерттеу кәсіптік бағдар беру жұмыстарының мазмұны мен бағыттарын негізде үшін қажетті.

Мамандық таңдаудың әлеуметтік аспектісі төмендегі мәселелерді зерттеп, анықтауды қамтиды:

Жастардың мамандық бағытын қалыптастыру үрдісіндегі ғылыми-техникалық және әлеуметтік үрдіс талабы;
Әртүрлі мамандықтардың маңызын қалыптастырып, қоғамдық пікірлердің себебі болып отырған факторлар;
Өндрістегі мамандықтардың орнығуына мүмкіндік жасайтын әлеуметтік және моральдық жағдайлар.

Жастар арасында кездесетін кейір жағдайлардың себебі мен кәсіптік бағдар берудің әлеуметтік тамырын бізге әлеуметтік зерттеулер ашып береді (жұмысшы мамандығын төмен бағалау, өмір жолын таңдауда сән қуулық т. б. ),

Кәсіптік бағдардың психологиялық аспектісі мына мәселелерді зерттеуді қажет деп біледі:

Жеке бастың негізін және құрылымын, оның типологиясын, жеке бастың ерекше кәсіптік бағдарын бағалау мен оны анықтаудың әдістері;
мамандыққа жарамдылығының псиологиялық мәнін және оны қалыптастырудың мүмкін жолдары;
Еңбек, кәсіптік мамандық түрлері.

Психологиялық зерттеулер «адам-мамандық» екеінің бір-біріне үйлестігінің мәнін және мамандық бағытының қалыптасуын анықтауға қызмет етеді.

Медициналық-физиологиялық аспекті мамандыққа жарамдылықтың медициналық-физиологиялық белгілерін және осы негізде кәсіп таңдаудың әдістемесін зерттейді: Зерттеулердің бұл бағыттағы қажеттігі: жасөспірімдердің едәуір бөлігінің әртүрлі аурулармен ауыратындығынан, екіншіден-бгінгі таңдағы кәсіптің көпшілігі адам ағзасына жоғары талап қоятындығынан.

Кәсіптік бағдар берудің педгогикалық аспектісі-жастарды кәсіпке баулу мен олардың мамандықты саналы таңдауы мақсатындағы оқу-тәрбие ісінің тиімділігін арттыру жолдарын, оның құрамдарын зерттейді. Бұл жерде мектеп пен отбасының және өндірістің кәсіптік бағдар беру ісіндегі біртұтас жұмыс жүйесі және оның ғылыми негізделген анықтамасы туралы сөз болып отыр.

Енді педагогикалық әдебиетте кәсіптік бағдарға қандай анықтамалар берілетінін қарастырайық. А. Д. Сазанов, В. Д. Симоненко, В. С. Аваниев, Б. Н. Буяловтың пікірінше: «Кәсіптік бағдар-бұл жастарды жеке қызығшылығын, қабілетіне, бейімділігіне және сонымен қатар әртүрлі мамандыққа деген қоғамның сұранысына сәйкес мамандықты негіздеп таңдап алуына деген мақсатты бағытталған іс-әрекет» (31; 27-28) .

Ал, К. К. Платоновтың пікірінше: «Кәсіптік бағдар-бұл жастардың қызығушылығын және қабілетін, қоғамдық сұранысты есепке алып, ғылыми негізде мамандық таңдауға көмектесетін псиолого-педагогикалық, медициналық және мемлекеттік шаралардың жиынтығы» (25; 4) .

Н. Н. Захаровтың ойынша: «Кәсіптік бағдар-бұл біріккен ортақ мақсаты және басқаруы бар өзара байланысты компоненттерден тұратын, кәсіптік білім беру, кәсіптік псиологиялық диагностика, кәсіптік кеңес беру, кәсіптік таңдау, кәсіптік бейімделу және кәсіптік тәрбиелеудің тұтас жүйесі» (10; 18) .

