Қаржылық есеп
І ҚАРЖЫЛЫҚ ЕСЕП
1.1 Бухгалтерия құрылымы және шаруашылық субъектісінің есебін ұйымдастыру 14
1.2 Қаражаттар және есептесу тәртібі 20
1.3. Негізгі құрал.жабдықтар мен материалды емес активтер 27
1.4 Тауарлы.материалды қорлар есебі және жеткізушілермен есептесу тәртібі 36
1.5 Еңбекақы және оны төлеудің есебі 44
1.6 Қаржылық нәтиже және меншікті капитал есебі 51
1.7 Қаржылық есеп 58
1.1 Бухгалтерия құрылымы және шаруашылық субъектісінің есебін ұйымдастыру 14
1.2 Қаражаттар және есептесу тәртібі 20
1.3. Негізгі құрал.жабдықтар мен материалды емес активтер 27
1.4 Тауарлы.материалды қорлар есебі және жеткізушілермен есептесу тәртібі 36
1.5 Еңбекақы және оны төлеудің есебі 44
1.6 Қаржылық нәтиже және меншікті капитал есебі 51
1.7 Қаржылық есеп 58
Пән: Бухгалтерлік іс
Жұмыс түрі: Іс-тәжірибеден есеп беру
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 59 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Іс-тәжірибеден есеп беру
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 59 бет
Таңдаулыға:
Тақырып 1.1. Кәсіпорынның және бухгалтерияның құрылымымен, бухгалтерлердің міндеттерімен танысу
БУХГАЛТЕРИЯ
Мекен-жайы: Астана қаласы, Ақжол көшесі, 24 (№1 кеңсе)18,19,20 кабинеттер
Тел.: 8 (7172) 700-491, 7 7172 546 130
Бас бухгалтер - Каиржанова Сауле Алимгужевна
Бухгалтерия Концерннің дербес құрылымдық бөлімшесі болып табылады және ол тікелей басқарма төрағасына және қаржы директорына бағынады. Бухгалтерия өз қызметінде Бухгалтерия туралы ережені басшылыққа алады.
Нормативтік құжаттар:
- Қазақстан Республикасының Бухгалтерлік есеп және есеп беру туралы Заңы және ҚР Үкіметінің басқа да шешімдері, қаулылары мен өкімдері.
- ҚР Салық Кодексі және ҚР Үкіметінің басқа да шешімдері, қаулылары мен өкімдері.
- ҚР Еңбек Кодексі және ҚР Үкіметінің басқа да шешімдері, қаулылары мен өкімдері.
- ҚР Білім беру туралы Заңы.
- Университет Жарғысы.
Бөлімнің мақсаттары мен міндеттері:
- Шығындар мен айналым есебін жүргізу, шығындар сметасының орындалуына, қызмет көрсету есебін жүргізу, өнім, жұмыстар мен қызмет көрсету өзіндік құнының экономикалық жағынан дәлелді есеп беру калькуляцияларын жасау; белгіленген ережелерге сәйкес университеттің қаржы-шаруашылық қызметінің нәтижелеріне нақты есеп жүргізу.
- Мемлекеттік бюджетке төлемдерді дұрыс есептеу және уақытында аудару.
- Бастапқы құжаттар мен бухгалтерлік жазбалар негізінде дұрыс бухгалтерлік есептерді жасау, белгіленген мерзімде тиісті органдарға оларды тапсыру.
- Бухгалтерлік құжаттарды сақтау, оларды белгілінген тәртіпте рәсімдеу және мұрағатқа тапсыру.
- Ұйым қызметкерлері шаруашылық операцияларды жүзеге асырған кезде мүлік пен міндеттемелердің мақсатқа сәйкестілігі, қолда бары және қозғалысы туралы, белгіленген ереже, норматив және сметаларға сәйкес материалдық, еңбек және қаржы ресурстарын қолдану туралы ақпаратпен қамтамасыз ету.
- Ұйымның шаруашылық қызметінің теріс нәтижелерін болдырмау және оның қаржылық тұрақтылығын қамтамасыз ететін шаруашылық ішіндегі резервтерді анықтау.
- Бухгалтерлік ақпаратқа есеп жүргізу әдістерін, сондай-ақ есеп беру ақпараттарын өңдеу технологиясын анықтау.
- Белгіленген тәртіпте ұйымның есеп саясатын қалыптастыру.
Бөлімнің қызметтері:
- Жаппай, үздіксіз, деректі және өзара байланысты бейнелеу арқылы ақшалай түрде табиғи өлшемдер негізінде мүлік, міндеттемелер және шаруашылық операциялар есебін ұйымдастыру.
- Жарғы капиталы, бөлінген мүлік бойынша есеп-айырысу есебін ұйымдастыру.
- Ұзақ мерзімді инвестициялар мен оларды қаржыландыру көздерінің есебін жүргізу.
- Негізгі қорлар, негізгі құрал-жабдықтар мен мүлік, бейматериалдық активтер амортизациясы есебін ұйымдастыру.
- Материалдардың түсуі мен шығуына жинақтама және талдама есеп жүргізуді ұйымдастыру.
- Қызметкерлермен, зейнетақымен қамтамасыз ету бойынша, жалақыдан шегеру бойынша есеп-айырысу есебін ұйымдастыру.
Бөлімді басқару және оның құрылымы:
Бас бухгалтер қызметіне ҚР Білім беру және ғылым министрлігінің келісімі бойынша университет ректорымен тағайындалады. Бухгалтерия бөлімі бас бухгалтерге бағынады.
Бөлімнің құқығы:
Бөлімнің қызметкерлері:
- Барлық ұйым қызметкерлерінен ұйымда бухгалтерлік есептің дұрыс жүргізілуін қамтамасыз ету үшін бастапқы құжаттардың уақытында тапсырылуын талап етуге.
- Ақшалай қаражаттарды, тауарлық-материалдық қорлар және басқа да құндылықтарды кабылдау, кіріске алу, сақтау және шығындау тәртібін қадағалауға.
- Ұйымның әр қызметкерінен бухгалтерлік есептің тиісті жүргізілуін қамтамасыз ететін ішкі құжаттардың дұрыс жүргізілуін талап етуге.
- Бухгалтерлік есепті жүргізу жүйесін, құпиялы ақпаратты, қызметкерлерді қорғау және ұйымның мүлігін сақтау бойынша жүйені жетілдіру жөнінде ұсыныстар енгізуге.
- Бөлім қызметкерлерінің құзыретіне тиісті сұрақтар бойынша ұйымның құрылымдық бөлімшелеріне түсініктеме және ұсыныстар беруге.
- Дұрыс бухгалтерлік есеп жүргізу үшін және бөлімге жүктелген міндеттерді атқару үшін қажетті материалдар мен мәліметтерді басқа құрылымдық бөлімшелерден сұрауға және алуға.
- Ұйым қызметкерлерінен қаржылық құжаттарды дайындау тәртібінде анықталған қателіктерді жоюды талап етуге.
- Заттай және ақшалай мөлшерде шаруашылық операциялар туралы мәліметтері бар толық ресімделмеген немесе дұрыс ресімделмеген құжаттарды ұйым қызметкерлерінен алмауға құқылы.
- Бухгалтериядан өз құзыретіне қатысты ақпаратты талап ету қажет, өйткені ҚР Бухгалтерлік есеп жүргізу және қаржылық есеп беру туралы Заңының 12 бабына сәйкес бастапқы құжаттар мен бухгалтерлік есеп тіркелімінің мазмұны коммерциялық құпия болып табылатын ақпаратқа жатады, оларға тек қана басшылықтың рұқсаты бар адамдар қол жеткізе алады.
Жалпы кәсіпорында бухгалтерлік есептің негізгі 3 міндеті белгілі:
1) Бухгалтерлік есеп шаруашылық процестер мен қаржылық нәтижелер туралы толық әрі сенімді ақпарат тұжырымдау үшін қажет, ал ол өз кезегінде операторлық басқару үшін керек. Сондай-ақ бұл ақпараттарды ішкі және сыртқы ақпараттық пайдаланушылар (кәсіпорынның ішкі қызметкерлері, менеджерлер, сонымен қатар сыртқы серіктестіктер, несие берушілер, инвесторлар, салық, қаржы органдары, өзге де мүдделі тұлғалар) пайдалана алады.
2) Ақпаратты мүлікке және оның қозғалысына бақылау жасау үшін, тауарлы-материалдық қорлар (ТМҚ), еңбек және қаржы ресурстарын бекітілген норма мен сметаға сәйкес мақсаткерлікпен пайдалануға бақылауды қамтамасыз ету үшін қажет.
3) Кәсіпорынның қаржы-шаруашылық қызметіндегі теріс құбылыстардың дер кезінде алдын алуға, ішкі мүмкіндіктерді іздестіруге әрі топтастыруға қажет.
Ал кәсіпорынның бухгалтериядағы мамандар мен бас бухгалтердің міндеттері келесідей:
# Бухгалтерлік есептегі мүліктік, міндеттемелер мен шаруашылық операциялардың есебін жүргізуді орындау. Мысалы, компьютерлік техникаға байланысты негізгі құралдар есебі, тауарлы-материалдық қорлардың есебі, өнім өндіруге кеткен шығындар есебі, сонымен қатар жеткізушілер мен сатып алушылармен есеп айырысу, қызмет көрсетумен байланысты есеп айырысу және т.б операцияларды орындау.
# Қызмет көрсету бойынша алғашқы құжаттарды қабылдау бақылау жасау және оларды есептілік айналымға дайындау.
# Кәсіпорын жұмысшылары мен қызметкерлеріне еңбекақы есептеу, салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді есептеу, заңға сәйкес жұмысшылардың еңбекақысынан аударымдарды аудару.
# Кредиторларды, инвесторларды, аудиторларды және басқа да бухгалтерлік есептілікті пайдаланушыларды есептің сәйкес бағыттары (аймақтары) бойынша нақты әрі сенімді бухгалтерлік ақпараттармен қамтамасыз ету. Мұндай есептің сәйкес бағыттарына - материалдық есептілік, тауар қалдықтары, график, ай соңына және келесі айға кредиттік және шаруашылық келісімдердің есебі және т.б жатады.
# Бухгалтерлік құжаттардың сақталуын бақылау, оларды белгіленген ретпен топтастырып архивке жіберу.
# Ақша қаражаттарына және тауарлы-материалдық құндылықтарға түгендеу жүргізуге қатысу.
# Бухгалтерия бөлімінде бухгалтерлер белгілі бір бухгалтер болмаған жағдайда сол бухгалтердің атқаратын жұмысын жасауы тиіс. Сондықтан бухгалтерия бөлімі тұтас топ болып табылады.
Бас бухгалтерден өзге, есептеу бөлімінде 12 бухгалтер бар: бас бухгалтердің орынбасары, еңбекақы бойынша бухгалтер, сатып алушылармен жұмыс істейтін бухгалтер, негізгі құралдар бойынша бухгалтер, көрсетілетін қызметтер бойынша бухгалтер, банктік есепшоттар бойынша бухгалтер, жеткізушілермен жұмыс істейтін бухгалтер және бухгалтер-материалист .
Бухгалтерлік есепті жүргізуді ұйымдастыруды, қаржылық есептілікті жасауды және ұсынуды, есеп саясатын қалыптастыруды қамтамасыз ететін бас бухгалтер болып табылады .
Бухгалтерлік есептің автоматтандырылған жүйесі төрт ірі бөлімге бөлінеді:
1. Еңбек және еңбекақы есебі
2. Тауарлы-материалдық қорлар есебі
3. Негізгі құралдар есебі
4. Қорытынды аналитикалық және синтетикалық есеп.
Материалдар бойынша бухгалтердің міндеттеріне тауарлы-материалды құдылықтар бойынша есептеулер, кірісі мен шығысы есебі, қойма бойынша есептеулер, теміржол мамандарына берілетін арнайы киімнің есебі және материалдар бойынша өзге есепеулер кіреді.
Еңбекақы есебі бойынша бухгалтердің міндеттеріне еңбекақы есептеу және оны аудару, еңбек демалысы ақысын есептеу, еңбекке жарамсыздық қағазы бойынша еңбекақы есептеу, еңбекақыдан ұстау мен шегерімдер ұстау, әлеуметтік сақтандыру мен әлеуметтік сақтандыруды есептеу және өзге міндеттер кіреді.
Кірістер бойынша бухгалтердің міндеттеріне субъектінің негізгі табыстары мен шығыстарының есебін есептеу, салықтар бойынша есептер жәе өзге де міндеттер кіреді.
Жетекші бухгалтер міндеттеріне өзге бухгалтерлердің қызметтері мен жұмыстарын бақылау, негізгі құралдар есебі және өзге де міндеттер кіреді. Есеп беру жөніндегі жұмыстарды мүлтіксіз ұйымдастыру ісінде есепші қызметкерлердің міндеттерін өзара дұрыс бөлу маңызды болып табылады.
ЖШС-нің Есеп саясаты жөніндегі ақпарат
Цесна-Астық Концерні ЖШС-нің Есеп саясаты 2004 жылы 26 желтоқсанда қабылданған Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілік туралы Қазақстан Республикасының Заңына, Бухгалтерлік есептің халықаралық стандарттарына (БЕХС), Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігі жасаған БЕХС-н қолдану бойынша әдістемелік нұсқаулықтарға және бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілік жөніндегі Қазақстан Республикасының басқа да құқықтық-нормативтік актілерге сәйкес жасалған.
Тақырып 1.2. Қаражаттар және есептесу тәртібі
Өндірістік тәжірибеде мен кәсіпорынның қаражаттар және есептесу есебі, оларды ашу тәртібі есеп айырысумен таныстым.
