РУХАНИ ЖАҢҒЫРУ - ТӘУЕЛСІЗ ҚАЗАҚСТАННЫҢ ТАРИХИ ҰСТАНЫМЫ

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 4 бет
Таңдаулыға:

РУХАНИ ЖАҢҒЫРУ – ТӘУЕЛСІЗ ҚАЗАҚСТАННЫҢ ТАРИХИ ҰСТАНЫМЫ

Бүгін біз Тәуелсіз Еліміздің, Қасиетті Отанымыздың ХХІ ғасырдағы рухани
даму жолын жан-жақты да терең талдап көрсеткен Елбасымыз, Қазақстан
Республикасының Президенті Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың Болашаққа
бағдар: рухани жаңғыру атты стратегиялық маңызы бар мақаласын талқылау
үшін жиналып отырмыз. Елбасы өз мақаласында Біртұтас Ұлт болу үшін
болашаққа қалай қадам басатынымыз және бұқаралық сана¬¬ны қалай
өзгертетініміз қажет деген сүбелі ойларын ортаға салып отыр. Елбасының бұл
мақаласы биылғы Жолдауда жарияланған Қазақстанның үшінші жаңғыруы идеясымен
сабақтас. МАҚСАТ: қазір елімізде жүргізіліп отырған екі процес – саяси
реформа мен эко¬номи¬калық жаңғыру процесі қатар жүргізілуде. Бұл
процестердің негізі – Қазақстанды әлемдегі ең дамыған 30 елдің қатарына
қосу. Қазір жаһандану кезеңі. Әлемде үлкенді-кішілі 258 мемлекет бар. Оның
194-і Тәуелсіз мемлекеттер. Жалпы бұл жаһандану процесі бәсекеге қабілетті
емес мемлекеттерді тарих сағынасынан сыруы мүмкін. Аталған реформалар
ойдағыдай іске асу үшін ең алдымен рухани жаңғыруды іске асыруымыз қажет.
Елбасының Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру атты мақаласы екі бөлімнен
тұрады. Бірінші бөлімде ХХІ ғасырдағы ұлттық сана мәселесі, ал екінші
бөлімде Таяу жылдардағы міндеттеріміз атап көрсетілген. Адамзат баласының
тарихын көктей шолып қарайтын болсақ, оның тағдыры екі нұсқада
қалыптасатынын байқаймыз. Бірі – табиғи- ырғақты даму аясында жетілу,
бәсекеге қабілеттілігін шыңдау, әлемдік өркениетке өз болмыс-бітіммен
кірігу. Екіншісі – жат қолына тәуелділікке түсу, дәстүрлі құндылықтарынан,
мәдениетінен, ұлттық санадан ажырап, өздік менінен арылу. Қазақ халқы
тарихи баламаның екі жолын да бастан кешті. ХҮ ғасырдың екінші жартысында
дербес мемлекетін құрған бабаларымыз күндіз отырмастан, түнде ұйықтамастан
елдің аумағын кеңейтті, шекарасын бекемдеді, аз халықтың көп болуына қол
жеткізді. Үш ғасырға жуық күш-қуатын еселеумен, дұшпанын басындырмаған олар
ХҮІІІ басында кенеттен Ақтабан шұбырынды, алқакөл сұламаға ұшырап,
Ш.Уәлиханов жазғандай, осы сұмдық және қанқұйлы уақытта амалсыздан
Ресейге бодандықты қабылдады. ХХ ғасыр – әлемдегі ұлы өзгерістер ғасыры
болғаны белгілі. Адамзатқа аса апатты болған нәсілдік және таптық
идеологиялардың зардаптарын айтпағанның өзінде, либералдық-еуроцентристік
ұстанымдардың да сойқаны аз болған жоқ. ХХ ғасырдағы батыстық либерализмнің
әлемнің көп елдеріне мүлдем сай келмейтіні, ол құндылықтарды күшпен
енгізуге деген әрекеттердің салдары ауыр болғаны бүгін баршаға аян. Өйткені
олар әлемдегі түрліше халықтарға өз ұстанымдарын, өз дәстүрлерін күштеп
мойындатпақ болды. Нәтижесінде қаншама халықтар жер бетінен мүлдем жойылды,
отарланып, жеке ұлт, жеке этнос болудан қалды. ХХ ғасырдағы мұндай
саясаттың зардабын қазақ халқы басқалардан артық тартпаса, кем тартқан жоқ.
Елді жайпаған ашаршылық, қуғын-сүргін зардаптары, 20-30 жылдардағы күштеп
ұжымдастыру және жерден, тілден, діннен, ділден, ұлттық мәдениеттен ажырап,
демографиялық жағынан мүлдем құрып кете жаздадық. Империялық билік ең
алдымен қазақтың болмысын өзгертіп, ұлттық санасын жоюға тырысты. Жер-су
атаулары, елді мекендердің аты отаршылардың қалауымен өзгертіліп, қазақ
халқының ғасырлар бойы қастерлеп келген қасиетті мекені ойрандалды. Қазақты
өз жерінде бұратана халыққа айналдыруға тырысты. Қазақты жерден айыруды
патша өкіметі аса қатыгездікпен жоспарлы түрде жүргізді. Мысалы, тек 1906-
1915 жылдар арасында ғана Жетісу мен Сырдария облыстарындағы қазақтардан
2,5 млн. десятина шұрайлы жерлер тартып алынып, ішкі Ресейден келген
мұжықтарға үлестіріліп берілді. Ал ХХ ғасырдың басында бүкіл Қазақстан
бойынша 42 млн. десятина қазақ жері тартып алынды. Отаршылар ұлттың өткен
тарихын мансұқтап, жадынан өшіріп жібермек болды. Қанша ескі қалашықтар,
қорымдар тоналып, зираттар жермен-жексен етілді. Қазақтың дәстүрлі
шаруашылығы дағдарысқа ұшырап, еркінен айрылған халық рухани дағдарысқа
түсті. Қазақ ортасында бұрын ешқашан болмаған маскүнемдік, зинақорлық,
мерез аурулары таратылды.

Мысалы, біздің Әулиеата уезінің Михайловка селосында тұратын 200 мұжық
1913 жылы 5000 шелек, яғни 50 мың литр арақ ішкен. Маскүнемдікке салынған
мұжықтар өздері бұратана санайтын қазақтардан мәдениеттіміз деп ойлайтын.
Осындай отарлық саясаттың нәтижесінде қазақ халқының ортасында өз тілі мен
тарихын, мәдениеті мен дәстүрін жек көретін, тарихи жадтан, тарихи санадан
ада болған, өз ұлтынан басқаның мәдениетін жоғары қоятын мәңгүрттенген топ
пайда болды. ХХІ ғасырдағы Қазақ Елі мұндай жолмен жүре алмайды. Қазақ
еліне жаңа тұрпатты ұлттық жаңғыру жолы керек. Жаңа тұрпатты ұлттық жаңғыру
жолы дегеніміз – ұлттық кодыңды сақтай отырып даму деген сөз. Ұлттық кодты
сақтамай дамуға болады дегендер адасады. Ұлттық кодты сақтамай даму ұлттың
жойылуына алып келеді. Біз әлемдік озық технологияны, жаңалықтарды қабылдай
отырып, өз ұлтымыздың тарихи тәжірибесі мен дәстүрлерін сақтау арқылы
дамуымыз керек. Біз озық елдермен иық теңестіруіміз үшін бәсекеге қабілетті
болуымыз керек, дейді Елбасы өз мақаласында. Бұл басты мәселе. Қазақтың
болашағы еліміздің табиғи байлығымен емес, ұлтымыздың бәсекелік
қа¬бі¬летімен айқындалады. Қабілетті ұлт болуымыз үшін қазақ халқы да өз
бойындағы жаман қылықтардан арылып, түлеуі тиіс. Біз прагматик болуымыз
керек. Қанымызға сіңген көптеген дағдылар мен таптаурын болған қасаң
қағидаларды өзгерт¬пейінше, біздің толыққанды жаңғы¬руымыз мүмкін емес.
Елбасымыздың бүгін талқыланып отырған мақаласында атап көрсетілген аса
маңызды жайт – таяу жылдарда қазақ әліпбиінің латын қарпіне көшетіндігі
туралы жариялауы болды. Қазақ қарпі өз дамуында бірнеше дүркін өзгеріске
ұшырағаны белгілі. Ата-бабаларымыз сақ, үйсін, қаңлы, ғұн дәуірлерінен бері-
ақ өз жазуы, өз қарпі бар өркениетті ел болатын. Ал, VI-VII ғасырларда
Орхон-Енисей жазулары деген атаумен танылған көне түркілердің руникалық
жазуы пайда болып, қолданылды. Бұл адамзат тарихындағы ең көне әліпбилердің
бірі ретінде белгілі. V-XV ғасырларда түркі тілі Еуразия құрлы¬ғының аса
ауқымды бөлігінде ұлтаралық қатынас тілі болды. Мәселен, Алтын Орданың
бүкіл ресми құ¬жат¬тары мен халықаралық хат-хабарлары негізінен
ортағасырлық түркі тілінде жазылып келді. Халқымыз Ислам дінін қабылдаған
соң Х ғасырдан ХХ ғасырға дейін Қазақстан аумағында араб әліпбиі
қолданылды. 1929 жылғы 7 тамызда КСРО Орталық Атқару Комитеті мен КСРО
Халық Ко¬мис¬сар¬лары Кеңесі латын қарпіне негізделген жаңа әліпби –
Біртұтас түркі ал¬фавитін енгізу туралы қаулы қабылдады. Латын әліпбиі
1940 жылға дейін қолданылып, кейін кириллицаға ауыстырылды. Осылайша, қазақ
тілінің әліпбиін өзгерту тарихы негізінен нақты саяси себептермен
айқын¬далып келді. 2012 жылғы желтоқсан айындақабылданған Қазақстан-2050
Стратегиясында 2025 жыл¬дан бастап латын әліпбиіне көшу керектігі
мәлімделді. ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.