Мектептегі кәсіптік бағдар беру жөніндегі жұмыстар мазмұнының жүйесі мыналарды қамтиды: оқушылардың халық шаруашылығының және мәдениеттің түрлі салаларымен, кәсіпорындармен, шаруа қажалықтарымен, неғұрлым кең тараған кәсіптік мамандықтармен таныстыру, олардың бейімділігімен мамандыққа деген ықыласын және белгілі бағытта қалптасуын зрттеу, мектеп оқушыларын қоғамдық мәні бар мамандықты дұрыс таңдай білуге қалптастыру, білімін одан әрі жалғастырға, мамандық таңдауға, еңбек етуг орналасуға байланысты мәселелер жөнінде оқушыларға кеңес беру. Бұл жұмыстың бәрі мынадай негізгі мақсатты көздейді: жас жігіттер мен қыздарға еңбектің белгілі-бір түрлеріне өздерінің бейімділігін, қабілетін, талғамын анықтауға көмектесу, оларды қоғамға көбірек қажетті өндіріс салларында және мамандқтары бойынша еңбек етуге әзір болуға тәрбиелеу.

Жастарға білім беретін оқу орындарында оларға кәсіптік бағдар беру жйесі қандай талапқа жауап беруі тиіс?

Біріншіден, оқушыларды мектептер мен оқу-өндірістік комбинаттарының, кәсіптік-техникалық училищелердің мамандықты саналы таңдауға даярлаудағы тәрбие жұмыстарының мақсаттары мен міндеттері және мазмұны органикалық байланыста болуын және бұл жұмыстарды іске асырудың құралдары және әдістерімен қамтамасыз етуі керек. Екіншіден, ол жүйе бір класты жргізілетін кейбір тәрбие істері мен оқушылардың жеке қызметін ғана байланыстырмай, ондай байланысты бүкіл мектеп бойынша қамтамасыз етуге тиіс. Үшіншіден, ол мектептер мен оқу-өндірістік комбинаттарының, кәсіптік-техникалық училищелердің бүкіл кәсіптік бағдар беру жұмыстарын нақты ұйымдастыруға міндетті. Төртіншіден, кәсіптік бағдар беру жүйесі оқушылардың мамандықты саналы таңдауға дайындығын қалыптастыруы керек (3; 34) .

Мамандықты дұрыс таңдап ал бір-ақ реттік акт емес. Бұл аз кезеңдері бар ұзақ үрдіс. Мұндаға кәсіби ынта-ықыластың қалыптасуы мен дамуы неғұрлым жауапты саты болып табылады. Оқушылардың өздерін қызықтырған мәселелер жайында көп білігісі келетіні белгілі. Бұл ретте кәсіптік оқу-ғартудың міндеті-мамандық олардың ойлаған ойына сәйкес келеме деген сұраққа жауап беру, олардың ықыласы болып жүрген саладағы білімін тереңдету, мамандыққа байланысты түсінік ұғымдарының шеңберін кеңейту.

Кәсіптік оқу-ағарту ісі кәсіптік бағдар берудің көпшілік міндеттерін өздігінен шеше алмайды, өйткені, белгілі-бір еңбектің тріне жарамдығы жөнінде дұрыс қорытынды жасау үшін, мамандық жайындағы тек бір ғана білім беру әзірге жеткіліксіз. Бұл істі оқушының жеке басының ерекшеліктерін ұдайы зерттеу арқылы көмектесу керек. Оқушыларды зерттеудің тағы бір маңызы сол, бұл олардың ынта-ықыласын, арнаулы қабілеттерін ғылыми негізін басқарға, иектепте бүкіл тәрбие жұмысының мазмұнын және тиімділігін көтеруге мүмкіндік береді. Қызметтің белгілі-бір саласына адамның кәсіптік жағынан жарамдылығы негізінен үш бағыт бойынша: денсаулығына, псиофизиологиялық деректеріне, арналы даярлық дәрежесіне қарай анықталады.

Сонымен, кәсіптік жағынан жарамдылықты анықтау мәселелері кәсіптік бағдар беру міндеттеріне кіреді.

Мамандықты таңдап алу мәселелері жөнінде мұғалімнің оқушылармен жеке-жеке әңгімелесуінің өте-мөте маңызы бар. Әңгіме кезінде мұғалім оқушының кім болғысы келетінін, өз мақсатына жетуге оның қалай тырысып жүргенін сол тұрғыда ол бірдеңе істеп жүр ме, әлде жоқ па соны жақсы біледі. Оқушылардың кәсіптік бағытын белу-мұның өзі мұғалімге олармен жүргізілетін бүкіл тәрбие жұмысының пәрменділігін күшейтуге, олардың ынта-ықыласы мен бейімділігін дамытуда жақсы басқаруға көмек көрсетеді. Сонымен бірге мұғалім оқушының мамандықты таңдап алуына белсене ықпал жасауға, оған өзінің кәсіптік болашағын неғұрлым дұрыс белгілеуіне көмектесуге мүмкіндік береді.