Ақша қаражаттары және оның эквиваленттері, есеп айырысу шотынан және қысқа мерзімді депозитерді құрайды.
Ақша қаражаты және оның эквиваленттеріне кіреді:
- ұллық валютадағы кассадағы ақша
- есеп айырысу шотындағы ұлттық валютадағы ақша
- валюталық шоттағы ақша
- депозиттегі ұлттық валютадағы ақша
- депозиттегі шетел валютасындағы ақша
- басқа ақша қаражаттары және олардың эквиваленттері
Кәсіпорынды барлық уақытта әр түрлі көздерден келіп түсетін капиталдар жиынтығы ретінде қарастыруға болады. Оларға: инвесторлардан, кредиторлардан келіп түскен ақша қаражаттары, сондай-ақ фирма әрекеттері негізінде алынған кірістер жатады. Бұл қаражаттар түрлі мақсаттарда қолданылады: негізгі құралдарды алу, тауарлық запастарды құру, дебиторлық қарыздарды қалыптастыру және де өзгелер.
Ақша ағымдарын басқару үшін маңызды қаржылық құжат болып кассадағы және банк шоттарындағы ақша қаражаттарының қозғалысының жоспары, яғни төлем балансы табылады. Ол басқарушыға операциондық және инвестициялық әрекетті оперативтік қаржыландыруды қамтамасыз етуге, мемлекет пен серіктестердің алдындағы міндеттемелерді орындауға, төлем қабілеттілігінде және кәсіпорынның активтерінің өтімділігіндегі өзгерістерді қадағалауға мүмкіндік береді.
Ақша қаражаттарының келiп түсуi мен шығысқа шығуы бойынша барлық операцияларды кассир кассалық кiтапқа жазады. Кассалық кiтап беттерi номерленiп, жiппен байланып, мөрмен басылуы тиiс.
Ондағы беттер саны кәсiпорын басшысы мен бас бухгалтердiң қолдарымен расталуы тиiс. Жұмыс күнiнiң соңында кассир кассалық кiтапқа күн бойы орын алған операциялардың қорытындысын санап, келесi күнге кассадағы ақшалардың қалдығын шығарады. Кассалық кiтаптағы жазбаларды бiр уақытта көшiрмелi қағаз арқылы екi бетке түсiредi. Кiтаптың бiр бетi жыртпалы болады, оны кассалық операциялар бойынша есеп беру ретiнде барлық кiрiс және шығыс құжаттарымен бiрге күн соңында бухгалтерияға тапсырады.
Iске асып жатқан заңға сәйкес кәсiпорындар өз ақша қаражаттарын банктiң қызмет көрсету мекемелерiнде сақтауға мiндеттi.
Ақша қаражаттарды есеп айырысу, ағымдағы, валюталық және басқа да шоттарда сақтаудан, қысқа, ұзақ мерзiмдi несие алудан, оларды өтеу мен қайта рәсiмдеуден, шоттардағы болып қалған қате жазбалар бойынша банкке деген претензиялардан банк мекемелерiмен есеп айырысу қарым-қатынастары туады. Банк мекемелерi арқылы кәсiпорындар арасындағы есеп айырысулар қолма-қолсыз нысанында жүзеге асады.
Есеп айырысу шотындағы қолма-қол ақша есебі.
Уақытша бос ақшаларды және қолма-қолсыз ақшаларды сақтау үшін, кәсіпорындар өзінің қалаған банкіден есеп айырысу шотын аша алады.
Есеп айырысу шоты мына құжаттар арқылы ашылады:
шот ашу туралы өтініш;
қолдары және мөр(печать) таңбасы қойылған карточка;
салық органынан субъектінің салық есебін жүргізетінін дәлелдейтін анықтама;
мемлекеттік тіркемеден өткені туралы куәліктің көшірмесін;
жарғысының және келісімінің көшірмесі.
Банкте валюталық шот ашу үшін мынадай негізгі құжаттар қажет болады:
Банкте шот ашуға өтініш;
Жарғы (нотариалды куәләндырылған көшірмесі);
Мемлекеттік тіркеуде тұрғанын куәландыратын куәлік (түпнұсқасы, көшірмесі);
Салық органынан берілген салық төлеуші екенін растайтын куәлік (түпнұсқасы мен көшірмесі);
Статистикалық карточка (түпнұсқасы, көшірмесі);
Толық тұлға екенін растайтын құжат;
Тұлғаның жеке куәлігі (түпнұсқасы, көшірмесі);
Қол үлгілері мен мөрі қойылған құжат (3 дана), (нотариалды куәлік + кейін ашылатын қосымша шоттардың әрбірінен 1 дана).
Банк ақшаны қабылдау, беру және аударуды келесі құжаттардың негізінде орындайды:
кассадағы қолма-қол ақшаны есеп айырысу шотына аудару;
әр түрлі мақсаттарға кассадан алынған чек;
басқа субъектілер мен есеп айырысқанда төлем тапсырмасы толтырылады;
субъекті сатып алушыдан жіберілген тауардың құнын, орындалған жұмыстың, қызметтің құнын талап ету үшін төлем-талап тапсырмасы толтырылады.
Субъектінің шотындағы барлық төлемдер күнтезбе кезегі бойынша, банкке түскен есеп айырысу құжаттары бойынша жүзеге асырылады. Банктің төлемге қабілетсіз деп хабарлаған міндеттемелер бойынша төлем кезегін банк басшысы анықтайды.
Банк белгілі бір уақытта немесе күн сайын шот иесіне есеп айырысу шотында болып жатқан операцияларды қосымша құжаттар арқылы, енгізі және шығару негізінде пайда болған операцияларды хабарлайды.
Касса операцияларының есебі
Цесна-Астық Концерні ЖШС жұмыс істеушілер саны азғантай және штатында кассиры жоқ. Сол себепті оның міндеттерін ұйым басшысының жазбаша өкімі бойынша бас бухгалтер орындайды.
Өндірістік тәжірибеде мен есеп беруші тұлғалармен есеп айырысу есебімен таныстым. Есеп беруші тұлға есеп айырысқанда бірнеше құжат түрі толтырылады. Сол құжат түрлерімен танысып, қарастырдым.
Заңды тұлғалардан тауар өткізгені, қызмет көрсеткені үшін аванстық отчет құру керек. Оның құрамына келесідей алғашқы құжаттар кіреді:
Шот-фактура
Накладнойлар
Тауарлық чек
Кіріс кассалық ордеріне квитанция
Фискальды чек.
Ал тауарды жеке кәсіпкерден сатып алған кезде мынадай алғашқы құжаттар тізімі керек болады:
Шот-фактура
Накладной
Тауарлық чек
Фискальды чек
Сатушының патент көшірмесі және кәсіпкерлік жүргізу туралы куәлігі.
Есеп беруші тұлғалармен есеп айырысу есебі бойынша шоттар корреспонденциясы.
Іс-сапар шығындарының есебі.
Жұмысшылардың іс-сапар мерзімін директор бекітеді, бірақ жол жүру уақытын қоспағанда, 40 күннен аспауы керек.
Іс-сапарға жіберудегі негіздеме - директормен бекітілген бұйрық болып табылады. Бұйрықта іс-сапарға жіберілуші жұмыскердің аты-жөні, негіздемесі, кәсіпорын атауы, мақсаты және іс-сапар мерзімі көрсетіледі. Бұйрық үлгісі. (Қосымша ).
Бұйрықтың негіздемесіне бухгалтерияда іс-сапар шығындары алдын-ала есептеліп, яғни калькуляциясы жүргізіліп көрсетіледі. Мұнда бухгалтер бару, келу билетінің құнын, іс-сапары бағытталған қаласындағы қонақ үйде тұру құнын, іс-сапар мерзімінің күндік мөлшерін есептейді. (93 бап)
Күндік мөлшер 6 айлық есептік көрсеткіштен (АЕК) аспауы керек. Алдын-ала бухгалтермен есептелінген іс-сапар шығындарының соммасын кәсіпорын басшысы бекітеді. (Іс-сапар шығындарының сметасы. (Қосымша ).
Кәсіпорын басшысымен бекітілген смета шығыс кассалық ордеріне қыстырылып, іс-сапарға жіберілуші тұлғаға алдын-ала есептелген соммамен бірге беріледі.
Кассадан есеп беруші тұлғаларға берілген ақша қаражаты мынадай шоттар корреспонденциясымен көрсетіледі: Дт 1252 - Кт 1010.
Іс-сапарға жіберілу алдында жұмысшыға іс-сапар куәлігі беріледі. Куәліктің 2 жағы да толтырылып, 1-бетінде жұмысшы кәсіпорыннан іс-сапарға жіберілді деген бұрыштама соғылады.Іс-сапарға жіберілген жұмысшы іс-сапарға бағытталған кәсіпорынға келгенін және сол кәсіпорынна кеткенін білдіретін бұрыштама соқтыруы керек.Іс-сапарға шыққан және қайта оралған мерзімдері кәсіпорынның арнайы журналында тіркеледі. Іс-сапар куәлігі (Қосымша ).
Іс-сапардан оралған қызметкерлер бухгалтерияға аванстық отчетты (есеп) көрсетеді. (Қосымша №).
Аванстық есеп - бұл қызметкер іс-сапарда болған уақытында барлық нақты кеткен шығындарын көрсететін құжат. Барлық нақты кеткен шығындар құжаттармен рәсімделуі керек.
Аванстық отчетқа келесідей алғашқы құжаттар тіркелуі мүмкін:
Авиабилеттер (егер әуе көлігі қажет болғанда)
Теміржол билеттері
Басқа да жолақы құжаттары
Қонақ үйден берілген квитанция
Тұрғын жерінен берілген шот-фактура
Іс-сапар куәлігі
Аванстық отчеттың деректемелері:
Кәсіпорын атауы;
Жұмысшының аты-жөні, лауазымы, жұмыс бөлімі
Аванстық отчеттың жасалу номірі және күні
Іс-сапар шығындары
Кассадан алған ақша қаражаттарының мөлшері
Нақты кеткен шығындар
Жұмсалмаған ақша қаражаттарының соммасы (қалдығы)
Іс-сапар бойынша ҚҚС-сыз кеткен шығындарының соммасы мынадай шоттарға жатқызылуы мүмкін:
1. 7210 - Әкімшілік шығыстар
2. 7110 - Тауар өткізу, қызмет көрсету бойынша шығындар
3. 8048 - Басқа да үстеме шығындар.
Қалған қалдық сомма кассаға аударылады. Ал құжатсыз кеткен шығындар соммасы жұмысшының еңбекақысынан ұсталынады: Дт - 7210; Кт - 3350.
Тақырып 1.3. Негізгі құрал-жабдықтар мен материалды емес активтер есебі
Мен 2011 жылдың қаңтар айында өндірістік тәжірибеде Цесна-Астық Концерні ЖШС-ның негізгі құралдар түрімен, олардың амортизация есептеуімен, материалдық емес активтер есебімен таныстым. Олар бойынша толтырылатын құжаттармен, жіктелуімен танысып, тәжірибе негізінде жүзеге асырдым. Өндірістік тәжірибеде кәсіпорынның негізгі құралдарымен таныстым. Цесна-Астық Концерні ЖШС-ның негізгі құралдары бірнеше топтарға жіктелген: жер, ғимараттар, жабдықтар, машиналар мен жабдықтар, компьютерлер, көлік құралдары, өндірістік құрал-саймандар мен керек жарақтар, кеңсе жиһаздары, перифериялық қондырғылар.
Бұл негізгі құралдарға инвентарлық номер, әрбір негізгі құралдар тұратын цех номерлері, олардың қолданысқа енгізілген мерзімі, алғашқы құны, негізгі құралдардың саны, уақыт өткен сайын болатын амортизация құны есепке алынып отырады.
Негізгі құралдар дегеніміз - өндірісте ұзақ уақыт бойы (бір жылдан артық уақыт) пайдаланылатын, өзінің бастапқы заттай нысанын (пішінін, түрін) сақтай отырып, құнын шығарылған өнімге, орындалған жұмысқа, көрсетілген қызметке біртіндеп бөліп-бөліп есептелген амартизациялық материалдық активтерді айтады. Шаруашылық қызметте пайдалануға арналған негізгі құралдарды. Қайта caтyға немесе ақшаға айналдыруға болмайды. Ақшалай бағаланған негізгі қорлар негізгі құралдар деп аталады. Олар бухгалтерлік есепте осы бағамен көрінеді және субьект балансында көрініс табады. Негізгі құралдар ұзақ уақыт бойы, көптеген өндіріс циклы барысында пайдаланылады, олар бірте-бірте тозады және өзінің қасиеті мен түрін сақтай отырып, өз құнын бірте-бірте жаңадан өндірілген өнімге аударады
№ 16 ХҚЕС бойынша негізгі құралдар - бұл еңбек құралы ретінде материалдық өндіріс саласында және өндірістік емес саласында ұзақ уақыт бойы (1 жылдан аса) қолда болатын материалдым активтер.
Оған мыналар жатады:
- жылжымайтын мүліктер (ғимараттар, көпжылдық өсімдіктер жәнежермен байланысты қозғалысы және олардың мақсатына зиян шектірмеу басқа объектілер);
- көлік құралдары;
- жабдықтар, өлшеуаспабы, өндірістік және шаруашылық құрал- саймандары ірі және өнім беретін малдар арнайы құралдармен басқа да негізгі қорлар (кітапхана қор,мұражай құндылықтары,жануар әлемінің экспорттары автомобиль жолдары) және т.б.
Негізгі құралдар көптеген құралдар бойына пайдаланатын қасиетімен нысаның сақтай отырып, жанама түрде тозады. өзінің құның жолдан жасалған өнімге біртіндеп көшіреді.
Жіктелу топтарында өндіріс процесіне қатысу сипатына қарай негізгі қорлар былай бөлінеді: өндірістік және өндірістік емес.
