Туристік карталардың қасиеттері мен негізгі элементтері. Математикалық негіз

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

4. Туристік карталардың қасиеттері мен негізгі элементтері. Математикалық негіз.
Кез-келген карта - бұл күрделі графикалық жүйе. Карта элементтері - картографиялық бейненің өзін, легендасын және жақтау артындағы безендірулерді қосатын картаның құрылымдық бөліктері. Карта элементтерінің негізгі міндеті - біртұтас бейнеленген және жоғары ақпаратты бейнені беру.
Негізгі элемент - картографиялық бейне, яғни картаның мазмұны, объектілер мен құбылыстар туралы мәліметтер, олардың орналасуы, қасиеттері, өзара байланыстары, динамикасының жиынтығы.
Жалпы географиялық карталар келесідей мазмұнға ие: елді мекендер, әлеуметтік - экономикалық және мәдени объектілер, байланыс және жол тораптары, рельеф, гидрография, өсімдіктер мен грунттар, саяси - әкімшілік шекаралар.
Қандай да болсын картаның маңызды элементі - легенда болып табылады, яғни картада қолданылған шартты белгілер мен оларға тексттік түсіндірмелердің жүйесі. Топографиялық карталар үшін шарты белгілердің арнайы кестелері құрастырылған. Олар стандартталған және сәйкес масштабтағы барлық карталарда қолдануға міндетті. Тақырыптық карталардың көбісінде белгілер бір қалыпқа салынбаған, сондықтан да аңызды карта бетінің өзіне орналастырады. Күрделі карталарда аңыздың ақпараттануын көтеру үшін, оны кейде кестелі (матрицалық) пішінде көрсетеді.
Картаның қосалқы жабдықтануы оны оқу мен пайдалануды жеңілдетеді. Ол түрлі картометриялық графиктерді (мысалы, топографиялық картада беткейлердің еңкею бұрыштарын анықтау үшін құламалық шкаласын орналастырады), картографияланатын территория мен пайдаланылған мәліметтердің сызбалары мен әр - түрлі анықтама деректерді қосады. Қосымша мәліметтерге карта - ойымдар, фотографиялар, диаграммалар, графиктер, профильдер, мәтіндік және цифрлы мәліметтер жатады. Олар тікелей картографиялық бейнеге немесе аңызға жатпайды, бірақ тематикалық түрде картаның мазмұнымен байланысты, оны толықтырады және түсіндіреді.

Тақырыптық карта элементтерінің сызбасы

ТАҚЫРЫПТЫҚ КАРТА

КАРТОГРАФИЯЛЫҚ БЕЙНЕ

АҢЫЗ

ГЕОГРАФИЯЛЫҚ НЕГІЗ

ТАҚЫРЫПТЫҚ МАЗМҰНЫ

ҚОСАЛҚЫ ЖАБДЫҚТАНУ

ҚОСЫМША МӘЛІМЕТТЕР

МАТЕМАТИКАЛЫҚ НЕГІЗ

Проекция

Масштаб

Гидрография

Шекаралар

Елді мекендер

Байланыс жолдары

Тақырыптық мағынадағы элементтер

...

...

Картометриялық графиктер

Зерттелу сызбасы, пайдаланылған әдебиеттер

Анықтама мәліметтер

Карта - қималар

Диаграмма, график, профильдер

Диаграмма, график, профильдер

Мәтіндік түсіндірмелер

Кестелер

Құрастыру

Шартты белгілер

ТАҚЫРЫПТЫҚ КАРТА

КАРТОГРАФИЯЛЫҚ БЕЙНЕ

АҢЫЗ

ГЕОГРАФИЯЛЫҚ НЕГІЗ

ТАҚЫРЫПТЫҚ МАЗМҰНЫ

ҚОСАЛҚЫ ЖАБДЫҚТАНУ

ҚОСЫМША МӘЛІМЕТТЕР

МАТЕМАТИКАЛЫҚ НЕГІЗ

Проекция

Масштаб

Гидрография

Шекаралар

Елді мекендер

Байланыс жолдары

Тақырыптық мағынадағы элементтер

...

...

Картометриялық графиктер

Зерттелу сызбасы, пайдаланылған әдебиеттер

Анықтама мәліметтер

Карта - қималар

Диаграмма, график, профильдер

Диаграмма, график, профильдер

Мәтіндік түсіндірмелер

Кестелер

Құрастыру

Шартты белгілер

Картаның қасиеттері
Картаны анықтаудың өзінде оның қасиеттері белгіленеді:
салынудың математикалық заңы - Жердің сфералық бетінен картаның тегістігіне өтуге мүмкіндік беретін арнайы картографиялық проекцияларды қолдану;
бейненің таңбалануы - картографиялық сиволдардың ерекше шартты тілін пайдалану;
картаны топтау (генерализациялау) - бейнеленетін объектілерді сұрыптау және жалпылау;
шындықты көрсетудің жүйелілігі - элементтер мен олардың арасындағы байланыстарды беру, геожүйелердің иерархиясын бейнелеу.
Карталар белгілі бір математикалық негізде құрастырылады, оның элементтеріне жатады:
Бойлықтар мен ендіктер торы (проекция)
Масштаб және геодезиялық негіз
Компоновка, яғни қарастырылып отырған аумақты рамканың ішіне орналастыру, легендасын орналастыр, картаның қосымша безендіру, карта-кескіндерді және т.б. орналастыру.
Математикалық негіз
Карталардың математикалық негізі - картографиялық бейнелеудің құрастырудың геометриялық заңдылықтарды және геометриялық қасиеттері. Элементтеріне масштаб, геодезиялық негіз және картографиялық проекциялар жатады.
Масштаб - ұзындық пен ауданның кішірейтілуінің дәрежесін анықтайды.
Геодезиялық негіз физикалық Жер бетінің эллипсоидтің (шардың) шартты бетке өтуін анықтайды және де ендік, бойлық, биіктік бойынша картадағы нысандардың дұрыс орналасуын қамтамасыз етеді.
Картографиялық проекция - эллипсоидтің (шардың) бетінен жазықтық бетіне өтуін және де сондай-ақ, картаға өту кезіндегі бұрмаланудың заңдылықтарын анықтайды.
Жердің градустық торын картада көрсетуді картографиялық тор деп атайды, ал меридиандар мен параллельдердің қиылысқан жерін - қиылысу нүктесі, яғни географиялық координаталар деп атайды.
Карталарды құруда ең алдымен жазықтықта (қағазда) картографиялық торды көрсету қажет, ал содан кейін оларды контурлар мен және де басқа географиялық объектілермен толтырады. Торды әр түрлі тәсілмен құруға болады.
Картографиялық проекциялардың жіктелуі

Барлық географиялық карталардың проекцияларын әр түрлі белгілерімен топталып жатады:
а) көмекке алынған геометриялық пішінімен және оларды бағдарлаумен;
б) бұрмалану түрімен.
Картографиялық проекциялар және оның бағытталумен қазіргі уақытта карталардың картографиялық торы аналитикалық заңымен салынып тұрады. Бірақ та проекцияларды атаған кезде салт бойынша терминдер сақталған цилиндрлік, конустық және басқалар геометриялық пішіндеріне байланысты. Бұл терминдерді қолданған кезде картографиялық тордың ерекшеліктерін түсіндіруге көмектеседі. Қазіргі кезде осы классификациялық түр нормальді картографиялық тор ретінде қолданылады.

Цилиндрлік проекциялар. Цилиндрлік проекцияларды құрған кезде қиылысу нүктелері алынады, яғни градустық тордың сызықтарын глобустың жазықтығында жобалайды цилиндрдің сыртқы жазықтығында, глобустың осімен сәйкес келетін, ал екі дененің диаметрі тең (сурет 2). Қосымша жазықтық ретінде цилиндрді қолданғанда алады, экватордың қиылысу нүктелері - A, B, C, D және басқалар бірге глобуста берілген және цилиндрде. Ал басқа қиылысу нүктелері глобустан цилиндрдің жазықтығына көшіріледі. Сонда, Е және F нүктелері, бір меридианда орналасқан. С нүктесімен, көшіріледі Е және F нүктелеріне. Сонымен қатар ол цилиндрде түзу, экватордың перпендикуляр нүктесінде орналасқан. Бұл осы проекцияда меридиан пішінін анықтайды. Цилиндр жазықтығына параллель дөңгелек пішіндес жобаланады, экваторды параллель сызықтарына (мысалы, параллель, Е және F нүктесі орналасқан).

Сурет 2.
Цилиндр бетін жазықтықта жайған кезде картографиялық тордың барлық сызықтары түзу болады, меридиандар параллельдерге перпендикуляр және олар бір- бірінен бірдей арақашықтықта болады. Картографиялық тордың жалпы көрінісі осындай, цилиндр көмегімен салынған, глобуспен бір осьті қабылдайды.
Мұндай цилиндрлік проекцияларда нольдік бұрмалану сызығы болып экватор болып табылады, ал изоколдар түзу сызықты болады, экваторға параллель болатын. Басты бағыттар картографиялық тордың сызықтарымен бағыттас, сонымен қатар экватордан алыстаған сайын бұрмалану көлемі көбейеді. Бұл проекцияларда глобустың диаметрінен кіші цилиндрдің диаметрі жобаланады және глобуспен әр түрлі орналасқан. Цилиндрдің орналасу жағдайына байланысты картографиялық торлар (проекциялар тәрізді) нормальді, қисық және көлденең деп аталады. Нормальді цилиндрлік торларды цилиндрде құрады, осьтері глобустың осімен сәйкес келеді: қисық - цилиндрде, глобустың осімен сүйір бұрыш жасайтын; көлденең торлар цилиндр бойынша құрылады, глобустың осімен тік бұрыш жасайды. Нормальді цилиндрлік картографиялық тор жанама цилиндрде экваторда нольдік бұрмалану сызығы болады, орналасқан параллельдер бойында цилиндр мен глобустың қиылысында (φ1 және φ2 ендігімен). Сонымен қатар, тор бөлігінің қысылуы нольдік бұрмалану сызығы арасында, ұзындық масштабы параллель бойынша басты масштабтан аз болады; нольдік бұрмалану сызығынан тыс жерде ол бас масштабтан үлкен - параллельдердің созылуы глобустан цилиндрге жобаланған кезде. Қисық цилиндрлік тор қиылысу цилиндрінде солтүстік бөлігінде нольдік бұрмалану сызығы түзу түрінде болады, картаның орта меридианына перпендикулярлы және параллельмен жанама φ ендігімен; тордың сыртқы көрінісі меридиан мен параллельдердің қисық сызығы ретінде көрсетілген.
Көлденең цилиндрлік проекцияларға Гаусс - Крюгер проекциялары мысал бола алады, сондағы әрбір көлденең орналасқан цилиндр жер бетінің бір Гаусс зонасын жобалау үшін қолданылады.
Конустық проекциялар. Конустық проекцияларда картографиялық торларды құру үшін нормальді конустарды пайдаланады - жанама немесе қиылысатын.

Сурет 3.

Сурет 4.

Барлық нормальді конустық проекциялардың сыртқы түрі осындай болады: меридиандар - түзу сызықты, бір центрден сызылады, жазықтықта конустың төбесі ретінде сызылады, параллельдер - концентрлік шеңберлердің доғасы центрмен меридиандардың таралу нүктесінде. Торларда, жанама конустарда құрылған, бір нольдік бұрмалану сызығы, алыстаған сайын бұрмалану көбейеді (сурет 3). Бұларда изоколдар шеңберлердің доғасы пішіндес болады, параллельдермен сәйкес келеді. Торлар, қиылысқан конустарда салынған (сурет 63Б), дәл сондай түрлі болады, бірақ бұрмаланулары әр түрлі орналасады, нольдік ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.