Оқшылармен жұмыс істеу- кәсіптік бағдар беру бағыттарының бірі, ал, екіншісі ата-аналармен жұмыс істеу болып есептеледі: ата-аналар арасында түсінік жұмысын жүргізу, оларды балаларын еңбекке орналастыру және оқуға түсіру мүмкіндіктерімен таныстыру, ата-аналарды оқушыларға кәсіптік бағыт беру ісіне белсене қатысуға тарту (16; 61) . Балаларының мамандықты таңдап алуына ата-аналардың өте үлкен ықпал жасауына орай, олармен жұмыс істеудің зор маңызы бар.

Кәсіптік бағыт беру ісін-анда-санда жүргізілетін бірнеше шаралармен немесе оқушылардың мектепті бітіріп шығу кезіндегі түсінік жұмысымен ғана шектеуге болмайды. Оқушыларды мамандықты таңдап алуға әзірлеу мектептегі оқудың бүкіл өн бойында жргізіледі, ал оның мазмұны, формалар мен әдістері оқушының жасына байланысты өзгеріп отырады.

Кәсіптік бағыт берудің аса маңызды міндетін-оқушыларға өзінің өмірлік жолын дұрыс таңдап алуына көмектесу міндетін шешу шін белгілі-бір еңбек түрінде адамның қандай жеке қасиеттері пайдалануға және дамытылуға тиісті болатындығы, ал олардың қайсысы кәсіптік шеберлікті меңгеруе бөгет жасайтындығы және олардың қайсысынан бас тартуға, қайсысын пайдалануға, қажетті қасиеттердің сапалық құрылымының сапалық ерекшелігі қандай, сол қасиеттердің орнын басқа қасиетепн толтыру ммкіндіктері бола ма-міне, осылар жөнінде мұғалімнің, кәсіптік бағыт беруші консультанттың қолында белгілі-бір кешенді мағлұмат болуға тиіс. Кешенді мағлұматтар кәсіптерді психологиялық зерттеу үрдісінде маман, өз ісінің шебері, белсенді және шығармашылықтың адамы болып қалыптасуын қамтамасыз ететін кәсіптік қызметтің объективті және субъективті жағдайларын ашып көрсетужолымен алыны мүмкін.

Денсалық және мамандық таңдап алу арасында тығыз байланыс бар. Педагогикалық әдебиетте көрсетілегндей, мамандық таңдау кезінде жасөспірім, әдетте, өз денсаулығының жайын және таңдап отырған еңбекке өз денесі дамуының сәйкестігін ескермейді. Бұл мәселеге ата-аналар да кейде дұрыс қарамайды. Ал ғалымдардың зерттеулері мамандық жөнінде дәрігерлік консультацияның зор маңызыбар екенін көрсетеді. Кейбір жағайларда тексерілген оқушылардың жартысынан көбіне мамандықты таңдау жөнінде түрліше шек қойылады. Олардың ең жиі кездесетін себебі рефракцияның ауытқуы, тірек-қимыл аппараты жағынан өзгеріске ұшырауы, жалпақ табандылық, аяқ-қол сүйектерінің өзгеруі және басқа да кемшіліктері, ішкі мүшелерінде болған ауытқушылық салдары.

Біздің елімізде қолданылып жүрген Заңға сәйкес жалпы білім беретін мектеп бітіргендердің және жұмысқа түсушілердің немесе кәсіптік оқуда бастаушылардың бәрі міндетті түрде дәрігерлік тексеруден өтеді, оның міндеті таңдап алған мамандыққа денсаулығының жарамдылығын анықтау және жұртты еңбекке дұрыс орналастыру болып табылады.