Өндірістік бұл - өндірістік процесіне тікелей қатысатын немесе өндірістің негізін құрайтын негізгі құралдар. Оның құрамына мыфналар жатады: өндіріс үйлер мен ғимараттар, машинамен жабдықтар,өлшеуіш және реттеуші құралы өндірістік және басқа да керек жабдықтар жұмысшы өнім беретін малдар, көпжылдық өсімдіктер енеді.
Өндірістік емес - бұл тұтыну мақсатындағы негізгі құралдар. Олар өндіріс процесіне қатыспайды. Ол ұжымның, мәдини, тұрмыстық қажеттігін қамтамасыз етуге арналған (үйлер, ғимараттар, керек жарақтар, денсаулық сақтау, спорт)
Тиістілігі бойынша негізгі қорлар былайша бөлінеді: меншікті және жалданған.
Меншікті - бұл субъектіге тиісті оның балансында көрініс табатын негізгі құралдар.
Жалданған - жалдау шарты бойынша онда белгіленген мерзімге басқа субъектілердің алынған негізгі құралдар.
Пайдалану сипатына қарай негізгі құралдар былайша бөлінеді: қолданыстағы, қолданылмаған, запастағы.
Қолданыстағы - бұл пайдалану сатысындағы негізгі құралдар.
Қолданылмаған (тоқталған) - консерватцияға немесе басқа себептерге байланысты қолданылмай тұрған негізгі құралдар.
Запаста тұрған - қолданылып жүрген негізгі құралдар жөнделу, жойылу, апатқа ұшырау жағдайында олар алмастырудағы негізгі құралдар.
Негізгі құралдардың тозу есебi және амортизацияны есептеу әдісі. Негізгі қорлардың табиғи тозуы олардың өндіріс процесіне қатысу нәтижесінен және негізгі құралдардың пайдалануға тікелей қатыспай-ақ, түрлі сыртқы факторлардың әсерінен: ылғалдан, атмосфералық құбылыстар нәтижесінен, металдардың тот басуынан, ескіруінен (тозудың табиғи нысаны) пайда болады.
Негізгі құралдардың сапалық (моральдық) тозуы техникалық процеске, өндіріс әдістерін жетілдіруге және жаңартуға байланысты болып келеді. Техника мен технологияны жетілдіру жұмыс істеп тұрған негізгі құралдардың ұқсас өнімдерінің арзандауына ықпал етеді. Осыған орай, пайдаланылудағы негізгі құралдар өздерінің құнының бөлігін жоғалтып, құнсызданғандай болады. Машиналардың, жабдықтардың, үйлер мен ғимараттардың барынша жаңа, неғұрлым жетілдірілген және үнемді түрлерін, малдардың жаңа немесе жақсартылған өнімді тұқымдарын, көпжылдық өсімдіктердің түрлері мен сорттарын өндіріске енгізуге байланысты пайдаланылып жүрген негізгі құралдарды бұдан әрі қолдану экономикалық жағынан тиімсіз болып қалады.
Негізгі құралдардың сапалық (моральдық) тозуын мынадай факторлар арқылы анықтайды: өндірісте немесе жабдықтарды жаңартудағы жаңалықтар (ескі машиналарды жаңа, неғұрлым өнімді машиналармен ауыстыру); технологиялық процесті жетілдіру - жаңа технология қолданған кезде пайдаланудағы машиналар мен жабдықтар жарамайды; шығарылатын өнімнің номенклатурасын өзгерткенде және жаңартқанда (ескі машиналар мен құрал-жабдықтар жарамсыз болып танылады); жұмысшы күшінің еңбекке қамтылуындағы, жұмысшылар біліктігіндегі, өндірісті орналастыру географиясындағы өзгерімдер өндірістің және пайдаланылатын машиналар мен жабдықтар санының азайтылуын талап ету мүмкін; өндірістің өңдеуші салаларындағы өнімнің жекелеген түрлерін шығаруға қажетті шикізат құрамындағы өзгерістер өнеркәсіптің өндіретін салаларында өндіріс көлемінің қысқаруына әкеліп соғуы мүмкін.
Моральдық тозудың әсері нәтижесінде табиға тозу мерзімі келгенге дейін негізгі құрал-жабдықтар объектілері жаңасына, әрі неғұрлым пайдалы (үнемді) түріне ауыстырылады. Моральдық тозуды болдырмау мақсатында негізгі құрал-жабдықтар объектілерін қайта құрып, жаңарту жұмыстарын жүргізеді. Мұражай және көркем туынды құндылықтары, кітапхана кітаптары, фильм қорлары, сәулет және өнер көрсеткіштері болып табылатын үйлер мен ғимараттар және басқа барлық негізгі құралдар моральдық тозуға ұшырайды.
Амортизация (латынның өтеу деген сөзінен) - тозудың құндық көрінісін білдіреді.
№16 Негізгі құралдардың есебі бухгалтерлік есеп стандартына (ХҚЕС) сәйкес, амортизация - активтің қызмет еткен мерзімі бойына амортизацияланған құнды тарату процесі.
Баланстық құн - кез келген жинақталған амортизация және құнсызданудан жинақталған залал шегерілгеннен кейін актив танылатын сома. Өзіндік құн - бұл активті сатып алу үшін немесе тұрғызу кезінде берілген төленген ақша қаражаттарының немесе ақша қаражаты баламаларының сомасы немесе өзге қарсылама берудің әділ құны, не бұл қолданылатын жерде мұндай активті басқа Халықаралық стандарттардың, мысалы, 2-Үлестік құралдар негізіндегі төлемдер IFRS нақты талаптарына сәйкес оны бастапқы тану кезіндегі бағалау сомасы. Амортизацияланатын құн - жойылу құны шегерілген, активтің бастапқы құны немесе бастапқы құнының орнына көрсетілген басқа сома. Амортизация - активтің амортизацияланатын құнын оның пайдалы қызмет мерзімінің ішінде жүйелі түрде бөлу. Нақты ұйымға арналған айрықша құн - ұйымның болжамына сәйкес қандай да бір активті пайдалануға және оның пайдалы қызмет мерзімінің соңында шығып қалуына байланысты, не қандай да бір міндеттемені өтеуге байланысты пайда болатын ақшалай қаражаттар тасқынының дисконтталған құны. Әділ құн - жақсы хабардар, осындай мәміле жасағысы келетін және бір-біріне тәуелсіз тараптардың арасында мәміле жасаған кезде активті айырбастауға болатын сома. Құнсызданудан болған залал - активтің баланстық құнының оның өтелетін сомасынан асып түсетін сома. жылжымайтын мүлік, үйлер мен жабдықтар мынадай материалдық активтерді білдіреді: тауарлар мен қызмет көрсетулерді өндіруде немесе жеткізуде пайдалануға, үшінші тұлғаларға жалға өткізуге, немесе әкімшілік мақсаттарға арналған; және бір кезеңнен астам уақыттың ішінде пайдалану көзделетін..
Амортизацияланған құн бастапқы құны мен жою құнының арасындағы айырма. Амортизациялық аударым әрбір есептік кезеңнің шығысы ретінде танылады.
Толығымен амортизацияланған негізгі құралдар бойынша амортизацияны есептеу қорлардың құны өнімнің (жұмыстың, қызметтің) құнына толықтай ауысқан айдан кейін туатын айдың бірінші күні тоқтатылады.
Тоқтап тұрған негізгі құралдар бойынша техникалық тұрғыдан қайта жарақтандыру барысында, консервацияға ауыстырылған кезінде амортизация есептелінбейді.
Жалға алынған негізгі құралдар бойынша амортизация есептеуді жалға беру шартының немесе шарт талаптарына сай жалға беруші немесе жалға алушы жасайды.
Құнсызданудан болған залал - активтің баланстық құнының оның өтелетін сомасынан асып түсетін сома, жылжымайтын мүлік, үйлер мен жабдықтар мынадай материалдық активтерді білдіреді.
Негізгі құралдардың амортизациясы есептеудің әртүрлі әдістері бар. Шаруашылық жүргізуші субъектінің бухгалтерлік есеп стандартына сәйкес Цесна-Астық Концерні ЖШС кәсіпорыныны дербес тұрғыда, өздерінің есеп саясатында амортизацияны есептеудің тәсілі бойынша жасалынады, олар:
-құнын бірқалыпты (түзу сызықты) жолмен есептеп шығару;
-құнын орындалған жұмыстың көлеміне пропорционалды ( немесе пара-пар) етіп есептен шығару (өндірістік әдіс);
-жеделдетіп есептен шығару;
-қалдығын азайту жолыменесептен шығару;
-құнын сандардың жиынтығы бойынша (кумулятивтік әдіс) есептен шығару;
Шаруашылық субъектілерінде негізгі құралдарға ай бойы есептелген амортизациялық аударым сомасы ай сайын өндірілген өнімнің, істелген жұмыстар мен көрсетілген қызметтердің өзіндік құнына қосылады.
Негізгі құралдарды жалға алудың есебі. Шаруашылық жасаушы субъект үшін өзінің қаражылық жағдайын және төлем қабілеттілерден негізгі құрал объектілерін уақытша пайдалануға,яғни жалға алған тиімді болуы мүмкін.
Жалға жасалатын келісім-шартта: жалға берілетін мүліктің құралы мен құны; жол ақысының мөлшері; жалдық мерзімі; жалға алынған мүліктің жөндеу шарт және қалпына келтіру бойынша тараптардың міндеттері; жол ақысын төлеудің және мүлікті қайтарудың тәртібі және басқа қарастырылады.
Негізінен алғанда , жалға алу нысаны оның мәнін белгілейді, демек, жалға алу нысаны мен жал бойынша жасалған келісім-шарттың жағдайы есепке көрсетілетін операцияға да әсер етеді.
Цесна-Астық Концерні ЖШС кәсіпорнының жалгерлік есеп №7-ші Жалгерлік есеп деп аталатын бухгалтерлік есептің стандартымен ұйымдастырып ретеледі және сонымен жол мерзіміне байланысты қаржылық және ағымдағы болып бөлінеді.
Жал келісім-шарты қол қойылған күннен бастау алады.
Жал мерзімі көпке дейін өзгертуге жатпайтын кезеңімен ерекшеленеді және сол жалға алынған мүлік келісім-шартпен ресімделеді, сондай-ақ кез келген келесі кезеңге оның ақысы төленіп немесе төленбей-ақ ұзартылуы мүмкін.
Ағымдағы деп - қаржыландырылатын жалгерліктен басқа кез келген жалгерліктің түрін айтады. Ағымдағы жалгерлікте жалгерлік төлемі бүтін жалгерлік мерзімінің боцында жүйелі түрде әрбір есеп алушының мүлікті тек уақытша иемденуі деп түсіндіріледі. Жалға берілген негізгі құрал жалға берушінің бухгалтерлік есебіндегі 2400 Негізгі құралдар бөлімшесінің тиісілі субшоттарында, яғни негізгі құралдардың құрамында көрініс табады.
Алынуға жататын жал ақысы келісілген келісім-шартқа сәйкес 1430-Басқа да шоттың дебетінде және 3280,705 (жалға субъектінің негізгі қызметі болса шоттарының кредитінде көрініс табады.
7210 егер де негізгі құрал жалпы шаруашылық қажеттілігі үшін пайдаланылса 3210 шоттың кредитінде көрініс табады.
Қаржыландырылатын жал өз мәні бойынша жалға алушының есебінен ұзақ мерзімге алынатын несиелеудің нысаны болып табылады.
Қаржыландырылатын жал-мүлікке меншіктік құқымен байланысты, жалға берушінің алжасымен қоса, онымен байланысты болатын тәуелділіктің де үлкен бір бөлігін жалға алушы өз жауапкершілігіне алады.
Цесна-Астық Концерні ЖШС кәсіпорынының жалгерлік есебінде мынандай бухгалтерлік жазбалар жасалады:
Негізгі құралдарды есептен шығару.
Негізгі құралдарды есептен шығарған кезде Негізгі құралдардың есептен шығару актісі толтырылады. Актіні субьектінің басшысы тағайындаған комиссия немесе соған уәкілетті адам екі дана етіп тағайындайды. Актінің 1-данасы бухгалтерияға беріледі,екіншісі негізгі құрал-жабдықтардың сақталуына жауапты тұлғада болады және ол есептен шығарғаннан кейін қалған қосалқы бөлшектерді, материалдарды, металл сынықтарын және басқаларын қоймаға өткізуге негіз болып табылады.
Тақырып 1.4. Тауарлы-материалдық қорлар есебі және жеткізушілермен есептесу тәртібі
Тауарлы - материалдық қорларды кәсіпорын әртүрлі жағдайда алуы мүмкін: жабдықтаушының қоймасынан, темір жол станцияларынан, аймақатрдан, аэропорттардан, материалды жауапты тұлғалар арқылы өз қоймаларынан.
Жабдықтаушылардың қоймаларынан тауарлы - материалдық қорды алған кезде алушы кәсіпорын өздерінің жауапты тұлғалары арқылы жүзеге асырылады. Материалдардың қозғалысын есепке алынған кезде мынадай типтік құжаттар пайдалынады.
Жабдықтаушылардың қоймаларынан тауарларды алу үшін материалды жауапты тұлғаға сенімхат беріледі. Сенімхатты бухгалтерия рәсімдеп, алушының қолын қойғызып, қолхат алу арқылы береді. № М - 2а типтік ведомосы арқылы нысаны, алдын -ала нөмірленген және түптелегн Журналға (ү.№ М-3) тіркеледі. Берілген сенімхатты есептеу журналы, сенімхатты тіркеуге және беруге жауапты тұлғаға сақталады. Сенімхатты беру үшін лауазымды тұлғамен келісім шарт жасалады, ондай келісім шарты жоқ болған жағдайда бір жолғы сенімхаттар беріледі. Берілген сенімхатта шаруашылық жүргізуші субъектілер оның мерзімін көрсетеді. Сенімхатқа кәсіпорын басшысы, бас бухгалтері қол қойып, мөр басады. Сол сенімхатты алынатын тауарлардың тізімі сенімхаттың артқы жағында жазылады.
Бір қоймаға жататын тауарлы - материалдық қорлар алынған жағдайда оған бірнеше накладной керек болса, сенім беруші тұлғаға бір сенімхатын беруіне болады, бірақ онда берілген барлық накладной нөмірі, күні көрсетілуі тиіс.
Пайдаланбаған сенімхатты қайтарған кезде оны Сенімхаттарды есепке алу журналына тіркейді және оның түбіршегіне пайдаланбаған деген белгісін жасайды. Жабдықтаушылар тауарлы - материалдық қорларды босатқан кезде, әрбір жіберілген тауарлы - материалдық қорларды бақылау жасау үшін пайдалынады. Ал 3-шісі бухгалтерияға беріледі. Тауарлы- материалдық қорларды босатып біткен соң ең соңғы партиясының құжаттырмен бірге сенімхатын да бухгалтерияға тапсырылады.
Жабдықтаушылардан сатып алушының қоймасына автотранспортпен тауарлы - материалдық қорларды жеткізіп берген кезде сатып алушылардың материалдары материалды жауапты тұлғасы жабдықтаушылардың экспидиторынан алған тауарлы - материалдық қорлардың санын және брутто салмағын, тауарлы - көліктік накладной мәселесімен салыстырады, ол екі дана жасалады. Егер олардың мәлімдемесінде айырмашылық болмаса, онда оның бір данасына қол қойып және штамп басып, тауарлы - материалдық қорлар қабылданды деп жазады. Накладнойдың бір экземпляры материалды жауапты адамда қалады. Ал егер сомасы мен санында айырмашылық болса, Акт жасалады. Ол екі дана қылып жасалады және оған жауаптылары қол қояды.
Тауарлы - материалдық қорларды қабылдау кезінде жүзеге асырылатын операциялардың барлығы автомобильмен, сумен, авиациямен әкелетін жүктердің операцияларына ұқсас болып келеді.
Тауарлы - материалдық қорларды кірістеуге мына құжаттар негіз болып саналады:
Шот фактура, онда: тауар нөмірі мен күні, атауы және жабдықтау мен тауарлы - материалдық қорларды сатып алушының СТН, ҚҚС-ын есепке қою туралы куәлік нөмірі, әкелінген тауарлы - материалдық қорлардың атаулары мен саны құны, акцизделетін тауарлы - материалдық қорлардың сомасы т.б.
Кіріс ордері. Жабдықтаушылардан немесе өңдеуден түскен запастарды есепке алу үшін пайдалынады. Ол бір ғана данада жазылады және ол қоймаға келіп түскен кезде толтырылады.
Материалдарды қабылдау туралы акті. Жабдықтаушылардың ілеспе құжаттарындағы мәліметтерді сандық сапалық айырмашылықтары бар босалқыларды қабылдау кезінде қолданылады. Құндылықтарды қабылдағаннан кейін құжаттармен қоса актілердің бір данасы материалдық қорлардың қозғалысын есепке алу үшін бухгалтерияға, ал екіншісі - жабдықтаушыға талап хатын жазу үшін , жабдықтау бөліміне жіберіледі.
Материалдық құндылықтарды өндірісте дайындалған және сақталған кезіндегі жетіспеушілігі мен жоғалуы туралы актісі. Бұл құжат материалдарды қабылдау жөніндегі Акт - ге тіркеледі. Екі данасы толтырылады, комиссия мүшелері мен кінәлі кісілер қол қояды. 1-ші данасы бухгалтерияға, ал екіншісі - бөлімшеді қалады.
Материалдардың бөлінуі, сынуы, қирауы туралы актісі. Кәсіпорындарда сынудың , бүлінудің, қираудың нәтижесінде арзандатуға және қорларды есептен шығару үшін пайдалынады. Ол 2 дана етіп жасалынады. 1- ші дана бухгалтерияға жіберіліп, 2-шісі данасы бөлімшеді қалады.
Тауарлы - материалдық қорларды босатқанда рәсімделетін құжаттар.
Кәсіпорын қоймасынан материалдар өнімді әзірлеуге және басқа да шаруашылық қажеттілігі үшін цехтарға, сондай - ақ сыртқа өңдеуге немесе артығын сатуға босатқан кезде пайдалынады. Тауарлы - матералды қорларды цехтан цехқа берілсе, онда оны өндірістің ішіндегі қозғалысы деп санайды, ал егер де орталық қоймадан цех қоймасына берілсе, онда ол өндіріс шығыны ретінде танылады.
Мен осы кәсіпорында кәсіпорын жұмысшыларына берілетін арнайы киімнің есебі бойынша құжаттар толтырып үйрендім. Талап накладнойын толтырдым және оны Фаворитке енгіздім. Талапта киім алушының, жұмысшының аты-жөні, табельдік номері, кім арқылы оның берілгені, мерзімі, талап етілген мқлшері мен нақты босатылғаны, құны, оның тозу мерзімі көрсетіледі. Арнайы киімдер есеп беруші тұлғалардың есебіне қойылады. Олар өзінің пайдалану мерзімі барысында есептен шығарылады. ТМҚ синтетикалық есебі мен материалдық қозғалысын есепке алу тәртібімен таныстым.
Бухгалтерияда материалдың жинақтама есебінің жинақтаушы тізімдемесінің негізінде немесе материалдық жағынан жауапты адамдардың материалдық құндылықтардың қалдықтары мен қозғалысы туралы есеп берулерінде Материалдардың ақша түріндегі қозғалысы деген тізімдемесі жасалынады. Бұл тізімдемеде материалдық құндылықтардың қоймадағы немесе материалдардың жауапты адамдар арасындағы қозғалыс көрсетіліп, нақты өзіндік құнымен есептік бағалары бойынша бір айдағы материалдық құндылықтардың қалдықтары мен кірісі туралы деректері шығарылады. Олардың негізінде материалдық салалық және пайыздық ауытқулары анықталады. Табылған процент бойынша жұмсалған материалдардық құндылықтардың нақты құны шығарылады. Тізімдеме екі бөлімнен тұрады: тізімдеменің бірінші бөлімінде кәсіпорында түскен материалдардыцң нақты өзіндік құны мен есептік бағасының арасындағы ауытқулар анықталады. Тізімдеменің екінші бөлімінде екінші бөлімін Материалдардың синтетикалық есебінің жинақтаушы ведомствосы немесе Материалдық құндылықтардың қозғаласы менқалдығы туралы есеп беруі мәліметтерінің негізінде жасалады. Бұл бөлімнің деректері 1310 материалдар мен 1330 Тауарлар бөлімдерінің шоттары жөніндегі мәліметтер Бас кітаппен салыстырылады.тізімдеменің екінші бөлігі төменде келтірілген.
Жеткізушілермен есеп айырысу есебі
Өндірістік тәжірибеде қарастырған келесі тақырып түрі- жеткізушілермен есеп айырысу есебі. Яғни бұл кәсіпорынға қандай да бір зат, тауар алып келгені үшін, көрсетілген қызметіне ақы төйлеу есебі болып табылады.
Демек, кәсіпорын жабдықтаушылармен және мердігерлермен есеп айырысу үшін 3310 Жабдықтаушылар және мердігерлермен есеп айырысу шотын пайдаланады, онда есеп айырысулар сомасының деңгейінде және нысандарына (алдын ала төлемақы, инкасса, аккредитивтер, чектер) қарамастан, жабдықтаушылардан алынған материалдық, босалқы қорлар, атқарылған жұмыстар мен қызыметтер үшін есеп айырысу жүргізіледі. 671- шоттың кредиті бойынша - есеп айырысу, валюталық және басқа шоттардың кредитінен олардың төлемақысы жазылады.
Сауда мекемелерінде тауарларды қабылдау, біріншіден кімнен тауар жеткізілген және ол қандай түрде - упаковка жасалған немесе упаковкасы алынған күйде ме.
Сандық және сапалық тауарды жергілікті жабдықтаушылардан қабылдағанда жабдықтаушының қоймасында егер тауарлар менеджерлермен немесе жүргізушімен, онда қоймада, егер тауарлар көліктік жеткізушілермен әкелінсе.
Тауарларды саны мен сапасы бойынша сату кәсіпорындарда боса, тауарлардың тауарлардың сапасы мен саны және өнімнің қабылдауыбекітілген тәртіпке сүйене отырып қабылданады, ол ҚР Министрлер кабинетінің қаулысымен бекітілген № 1240 09.11.1994 ж және т.б. нормативтік актілерге байланысты. Тауарды қоймадан мекеме өкілі алуы үшін ол міндетті түрде сенімхат және куәлік көрсетуі тиіс. Жабдықтаушылармен тауар жіберілген кезде сенімхат алынады, ол менеджерге керекті тіркемелі құжаттар және тауарларды қабылдағанда жатғқан тауарлар қабылдағанда тауар көлемі, сапасы құжатқа сәйкес тексеріледі. Егер қабылданып жатқан тауар упаковка ішінде болса, онда міндетті түрде ілеспе құжат жазылуы тиіс Тауар массасы брутто және орын мөлшері нақты тексерілмеген және Тауар құжаттама келтірілген сапаға сәйкес нақты тексерілмей қабылданды, бұл құжат тапсырған және қабылданған адамдардың қолдарымен рәсімделеді.
Егер тауарларды қоймаға жабдықтаушы немесе жүргізуші үш - төрт тауарлы - көлік накладнойымен жеткізеді.
Түскен тауарларды қоймада қабылдауды қойма меңгерушісі және МЖА сапасы және санын тексеріп қабылдайды. Жергілікті жабдықтаушылардан тауарларды қабылдау мерзімі тауар түскеннен бастап 10 күн, басқа қалалардағылардан - тауарлар станцияға түсу күннен кейін - 20 күн. Тез бұзылатын тауарларды 24 сағат ішінде сапасы мен санына сәйкес қабылданады. Егер тауарды қабылдау мерзімі кешіктірілсе, ол тауарайналымының көлемі азаюына әкеледі, ол дегеніміз шығындардың ұлғаюына және табыстың азаюына әкеліп соғады. Қабылдап алынағн қоймадағы тауарларды бағытталағн түрде тіркейді, ал ілеспе жабдықтаушы тауарлардың құжаттарырын қолдана отырып. Бұл үшін қойма меңгерушісі арнайы штамп қояды, онда келесілер көрсетіледі:
Тауар қабылдау күні, нөмірі және ілеспе құжат күні, нақты өзіндік құны және бөлек ыдыстар, ал материалды жауапкершілік адам қолымен расталады.
Тауарлы - материалдық қорларды жабдықтаушы жөнелткенде оған келесі құжаттар толтырылады:
Тауарлық, есептік жіне көліктік.
Тауарлық құжат - деп, жіберілген тауарлар саны мен сапасы, яғни толық мәлімет беріледі. Оларға: шоттар, счет - фактуралар, тауарлы - көліктік накладнойы, спецификасы. Жүк жіберуші түбіртегі және т.б.
Тауар түріне байланысты және оның счет - фактурасын немесе тауарлы - көліктік накладнойыа жабдықтаушы көптеген басқа құжаттар беріледі, бір бөлігі мөлшерді растайды және түскен тауарлар санын, ал басқасы - сапасы және т.б. тауарлар бірлігі.
ҚР заңына сәйкес Стандартизация және сертификация жайлы тауарлардың халық тұтыну үшін сертефикация жасалынады, ол тізімді Республика Парламенті тағайындайды.
Тақырып 1.5. Еңбекақы және оны төлеудің есебі
Бухгалтерлік есепте еңбек ақы төлеудің 2 нысаны бар:
1-нысаны - мерзімдік;
2-нысаны - кесімді;
Мерзімдік нысан кезінде еңбек ақы төлеу жұмыспен өтелген уақыттағы тарифтік ставкалар немесе қызметақылар бойынша жүргізіледі. Еңбек ақы төлеудің мерзімдік нысаны мынадай жағдайларда қолданылады:
1. Жұмысшы өнім шығарудың артуаны тікелей әсер ете алмайды;
2. Ксімді бағалауға қажетті шығарылымның көрсеткіштері толық емес;
3. Жұмыс уақытын пайдалануға қатаң бақылау ұйымдастырылған, нақты жұмыспен өтеген уақытына қатаң есеп жүргізіледі;
4. Жұмысшыларды дұрыс тарифтендірген кезде, яғни жұмысшының біліктілігі орындалатын жұмыстың разрядына сәйкес келу;
5. Қызметкерлерге еңбекақы төлеу үшін;
Мерзімді еңбек ақы жай және мерзімді - сыйақылар болып бөлінеді.
Жай мерзімдік еңбек ақы тек жұмыспен өтелген уақытпен және қызметкерлердің тарифтік ставкасымен немесе қызметақысымен анықталады. Практикада осы табыстарды есептеудің 3 түрлі әдісі қолданылады:
oo Сағаттық;
oo Күндік ақы;
oo Айлық ақы;
Мерзімдік - сыйақылық еңбек ақы кезінде тек нақты жұмыспен өтелген уақыт қана ескеріліп қоймай, сондай - ақ еңбектің соңғы нәтижесі ескеріледі (белгілі бір көрсеткішьерге қол жеткізгені үшін сыйақы көзделеді).
Кесімді еңбек ақы төлеу - мұнда еңбекақы өндірілген өнімнің саны мен сапасына сәйкес, оның күрделілігі мен еңбек жағдайы ескеріліп, арнаулы бағалау арқылы төленеді. Бұл нысанда еңбек ақы төлеудің 5 жүйесі бар:
1. Тікелей кесімді жүйе;
2. Кесімді- сыйақылық жүйе;
3. Ілгерішіл - кесімді жүйе;
4. Жанама - кесімді жүйе;
5. Аккордық жүйе;
Тікелей кесімді төлемде еңбек ақының мөлшері тек шығарылған бұйымның саны мен өнім бірлігі үшін белгіленген бағалауға тәуелді болады.
Келісімді - сыйақылық төлемде кесімді еңбек ақы сомасынан басқа, белгілі бір сандық және сапалық көрсеткіштерге қол жеткізгені ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
БУХГАЛТЕРИЯ
Мекен-жайы: Астана қаласы, Ақжол көшесі, 24 (№1 кеңсе)18,19,20 кабинеттер
Тел.: 8 (7172) 700-491, 7 7172 546 130
Бас бухгалтер - Каиржанова Сауле Алимгужевна
Бухгалтерия Концерннің дербес құрылымдық бөлімшесі болып табылады және ол тікелей басқарма төрағасына және қаржы директорына бағынады. Бухгалтерия өз қызметінде Бухгалтерия туралы ережені басшылыққа алады.
Нормативтік құжаттар:
- Қазақстан Республикасының Бухгалтерлік есеп және есеп беру туралы Заңы және ҚР Үкіметінің басқа да шешімдері, қаулылары мен өкімдері.
- ҚР Салық Кодексі және ҚР Үкіметінің басқа да шешімдері, қаулылары мен өкімдері.
- ҚР Еңбек Кодексі және ҚР Үкіметінің басқа да шешімдері, қаулылары мен өкімдері.
- ҚР Білім беру туралы Заңы.
- Университет Жарғысы.
Бөлімнің мақсаттары мен міндеттері:
- Шығындар мен айналым есебін жүргізу, шығындар сметасының орындалуына, қызмет көрсету есебін жүргізу, өнім, жұмыстар мен қызмет көрсету өзіндік құнының экономикалық жағынан дәлелді есеп беру калькуляцияларын жасау; белгіленген ережелерге сәйкес университеттің қаржы-шаруашылық қызметінің нәтижелеріне нақты есеп жүргізу.
- Мемлекеттік бюджетке төлемдерді дұрыс есептеу және уақытында аудару.
- Бастапқы құжаттар мен бухгалтерлік жазбалар негізінде дұрыс бухгалтерлік есептерді жасау, белгіленген мерзімде тиісті органдарға оларды тапсыру.
- Бухгалтерлік құжаттарды сақтау, оларды белгілінген тәртіпте рәсімдеу және мұрағатқа тапсыру.
- Ұйым қызметкерлері шаруашылық операцияларды жүзеге асырған кезде мүлік пен міндеттемелердің мақсатқа сәйкестілігі, қолда бары және қозғалысы туралы, белгіленген ереже, норматив және сметаларға сәйкес материалдық, еңбек және қаржы ресурстарын қолдану туралы ақпаратпен қамтамасыз ету.
- Ұйымның шаруашылық қызметінің теріс нәтижелерін болдырмау және оның қаржылық тұрақтылығын қамтамасыз ететін шаруашылық ішіндегі резервтерді анықтау.
- Бухгалтерлік ақпаратқа есеп жүргізу әдістерін, сондай-ақ есеп беру ақпараттарын өңдеу технологиясын анықтау.
- Белгіленген тәртіпте ұйымның есеп саясатын қалыптастыру.
Бөлімнің қызметтері:
- Жаппай, үздіксіз, деректі және өзара байланысты бейнелеу арқылы ақшалай түрде табиғи өлшемдер негізінде мүлік, міндеттемелер және шаруашылық операциялар есебін ұйымдастыру.
- Жарғы капиталы, бөлінген мүлік бойынша есеп-айырысу есебін ұйымдастыру.
- Ұзақ мерзімді инвестициялар мен оларды қаржыландыру көздерінің есебін жүргізу.
- Негізгі қорлар, негізгі құрал-жабдықтар мен мүлік, бейматериалдық активтер амортизациясы есебін ұйымдастыру.
- Материалдардың түсуі мен шығуына жинақтама және талдама есеп жүргізуді ұйымдастыру.
- Қызметкерлермен, зейнетақымен қамтамасыз ету бойынша, жалақыдан шегеру бойынша есеп-айырысу есебін ұйымдастыру.
Бөлімді басқару және оның құрылымы:
Бас бухгалтер қызметіне ҚР Білім беру және ғылым министрлігінің келісімі бойынша университет ректорымен тағайындалады. Бухгалтерия бөлімі бас бухгалтерге бағынады.
Бөлімнің құқығы:
Бөлімнің қызметкерлері:
- Барлық ұйым қызметкерлерінен ұйымда бухгалтерлік есептің дұрыс жүргізілуін қамтамасыз ету үшін бастапқы құжаттардың уақытында тапсырылуын талап етуге.
- Ақшалай қаражаттарды, тауарлық-материалдық қорлар және басқа да құндылықтарды кабылдау, кіріске алу, сақтау және шығындау тәртібін қадағалауға.
- Ұйымның әр қызметкерінен бухгалтерлік есептің тиісті жүргізілуін қамтамасыз ететін ішкі құжаттардың дұрыс жүргізілуін талап етуге.
- Бухгалтерлік есепті жүргізу жүйесін, құпиялы ақпаратты, қызметкерлерді қорғау және ұйымның мүлігін сақтау бойынша жүйені жетілдіру жөнінде ұсыныстар енгізуге.
- Бөлім қызметкерлерінің құзыретіне тиісті сұрақтар бойынша ұйымның құрылымдық бөлімшелеріне түсініктеме және ұсыныстар беруге.
- Дұрыс бухгалтерлік есеп жүргізу үшін және бөлімге жүктелген міндеттерді атқару үшін қажетті материалдар мен мәліметтерді басқа құрылымдық бөлімшелерден сұрауға және алуға.
- Ұйым қызметкерлерінен қаржылық құжаттарды дайындау тәртібінде анықталған қателіктерді жоюды талап етуге.
- Заттай және ақшалай мөлшерде шаруашылық операциялар туралы мәліметтері бар толық ресімделмеген немесе дұрыс ресімделмеген құжаттарды ұйым қызметкерлерінен алмауға құқылы.
- Бухгалтериядан өз құзыретіне қатысты ақпаратты талап ету қажет, өйткені ҚР Бухгалтерлік есеп жүргізу және қаржылық есеп беру туралы Заңының 12 бабына сәйкес бастапқы құжаттар мен бухгалтерлік есеп тіркелімінің мазмұны коммерциялық құпия болып табылатын ақпаратқа жатады, оларға тек қана басшылықтың рұқсаты бар адамдар қол жеткізе алады.
Жалпы кәсіпорында бухгалтерлік есептің негізгі 3 міндеті белгілі:
1) Бухгалтерлік есеп шаруашылық процестер мен қаржылық нәтижелер туралы толық әрі сенімді ақпарат тұжырымдау үшін қажет, ал ол өз кезегінде операторлық басқару үшін керек. Сондай-ақ бұл ақпараттарды ішкі және сыртқы ақпараттық пайдаланушылар (кәсіпорынның ішкі қызметкерлері, менеджерлер, сонымен қатар сыртқы серіктестіктер, несие берушілер, инвесторлар, салық, қаржы органдары, өзге де мүдделі тұлғалар) пайдалана алады.
2) Ақпаратты мүлікке және оның қозғалысына бақылау жасау үшін, тауарлы-материалдық қорлар (ТМҚ), еңбек және қаржы ресурстарын бекітілген норма мен сметаға сәйкес мақсаткерлікпен пайдалануға бақылауды қамтамасыз ету үшін қажет.
3) Кәсіпорынның қаржы-шаруашылық қызметіндегі теріс құбылыстардың дер кезінде алдын алуға, ішкі мүмкіндіктерді іздестіруге әрі топтастыруға қажет.
Ал кәсіпорынның бухгалтериядағы мамандар мен бас бухгалтердің міндеттері келесідей:
# Бухгалтерлік есептегі мүліктік, міндеттемелер мен шаруашылық операциялардың есебін жүргізуді орындау. Мысалы, компьютерлік техникаға байланысты негізгі құралдар есебі, тауарлы-материалдық қорлардың есебі, өнім өндіруге кеткен шығындар есебі, сонымен қатар жеткізушілер мен сатып алушылармен есеп айырысу, қызмет көрсетумен байланысты есеп айырысу және т.б операцияларды орындау.
# Қызмет көрсету бойынша алғашқы құжаттарды қабылдау бақылау жасау және оларды есептілік айналымға дайындау.
# Кәсіпорын жұмысшылары мен қызметкерлеріне еңбекақы есептеу, салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді есептеу, заңға сәйкес жұмысшылардың еңбекақысынан аударымдарды аудару.
# Кредиторларды, инвесторларды, аудиторларды және басқа да бухгалтерлік есептілікті пайдаланушыларды есептің сәйкес бағыттары (аймақтары) бойынша нақты әрі сенімді бухгалтерлік ақпараттармен қамтамасыз ету. Мұндай есептің сәйкес бағыттарына - материалдық есептілік, тауар қалдықтары, график, ай соңына және келесі айға кредиттік және шаруашылық келісімдердің есебі және т.б жатады.
# Бухгалтерлік құжаттардың сақталуын бақылау, оларды белгіленген ретпен топтастырып архивке жіберу.
# Ақша қаражаттарына және тауарлы-материалдық құндылықтарға түгендеу жүргізуге қатысу.
# Бухгалтерия бөлімінде бухгалтерлер белгілі бір бухгалтер болмаған жағдайда сол бухгалтердің атқаратын жұмысын жасауы тиіс. Сондықтан бухгалтерия бөлімі тұтас топ болып табылады.
Бас бухгалтерден өзге, есептеу бөлімінде 12 бухгалтер бар: бас бухгалтердің орынбасары, еңбекақы бойынша бухгалтер, сатып алушылармен жұмыс істейтін бухгалтер, негізгі құралдар бойынша бухгалтер, көрсетілетін қызметтер бойынша бухгалтер, банктік есепшоттар бойынша бухгалтер, жеткізушілермен жұмыс істейтін бухгалтер және бухгалтер-материалист .
Бухгалтерлік есепті жүргізуді ұйымдастыруды, қаржылық есептілікті жасауды және ұсынуды, есеп саясатын қалыптастыруды қамтамасыз ететін бас бухгалтер болып табылады .
Бухгалтерлік есептің автоматтандырылған жүйесі төрт ірі бөлімге бөлінеді:
1. Еңбек және еңбекақы есебі
2. Тауарлы-материалдық қорлар есебі
3. Негізгі құралдар есебі
4. Қорытынды аналитикалық және синтетикалық есеп.
Материалдар бойынша бухгалтердің міндеттеріне тауарлы-материалды құдылықтар бойынша есептеулер, кірісі мен шығысы есебі, қойма бойынша есептеулер, теміржол мамандарына берілетін арнайы киімнің есебі және материалдар бойынша өзге есепеулер кіреді.
Еңбекақы есебі бойынша бухгалтердің міндеттеріне еңбекақы есептеу және оны аудару, еңбек демалысы ақысын есептеу, еңбекке жарамсыздық қағазы бойынша еңбекақы есептеу, еңбекақыдан ұстау мен шегерімдер ұстау, әлеуметтік сақтандыру мен әлеуметтік сақтандыруды есептеу және өзге міндеттер кіреді.
Кірістер бойынша бухгалтердің міндеттеріне субъектінің негізгі табыстары мен шығыстарының есебін есептеу, салықтар бойынша есептер жәе өзге де міндеттер кіреді.
Жетекші бухгалтер міндеттеріне өзге бухгалтерлердің қызметтері мен жұмыстарын бақылау, негізгі құралдар есебі және өзге де міндеттер кіреді. Есеп беру жөніндегі жұмыстарды мүлтіксіз ұйымдастыру ісінде есепші қызметкерлердің міндеттерін өзара дұрыс бөлу маңызды болып табылады.
ЖШС-нің Есеп саясаты жөніндегі ақпарат
Цесна-Астық Концерні ЖШС-нің Есеп саясаты 2004 жылы 26 желтоқсанда қабылданған Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілік туралы Қазақстан Республикасының Заңына, Бухгалтерлік есептің халықаралық стандарттарына (БЕХС), Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігі жасаған БЕХС-н қолдану бойынша әдістемелік нұсқаулықтарға және бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілік жөніндегі Қазақстан Республикасының басқа да құқықтық-нормативтік актілерге сәйкес жасалған.
Тақырып 1.2. Қаражаттар және есептесу тәртібі
Өндірістік тәжірибеде мен кәсіпорынның қаражаттар және есептесу есебі, оларды ашу тәртібі есеп айырысумен таныстым.
Ақша қаражаттары және оның эквиваленттері, есеп айырысу шотынан және қысқа мерзімді депозитерді құрайды.
Ақша қаражаты және оның эквиваленттеріне кіреді:
- ұллық валютадағы кассадағы ақша
- есеп айырысу шотындағы ұлттық валютадағы ақша
- валюталық шоттағы ақша
- депозиттегі ұлттық валютадағы ақша
- депозиттегі шетел валютасындағы ақша
- басқа ақша қаражаттары және олардың эквиваленттері
Кәсіпорынды барлық уақытта әр түрлі көздерден келіп түсетін капиталдар жиынтығы ретінде қарастыруға болады. Оларға: инвесторлардан, кредиторлардан келіп түскен ақша қаражаттары, сондай-ақ фирма әрекеттері негізінде алынған кірістер жатады. Бұл қаражаттар түрлі мақсаттарда қолданылады: негізгі құралдарды алу, тауарлық запастарды құру, дебиторлық қарыздарды қалыптастыру және де өзгелер.
Ақша ағымдарын басқару үшін маңызды қаржылық құжат болып кассадағы және банк шоттарындағы ақша қаражаттарының қозғалысының жоспары, яғни төлем балансы табылады. Ол басқарушыға операциондық және инвестициялық әрекетті оперативтік қаржыландыруды қамтамасыз етуге, мемлекет пен серіктестердің алдындағы міндеттемелерді орындауға, төлем қабілеттілігінде және кәсіпорынның активтерінің өтімділігіндегі өзгерістерді қадағалауға мүмкіндік береді.
Ақша қаражаттарының келiп түсуi мен шығысқа шығуы бойынша барлық операцияларды кассир кассалық кiтапқа жазады. Кассалық кiтап беттерi номерленiп, жiппен байланып, мөрмен басылуы тиiс.
Ондағы беттер саны кәсiпорын басшысы мен бас бухгалтердiң қолдарымен расталуы тиiс. Жұмыс күнiнiң соңында кассир кассалық кiтапқа күн бойы орын алған операциялардың қорытындысын санап, келесi күнге кассадағы ақшалардың қалдығын шығарады. Кассалық кiтаптағы жазбаларды бiр уақытта көшiрмелi қағаз арқылы екi бетке түсiредi. Кiтаптың бiр бетi жыртпалы болады, оны кассалық операциялар бойынша есеп беру ретiнде барлық кiрiс және шығыс құжаттарымен бiрге күн соңында бухгалтерияға тапсырады.
Iске асып жатқан заңға сәйкес кәсiпорындар өз ақша қаражаттарын банктiң қызмет көрсету мекемелерiнде сақтауға мiндеттi.
Ақша қаражаттарды есеп айырысу, ағымдағы, валюталық және басқа да шоттарда сақтаудан, қысқа, ұзақ мерзiмдi несие алудан, оларды өтеу мен қайта рәсiмдеуден, шоттардағы болып қалған қате жазбалар бойынша банкке деген претензиялардан банк мекемелерiмен есеп айырысу қарым-қатынастары туады. Банк мекемелерi арқылы кәсiпорындар арасындағы есеп айырысулар қолма-қолсыз нысанында жүзеге асады.
Есеп айырысу шотындағы қолма-қол ақша есебі.
Уақытша бос ақшаларды және қолма-қолсыз ақшаларды сақтау үшін, кәсіпорындар өзінің қалаған банкіден есеп айырысу шотын аша алады.
Есеп айырысу шоты мына құжаттар арқылы ашылады:
шот ашу туралы өтініш;
қолдары және мөр(печать) таңбасы қойылған карточка;
салық органынан субъектінің салық есебін жүргізетінін дәлелдейтін анықтама;
мемлекеттік тіркемеден өткені туралы куәліктің көшірмесін;
жарғысының және келісімінің көшірмесі.
Банкте валюталық шот ашу үшін мынадай негізгі құжаттар қажет болады:
Банкте шот ашуға өтініш;
Жарғы (нотариалды куәләндырылған көшірмесі);
Мемлекеттік тіркеуде тұрғанын куәландыратын куәлік (түпнұсқасы, көшірмесі);
Салық органынан берілген салық төлеуші екенін растайтын куәлік (түпнұсқасы мен көшірмесі);
Статистикалық карточка (түпнұсқасы, көшірмесі);
Толық тұлға екенін растайтын құжат;
Тұлғаның жеке куәлігі (түпнұсқасы, көшірмесі);
Қол үлгілері мен мөрі қойылған құжат (3 дана), (нотариалды куәлік + кейін ашылатын қосымша шоттардың әрбірінен 1 дана).
Банк ақшаны қабылдау, беру және аударуды келесі құжаттардың негізінде орындайды:
кассадағы қолма-қол ақшаны есеп айырысу шотына аудару;
әр түрлі мақсаттарға кассадан алынған чек;
басқа субъектілер мен есеп айырысқанда төлем тапсырмасы толтырылады;
субъекті сатып алушыдан жіберілген тауардың құнын, орындалған жұмыстың, қызметтің құнын талап ету үшін төлем-талап тапсырмасы толтырылады.
Субъектінің шотындағы барлық төлемдер күнтезбе кезегі бойынша, банкке түскен есеп айырысу құжаттары бойынша жүзеге асырылады. Банктің төлемге қабілетсіз деп хабарлаған міндеттемелер бойынша төлем кезегін банк басшысы анықтайды.
Банк белгілі бір уақытта немесе күн сайын шот иесіне есеп айырысу шотында болып жатқан операцияларды қосымша құжаттар арқылы, енгізі және шығару негізінде пайда болған операцияларды хабарлайды.
Касса операцияларының есебі
Цесна-Астық Концерні ЖШС жұмыс істеушілер саны азғантай және штатында кассиры жоқ. Сол себепті оның міндеттерін ұйым басшысының жазбаша өкімі бойынша бас бухгалтер орындайды.
Өндірістік тәжірибеде мен есеп беруші тұлғалармен есеп айырысу есебімен таныстым. Есеп беруші тұлға есеп айырысқанда бірнеше құжат түрі толтырылады. Сол құжат түрлерімен танысып, қарастырдым.
Заңды тұлғалардан тауар өткізгені, қызмет көрсеткені үшін аванстық отчет құру керек. Оның құрамына келесідей алғашқы құжаттар кіреді:
Шот-фактура
Накладнойлар
Тауарлық чек
Кіріс кассалық ордеріне квитанция
Фискальды чек.
Ал тауарды жеке кәсіпкерден сатып алған кезде мынадай алғашқы құжаттар тізімі керек болады:
Шот-фактура
Накладной
Тауарлық чек
Фискальды чек
Сатушының патент көшірмесі және кәсіпкерлік жүргізу туралы куәлігі.
Есеп беруші тұлғалармен есеп айырысу есебі бойынша шоттар корреспонденциясы.
Іс-сапар шығындарының есебі.
Жұмысшылардың іс-сапар мерзімін директор бекітеді, бірақ жол жүру уақытын қоспағанда, 40 күннен аспауы керек.
Іс-сапарға жіберудегі негіздеме - директормен бекітілген бұйрық болып табылады. Бұйрықта іс-сапарға жіберілуші жұмыскердің аты-жөні, негіздемесі, кәсіпорын атауы, мақсаты және іс-сапар мерзімі көрсетіледі. Бұйрық үлгісі. (Қосымша ).
Бұйрықтың негіздемесіне бухгалтерияда іс-сапар шығындары алдын-ала есептеліп, яғни калькуляциясы жүргізіліп көрсетіледі. Мұнда бухгалтер бару, келу билетінің құнын, іс-сапары бағытталған қаласындағы қонақ үйде тұру құнын, іс-сапар мерзімінің күндік мөлшерін есептейді. (93 бап)
Күндік мөлшер 6 айлық есептік көрсеткіштен (АЕК) аспауы керек. Алдын-ала бухгалтермен есептелінген іс-сапар шығындарының соммасын кәсіпорын басшысы бекітеді. (Іс-сапар шығындарының сметасы. (Қосымша ).
Кәсіпорын басшысымен бекітілген смета шығыс кассалық ордеріне қыстырылып, іс-сапарға жіберілуші тұлғаға алдын-ала есептелген соммамен бірге беріледі.
Кассадан есеп беруші тұлғаларға берілген ақша қаражаты мынадай шоттар корреспонденциясымен көрсетіледі: Дт 1252 - Кт 1010.
Іс-сапарға жіберілу алдында жұмысшыға іс-сапар куәлігі беріледі. Куәліктің 2 жағы да толтырылып, 1-бетінде жұмысшы кәсіпорыннан іс-сапарға жіберілді деген бұрыштама соғылады.Іс-сапарға жіберілген жұмысшы іс-сапарға бағытталған кәсіпорынға келгенін және сол кәсіпорынна кеткенін білдіретін бұрыштама соқтыруы керек.Іс-сапарға шыққан және қайта оралған мерзімдері кәсіпорынның арнайы журналында тіркеледі. Іс-сапар куәлігі (Қосымша ).
Іс-сапардан оралған қызметкерлер бухгалтерияға аванстық отчетты (есеп) көрсетеді. (Қосымша №).
Аванстық есеп - бұл қызметкер іс-сапарда болған уақытында барлық нақты кеткен шығындарын көрсететін құжат. Барлық нақты кеткен шығындар құжаттармен рәсімделуі керек.
Аванстық отчетқа келесідей алғашқы құжаттар тіркелуі мүмкін:
Авиабилеттер (егер әуе көлігі қажет болғанда)
Теміржол билеттері
Басқа да жолақы құжаттары
Қонақ үйден берілген квитанция
Тұрғын жерінен берілген шот-фактура
Іс-сапар куәлігі
Аванстық отчеттың деректемелері:
Кәсіпорын атауы;
Жұмысшының аты-жөні, лауазымы, жұмыс бөлімі
Аванстық отчеттың жасалу номірі және күні
Іс-сапар шығындары
Кассадан алған ақша қаражаттарының мөлшері
Нақты кеткен шығындар
Жұмсалмаған ақша қаражаттарының соммасы (қалдығы)
Іс-сапар бойынша ҚҚС-сыз кеткен шығындарының соммасы мынадай шоттарға жатқызылуы мүмкін:
1. 7210 - Әкімшілік шығыстар
2. 7110 - Тауар өткізу, қызмет көрсету бойынша шығындар
3. 8048 - Басқа да үстеме шығындар.
Қалған қалдық сомма кассаға аударылады. Ал құжатсыз кеткен шығындар соммасы жұмысшының еңбекақысынан ұсталынады: Дт - 7210; Кт - 3350.
Тақырып 1.3. Негізгі құрал-жабдықтар мен материалды емес активтер есебі
Мен 2011 жылдың қаңтар айында өндірістік тәжірибеде Цесна-Астық Концерні ЖШС-ның негізгі құралдар түрімен, олардың амортизация есептеуімен, материалдық емес активтер есебімен таныстым. Олар бойынша толтырылатын құжаттармен, жіктелуімен танысып, тәжірибе негізінде жүзеге асырдым. Өндірістік тәжірибеде кәсіпорынның негізгі құралдарымен таныстым. Цесна-Астық Концерні ЖШС-ның негізгі құралдары бірнеше топтарға жіктелген: жер, ғимараттар, жабдықтар, машиналар мен жабдықтар, компьютерлер, көлік құралдары, өндірістік құрал-саймандар мен керек жарақтар, кеңсе жиһаздары, перифериялық қондырғылар.
Бұл негізгі құралдарға инвентарлық номер, әрбір негізгі құралдар тұратын цех номерлері, олардың қолданысқа енгізілген мерзімі, алғашқы құны, негізгі құралдардың саны, уақыт өткен сайын болатын амортизация құны есепке алынып отырады.
Негізгі құралдар дегеніміз - өндірісте ұзақ уақыт бойы (бір жылдан артық уақыт) пайдаланылатын, өзінің бастапқы заттай нысанын (пішінін, түрін) сақтай отырып, құнын шығарылған өнімге, орындалған жұмысқа, көрсетілген қызметке біртіндеп бөліп-бөліп есептелген амартизациялық материалдық активтерді айтады. Шаруашылық қызметте пайдалануға арналған негізгі құралдарды. Қайта caтyға немесе ақшаға айналдыруға болмайды. Ақшалай бағаланған негізгі қорлар негізгі құралдар деп аталады. Олар бухгалтерлік есепте осы бағамен көрінеді және субьект балансында көрініс табады. Негізгі құралдар ұзақ уақыт бойы, көптеген өндіріс циклы барысында пайдаланылады, олар бірте-бірте тозады және өзінің қасиеті мен түрін сақтай отырып, өз құнын бірте-бірте жаңадан өндірілген өнімге аударады
№ 16 ХҚЕС бойынша негізгі құралдар - бұл еңбек құралы ретінде материалдық өндіріс саласында және өндірістік емес саласында ұзақ уақыт бойы (1 жылдан аса) қолда болатын материалдым активтер.
Оған мыналар жатады:
- жылжымайтын мүліктер (ғимараттар, көпжылдық өсімдіктер жәнежермен байланысты қозғалысы және олардың мақсатына зиян шектірмеу басқа объектілер);
- көлік құралдары;
- жабдықтар, өлшеуаспабы, өндірістік және шаруашылық құрал- саймандары ірі және өнім беретін малдар арнайы құралдармен басқа да негізгі қорлар (кітапхана қор,мұражай құндылықтары,жануар әлемінің экспорттары автомобиль жолдары) және т.б.
Негізгі құралдар көптеген құралдар бойына пайдаланатын қасиетімен нысаның сақтай отырып, жанама түрде тозады. өзінің құның жолдан жасалған өнімге біртіндеп көшіреді.
Жіктелу топтарында өндіріс процесіне қатысу сипатына қарай негізгі қорлар былай бөлінеді: өндірістік және өндірістік емес.
Өндірістік бұл - өндірістік процесіне тікелей қатысатын немесе өндірістің негізін құрайтын негізгі құралдар. Оның құрамына мыфналар жатады: өндіріс үйлер мен ғимараттар, машинамен жабдықтар,өлшеуіш және реттеуші құралы өндірістік және басқа да керек жабдықтар жұмысшы өнім беретін малдар, көпжылдық өсімдіктер енеді.
Өндірістік емес - бұл тұтыну мақсатындағы негізгі құралдар. Олар өндіріс процесіне қатыспайды. Ол ұжымның, мәдини, тұрмыстық қажеттігін қамтамасыз етуге арналған (үйлер, ғимараттар, керек жарақтар, денсаулық сақтау, спорт)
Тиістілігі бойынша негізгі қорлар былайша бөлінеді: меншікті және жалданған.
Меншікті - бұл субъектіге тиісті оның балансында көрініс табатын негізгі құралдар.
Жалданған - жалдау шарты бойынша онда белгіленген мерзімге басқа субъектілердің алынған негізгі құралдар.
Пайдалану сипатына қарай негізгі құралдар былайша бөлінеді: қолданыстағы, қолданылмаған, запастағы.
Қолданыстағы - бұл пайдалану сатысындағы негізгі құралдар.
Қолданылмаған (тоқталған) - консерватцияға немесе басқа себептерге байланысты қолданылмай тұрған негізгі құралдар.
Запаста тұрған - қолданылып жүрген негізгі құралдар жөнделу, жойылу, апатқа ұшырау жағдайында олар алмастырудағы негізгі құралдар.
Негізгі құралдардың тозу есебi және амортизацияны есептеу әдісі. Негізгі қорлардың табиғи тозуы олардың өндіріс процесіне қатысу нәтижесінен және негізгі құралдардың пайдалануға тікелей қатыспай-ақ, түрлі сыртқы факторлардың әсерінен: ылғалдан, атмосфералық құбылыстар нәтижесінен, металдардың тот басуынан, ескіруінен (тозудың табиғи нысаны) пайда болады.
Негізгі құралдардың сапалық (моральдық) тозуы техникалық процеске, өндіріс әдістерін жетілдіруге және жаңартуға байланысты болып келеді. Техника мен технологияны жетілдіру жұмыс істеп тұрған негізгі құралдардың ұқсас өнімдерінің арзандауына ықпал етеді. Осыған орай, пайдаланылудағы негізгі құралдар өздерінің құнының бөлігін жоғалтып, құнсызданғандай болады. Машиналардың, жабдықтардың, үйлер мен ғимараттардың барынша жаңа, неғұрлым жетілдірілген және үнемді түрлерін, малдардың жаңа немесе жақсартылған өнімді тұқымдарын, көпжылдық өсімдіктердің түрлері мен сорттарын өндіріске енгізуге байланысты пайдаланылып жүрген негізгі құралдарды бұдан әрі қолдану экономикалық жағынан тиімсіз болып қалады.
Негізгі құралдардың сапалық (моральдық) тозуын мынадай факторлар арқылы анықтайды: өндірісте немесе жабдықтарды жаңартудағы жаңалықтар (ескі машиналарды жаңа, неғұрлым өнімді машиналармен ауыстыру); технологиялық процесті жетілдіру - жаңа технология қолданған кезде пайдаланудағы машиналар мен жабдықтар жарамайды; шығарылатын өнімнің номенклатурасын өзгерткенде және жаңартқанда (ескі машиналар мен құрал-жабдықтар жарамсыз болып танылады); жұмысшы күшінің еңбекке қамтылуындағы, жұмысшылар біліктігіндегі, өндірісті орналастыру географиясындағы өзгерімдер өндірістің және пайдаланылатын машиналар мен жабдықтар санының азайтылуын талап ету мүмкін; өндірістің өңдеуші салаларындағы өнімнің жекелеген түрлерін шығаруға қажетті шикізат құрамындағы өзгерістер өнеркәсіптің өндіретін салаларында өндіріс көлемінің қысқаруына әкеліп соғуы мүмкін.
Моральдық тозудың әсері нәтижесінде табиға тозу мерзімі келгенге дейін негізгі құрал-жабдықтар объектілері жаңасына, әрі неғұрлым пайдалы (үнемді) түріне ауыстырылады. Моральдық тозуды болдырмау мақсатында негізгі құрал-жабдықтар объектілерін қайта құрып, жаңарту жұмыстарын жүргізеді. Мұражай және көркем туынды құндылықтары, кітапхана кітаптары, фильм қорлары, сәулет және өнер көрсеткіштері болып табылатын үйлер мен ғимараттар және басқа барлық негізгі құралдар моральдық тозуға ұшырайды.
Амортизация (латынның өтеу деген сөзінен) - тозудың құндық көрінісін білдіреді.
№16 Негізгі құралдардың есебі бухгалтерлік есеп стандартына (ХҚЕС) сәйкес, амортизация - активтің қызмет еткен мерзімі бойына амортизацияланған құнды тарату процесі.
Баланстық құн - кез келген жинақталған амортизация және құнсызданудан жинақталған залал шегерілгеннен кейін актив танылатын сома. Өзіндік құн - бұл активті сатып алу үшін немесе тұрғызу кезінде берілген төленген ақша қаражаттарының немесе ақша қаражаты баламаларының сомасы немесе өзге қарсылама берудің әділ құны, не бұл қолданылатын жерде мұндай активті басқа Халықаралық стандарттардың, мысалы, 2-Үлестік құралдар негізіндегі төлемдер IFRS нақты талаптарына сәйкес оны бастапқы тану кезіндегі бағалау сомасы. Амортизацияланатын құн - жойылу құны шегерілген, активтің бастапқы құны немесе бастапқы құнының орнына көрсетілген басқа сома. Амортизация - активтің амортизацияланатын құнын оның пайдалы қызмет мерзімінің ішінде жүйелі түрде бөлу. Нақты ұйымға арналған айрықша құн - ұйымның болжамына сәйкес қандай да бір активті пайдалануға және оның пайдалы қызмет мерзімінің соңында шығып қалуына байланысты, не қандай да бір міндеттемені өтеуге байланысты пайда болатын ақшалай қаражаттар тасқынының дисконтталған құны. Әділ құн - жақсы хабардар, осындай мәміле жасағысы келетін және бір-біріне тәуелсіз тараптардың арасында мәміле жасаған кезде активті айырбастауға болатын сома. Құнсызданудан болған залал - активтің баланстық құнының оның өтелетін сомасынан асып түсетін сома. жылжымайтын мүлік, үйлер мен жабдықтар мынадай материалдық активтерді білдіреді: тауарлар мен қызмет көрсетулерді өндіруде немесе жеткізуде пайдалануға, үшінші тұлғаларға жалға өткізуге, немесе әкімшілік мақсаттарға арналған; және бір кезеңнен астам уақыттың ішінде пайдалану көзделетін..
Амортизацияланған құн бастапқы құны мен жою құнының арасындағы айырма. Амортизациялық аударым әрбір есептік кезеңнің шығысы ретінде танылады.
Толығымен амортизацияланған негізгі құралдар бойынша амортизацияны есептеу қорлардың құны өнімнің (жұмыстың, қызметтің) құнына толықтай ауысқан айдан кейін туатын айдың бірінші күні тоқтатылады.
Тоқтап тұрған негізгі құралдар бойынша техникалық тұрғыдан қайта жарақтандыру барысында, консервацияға ауыстырылған кезінде амортизация есептелінбейді.
Жалға алынған негізгі құралдар бойынша амортизация есептеуді жалға беру шартының немесе шарт талаптарына сай жалға беруші немесе жалға алушы жасайды.
Құнсызданудан болған залал - активтің баланстық құнының оның өтелетін сомасынан асып түсетін сома, жылжымайтын мүлік, үйлер мен жабдықтар мынадай материалдық активтерді білдіреді.
Негізгі құралдардың амортизациясы есептеудің әртүрлі әдістері бар. Шаруашылық жүргізуші субъектінің бухгалтерлік есеп стандартына сәйкес Цесна-Астық Концерні ЖШС кәсіпорыныны дербес тұрғыда, өздерінің есеп саясатында амортизацияны есептеудің тәсілі бойынша жасалынады, олар:
-құнын бірқалыпты (түзу сызықты) жолмен есептеп шығару;
-құнын орындалған жұмыстың көлеміне пропорционалды ( немесе пара-пар) етіп есептен шығару (өндірістік әдіс);
-жеделдетіп есептен шығару;
-қалдығын азайту жолыменесептен шығару;
-құнын сандардың жиынтығы бойынша (кумулятивтік әдіс) есептен шығару;
Шаруашылық субъектілерінде негізгі құралдарға ай бойы есептелген амортизациялық аударым сомасы ай сайын өндірілген өнімнің, істелген жұмыстар мен көрсетілген қызметтердің өзіндік құнына қосылады.
Негізгі құралдарды жалға алудың есебі. Шаруашылық жасаушы субъект үшін өзінің қаражылық жағдайын және төлем қабілеттілерден негізгі құрал объектілерін уақытша пайдалануға,яғни жалға алған тиімді болуы мүмкін.
Жалға жасалатын келісім-шартта: жалға берілетін мүліктің құралы мен құны; жол ақысының мөлшері; жалдық мерзімі; жалға алынған мүліктің жөндеу шарт және қалпына келтіру бойынша тараптардың міндеттері; жол ақысын төлеудің және мүлікті қайтарудың тәртібі және басқа қарастырылады.
Негізінен алғанда , жалға алу нысаны оның мәнін белгілейді, демек, жалға алу нысаны мен жал бойынша жасалған келісім-шарттың жағдайы есепке көрсетілетін операцияға да әсер етеді.
Цесна-Астық Концерні ЖШС кәсіпорнының жалгерлік есеп №7-ші Жалгерлік есеп деп аталатын бухгалтерлік есептің стандартымен ұйымдастырып ретеледі және сонымен жол мерзіміне байланысты қаржылық және ағымдағы болып бөлінеді.
Жал келісім-шарты қол қойылған күннен бастау алады.
Жал мерзімі көпке дейін өзгертуге жатпайтын кезеңімен ерекшеленеді және сол жалға алынған мүлік келісім-шартпен ресімделеді, сондай-ақ кез келген келесі кезеңге оның ақысы төленіп немесе төленбей-ақ ұзартылуы мүмкін.
Ағымдағы деп - қаржыландырылатын жалгерліктен басқа кез келген жалгерліктің түрін айтады. Ағымдағы жалгерлікте жалгерлік төлемі бүтін жалгерлік мерзімінің боцында жүйелі түрде әрбір есеп алушының мүлікті тек уақытша иемденуі деп түсіндіріледі. Жалға берілген негізгі құрал жалға берушінің бухгалтерлік есебіндегі 2400 Негізгі құралдар бөлімшесінің тиісілі субшоттарында, яғни негізгі құралдардың құрамында көрініс табады.
Алынуға жататын жал ақысы келісілген келісім-шартқа сәйкес 1430-Басқа да шоттың дебетінде және 3280,705 (жалға субъектінің негізгі қызметі болса шоттарының кредитінде көрініс табады.
7210 егер де негізгі құрал жалпы шаруашылық қажеттілігі үшін пайдаланылса 3210 шоттың кредитінде көрініс табады.
Қаржыландырылатын жал өз мәні бойынша жалға алушының есебінен ұзақ мерзімге алынатын несиелеудің нысаны болып табылады.
Қаржыландырылатын жал-мүлікке меншіктік құқымен байланысты, жалға берушінің алжасымен қоса, онымен байланысты болатын тәуелділіктің де үлкен бір бөлігін жалға алушы өз жауапкершілігіне алады.
Цесна-Астық Концерні ЖШС кәсіпорынының жалгерлік есебінде мынандай бухгалтерлік жазбалар жасалады:
Негізгі құралдарды есептен шығару.
Негізгі құралдарды есептен шығарған кезде Негізгі құралдардың есептен шығару актісі толтырылады. Актіні субьектінің басшысы тағайындаған комиссия немесе соған уәкілетті адам екі дана етіп тағайындайды. Актінің 1-данасы бухгалтерияға беріледі,екіншісі негізгі құрал-жабдықтардың сақталуына жауапты тұлғада болады және ол есептен шығарғаннан кейін қалған қосалқы бөлшектерді, материалдарды, металл сынықтарын және басқаларын қоймаға өткізуге негіз болып табылады.
Тақырып 1.4. Тауарлы-материалдық қорлар есебі және жеткізушілермен есептесу тәртібі
Тауарлы - материалдық қорларды кәсіпорын әртүрлі жағдайда алуы мүмкін: жабдықтаушының қоймасынан, темір жол станцияларынан, аймақатрдан, аэропорттардан, материалды жауапты тұлғалар арқылы өз қоймаларынан.
Жабдықтаушылардың қоймаларынан тауарлы - материалдық қорды алған кезде алушы кәсіпорын өздерінің жауапты тұлғалары арқылы жүзеге асырылады. Материалдардың қозғалысын есепке алынған кезде мынадай типтік құжаттар пайдалынады.
Жабдықтаушылардың қоймаларынан тауарларды алу үшін материалды жауапты тұлғаға сенімхат беріледі. Сенімхатты бухгалтерия рәсімдеп, алушының қолын қойғызып, қолхат алу арқылы береді. № М - 2а типтік ведомосы арқылы нысаны, алдын -ала нөмірленген және түптелегн Журналға (ү.№ М-3) тіркеледі. Берілген сенімхатты есептеу журналы, сенімхатты тіркеуге және беруге жауапты тұлғаға сақталады. Сенімхатты беру үшін лауазымды тұлғамен келісім шарт жасалады, ондай келісім шарты жоқ болған жағдайда бір жолғы сенімхаттар беріледі. Берілген сенімхатта шаруашылық жүргізуші субъектілер оның мерзімін көрсетеді. Сенімхатқа кәсіпорын басшысы, бас бухгалтері қол қойып, мөр басады. Сол сенімхатты алынатын тауарлардың тізімі сенімхаттың артқы жағында жазылады.
Бір қоймаға жататын тауарлы - материалдық қорлар алынған жағдайда оған бірнеше накладной керек болса, сенім беруші тұлғаға бір сенімхатын беруіне болады, бірақ онда берілген барлық накладной нөмірі, күні көрсетілуі тиіс.
Пайдаланбаған сенімхатты қайтарған кезде оны Сенімхаттарды есепке алу журналына тіркейді және оның түбіршегіне пайдаланбаған деген белгісін жасайды. Жабдықтаушылар тауарлы - материалдық қорларды босатқан кезде, әрбір жіберілген тауарлы - материалдық қорларды бақылау жасау үшін пайдалынады. Ал 3-шісі бухгалтерияға беріледі. Тауарлы- материалдық қорларды босатып біткен соң ең соңғы партиясының құжаттырмен бірге сенімхатын да бухгалтерияға тапсырылады.
Жабдықтаушылардан сатып алушының қоймасына автотранспортпен тауарлы - материалдық қорларды жеткізіп берген кезде сатып алушылардың материалдары материалды жауапты тұлғасы жабдықтаушылардың экспидиторынан алған тауарлы - материалдық қорлардың санын және брутто салмағын, тауарлы - көліктік накладной мәселесімен салыстырады, ол екі дана жасалады. Егер олардың мәлімдемесінде айырмашылық болмаса, онда оның бір данасына қол қойып және штамп басып, тауарлы - материалдық қорлар қабылданды деп жазады. Накладнойдың бір экземпляры материалды жауапты адамда қалады. Ал егер сомасы мен санында айырмашылық болса, Акт жасалады. Ол екі дана қылып жасалады және оған жауаптылары қол қояды.
Тауарлы - материалдық қорларды қабылдау кезінде жүзеге асырылатын операциялардың барлығы автомобильмен, сумен, авиациямен әкелетін жүктердің операцияларына ұқсас болып келеді.
Тауарлы - материалдық қорларды кірістеуге мына құжаттар негіз болып саналады:
Шот фактура, онда: тауар нөмірі мен күні, атауы және жабдықтау мен тауарлы - материалдық қорларды сатып алушының СТН, ҚҚС-ын есепке қою туралы куәлік нөмірі, әкелінген тауарлы - материалдық қорлардың атаулары мен саны құны, акцизделетін тауарлы - материалдық қорлардың сомасы т.б.
Кіріс ордері. Жабдықтаушылардан немесе өңдеуден түскен запастарды есепке алу үшін пайдалынады. Ол бір ғана данада жазылады және ол қоймаға келіп түскен кезде толтырылады.
Материалдарды қабылдау туралы акті. Жабдықтаушылардың ілеспе құжаттарындағы мәліметтерді сандық сапалық айырмашылықтары бар босалқыларды қабылдау кезінде қолданылады. Құндылықтарды қабылдағаннан кейін құжаттармен қоса актілердің бір данасы материалдық қорлардың қозғалысын есепке алу үшін бухгалтерияға, ал екіншісі - жабдықтаушыға талап хатын жазу үшін , жабдықтау бөліміне жіберіледі.
Материалдық құндылықтарды өндірісте дайындалған және сақталған кезіндегі жетіспеушілігі мен жоғалуы туралы актісі. Бұл құжат материалдарды қабылдау жөніндегі Акт - ге тіркеледі. Екі данасы толтырылады, комиссия мүшелері мен кінәлі кісілер қол қояды. 1-ші данасы бухгалтерияға, ал екіншісі - бөлімшеді қалады.
Материалдардың бөлінуі, сынуы, қирауы туралы актісі. Кәсіпорындарда сынудың , бүлінудің, қираудың нәтижесінде арзандатуға және қорларды есептен шығару үшін пайдалынады. Ол 2 дана етіп жасалынады. 1- ші дана бухгалтерияға жіберіліп, 2-шісі данасы бөлімшеді қалады.
Тауарлы - материалдық қорларды босатқанда рәсімделетін құжаттар.
Кәсіпорын қоймасынан материалдар өнімді әзірлеуге және басқа да шаруашылық қажеттілігі үшін цехтарға, сондай - ақ сыртқа өңдеуге немесе артығын сатуға босатқан кезде пайдалынады. Тауарлы - матералды қорларды цехтан цехқа берілсе, онда оны өндірістің ішіндегі қозғалысы деп санайды, ал егер де орталық қоймадан цех қоймасына берілсе, онда ол өндіріс шығыны ретінде танылады.
Мен осы кәсіпорында кәсіпорын жұмысшыларына берілетін арнайы киімнің есебі бойынша құжаттар толтырып үйрендім. Талап накладнойын толтырдым және оны Фаворитке енгіздім. Талапта киім алушының, жұмысшының аты-жөні, табельдік номері, кім арқылы оның берілгені, мерзімі, талап етілген мқлшері мен нақты босатылғаны, құны, оның тозу мерзімі көрсетіледі. Арнайы киімдер есеп беруші тұлғалардың есебіне қойылады. Олар өзінің пайдалану мерзімі барысында есептен шығарылады. ТМҚ синтетикалық есебі мен материалдық қозғалысын есепке алу тәртібімен таныстым.
Бухгалтерияда материалдың жинақтама есебінің жинақтаушы тізімдемесінің негізінде немесе материалдық жағынан жауапты адамдардың материалдық құндылықтардың қалдықтары мен қозғалысы туралы есеп берулерінде Материалдардың ақша түріндегі қозғалысы деген тізімдемесі жасалынады. Бұл тізімдемеде материалдық құндылықтардың қоймадағы немесе материалдардың жауапты адамдар арасындағы қозғалыс көрсетіліп, нақты өзіндік құнымен есептік бағалары бойынша бір айдағы материалдық құндылықтардың қалдықтары мен кірісі туралы деректері шығарылады. Олардың негізінде материалдық салалық және пайыздық ауытқулары анықталады. Табылған процент бойынша жұмсалған материалдардық құндылықтардың нақты құны шығарылады. Тізімдеме екі бөлімнен тұрады: тізімдеменің бірінші бөлімінде кәсіпорында түскен материалдардыцң нақты өзіндік құны мен есептік бағасының арасындағы ауытқулар анықталады. Тізімдеменің екінші бөлімінде екінші бөлімін Материалдардың синтетикалық есебінің жинақтаушы ведомствосы немесе Материалдық құндылықтардың қозғаласы менқалдығы туралы есеп беруі мәліметтерінің негізінде жасалады. Бұл бөлімнің деректері 1310 материалдар мен 1330 Тауарлар бөлімдерінің шоттары жөніндегі мәліметтер Бас кітаппен салыстырылады.тізімдеменің екінші бөлігі төменде келтірілген.
Жеткізушілермен есеп айырысу есебі
Өндірістік тәжірибеде қарастырған келесі тақырып түрі- жеткізушілермен есеп айырысу есебі. Яғни бұл кәсіпорынға қандай да бір зат, тауар алып келгені үшін, көрсетілген қызметіне ақы төйлеу есебі болып табылады.
Демек, кәсіпорын жабдықтаушылармен және мердігерлермен есеп айырысу үшін 3310 Жабдықтаушылар және мердігерлермен есеп айырысу шотын пайдаланады, онда есеп айырысулар сомасының деңгейінде және нысандарына (алдын ала төлемақы, инкасса, аккредитивтер, чектер) қарамастан, жабдықтаушылардан алынған материалдық, босалқы қорлар, атқарылған жұмыстар мен қызыметтер үшін есеп айырысу жүргізіледі. 671- шоттың кредиті бойынша - есеп айырысу, валюталық және басқа шоттардың кредитінен олардың төлемақысы жазылады.
Сауда мекемелерінде тауарларды қабылдау, біріншіден кімнен тауар жеткізілген және ол қандай түрде - упаковка жасалған немесе упаковкасы алынған күйде ме.
Сандық және сапалық тауарды жергілікті жабдықтаушылардан қабылдағанда жабдықтаушының қоймасында егер тауарлар менеджерлермен немесе жүргізушімен, онда қоймада, егер тауарлар көліктік жеткізушілермен әкелінсе.
Тауарларды саны мен сапасы бойынша сату кәсіпорындарда боса, тауарлардың тауарлардың сапасы мен саны және өнімнің қабылдауыбекітілген тәртіпке сүйене отырып қабылданады, ол ҚР Министрлер кабинетінің қаулысымен бекітілген № 1240 09.11.1994 ж және т.б. нормативтік актілерге байланысты. Тауарды қоймадан мекеме өкілі алуы үшін ол міндетті түрде сенімхат және куәлік көрсетуі тиіс. Жабдықтаушылармен тауар жіберілген кезде сенімхат алынады, ол менеджерге керекті тіркемелі құжаттар және тауарларды қабылдағанда жатғқан тауарлар қабылдағанда тауар көлемі, сапасы құжатқа сәйкес тексеріледі. Егер қабылданып жатқан тауар упаковка ішінде болса, онда міндетті түрде ілеспе құжат жазылуы тиіс Тауар массасы брутто және орын мөлшері нақты тексерілмеген және Тауар құжаттама келтірілген сапаға сәйкес нақты тексерілмей қабылданды, бұл құжат тапсырған және қабылданған адамдардың қолдарымен рәсімделеді.
Егер тауарларды қоймаға жабдықтаушы немесе жүргізуші үш - төрт тауарлы - көлік накладнойымен жеткізеді.
Түскен тауарларды қоймада қабылдауды қойма меңгерушісі және МЖА сапасы және санын тексеріп қабылдайды. Жергілікті жабдықтаушылардан тауарларды қабылдау мерзімі тауар түскеннен бастап 10 күн, басқа қалалардағылардан - тауарлар станцияға түсу күннен кейін - 20 күн. Тез бұзылатын тауарларды 24 сағат ішінде сапасы мен санына сәйкес қабылданады. Егер тауарды қабылдау мерзімі кешіктірілсе, ол тауарайналымының көлемі азаюына әкеледі, ол дегеніміз шығындардың ұлғаюына және табыстың азаюына әкеліп соғады. Қабылдап алынағн қоймадағы тауарларды бағытталағн түрде тіркейді, ал ілеспе жабдықтаушы тауарлардың құжаттарырын қолдана отырып. Бұл үшін қойма меңгерушісі арнайы штамп қояды, онда келесілер көрсетіледі:
Тауар қабылдау күні, нөмірі және ілеспе құжат күні, нақты өзіндік құны және бөлек ыдыстар, ал материалды жауапкершілік адам қолымен расталады.
Тауарлы - материалдық қорларды жабдықтаушы жөнелткенде оған келесі құжаттар толтырылады:
Тауарлық, есептік жіне көліктік.
Тауарлық құжат - деп, жіберілген тауарлар саны мен сапасы, яғни толық мәлімет беріледі. Оларға: шоттар, счет - фактуралар, тауарлы - көліктік накладнойы, спецификасы. Жүк жіберуші түбіртегі және т.б.
Тауар түріне байланысты және оның счет - фактурасын немесе тауарлы - көліктік накладнойыа жабдықтаушы көптеген басқа құжаттар беріледі, бір бөлігі мөлшерді растайды және түскен тауарлар санын, ал басқасы - сапасы және т.б. тауарлар бірлігі.
ҚР заңына сәйкес Стандартизация және сертификация жайлы тауарлардың халық тұтыну үшін сертефикация жасалынады, ол тізімді Республика Парламенті тағайындайды.
Тақырып 1.5. Еңбекақы және оны төлеудің есебі
Бухгалтерлік есепте еңбек ақы төлеудің 2 нысаны бар:
1-нысаны - мерзімдік;
2-нысаны - кесімді;
Мерзімдік нысан кезінде еңбек ақы төлеу жұмыспен өтелген уақыттағы тарифтік ставкалар немесе қызметақылар бойынша жүргізіледі. Еңбек ақы төлеудің мерзімдік нысаны мынадай жағдайларда қолданылады:
1. Жұмысшы өнім шығарудың артуаны тікелей әсер ете алмайды;
2. Ксімді бағалауға қажетті шығарылымның көрсеткіштері толық емес;
3. Жұмыс уақытын пайдалануға қатаң бақылау ұйымдастырылған, нақты жұмыспен өтеген уақытына қатаң есеп жүргізіледі;
4. Жұмысшыларды дұрыс тарифтендірген кезде, яғни жұмысшының біліктілігі орындалатын жұмыстың разрядына сәйкес келу;
5. Қызметкерлерге еңбекақы төлеу үшін;
Мерзімді еңбек ақы жай және мерзімді - сыйақылар болып бөлінеді.
Жай мерзімдік еңбек ақы тек жұмыспен өтелген уақытпен және қызметкерлердің тарифтік ставкасымен немесе қызметақысымен анықталады. Практикада осы табыстарды есептеудің 3 түрлі әдісі қолданылады:
oo Сағаттық;
oo Күндік ақы;
oo Айлық ақы;
Мерзімдік - сыйақылық еңбек ақы кезінде тек нақты жұмыспен өтелген уақыт қана ескеріліп қоймай, сондай - ақ еңбектің соңғы нәтижесі ескеріледі (белгілі бір көрсеткішьерге қол жеткізгені үшін сыйақы көзделеді).
Кесімді еңбек ақы төлеу - мұнда еңбекақы өндірілген өнімнің саны мен сапасына сәйкес, оның күрделілігі мен еңбек жағдайы ескеріліп, арнаулы бағалау арқылы төленеді. Бұл нысанда еңбек ақы төлеудің 5 жүйесі бар:
1. Тікелей кесімді жүйе;
2. Кесімді- сыйақылық жүйе;
3. Ілгерішіл - кесімді жүйе;
4. Жанама - кесімді жүйе;
5. Аккордық жүйе;
Тікелей кесімді төлемде еңбек ақының мөлшері тек шығарылған бұйымның саны мен өнім бірлігі үшін белгіленген бағалауға тәуелді болады.
Келісімді - сыйақылық төлемде кесімді еңбек ақы сомасынан басқа, белгілі бір сандық және сапалық көрсеткіштерге қол жеткізгені ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz