Қаржылық есеп, Экономикалық талдау, Аудит және ревизия

Жоспар

Мазмұны

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
1.1 «Шу локомотв сервис орталығы» АҚ.ның еңбек қауіпсіздігін ұйымдастыру ережесі ... ... ... ... 5
1.2 «Шу локомотв сервис орталығы» АҚ.ның даму тарихы мен шаруашылық қызметі ... ... ... ... ...6
1.3«Шу локомотв сервис орталығы» АҚ.ның есеп саясаты ... ... ... ... ... ... ... ... .13
2 Кәсіпорынның есептесу есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 19
2.1 Есеп беруші тұлғалармен есеп айырысу есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..22
3. Кәсіпорынның негізгі құралдар есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 27
3.1 Кәсіпорынның материалдық емес активтер есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 38
4. Тауарлы.материалдық қорлар есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .40
5. Кәсіпорынның еңбекақы есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .53
6. Қаржылық нәтиже және меншікті капитал есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...71
6.1 Табыстар есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .76
6.2 Шығыстар есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...78
7. Кәсіпорынның қаржылық есебін ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .80
8.Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..84
Пайдаланылған ақпарат көздері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...86

Пән: Бухгалтерлік іс
Жұмыс түрі: Іс-тәжірибеден есеп беру
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 104 бет
Таңдаулыға:

Көлік және коммуникация колледжі
Өндірістік тәжірибеден өту
ЕСЕБІ

Есеп және Аудит мамандығы бойынша
_3_ курс студенті Бекбай Назилә

Тәжірибеден өткен орны: Шу локомотив сервис орталығы АҚ
Тәжірибе 8 желтоқсаннан бастап 26 ақпанға дейін өткізілді.

Тәжірибе жетекшісі: Ахметова Г.А.

Астана-2012
Мазмұны

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
1.1 Шу локомотв сервис орталығы АҚ-ның еңбек қауіпсіздігін ұйымдастыру
ережесі ... ... ... ... 5
1.2 Шу локомотв сервис орталығы АҚ-ның даму тарихы мен шаруашылық
қызметі ... ... ... ... ...6
1.3Шу локомотв сервис орталығы АҚ-ның есеп
саясаты ... ... ... ... ... ... ... ... .13
2 Кәсіпорынның есептесу
есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... .19
2.1 Есеп беруші тұлғалармен есеп айырысу
есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... 22
3. Кәсіпорынның негізгі құралдар есебі
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .27
3.1 Кәсіпорынның материалдық емес активтер
есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ..38
4. Тауарлы-материалдық қорлар
есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 40

5. Кәсіпорынның еңбекақы
есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ..53
6. Қаржылық нәтиже және меншікті капитал
есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... .71
6.1 Табыстар
есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ..76
6.2 Шығыстар
есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... 78
7. Кәсіпорынның қаржылық есебін
ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .80
8.Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..84
Пайдаланылған ақпарат
көздері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ..86

Кіріспе

Барлық экономикалық ғылымдар ішінде бухгалтерлік есеп дараланып
тұратын бөлек ғылыми сала. Бухгалтерлік есептің мәліметтері мен
көрсеткіштері қоғамдық өндірістің дамуын экономикалық тұрғыдан зерттеуге
бірден бір негіз болып табылады. Сондықтан да бухгалтерлік есептің негізгі
міндеті халық шаруашылығының барлық салаларында нақты тұжырымды мемлекеттік
талапқа сайесептеу жұмысын жүргізу.
Нарық қатынастары жағдайында шаруашылық жүргізуші субъекктілерде
бухгалтерлік есептің маңызы зор. Шаруашылық жүргізуші субъектілерде
бухгалтерлік есеп жұмысы Бухгалтерлік есеп туралы, Салық және бюджетке
төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы Қазақстан Республикасының
заңдарына сәйкес жасалған бухгалтерлік есеп стандартымен, типтік шоттар
жоспарымен, басқа да нормативтік құқықтық актілермен жүргізіледі. Қаржылық
шаруашылық қызметінің бухгалтерлік есебінің бас шоттар жоспарына сай
бекітілген ортақ принциптер мен ережелері және Қазақстан Республикасы Қаржы
министрлігінің бухгалтерлік есеп жөнінде экономиканың даму мүмкіндігіне сай
жүргізіледі.
Бухгалтерлік есеп объектісі болып мекеменің шаруашылық шаруашылық
қызметінің нәтижесін анықтайтын ақпараттар тіркеу, бағалау, жіктеу арқылы
жасалған шаруашылық операциялары мекеменің заңды және жеке тұлғаларымен
қарым қатынасы арқылы екі немесе бірнеше ішкі объектілер арасында болуы
мүмкін. Барлық шаруашылық операциялары бухгалтерлік есепте, валюта есебімен
құндық негізде жүргізіледі. Бухгалтерлік есеп мәліметтерін мекеме
жұмысшылары, мекеменің меншік иелері және мекекме қызметінің нәтижесіне
қаржылық мән беретін субъектілер қолданады.

Өндірістік іс-тәжірибе Шу локомотив сервис орталығы АҚ-да өтілді.
Шу депосы 1929 жылы кері пункт болып салынған. Қазіргі таңда Шу локомотив
депосының базасында 3 дербес кәсіпорын құрылған:
1. Мақсат АҚ- тепловоз жөндеу зауыты;
2. ТЧЭ- Локомотив АҚ филиалы-пайдалану депосы;
3. Локомотив сервис орталығы АҚ филиалы;
2004 жылғы 19 қыркүйектегі №485-Ц бұйрыққа сәйкес электровоздарға
техникалық қызмет көрсету бойынша өндіріс телімі, құмкептіру шаруашылығы,
локомотив бригадаларының демалыс үйі Локомотив сервис орталығына АҚ
берілген.
Шу ЛСО филиалын тіркеу 2004 жылғы 14 қазанда жүргізілген. Жалпы
қолданатын жер көлемі 3,3га. Шу ЛСО филиалы ТҚК-2 көлемде ВЛ80с, ВЛСОПК
сериалы электровоздарына техникалық қызмет көрсетеді, электровоздарды
құммен жабдықтайды, локомотив бригадаларына демалыстарын ұйымдастырады.

1. Кәсіпорынның еңбек қауіпсіздігін ұйымдастыру ережесі

2012 күнгі оқу тәжірибесінде Шу Локомотив сервис орталығы АҚ –ның
еңбекті қауіпсіздікпен қамту ережесімен таныстым.

Бұл ереженің негізгі мақсаттары:

1. Еңбектің қауіпсіздігін қамтамасыз ету;

2. Қауіпсіз және қолайлы еңбек жағдайын жасау;

3. Жұмыс түріне байланысты туындайтын ауру- жарақаттарды алдын алу;

4. Жұмыс түріне байланысты болатын ауру- жарақаттардың санын азайту;

5. Жұмысшыларды еңбек қауіпсіздігімен таныстыру;

6. Т.б.

Еңбекті қауіпсіздікпен қамту ережесінің негізгі міндеттері:

1. Технологиялық процесстерді қауіпсіздікмен қамту;

2. Өндірістік құрал-жабдықтарды және жылжымалы құрамды қауіпсіздікпен
қамту;

3. Ғимараттар, инфрақұрылымдарды қауіпсіздік жағдай жасау;

4. Жұмысшыларға жұмыс жағдайын жасау;

5. Жұмысшыларды арнай қауіпсіздік жұмыс киімімен қамту;

6. Т.б.

Еңбекті қауіпсіздікпен қамту ережесімен таныса отырып, бұл
ереженің негізгі міндеттері, мақсаты,қамтитын ауқымымен танысып,
қарастырдым. Осы кәсіпорынның еңбек қауіпсіздік ережесінде жұмысшылар мен
жұмыс берушінің міндеттер мен жұмыс жағдайына байланысты туындайтын
құқықтарын қамтиды. Қауіпсіздік ережелері бұзылған жағдайдағы тараптардың
құқықтары мен міндеттері көрсетілген. Бұл ереже Қазақстан Республикасының
Еңбек Кодексіне негізделіп құралған.

1.1 Бухгалтерияның құрылымы және шаруашылық субъекісінің
есебін ұйымдастыру.

Мен 8 желтоқсан мен 26 ақпан аралығында өндірістік тәжірибеден
Локомотив сервис орталығы Акционерлік Қоғамының Шу локомотив сервис
орталығы филиалында өттім. Бүгінгі 09.12.2011 жылғы өндірістік
тәжірибенің екінші күнінде Мекекменің құрылымымен, тарихымен, негізгі
қызмет түрімен, бухгалтерлердің міндетімен таныстым. Мекеме Қазақстан
Республикасының Астана қаласы бойынша Әділет Министрлігінде 2004 жылдың 18
қарашада тіркелген (Мемлекеттік тіркеу бойынша куәлік №4-1919-11-Ф-Л).
Акционерлік қоғамның шаруашылық қызметі Қазақстан Республикасының Азаматтық
кодексімен, Қазақстан Республикасының 2004 жылдың 13 мамырда қабылданған
Акционерлік коғамдар туралы заңымен және басқа да нормативті құқықтық
актілермен реттелінеді. Акционерлік коғам заңды тулға ретінде өз қызметін
Қазақстан Республикасының заңдарымен және Жарғыға бағынып атқаруда. Филиал
Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес және Қоғамның директорлар
кеңесі шешімінің (2004 жылғы 12 қарашадағы отырыстың № 1 хаттамасы)
негізінде құрылды. Қоғамның филиалының мекен – жайы: Шу қаласы, Паровозная
кошесі 1 үй.
Локомотив сервис орталығы Акционерлік Қоғамы Салық төлеуші болып
Шу қаласы, Шу ауданы бойынша салық басқармасында 2004 жылдың 18
қарашасында салық төлеуші болып тіркеліп келесідей салық төлеуші нөмірі
берілген: 632 185 249 856, № 0004226 сериясы 62001.
Акционерлік Қоғамының кеңесінің төрағасы Сарсембаев
Қазыбек Жұмашұлы болып табылады, ал Шу локомотив сервис орталығы
филиалының басшысы болып Рамазанов Нұрболатхан Өмірханұлы табылады.
Филиалдың жеке балансы бар.Филиалдың Қоғамның атауы мен өзінің атауы
жазылған мөрі, мөртаңбалары және тауарлық белгісі бар бланктері бар.
Қоғамның басты мақсаты – негізгі қызметі бойынша локомативтерге 2-
ші Техникалық қызмет көрсету, электровоздарды құммен жабдықтайды, локомотив
бригадаларына демалыстарын ұйымдастыру барысында табыс табу. Басқарушы
және барлық қаржылық – шаруашылықтарды басқарумен Қоғамның сенімді
басшылары болып табылады.
Шу Локомотив сервис орталығы акционерлік қоғамының Астана локомотив
сервис орталығы акционерлік қоғамының құрылымдық бөлімшесі.
Филиал Қазакстан Республикасының 2003 жылғы 13 мамырдан №415-ІІ
Заңына, Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2004 жылғы 6 ақпандағы №145
қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасының темір жол көлігін қайта
құрылымдаудың 2004-2006 жылдарға арналған бағдарламасына, Қазақстан темір
жолы ұлттық компаниясы акционерлік қоғамы Басқармасының шешіміне (2004
жылғы 15 қыркүектегі №10 хаттама) және Қазақстан темір жолы ұлттық
компаниясы акционерлік қоғамы Президентінің 2004жылғы 17 қыркүйектегі №485-
Ц бұйрығына сәйкес Локомотив акционерлік қоғамын одан Қоғамды бөліп
шығару (2004 жылғы 12 қарашадағы №4-1919-11-Ф-Л заңды тұлғаның мемлекеттік
тіркелуі туралы куәлік) нысанында қайта ұйымдастыру жолымен құралған.
Қоғам Қазақстан Республикасының заңнамасы бойынша заңды тұлға болып
табылады және өз қызметін Қазақстан Республикасының Заңына және Қазақстан
Республикасының өзге де нормативтік құқықтық актілеріне, сондай-ақ
Жарғысына сәйкес жүзеге асырады.
Қоғамның органдары:
- Жоғарғы орган – Акционер
- Басқарма органы – Директорлар Кеңесі
- Атқарушы органы – Президент.
Қоғамның қызметінің негізгі мақсаты іске асыру үшін Қоғам мынадай
қызмет түрлерін жүзеге асырады:
1) локомотивтердің пайдалануда техникалық түзу күйде және тұрақты жұмыс
істеуін қамтамасыз ету жөнінде қызметтер көрсету;
2) локомотивтік тартым қызметін көрсету;
3) локомотив бригадаларының демалыс ұйымдастыру жөніндегі қызмет көрсету;
4) локомотивтерге жанар-жағар май материалдарын құю;
5) локомотивтерді маймен, сумен, құммен жарақтандыру;
6) темір жол жылдымалы құрамың жөндеуді және техникалық қызмет көрсетуді
жүзеге асыру;
7) темір жол жылжымалы құрамның жабдықтарын жөндеуді жүзеге асыру;
8) темір жол жылжымалы құрамның қос доңғалақтарын куәландыру жөнінде
қызметтер көрсету, қос доңғалақтарды жөндеуді және техникалық қызмет
көрсетуді жүзеге асыру;
9) темір жол жылжымалы құрамын қысқы (жазғы) кезеңде жұмыс істеуге дайындау
бойынша қызметтер көрсету;
10) локомотивтік радиостанцияларды, АЛСН қауіпсіздік аспаптарын, машинистің
қырығылығын бақылау құрылғыларын құрастыру, жөндеу және қызмет көрсету
бойынша қызметтер көрсету;
11) Қазақстан Республикасының заңнамасында тыйым салынбаған өзге де
қызметтер.
Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен алынуы
қажет лицензияның немесе өзге түрдегі рұқсаттың бар болуын талап ететін
қызмет түрлері тиісті лицензиялар немесе өзге түрдегі рұқсаттар алынғыннан
кейін ғана жүзеге асырылады.
Мен Шу локомотив сервис орталығы филиалының құрылымымен таныстым.
Кәсіпорында кадрлар бөлімі, есептеу бөлімі, жоспарлау-экономикалық бөлім,
техникалық бөлімдері бар, ал заңгер мен директор орынбасары жеке болып
келеді.
Кәсіпорынның мындай өндірстік-шаруашылық бөлімшелері бар:
o Шу қаласында:
• Орталық қойма
• Шаруашылық бөлімі
• Локомотв бригадаларының демалыс үйі (ЛБДҮ)
• Құм кептіру шаруашылығы (ҚКШ)
• Әкімшілік-шаруашылық цех (ӘШЦ)
• Локомотивтеді техникалық күту пункті (ЛТКП)
o Сары-шаған:
• ЛБДҮ
o Шығанақ:
• ЛБДҮ
Бухгалтерия жұмысын атқаруға лауазымдық міндеттер туралы Жарғыға сәйкес
реттеледі. Филиалдада Бас бухгалтердің басқаруымен бухгалтерлік қызмет
ұйымдастырылған.
Теміржол кәсіпорындарының басқа кәсіпорындардан негізгі айырмашылығы –
тек теміржолдың көптеген салалары бойынша, яғни теміржол шаруашылығының
барлық жағынан қалыпты жұмысын қамтамасыз ететін жұмыстармен айналысуында.
Сонымен қатар бухгалтерия бөлімінің құрылымдық күрделілігімен және
бухгалтерлік есепті жүргізуде программа АБУ Фаворит жүйесін қолдануымен
ерекшеленеді. Фаворит жүйесі тек теміржол көлігі кәсіпорындарында
қолданылатын есепті барынша ыңғайлы және толық, қалыпты жүргізуге арналған
автоматтандырылған жүйе.
Бухгалтерлік есептің автоматтандырылған жүйесі теміржол көлігінде төрт
ірі бөлімге бөлінеді:
1. Еңбек және еңбекақы есебі
2. Тауарлы-материалдық қорлар есебі
3. Негізгі құралдар есебі
4. Қорытынды аналитикалық және синтетикалық есеп.
Шу локомотив сервис орталығы кәсіпорнының бухгалтерия бөлімінде 5
бухгалтер жұмыс істейді. Кәсіпорын бухгалтериясының құрылымы және
лауазымдары бойынша атқаратын қызметтері (Қосымша №1).
Жалпы кәсіпорында бухгалтерлік есептің негізгі 3 міндеті белгілі:
1) Бухгалтерлік есеп шаруашылық процестер мен қаржылық нәтижелер туралы
толық әрі сенімді ақпарат тұжырымдау үшін қажет, ал ол өз кезегінде
операторлық басқару үшін керек. Сондай-ақ бұл ақпараттарды ішкі және
сыртқы ақпараттық пайдаланушылар (кәсіпорынның ішкі қызметкерлері,
менеджерлер, сонымен қатар сыртқы серіктестіктер, несие берушілер,
инвесторлар, салық, қаржы органдары, өзге де мүдделі тұлғалар)
пайдалана алады.
2) Ақпаратты мүлікке және оның қозғалысына бақылау жасау үшін, тауарлы-
материалдық қорлар (ТМҚ), еңбек және қаржы ресурстарын бекітілген
норма мен сметаға сәйкес мақсаткерлікпен пайдалануға бақылауды
қамтамасыз ету үшін қажет.
3) Кәсіпорынның қаржы-шаруашылық қызметіндегі теріс құбылыстардың дер
кезінде алдын алуға, ішкі мүмкіндіктерді іздестіруге әрі топтастыруға
қажет.
Ал кәсіпорынның бухгалтериядағы мамандар мен бас бухгалтердің міндеттері
келесідей:
▪ Бухгалтерлік есептегі мүліктік, міндеттемелер мен шаруашылық
операциялардың есебін жүргізуді орындау. Мысалы, компьютерлік
техникаға байланысты негізгі құралдар есебі, тауарлы-материалдық
қорлардың есебі, өнім өндіруге кеткен шығындар есебі, сонымен қатар
жеткізушілер мен сатып алушылармен есеп айырысу, қызмет көрсетумен
байланысты есеп айырысу және т.б операцияларды орындау.
▪ Қызмет көрсету бойынша алғашқы құжаттарды қабылдау бақылау жасау
және оларды есептілік айналымға дайындау.
▪ Кәсіпорын жұмысшылары мен қызметкерлеріне еңбекақы есептеу, салық
және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді есептеу, заңға
сәйкес жұмысшылардың еңбекақысынан аударымдарды аудару.
▪ Кредиторларды, инвесторларды, аудиторларды және басқа да
бухгалтерлік есептілікті пайдаланушыларды есептің сәйкес бағыттары
(аймақтары) бойынша нақты әрі сенімді бухгалтерлік ақпараттармен
қамтамасыз ету. Мұндай есептің сәйкес бағыттарына – материалдық
есептілік, тауар қалдықтары, график, ай соңына және келесі айға
кредиттік және шаруашылық келісімдердің есебі және т.б жатады.
▪ Бухгалтерлік құжаттардың сақталуын бақылау, оларды белгіленген
ретпен топтастырып архивке жіберу.
▪ Ақша қаражаттарына және тауарлы-материалдық құндылықтарға түгендеу
жүргізуге қатысу.
▪ Бухгалтерия бөлімінде бухгалтерлер белгілі бір бухгалтер болмаған
жағдайда сол бухгалтердің атқаратын жұмысын жасауы тиіс. Сондықтан
бухгалтерия бөлімі тұтас топ болып табылады.
Бас бухгалтерден өзге, есептеу бөлімінде 4 бухгалтер бар: жетекші
бухгалтер, еңбекақы бойынша бухгалтер, кірістер бойынша бухгалтер және
бухгалтер-материалист .
Бухгалтерлік есепті жүргізуді ұйымдастыруды, қаржылық есептілікті
жасауды және ұсынуды, есеп саясатын қалыптастыруды қамтамасыз ететін бас
бухгалтер болып табылады .
Материалдар бойынша бухгалтердің міндеттеріне тауарлы-материалды
құдылықтар бойынша есептеулер, кірісі мен шығысы есебі, қойма бойынша
есептеулер, теміржол мамандарына берілетін арнайы киімнің есебі және
материалдар бойынша өзге есепеулер кіреді.
Еңбекақы есебі бойынша бухгалтердің міндеттеріне еңбекақы есептеу және
оны аудару, еңбек демалысы ақысын есептеу, еңбекке жарамсыздық қағазы
бойынша еңбекақы есептеу, еңбекақыдан ұстау мен шегерімдер ұстау,
әлеуметтік сақтандыру мен әлеуметтік сақтандыруды есептеу және өзге
міндеттер кіреді.
Кірістер бойынша бухгалтердің міндеттеріне субъектінің негізгі
табыстары мен шығыстарының есебін есептеу, салықтар бойынша есептер жәе
өзге де міндеттер кіреді.
Жетекші бухгалтер міндеттеріне өзге бухгалтерлердің қызметтері мен
жұмыстарын бақылау, негізгі құралдар есебі және өзге де міндеттер кіреді.
Есеп беру жөніндегі жұмыстарды мүлтіксіз ұйымдастыру ісінде есепші
қызметкерлердің міндеттерін өзара дұрыс бөлу маңызды болып табылады.
Кәсіпорында бухгалтерлік есеп жеке дара бөлім ретінде бөлек
жүргізіледі. Мүлік, шаруашылық есеп операциялары Фаворит
Автоматтандырылған бухгалтерлік есеп (АБЕ) компьютерлік бағдарламасы
негізінде теңге және тиын есебінде жүргізіледі. Бұл бағдарлама 1997 жылы
арнайы Теміржол саласы үшін Қарағандыда әзірленген.
Бухгалтерияның жағдайы Қазақстан Республикасының Бухгалтерлік есеп
және қаржылық есептілік туралы Заңы, Қаржылық есептің халықаралық
стандарттары, әдістемелік ұсыныстар мен Қоғамның Есеп Саясаты негізінде
реттеледі.
Филиалдың барлық шаруашылық операциялары ақтаулы алғашқы құжаттар
арқылы бухгалтерлік есеп жүргізіледі. Шаруашылық операция фактілерін
құжаттау үшін Қазақстан Республикасының Қаржы Министірлігінің № 185 23.05.
2007 жылы қабылданған бастапқы құжаттар формалары және Фаворит
бағдарламасында қолданатын құжаттар қолданылады.
Бухгалтерлік есеп регистрлері оның ішінде: шаруашылық операцияларды
жүргізу ведомостары, активтердің, міндеттемелердің және меншікті капитал
Фаворитбағдарламасының форматында қарастырылған және сол құжаттар
негізінде серіктестіктің бухгалтерлік есебі жүргізіледі.

1.2.Шу Локомотив сервис орталығы АҚ-ның есеп саясаты.
12.12.2011 ж күнгі өндірістік тәжірибеде Шу Локомотив сервис
орталығы АҚ-ның есеп саясатымен таныстым. Есеп саясатының құрылу
тәртібімен, негізгі бөлімдерімен танысып, өзіме керекті негізгі
мәліметтерді түйдім.
Нарықтық экономикаға көшу барысында барлық кәсіпорындар мен заңды
тұлғаларда қаржылық есеп беру – заңды тұлғаның негізгі де, қажетті де
қаржылық жағдайының көзі болып табылады. Ол кәсіпорынның өндірістік,
қаржылық жағдайын сипаттап және басқарушылық шешімді қабылдау үшін негіз
бола отырып, тұтынуды таратуды, айналысты және басқа да өндіріс процесін
көрсетіп береді.
Қаржылық есеп берудің мақсаты өз пайдаланушыларына заңды тұлғаның
қаржылық жағдайы туралы сенімді, мәнді және пайдалы ақпараттарды беру болып
табылады. Қаржылық есеп берудің пайдаланушылардың қатарына потенциалды
инвесторлар, кредиторлар, жабдықтаушылар, сатып алушылар, еңбеккерлер,
сондай-ақ мемлекеттік органдар, т.б. кіреді.
Есеп беруге қойылатын негізгі талаптар: кәсіпорын қызметінің
нәтижесін анық және объективті көрсету, барлық көрсеткіштерді бір-бірімен
қатаң үйлестіру, бухгалтерлік есеп пен жедел-статистикалық есеп берудің
үйлесімділігін сақтау, әдістемелік және басқа да ережелерді сақтау болып
табылады.
Шу локомотив сервис орталығы филиалында Бухгалтерлік есеп жеке дара
бөлім ретінде Есептеу бөлімінде бөлек жүргізіледі. Бухгалтерияның жағдайы
Есеп саясатымен реттеледі. Шу локомотив сервис орталығы филиалының Есеп
саясаты Астана ЛСО Акционерлік қоғамының Есеп саясаты болып табылады.
Астана локомотив сервис орталығы Акционерлік қоғамның 15 филиалы
бар.Соның ішінде біздің Шу филиалы да бар.
Локомотив Сервис Орталығы АҚ-ның Қазақстан бойынша мынадай
филиалдары бар:
1) Локомотив сервис орталығы акционерлік қоғамының филиалы -
Тобыл локомотив сервис орталығы ;
2) Локомотив сервис орталығы акционерлік қоғамының филиалы -
Көкшетау локомотив сервис орталығы;
3Локомотив сервис орталығы акционерлік қоғамының филиалы -
Екібастұз локомотив сервис орталығы;
4) Локомотив сервис орталығы акционерлік қоғамының филиалы -
Астана локомотив сервис орталығы;
5) Локомотив сервис орталығы акционерлік қоғамының филиалы -
Қарағанды локомотив сервис орталығы;
6) Локомотив сервис орталығы акционерлік қоғамының филиалы -
Семей локомотив сервис орталығы;
7) Локомотив сервис орталығы акционерлік қоғамының филиалы -
Ақтоғай локомотив сервис орталығы;
8) Локомотив сервис орталығы акционерлік қоғамының филиалы -
Алматы локомотив сервис орталығы;
9) Локомотив сервис орталығы акционерлік қоғамының филиалы - Шу
локомотив сервис орталығы;
10Локомотив сервис орталығы акционерлік қоғамының филиалы - Арыс
локомотив сервис орталығы;
11) Локомотив сервис орталығы акционерлік қоғамының филиалы -
Қазалы локомотив сервис орталығы;
12) Локомотив сервис орталығы акционерлік қоғамының филиалы -
Қандыағаш локомотив сервис орталығы;
13) Локомотив сервис орталығы акционерлік қоғамының филиалы -
Атырау локомотив сервис орталығы;
14Локомотив сервис орталығы акционерлік қоғамының филиалы -
Маңғыстау локомотив сервис орталығы;
15) Мак-Экибастуз ЖШС – жарғылық капиталында жүз пайыздық қатысу.
Барлық филиалдардың өндірістік, қаржылық және тағы басқа шаруашылықтары мен
атқаратын қызметтері Локомотив сервис орталығы АҚ-ның есеп саясатына
негізделеді.
Есеп саясаты – бухгалтерлік есепті жүргізу Қазақстан Республикасының
заңнамасының талаптарына сәйкес ұйымның бухгалтерлік есепті жүргізу мен
қаржылық есеп беруді жасау үшін қабылдаған принциптері, негіздер, шарттар,
ережелер мен практика.
Кәсіпорынның есеп саясаты кәсіпорын басшысының бұйрығымен
күнтізбелік жыл басталғанға дейін ресімделуге тиіс. Жыл ішінде есеп
саясатында өзгерістер болмайды. Республиканың Заңнамалар мен бухгалтерлік
есепті реттеудің нормативті реттеуінде өзгерістер болған жағдайда, меншік
иелері ауысып немесе қайта құрылғанда есеп саясатына өзгерістер енгізілуі
мүмкін. Оларды есепті жыл басталғанға дейін басшының бұйрығымен ресімделуі
және кейінгі жылдың 1 қаңтарына дейін қолданылады.
Қазіргі жағдайларда бухгалтерлік есепті реттеу тек негізгі
нормативті ұйғарыммен ғана атқарылады. Есеп жүргізудің жалпы ережелері
орталықтанып, белгіленеді; оларды нақтылау мен орындау тетігі әрбір
кәсіпорында жасалады және есеп саясатында көрсетіледі.
Осылайша бүгінде Қазақстан Республикасында бухгалтерлік есебінің дамуына
кейбір кедергілер кездесіп отырған жоқ. Бірақ жинақталған тәжірибе мен
дәстүрлі ескере отырып, оның кәсіпорындарда қалыптасуы мен дамуына
объективті алғышарттар пісіп-жетілді.
Шу Локомотив сервис орталығы Акционерлік қоғамының Есеп саясаты 2007
жылдың 28 қаңтарындағы № 234-III Қазақстан Республикасының Бухгалтерлік
есеп және қаржылық есептілік туралы Заңы, Қаржылық есептіікті дайындау мен
көрсетудің Концепциясы, Қаржылық есептің халықаралық стандарттары (бұдан
әрі - ҚЕХС), оның ішінде қаржылық есептің халықаралық стандарттары – ҚЕХС
(IFRS), Бухгалтерлік есептің халықаралық стандарттары – БЕХС (IAS) және
оған Интерпретациялар, сонымен қоса бухгалтерлік есепті реттеу бойынша
уәкілетті орган әзірлеген ҚЕХС-ны қолдану бойынша әдістемелік
нұсқаулықтардың негізінде әзірленген. Қоғамның Есеп саясатының қағидалары
барлық оның құрылымдық бөлімшелеріне және олардың еншілес ұйымдарына
қатысты. Бұл есеп саясаты Қоғамның есебіне және есептілігіне 2008 жылдың 1
қаңтардан бастап қолданылады. Есеп саясаты төмендегі талаптар негізінде
құрылған:
а) Шу локомотив сервис орталығы АҚ үшін ол ұйымдағы бухгалтерлік
есеп ережелері мен қаржылық есептілік құрудағы біртұтас құрамды
ұстанымдарды айқындаушы ішкі нормативтік құжат болып саналады;
б) актив және АҚ міндеттемелері АҚ меншік иелерінің міндеттемелері
мен активтері негізінде құрылады;
в) АҚ шаруашылық қызметінің деректері келіп түскен немесе төленген
ақша қаражаттарының шын мәнісіндегі уақытына қарамастан, олар орын алған
есептік кезеңге жатады;
г) АҚ әрекет етуде және алдағы болашақта да әрекет етуін
тоқтатпайды;
д) қабылданған АҚ Есеп саясаты дәйекті түрде жылдан жылға
қолданылады.
Есеп саясатын өзгерткен жағдайда өзгерту түріне перспективалық әдіс
қолданылады, яғни жаңа есеп саясаты ол қабылданған мерзімнен кейінгі
жағдайлар мен келісімдерге қолданылатын болады. Ағымдағы жылдың пайда және
зиян жөніндегі есептілігінде есеп саясаты өзгерген жағдайда да алдыңғы
қаржылық есептілікті қайта есептеу жүргізілмейді.
Бұл ретте әрбір қаржылық жыл 1 қаңтарда басталып 31 желтоқсанда
аяқталады.
Бухгалтерлік есептің барлық жүйесі келесі принциптерден тұрады:
құжаттау, инвентар жүргізу, шоттардың топтастырылуы, екі жақты жазу, баланс
және есептілік.
Бухгалтерлік есептің жүру жолы:
1) Алғашқы құжаттардың барлығы ведомстволардағы операциялардан, журнал
ордерлер, тіркемелер және т.б. арқылы жиналады.
2) Есеп жүйесіндегі жазулар жұмыс жоспарының шоттар классификациясымен
сәйкес келуі және бас кітапта көрсетіледі.
Есеп саясаты мынадай қағидаларды қамтиды:
1. Есептеу – қоғамның кірістері мен шығыстары олардың келіп түсуіне немесе
туындауына қарай танылады және бухгалтерлік есепте көрсетіледі.
2. Үздіксіздік – яғни объектілер үздіксіз әрекет ететін, болашақта да жұмыс
жасайтын болып саналады. Оның таратылуына немесе қызмет көлемін едәуір
қысқартуға ешқандай ниеті де, мұқтаждығы да жоқ деп болжамдалады.
3. Түсініктілік принципі – қаржы есептемелеріндегі барлық ақпараттар
пайдаланушыларға түсінікті болуға тиіс.
4. Маңыздылық. Пайдаланушылар негізделген басқару шешімдерін қабылдауы және
кәсіпорынның шаруашылық қызметін бағалауы үшін қаржылық ақпараттар
маңызды болуы керек.
5. Мәнділік. Ақпарат мәнді болуға тиіс. Егер біз қаржылық есептемеде қандай
да бір мәліметтерді жіберіп алсақ немесе дұрыс ұсынбасақ, онда бұл
ақпараттарды пайдаланушылардың экономикалық шешіміне әсер етуі мүмкін.
6. Растық. Ақпаратта қателік немесе жалғандық жоқ юолса, ол рас болып
табылады және оған пайдаланушылар сене алады.
7. Бейтараптық. Қаржылық ақпарат тәуелсіз болуға тиіс.
8. Сақтық., яғни активтер мен кірістер артық бағаланбас үшін, ал міндеттеме
немесе шығын белгісіздік жағдайында кем бағаланбас үшін шешім қабылдаған
кезде қауіпсіздік жағдайын сақтау, абайлау.
9. Толассыздық. Растықты қамтамасыз ету үшін есепті кезеңдегі ақпарат
толығымен аяқталмаған болуы тиіс.
10. Салыстырмалылық. Қаржылық ақпарат бұрынғы есеп кезеңдердегі ақпаратпен
салыстырмалы болуға тиіс.
11. Дәйектілік. Субъекті таңдап алған есеп саясаты мен әдістері,
объектілер бір есепті кезеңнен келесі есептік кезеңге дәйекті түрде
қолдануы керек. Егер біз бір есеп саясатын таңдап алып, келесі жылы басқа
есеп саясатын таңдайтын болсақ, онда мұндай жағдайда түсіндірме жазулар
болуға тиіс, біз оларды негіздеуге тиіспіз.
12. Күмәнсіз және риясыз ұсынба. Қаржылық есептеме оны пайдаланушылардың
қаржы жағдайы, қаржы шаруашылық қызметінің нәтижесі, ақша қаражаттарының
қозғалысы туралы күмәнсіз және риясыз көзқарас туғызуы керек.

2.Қаражаттар және есептесу есебі.
13-14.12.2011 ж өндірістік тәжірибеде кәсіпорынның қаражаттар және
есептесу есебі, оларды ашу тәртібі есеп айырысумен таныстым.
Ақша қаражаттары және оның эквиваленттері, есеп айырысу шотынан және
қысқа мерзімді депозитерді құрайды.
Ақша қаражаты және оның эквиваленттеріне кіреді:
- ұллық валютадағы кассадағы ақша
- есеп айырысу шотындағы ұлттық валютадағы ақша
- валюталық шоттағы ақша
- депозиттегі ұлттық валютадағы ақша
- депозиттегі шетел валютасындағы ақша
- басқа ақша қаражаттары және олардың эквиваленттері
Кәсіпорынды барлық уақытта әр түрлі көздерден келіп түсетін
капиталдар жиынтығы ретінде қарастыруға болады. Оларға: инвесторлардан,
кредиторлардан келіп түскен ақша қаражаттары, сондай-ақ фирма әрекеттері
негізінде алынған кірістер жатады. Бұл қаражаттар түрлі мақсаттарда
қолданылады: негізгі құралдарды алу, тауарлық запастарды құру, дебиторлық
қарыздарды қалыптастыру және де өзгелер.
Ақша ағымдарын басқару үшін маңызды қаржылық құжат болып кассадағы және
банк шоттарындағы ақша қаражаттарының қозғалысының жоспары, яғни төлем
балансы табылады. Ол басқарушыға операциондық және инвестициялық әрекетті
оперативтік қаржыландыруды қамтамасыз етуге, мемлекет пен серіктестердің
алдындағы міндеттемелерді орындауға, төлем қабілеттілігінде және
кәсіпорынның активтерінің өтімділігіндегі өзгерістерді қадағалауға
мүмкіндік береді.
Ақша қаражаттарының келiп түсуi мен шығысқа шығуы бойынша барлық
операцияларды кассир кассалық кiтапқа жазады. Кассалық кiтап беттерi
номерленiп, жiппен байланып, мөрмен басылуы тиiс.
Ондағы беттер саны кәсiпорын басшысы мен бас бухгалтердiң қолдарымен
расталуы тиiс. Жұмыс күнiнiң соңында кассир кассалық кiтапқа күн бойы орын
алған операциялардың қорытындысын санап, келесi күнге кассадағы ақшалардың
қалдығын шығарады. Кассалық кiтаптағы жазбаларды бiр уақытта көшiрмелi
қағаз арқылы екi бетке түсiредi. Кiтаптың бiр бетi жыртпалы болады, оны
кассалық операциялар бойынша есеп беру ретiнде барлық кiрiс және шығыс
құжаттарымен бiрге күн соңында бухгалтерияға тапсырады.
Iске асып жатқан заңға сәйкес кәсiпорындар өз ақша қаражаттарын банктiң
қызмет көрсету мекемелерiнде сақтауға мiндеттi.
Ақша қаражаттарды есеп айырысу, ағымдағы, валюталық және басқа да
шоттарда сақтаудан, қысқа, ұзақ мерзiмдi несие алудан, оларды өтеу мен
қайта рәсiмдеуден, шоттардағы болып қалған қате жазбалар бойынша банкке
деген претензиялардан банк мекемелерiмен есеп айырысу қарым-қатынастары
туады. Банк мекемелерi арқылы кәсiпорындар арасындағы есеп айырысулар қолма-
қолсыз нысанында жүзеге асады.
Есеп айырысу шотындағы қолма-қол ақша есебі.
Уақытша бос ақшаларды және қолма-қолсыз ақшаларды сақтау үшін,
кәсіпорындар өзінің қалаған банкіден есеп айырысу шотын аша алады.
Есеп айырысу шоты мына құжаттар арқылы ашылады:
- шот ашу туралы өтініш;
- қолдары және мөр(печать) таңбасы қойылған карточка;
- салық органынан субъектінің салық есебін жүргізетінін дәлелдейтін
анықтама;
- мемлекеттік тіркемеден өткені туралы куәліктің көшірмесін;
- жарғысының және келісімінің көшірмесі.
Банкте валюталық шот ашу үшін мынадай негізгі құжаттар қажет болады:
- Банкте шот ашуға өтініш;
- Жарғы (нотариалды куәләндырылған көшірмесі);
- Мемлекеттік тіркеуде тұрғанын куәландыратын куәлік (түпнұсқасы,
көшірмесі);
- Салық органынан берілген салық төлеуші екенін растайтын куәлік
(түпнұсқасы мен көшірмесі);
- Статистикалық карточка (түпнұсқасы, көшірмесі);
- Толық тұлға екенін растайтын құжат;
- Тұлғаның жеке куәлігі (түпнұсқасы, көшірмесі);
- Қол үлгілері мен мөрі қойылған құжат (3 дана), (нотариалды куәлік +
кейін ашылатын қосымша шоттардың әрбірінен 1 дана).
Банк ақшаны қабылдау, беру және аударуды келесі құжаттардың негізінде
орындайды:
- кассадағы қолма-қол ақшаны есеп айырысу шотына аудару;
- әр түрлі мақсаттарға кассадан алынған чек;
- басқа субъектілер мен есеп айырысқанда төлем тапсырмасы толтырылады;
- субъекті сатып алушыдан жіберілген тауардың құнын, орындалған жұмыстың,
қызметтің құнын талап ету үшін төлем-талап тапсырмасы толтырылады.
Субъектінің шотындағы барлық төлемдер күнтезбе кезегі бойынша, банкке
түскен есеп айырысу құжаттары бойынша жүзеге асырылады. Банктің төлемге
қабілетсіз деп хабарлаған міндеттемелер бойынша төлем кезегін банк басшысы
анықтайды.
Банк белгілі бір уақытта немесе күн сайын шот иесіне есеп айырысу шотында
болып жатқан операцияларды қосымша құжаттар арқылы, енгізі және шығару
негізінде пайда болған операцияларды хабарлайды.

б) Касса операцияларының есебі
Шу локомотив сервис орталығы филиалында жұмыс істеушілер саны азғантай
және штатында кассиры жоқ. Сол себепті оның міндеттерін ұйым басшысының
жазбаша өкімі бойынша бас бухгалтер орындайды.

2.1Есеп беруші тұлғалармен есеп айырысу есебі.

1520.12.2011 ж өндірістік тәжірибеде есеп беруші тұлғалармен есеп
айырысу есебімен таныстым. Есеп беруші тұлға есеп айырысқанда бірнеше құжат
түрі толтырылады. Сол құжат түрлерімен танысып, қарастырдым.
Заңды тұлғалардан тауар өткізгені, қызмет көрсеткені үшін аванстық
отчет құру керек. Оның құрамына келесідей алғашқы құжаттар кіреді:
- Шот-фактура
- Накладнойлар
- Тауарлық чек
- Кіріс кассалық ордеріне квитанция
- Фискальды чек.
Ал тауарды жеке кәсіпкерден сатып алған кезде мынадай алғашқы
құжаттар тізімі керек болады:
- Шот-фактура
- Накладной
- Тауарлық чек
- Фискальды чек
- Сатушының патент көшірмесі және кәсіпкерлік жүргізу туралы куәлігі.
Есеп беруші тұлғалармен есеп айырысу есебі бойынша шоттар
корреспонденциясы.
№ Операция мазмұны дебет Кредит
1. Кассадан есеп беруші тұлғаларға ақша аударылды 1252 1010
2. Іс-сапар шығындары әкімшілік шығындарға апарылды 7210 1250
3. Іс-сапар шығындары тауар өткізу, қызмет көрсету 7110 1250
бойынша шығындарға апарылды
4. Негізгі жұмысшының іс-сапар шығындары өндіріс 8048 1250
шығындарына апарылды
5. Есеп беруші тұлғалар арқылы материал келіп түсті 1310 1250
6. Қызметкерлер арқылы ГСМ т.б отын алынды 1312 1250
7. Қызметкерлер арқылы жартылай фабрикаттар, 1311 1250
конструкторлар алынды
8. Қызметкерлерден ыдыс және ыдыстық заттар алынды 1313 1252
9. Қызметкерлерден резерв бөліктер алынды 1314 1252
10.Қызметкерлерден құрылыс материалдары алынды 1317 1252
11.Қызметкерлер арқылы қайта сату үшін тауар сатып 1330 1252
алынды
12.Қызметкерлер арқылы басқа да тауарлар алынды 1330 1252
13.Есеп беруші тұлғалармен түрлі материалдық емес 2730 1252
активтердің құны төленді
14.Жер телімінің құны есеп беруші тұлғалардан төленді2411 1252
15.Есеп беруші тұлғалар арқылы негізгі құралдардың әр2412-24171252
түрлі түрлері кірістелді
16.Есеп беруші тұлғалардан аяқталмаған құрылыс 2930 1252
бойынша шығындар құны төленді
17.Тауар өткізу, қызмет көрсету, жұмыс атқаруға 1420 1252
байланысты ҚҚС соммасы зачетқа алынды
18.Есеп беруші тұлғалардың ақшасымен жеткізушілер мен3310 1252
мердігерлердің алдындағы берешек өтелді
19.Кәсіпорын қызметкерлерінің соммасынан ТМҚ түрлерін1610 1252
жеткізетін жеткізушілерге аванс берілді
20.Есеп беруші тұлғалардың соммасынан жұмыстар мен 1610 1252
қызмет түрлерін көрсеткен жеткізушілерге аванс
берілді
21.Қызметкерлерден кассаға жұмсалмаған ақша 1010 1252
қаражаттары қайтарылды
22.Материалды тұлға есептеспеген соммалар сол 3350 1252
тұлғаның еңбекақысынан ұсталады

Іс-сапар шығындарының есебі.
Жұмысшылардың іс-сапар мерзімін директор бекітеді, бірақ жол жүру
уақытын қоспағанда, 40 күннен аспауы керек.
Іс-сапарға жіберудегі негіздеме – директормен бекітілген бұйрық болып
табылады. Бұйрықта іс-сапарға жіберілуші жұмыскердің аты-жөні, негіздемесі,
кәсіпорын атауы, мақсаты және іс-сапар мерзімі көрсетіледі. Бұйрық үлгісі.
(Қосымша ).
Бұйрықтың негіздемесіне бухгалтерияда іс-сапар шығындары алдын-ала
есептеліп, яғни калькуляциясы жүргізіліп көрсетіледі. Мұнда бухгалтер бару,
келу билетінің құнын, іс-сапары бағытталған қаласындағы қонақ үйде тұру
құнын, іс-сапар мерзімінің күндік мөлшерін есептейді. (93 бап)
Күндік мөлшер 6 айлық есептік көрсеткіштен (АЕК) аспауы керек. Алдын-
ала бухгалтермен есептелінген іс-сапар шығындарының соммасын кәсіпорын
басшысы бекітеді. (Іс-сапар шығындарының сметасы. (Қосымша ).
Кәсіпорын басшысымен бекітілген смета шығыс кассалық ордеріне қыстырылып,
іс-сапарға жіберілуші тұлғаға алдын-ала есептелген соммамен бірге беріледі.
Кассадан есеп беруші тұлғаларға берілген ақша қаражаты мынадай шоттар
корреспонденциясымен көрсетіледі: Дт 1252 – Кт 1010.
Іс-сапарға жіберілу алдында жұмысшыға іс-сапар куәлігі беріледі.
Куәліктің 2 жағы да толтырылып, 1-бетінде жұмысшы кәсіпорыннан іс-сапарға
жіберілді деген бұрыштама соғылады.Іс-сапарға жіберілген жұмысшы іс-сапарға
бағытталған кәсіпорынға келгенін және сол кәсіпорынна кеткенін білдіретін
бұрыштама соқтыруы керек.Іс-сапарға шыққан және қайта оралған мерзімдері
кәсіпорынның арнайы журналында тіркеледі. Іс-сапар куәлігі (Қосымша ).
Жұмысшы іс-сапарға жіберілу алдында мынадай құжаттармен рәсімделеді:

Іс-сапардан оралған қызметкерлер бухгалтерияға аванстық отчетты
(есеп) көрсетеді. (Қосымша №).
Аванстық отчет – бұл қызметкер іс-сапарда болған уақытында барлық
нақты кеткен шығындарын көрсететін құжат. Барлық нақты кеткен шығындар
құжаттармен рәсімделуі керек.
Аванстық отчетқа келесідей алғашқы құжаттар тіркелуі мүмкін:
- Авиабилеттер (егер әуе көлігі қажет болғанда)
- Теміржол билеттері
- Басқа да жолақы құжаттары
- Қонақ үйден берілген квитанция
- Тұрғын жерінен берілген шот-фактура
- Іс-сапар куәлігі
Аванстық отчеттың деректемелері:
- Кәсіпорын атауы;
- Жұмысшының аты-жөні, лауазымы, жұмыс бөлімі
- Аванстық отчеттың жасалу номірі және күні
- Іс-сапар шығындары
- Кассадан алған ақша қаражаттарының мөлшері
- Нақты кеткен шығындар
- Жұмсалмаған ақша қаражаттарының соммасы (қалдығы)
Іс-сапар бойынша ҚҚС-сыз кеткен шығындарының соммасы мынадай шоттарға
жатқызылуы мүмкін:
1. 7210 – Әкімшілік шығыстар
2. 7110 – Тауар өткізу, қызмет көрсету бойынша шығындар
3. 8048 – Басқа да үстеме шығындар.
Қалған қалдық сомма кассаға аударылады. Ал құжатсыз кеткен шығындар соммасы
жұмысшынығ еңбекақысынан ұсталынады: Дт – 7210; Кт – 3350.

Негізгі құралдар мен материалдық емес активтер есебі.
а) Негізгі құралдар есебі

21-26 желтоқсан күндері аралығында өндірістік тәжірибеде ШУ Локомотив
сервис орталығы АҚ-ның негізгі құралдар түрімен, олардың амортизация
есептеуімен, материалдық емес активтер есебімен таныстым. Олар бойынша
толтырылатын құжаттармен, жіктелуімен танысып, тәжірибе негізінде жүзеге
асырдым. Өндірістік тәжірибеде кәсіпорынның негізгі құралдарымен таныстым.
Шу Локомотив сервис орталығы АҚ-ның негізгі құралдары бірнеше топтарға
жіктелген: жер, ғимараттар, жабдықтар, машиналар мен жабдықтар,
компьютерлер, көлік құралдары, өндірістік құрал-саймандар мен керек
жарақтар, кеңсе жиһаздары, перифериялық қондырғылар.
Бұл негізгі құралдарға инвентарлық номер, әрбір негізгі құралдар
тұратын цех номерлері, олардың қолданысқа енгізілген мерзімі, алғашқы
құны, негізгі құралдардың саны, уақыт өткен сайын болатын амортизация құны
есепке алынып отырады.
Негізгі құралдар дегеніміз – өндірісте ұзақ уақыт бойы (бір
жылдан артық уақыт) пайдаланылатын, өзінің бастапқы заттай нысанын
(пішінін, түрін) сақтай отырып, құнын шығарылған өнімге, орындалған
жұмысқа, көрсетілген қызметке біртіндеп бөліп-бөліп есептелген
амартизациялық материалдық активтерді айтады. Шаруашылық қызметте
пайдалануға арналған негізгі құралдарды. Қайта caтyға немесе ақшаға
айналдыруға болмайды. Ақшалай бағаланған негізгі қорлар негізгі құралдар
деп аталады. Олар бухгалтерлік есепте осы бағамен көрінеді және субьект
балансында көрініс табады. Негізгі құралдар ұзақ уақыт бойы, көптеген
өндіріс циклы барысында пайдаланылады, олар бірте-бірте тозады және өзінің
қасиеті мен түрін сақтай отырып, өз құнын бірте-бірте жаңадан өндірілген
өнімге аударады
№ 16 ХҚЕС бойынша негізгі құралдар - бұл еңбек құралы ретінде
материалдық өндіріс саласында және өндірістік емес саласында ұзақ уақыт
бойы (1 жылдан аса) қолда болатын материалдым активтер.
Оған мыналар жатады:
- жылжымайтын мүліктер (ғимараттар, көпжылдық өсімдіктер
жәнежермен байланысты қозғалысы және олардың мақсатына зиян шектірмеу басқа
объектілер);
- көлік құралдары;
- жабдықтар, өлшеуаспабы, өндірістік және шаруашылық құрал-
саймандары ірі және өнім беретін малдар арнайы құралдармен басқа да негізгі
қорлар (кітапхана қор,мұражай құндылықтары,жануар әлемінің экспорттары
автомобиль жолдары) және т.б.
Негізгі құралдар көптеген құралдар бойына пайдаланатын
қасиетімен нысаның сақтай отырып, жанама түрде тозады. өзінің құның жолдан
жасалған өнімге біртіндеп көшіреді.
Жіктелу топтарында өндіріс процесіне қатысу сипатына қарай
негізгі қорлар былай бөлінеді: өндірістік және өндірістік емес.
Өндірістік бұл – өндірістік процесіне тікелей қатысатын немесе
өндірістің негізін құрайтын негізгі құралдар. Оның құрамына мыфналар
жатады: өндіріс үйлер мен ғимараттар, машинамен жабдықтар,өлшеуіш және
реттеуші құралы өндірістік және басқа да керек жабдықтар жұмысшы өнім
беретін малдар, көпжылдық өсімдіктер енеді.
Өндірістік емес - бұл тұтыну мақсатындағы негізгі құралдар. Олар
өндіріс процесіне қатыспайды. Ол ұжымның, мәдини, тұрмыстық қажеттігін
қамтамасыз етуге арналған (үйлер, ғимараттар, керек жарақтар, денсаулық
сақтау, спорт)
Тиістілігі бойынша негізгі қорлар былайша бөлінеді: меншікті
және жалданған.
Меншікті – бұл субъектіге тиісті оның балансында көрініс табатын
негізгі құралдар.
Жалданған - жалдау шарты бойынша онда белгіленген мерзімге басқа
субъектілердің алынған негізгі құралдар.
Пайдалану сипатына қарай негізгі құралдар былайша бөлінеді:
қолданыстағы, қолданылмаған, запастағы.
Қолданыстағы - бұл пайдалану сатысындағы негізгі құралдар.
Қолданылмаған (тоқталған) - консерватцияға немесе басқа
себептерге байланысты қолданылмай тұрған негізгі құралдар.
Запаста тұрған - қолданылып жүрген негізгі құралдар жөнделу,
жойылу, апатқа ұшырау жағдайында олар алмастырудағы негізгі құралдар [9].
Негізгі құралдардың тозу есебi және амортизацияны есептеу әдісі.
Негізгі қорлардың табиғи тозуы олардың өндіріс процесіне қатысу нәтижесінен
және негізгі құралдардың пайдалануға тікелей қатыспай-ақ, түрлі сыртқы
факторлардың әсерінен: ылғалдан, атмосфералық құбылыстар нәтижесінен,
металдардың тот басуынан, ескіруінен (тозудың табиғи нысаны) пайда болады.
Негізгі құралдардың сапалық (моральдық) тозуы техникалық процеске,
өндіріс әдістерін жетілдіруге және жаңартуға байланысты болып келеді.
Техника мен технологияны жетілдіру жұмыс істеп тұрған негізгі құралдардың
ұқсас өнімдерінің арзандауына ықпал етеді. Осыған орай, пайдаланылудағы
негізгі құралдар өздерінің құнының бөлігін жоғалтып, құнсызданғандай
болады. Машиналардың, жабдықтардың, үйлер мен ғимараттардың барынша жаңа,
неғұрлым жетілдірілген және үнемді түрлерін, малдардың жаңа немесе
жақсартылған өнімді тұқымдарын, көпжылдық өсімдіктердің түрлері мен
сорттарын өндіріске енгізуге байланысты пайдаланылып жүрген негізгі
құралдарды бұдан әрі қолдану экономикалық жағынан тиімсіз болып қалады [9.
Негізгі құралдардың сапалық (моральдық) тозуын мынадай факторлар
арқылы анықтайды: өндірісте немесе жабдықтарды жаңартудағы жаңалықтар
(ескі машиналарды жаңа, неғұрлым өнімді машиналармен ауыстыру);
технологиялық процесті жетілдіру – жаңа технология қолданған кезде
пайдаланудағы машиналар мен жабдықтар жарамайды; шығарылатын өнімнің
номенклатурасын өзгерткенде және жаңартқанда (ескі машиналар мен құрал-
жабдықтар жарамсыз болып танылады); жұмысшы күшінің еңбекке қамтылуындағы,
жұмысшылар біліктігіндегі, өндірісті орналастыру географиясындағы
өзгерімдер өндірістің және пайдаланылатын машиналар мен жабдықтар санының
азайтылуын талап ету мүмкін; өндірістің өңдеуші салаларындағы өнімнің
жекелеген түрлерін шығаруға қажетті шикізат құрамындағы өзгерістер
өнеркәсіптің өндіретін салаларында өндіріс көлемінің қысқаруына әкеліп
соғуы мүмкін.
Моральдық тозудың әсері нәтижесінде табиға тозу мерзімі келгенге дейін
негізгі құрал-жабдықтар объектілері жаңасына, әрі неғұрлым пайдалы (үнемді)
түріне ауыстырылады. Моральдық тозуды болдырмау мақсатында негізгі құрал-
жабдықтар объектілерін қайта құрып, жаңарту жұмыстарын жүргізеді. Мұражай
және көркем туынды құндылықтары, кітапхана кітаптары, фильм қорлары,
сәулет және өнер көрсеткіштері болып табылатын үйлер мен ғимараттар және
басқа барлық негізгі құралдар моральдық тозуға ұшырайды.
Амортизация (латынның өтеу деген сөзінен) – тозудың құндық көрінісін
білдіреді.
№16 Негізгі құралдардың есебі бухгалтерлік есеп стандартына (ХҚЕС)
сәйкес, амортизация – активтің қызмет еткен мерзімі бойына
амортизацияланған құнды тарату процесі [4].
Баланстық құн – кез келген жинақталған амортизация және құнсызданудан
жинақталған залал шегерілгеннен кейін актив танылатын сома. Өзіндік құн –
бұл активті сатып алу үшін немесе тұрғызу кезінде берілген төленген ақша
қаражаттарының немесе ақша қаражаты баламаларының сомасы немесе өзге
қарсылама берудің әділ құны, не бұл қолданылатын жерде мұндай активті басқа
Халықаралық стандарттардың, мысалы, 2-Үлестік құралдар негізіндегі
төлемдер IFRS нақты талаптарына сәйкес оны бастапқы тану кезіндегі бағалау
сомасы. Амортизацияланатын құн – жойылу құны шегерілген, активтің бастапқы
құны немесе бастапқы құнының орнына көрсетілген басқа сома. Амортизация –
активтің амортизацияланатын құнын оның пайдалы қызмет мерзімінің ішінде
жүйелі түрде бөлу. Нақты ұйымға арналған айрықша құн – ұйымның болжамына
сәйкес қандай да бір активті пайдалануға және оның пайдалы қызмет
мерзімінің соңында шығып қалуына байланысты, не қандай да бір міндеттемені
өтеуге байланысты пайда болатын ақшалай қаражаттар тасқынының дисконтталған
құны. Әділ құн – жақсы хабардар, осындай мәміле жасағысы келетін және бір-
біріне тәуелсіз тараптардың арасында мәміле жасаған кезде активті
айырбастауға болатын сома. Құнсызданудан болған залал - активтің баланстық
құнының оның өтелетін сомасынан асып түсетін сома. жылжымайтын мүлік, үйлер
мен жабдықтар мынадай материалдық активтерді білдіреді: тауарлар мен қызмет
көрсетулерді өндіруде немесе жеткізуде пайдалануға, үшінші тұлғаларға жалға
өткізуге, немесе әкімшілік мақсаттарға арналған; және бір кезеңнен астам
уақыттың ішінде пайдалану көзделетін..
Амортизацияланған құн бастапқы құны мен жою құнының арасындағы айырма.
Амортизациялық аударым әрбір есептік кезеңнің шығысы ретінде танылады.
Жаңадан пайдалануға берілген негізгі құралдар бойынша амортизация
есептеу келіп түскен айдан кейінгі айдың бірінші күнінен басталады, ал
шығып кеткен негізгі құралдар бойынша - шыққан айдан кейінгі айдың
бірінші күнінен бастап тоқтатылады [5].
Толығымен амортизацияланған негізгі құралдар бойынша амортизацияны
есептеу қорлардың құны өнімнің (жұмыстың, қызметтің) құнына толықтай
ауысқан айдан кейін туатын айдың бірінші күні тоқтатылады.
Тоқтап тұрған негізгі құралдар бойынша техникалық тұрғыдан қайта
жарақтандыру барысында, консервацияға ауыстырылған кезінде амортизация
есептелінбейді.
Жалға алынған негізгі құралдар бойынша амортизация есептеуді жалға
беру шартының немесе шарт талаптарына сай жалға беруші немесе жалға алушы
жасайды.
Одан басқа, мына төмендегі негізгі құралдар бойынша амортизация
есептелінбейді: жер, өнім беретін малдар, кітапхана қоры, мұражай
құндылықтары, ескерткіш архиектурасы мен өнері, ортақ пайдаланатын
автомобиль жолдары [8].
Құнсызданудан болған залал - активтің баланстық құнының оның өтелетін
сомасынан асып түсетін сома, жылжымайтын мүлік, үйлер мен жабдықтар мынадай
материалдық активтерді білдіреді.
Шу ЛСО АҚ кәсіпорынының негізгі құралдарды есепке алу және есептен
шығару бойынша шоттар корреспонденциясы

Р Сомасы, Шоттар
№ Шаруашылық операциялардың мазмұны теңге корреспонденциясы
дебет кредит
1 Қолданыстағы негізгі құралдар
бойынша есептелген амортизациясы:
негізгі өндіріс цехтарында
пайдаланған негізгі құралдың
амортизациясы (технологиялық құрал
жабдық) 540 000 8110 2420
көмекші өндіріс бойынша 197 000 8110
2 Негізгі құралдар бойынша есептелген
амортизация:
а) жалпы өндіріс цехтарында
есептелген амортизациясы 398 000 8110 2420
б)басқару-әкімшілігіндегі 2420
объектілерінде есептелген 293 000 7210
амортизация
в) әлеуметтік аясында 170 000 8410 2420
д) маусымдық дайынды жұмыстарында 2420
пайдаланған объектілеріне есептелген ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.