Кәсіптік бағыт және қабілеттілік арасында тығыз байланыс бар. Мамандық таңдау проблемасын шешу адамның қабілетін, оның денсаулығын, псио-физиологиялық ерекшеліктерін зерттеп талдауда қажет етеді. Кәсіптік бағыт беру практикасы әрқашанда қабілеттілік теориясының қандай да болмасын бір саласына және соған сәйкес адамның жеке басының қалыптасу теориясына сүйенеді. Оқушылардың мамандық таңдауға даярлығын үйреуге және кәсіптік қабілеттің қалыптасуына, оларға қоса мамандық алуға бағытталған бір-біріне сабақтас жүйе ретінде қара қажет. Кәсіптік консультация кәсіптік бағыт берудің орталық кезеңі бола тұра әрбір жасөспірімнің бұл мәселені өзінің қабілеті мен мүмкіндігіне қарай шешуіне көмек көрсетеді (13; 70) .

1. 2. Оқушыларға мамандық таңдауға әзірлеу жөнінде сынып жетекшісінің рөлі.

Сынып жетекшісі өте маңызды әрі жауапты міндеттерді орындайды. Ол сыныптағы тәрбие жұмыстарының ұйымдастырушысы және оқушылардың ұстазы болып табылады, оқушылар ұжымын ұйымдастырады, тәрбиелейді, мұғалімдердің, қр\оғамдық ұйымдарының, ата-аналар мен жұртшылықтың тәрбиелік күш-жігерін біріктіреді (4; 3) .

Қазан төңкерілісінен кейін жиырмасыншы жылдардың өзінде-ақ стихиялы түрде тәрбие жұмыстарының жетекшілері пайда бола бастады. Олар оқу топтарына бекітіліп, топ жетекшілері (тәлімгерлері) деп аталды. 1934 жылы топтарды сыныптар деп өзгерткеннен кейін топ жетекшілері, сынып жетекшілері деп атала бастады. Сынып жетекшісі туралы бірінші Ережені 1934 жылғы 28-ші маусымда РСФСР Халық ағарту комиссариаты бекітті.

Сынып жетекшісін мектеп директоры тәжірибесі мол және беделді мұғалімдерден тағайындайды. Ол балалардың тұрмысын ұйымдастыруға, ұжымды тәрбиелеуге және қалыптастыруға, сыныптағы оқу-тәрбие жұмысының жағдайына жауап береді. Оқушылардың тәрбиешісі ретінде сынып жетекші олардың жан-жақты дамуы туралы, оларды еңбек сүйгіштікті, ұжымшылдықты тәрбиелеу жөнінде, білім сапасын жақсарту және сыныптағы тәртіп пен ұқыптылықты нығайту туралы қамқорлық көрсетеді. Бұл жұмыстың бәрін ол өз бетінше емес, ресми қызмет адамы ретінде жүзеге асырады. Ол мектеп әкімшілігі мен халыққа білім беру органдарының алдында өзіне тапсырылған сыныптағы тәрбие жұмысының сапасы үшін, мазмұны мен ұйымдастырылуы үшін жауап береді (23; 264) .

Сынып жетекшісінің негізгі міндеттері жалпы білім беретін орта мектептердің Жарғысына тұжырымдалған. Оның қызметінде идеялық-тәрбие, ұйымдастыру және әкімшілік міндеттері ұштасқан. Барлық осы міндеттердің етене бірлігі мен дұрыс ұштасуы жағдайында ғана күрделі әрі жауапты тәрбие міндеттерін ойдағыдай жзеге асыруды қамтамасыз етуге болады.

Сынып жетекші-педагогикалық ұжымның және педагогикалық кеңестің мүшесі. Ол бүкіл ұйымдастыру және тәрбие жұмыстарын жалғыз өзі емес, мектеп директоры мен оның орынбасарларының басшылығымен, басқа мұғалімдермен тығыз байланыста жүргізеді. Мұғалімдердің кеңес бергенде сабақта және сабақтан тыс уақыттарда жүргізілетін тәрбие жұмыстарын ұйымдастыру мәселелері келісіледі.

Басқа мұғалімдерге қарағанда сынып жетекші оқушылармен көбірек араласады. Оның шәкірттермен қарым-қатынасын қоңыра ні бөліп кете алмайды. Ол сабақтан кейін де сынып ұжымының өмірі мен қызметін ұйымдастырушы рөлін жалғастыра береді. Оның тәрбиешілік қызметінің табысты болуы көбіне ата-аналармен тығыз ынтымағына байланысты. Бұл мектеп пен отбасы тәрбиесінің бірлігін қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.

Кәсіптік бағдарға байланысты алып қарағанда сынып жетекшісі қызметінің негізгі бөлімдеріне мыналар жатады: